استعدادشناختی: افراد تاب‌آور اغلب استعداد زیادی برای فهم و تحلیل موقعیت‌ها و یک ظرفیت گسترده برای توجه و تمرکز نشان می‌دهند.

۳-تمایل به خوشبینی: این شامل یک مجموعه از انتظارات تعمیم یافته و ثابت از چیزهای مثبت است که در بخش ها و زمان‌های مختلفی از زندگی ما وجود دارد. تاسایی و پیترسون^[۷۵] نشان دادند که این یک عامل مهم در تاب‌آوری است و یکی از مهم‌ترین عوامل شناختی در تعدیل اثر فشار روانی است. البته اشکال مختلفی از خوشبینی وجود دارد.

خوشبینی موقعیتی : که در برگیرنده انتظارات مثبت در موقعیت‌های خاص است. خوشبینی تطبیقی، که دربردارنده مقایسه احتمال وقوع یک رویداد برای خودمان در قیاس با دیگران است.(تاسایی و پیترسون،۲۰۰۶).

ب- عوامل خانوادگی:

خانواده اولین گروه اجتماعی است که کودک به آن تعلق دارد. دلبستگی عاطفی و تعلق خانوادگی نقش مهمی در رشد تاب‌آوری ایفا می‌کند . امنیت هیجانی از طریق والدینی فراهم می‌شود که نقش فرزندپروری‌شان را در سال اول زندگی ( از تولد تا ۶ سالگی) برای افزایش مقاومت مؤثر در برابر استرس درست ایفا می‌کنند.

شرایط آموزشی مثبت و حمایت اجتماعی و هیجانی که از طریق یکی از دو والد یا خواهر و برادر فراهم می‌شود، عامل مهمی در تاب‌‌آوری کودکانی است که احتمال مواجهه آن ها با آسیب وجود دارد. از خصوصیات کودکان تاب‌آور در این مطالعه می توان به فقدان نشانه های روان‌پزشکی ، کفایت اجتماعی، انطباق رفتاری و عملکرد تحصیلی خوب اشاره کرد( کارانتی بوژریو^[۷۶]، ۲۰۰۱).

مشاهده ۳۱۰ کودک بین ۵/۱ تا ۱۲ سال نشان داد که کیفیت ارتباط بین والد و کودک و همچنین کیفیت ازدواج والدین که متضمن جو هیجانی گرمی در خانواده است عامل مهمی در رشد تاب‌‌آوری در کودکان در معرض خطر محسوب می شود ( واندربیلت آدریانس^[۷۷] و شاو^[۷۸]، ۲۰۰۶)

ج-عوامل جامعه‌شناختی :

عضویت در نظام‌های اجتماعی مانند خانواده، همسایگان و جامعه، گروه‌هایی هستند که کودک با عضویت در آن ها می‌تواند برای رشد تاب‌آوری در مواجهه با شرایط آسیب از آن ها کمک بگیرد. بیرون از خانواده افرادی که از کودکان حمایت می‌کنند می‌توانند تأثیر منفی آسیب و آشفتگی زندگی خانوادگی را خنثی کنند.

عضویت در یک گروه اجتماعی این حس را ایجاد می‌کند که حمایت دوجانبه ای بین اعضاء برقرار است و تبعیت از قواعد اخلاقی گروه عنصری است که باعث ایجاد تاب‌آوری در جوانانی می شود که با شرایط سخت مواجه هستند. مکانیزم‌های این حمایت جمعی به وسیله جی.کی فلسمن^[۷۹](۱۹۸۹) در کودکان بین ۷تا۱۲ سال که در خیابان‌های کلمبیا زندگی می‌کردند، توصیف شد (تاسیگنانت^[۸۰]، ۱۹۹۹)

۲-۱۷-تاب‌‌آوری از نظر تاریخی و فرایند تحولی:

در واقع مفهوم تاب‌آوری مبتنی بر این نظریه است که با وجود آن که برخی از افراد با عوامل خطر متعددی روبه رو می‌شوند و در نتیجه احتمال بروز یک اختلال در آن‌ ها بیشتر است ولی دچار آن اختلال نمی‌شوند.

برخی از محققین معتقدند که به وجود آمدن تاب‌آوری ناشی از عواملی است که همانند یک سپر افراد در معرض خطر را در برابر آثار سوء مواجهه با عوامل خطر محافظت می‌کنند (آنتونی وکوهلر، ۱۹۸۷، نقل از طارمیان،۱۳۸۳). کودکان و نوجوانانی که تحول شان توسط فقر، طرد، بدرفتاری، جنگ، خشونت، یا مواجهه با سرکوب نژادپرستی و تبعیض تهدید می‌شود چگونه موفق می‌شوند، وقتی که والدین آن ها توسط سوء مصرف مواد، بیماری روانی ( یا بیماری جسمی جدی) و بیکاری و فقر شدید ناتوان می‌شوند، چه چیزهایی از آن ها محافظت می‌کنند؟ و پدیده تاب‌آوری را درمورد کودکانی که با وجود چالش های جدی و شدید در تحولشان موفق می‌شوند چگونه تبیین کنیم؟ برای پاسخ ‌به این پرسش ها و احتمالاً پرسش‌های دیگر مطالعه علمی تاب‌آوری حدود۴ دهه پیش زمانی مشکل گرفت که پژوهشگران پیشرو به پدیده انطباق در میان گروه‌هایی از کودکان که به عنوان افراد در معرض خطر پدیدآیی آسیب‌شناسی روانی بعدی به حساب آورده شده بودند، توجه کردند( مستن ۲۰۰۱، به نقل از پرتو، ۱۳۸۹).

۲-۱۸-موج های پژوهش درباره‌ تاب‌آوری

موج اول: پژوهش‌هایی را دربر می‌گیرد که به شناسایی ویژگی‌های تاب‌آوری متمرکز بودند که به افراد کمک کنند از شرایط ناگوار بودن آسیب خارج شوند. اینکه تاب‌آوری نوعی یادگیری است یا بخشی از ماهیت ژنتیکی فرد است، موضوعی است که محققان در حال بررسی آن هستند، ویژگی‌های تاب‌آوری همچنین به عنوان عوامل محافظتی و دارایی‌های تحولی نیز در نظر گرفته شده است.

در این ارتباط مطالعه اولیه‌ای که در اکثر ادبیات تاب‌آوری مورد اشاره قرار می‌گیرد کاری است که توسط ورنرواسمیت (۱۹۹۲) انجام شد و طی آن یافته های یک مطالعه بلندمدت ۳۰ ساله گزارش گردید.

ورنر مطالعه خود را در سال (۱۹۵۵) در میان کودکانی آغازکرد که در معرض چهارگروه از عوامل خطرزایی محیطی قرار داشتند. تقریباً ۲۰۰ نفر از ۷۰ نفر که مورد مطالعه در معرض فشار قبل از تولد فقر بی‌ثباتی روزانه و مشکلات شدید سلامت روان بودند وی مشاهده کرد که ۷۲ نفر از ۲۰۰ کودک علی‌رغم عوامل خطرزا کارکرد مناسبی داشتند در این ارتباط ورنر ویژگی‌های تاب‌آوری که با این افراد کمک کرده بود که علی‌رغم تجربه عوامل خطرزا بودن مشکل باقی بمانند دسته‌بندی کرد.

پدیده‌شناسی ورنر شامل ویژگی‌های فردی از قبیل مؤنث، تنومند، از نظر اجتماعی: مسئول، سازگار و متحمل بودن، پیشرفت‌گرایی ، قدرت کلامی و عزت نفس بود. وی همچنین بر این اعتقاد است که یک محیط مراقبتی (بیرون و درون خانواده) به فرد کمک می‌کند تا شرایط ناگوار را راحت‌تر پشت سر بگذارد.

همچنین راتر (۱۹۷۹، ۱۹۸۵) طی مطالعاتی که انجام داد دریافت که یک سوم افراد علی‌رغم تجربه عوامل خطر‌زا تاب‌آور بودند. برخی از ویژگی‌های تاب‌آوری که راتر طی مطالعات خود بدانها دست یافت عبارت بودند از داشتن خوی^[۸۱] نرم، مؤنث بودن، فضای مثبت مدرسه، تسلط^[۸۲] برخورد ، خودکارایی ، مهارت‌های برنامه‌ریزی و یک رابطه گرم و نزدیک با بزرگسال.

موج دوم :

بررسی تاب‌آوری تلاشی بود جهت پاسخ ‌به این پرسش که حالات تاب‌آوری چگونه کسب می‌شوند. فلاج (۱۹۸۸، ۱۹۹۷؛ به نقل از ریچاردسون، ۲۰۰۲) بر این عقیده است که حالات تاب‌آوری طی یک فرایند شکست و انسجام مجدد به دست می‌آید.

یک فرایند با جزئیات بیشتر در زمینه کسب حالات تاب‌آوری به عنوان کارکردی از انتخاب هشیار و ناهشیار به وسیله ریچاردسون و همکاران۱۹۹۰مطرح گردید. ریچاردسون مدلی را ارائه می‌دهد که طی آن فرد یا گروه از میان مراحل تعادل زیستی- روانی- معنوی، تعامل با فوریت‌های زندگی از هم گسیختگی، آمادگی برای انسجام مجدد و انتخاب برای انسجام مجدد به صورتی تاب‌آورانه ، برگشت به تعادل یا با فقدان می‌گذرد.

به موجب مدل تاب‌آوری ، افراد این فرصت را می‌یابند که از میان از هم گسیختگی برنامه‌ریزی شده یا واکنش به رخدادهای محیطی به صورت هشیار یا ناهشیار پیامدهای از هم گسیختگی برنامه‌ریزی شده یا واکنش به رخدادهای محیطی به صورت هشیار یا ناهشیار پیامدهای از هم گسیختگی را خود انتخاب کنند.

انسجام مجدد تاب‌آورانه به انسجام مجدد یا تطابقی گفته می‌شود که بر رشد و آگاهی درک خود و قدرت افزایش یافته حالات تاب‌آوری منجر می‌شود.