عنوان:
 

نقش دادستان در پیشگیری از جرایم علیه اطفال با تاکید بر اسناد بین المللی
 

استاد راهنما:
 

دکتر منصور عطاشنه
 

  بهار 1395
 

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

چکیده:
 

کودکان به لحاظ دارا بودن ویژگی‌های خاص در معرض خطرات و سوء اسفاده و بهره‌کشی و . قرار دارند، لذا نیاز به حمایت ویژه‌ای از سوی نهاد‌های دولتی و غیر‌دولتی و همچنین والدین و سرپرستان خود دارند. معمولاً شناسایی دلایل یک معضل از دو حیث یادگیری علمی آن معضل و نیز در بکارگیری روش‌های مناسب در جهت پیشگیری از آن حائز اهمیت است. معضل جرایم علیه اطفال نیز از این قاعده مستثنی نیست و به حقیقت شناسایی دلایل جرایم علیه اطفال گامی مهم در جهت موفقیت برنامه پیشگیری از وقوع این پدیده به حساب می‌آید. دادستان با بهره‌گیری از تمامی ظرفیت‌های خود به شناخت علل جرایم علیه اطفال می‌پردازد و به مقابله با این عوامل از طریق حذف عوامل موثر در جرایم علیه اطفال شامل فردی (زیستی، روانی) و عوامل عمومی (اقتصادی-اجتماعی- سیاسی و .) و همچنین عوامل موقعیتی از جمله فرصت‌های ارتکاب جرم می‌پردازد. با مداخله بر وضعیت پیش جنائی و مصون سازی آماج نیز می‌تواند از طریق محدود ساختن موقعیت و فرصت ارتکاب بزه از طریق مختل ساختن فرآیند گذر اندیشه به فعل مجرمانه از بزه دیدگی پیشگیری کرد.
در بحث پیشگیری از بزه‌دیدگی اطفال، پیشگیری اجتماعی و وضعی جایگاه مهمی را دارا می‌باشد. دادستان با تکیه بر این دو نوع پیشگیری می‌تواند در جهت پیشگیری و مقابله با جرایم علیه اطفال گامی بزرگ بردارد. بسیاری از انواع جرایم علیه اطفال دارای علل روانشناختی است و تنها اعمال کیفر و قانون راه گشا نخواهدبود. توجه به شرایط اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، آموزش و. تأثیر مستقیم و غیر مستقیمی در مورد پیشگیری از جرایم علیه اطفال دارد و نیاز به مشارکت همه جانبه دادستان و سایر نهادهای دولتی و غیر دولتی و مردم نهاد در حل پدیده‌ی جرایم علیه اطفال دارد.
 واژگان کلیدی: جرایم، پیشگیری، بزه‌دیدگی، اطفال، دادستان.
 
«فهرست مطالب»
عنوان                                      صفحه
فصل اول: کلیات تحقیق 1
1-1-بیان مسئله: 2
1-2-اهمیت و ضرورت تحقیق: 4
1-3-پرسش تحقیق: 4
1-4-فرضیه تحقیق: 5
1-5-ادبیات تحقیق: 5
1-6-اهداف تحقیق: 6
1-8-روش تحقیق: 7
1-9-ساختار یا سازماندهی تحقیق: 7
فصل دوم: بررسی جرم، ماهیت و انواع جرایم 9
2-1-تعریف طفل 10
2-2-تعریف جرم در لغت و اصطلاح 13
2-2-1-رابطه جرم با امنیت و نظم اجتماعی 16
2-2-2- انواع جرایم 17
2-3-تبیین دیدگاه های کژرفتاری اجتماعی 19
2-3-1- تبیین زیست شناختی 19
2-3-2-تبیین روان شناختی 19
2-4-جرم و سرمایه اجتماعی 19
2-5-عوامل اجتماعی موثر بر وقوع جرم 20
2-5-1- فرهنگ و تمدن 21
2-5-2-آموزش و پرورش 21
2-5-3-اعتقادات مذهبی 22
2-5-4-نقش خانواده 22
2-5-5-شرایط اقتصادی 23
2-5-6-سایر عوامل 24
2-6-خصیصه های سیاست گذاری مقابله با جرم 24
2-7-انواع سیاست گذاری های مقابله با جرم 25
2-7-1-سیاست دولتی (رسمی) 25
2-7-2-سیاست تقنینی 25
2-7-3-سیاست قضایی 26
2-7-4- سیاست اجرایی 26
2-7-5-سیاست غیردولتی (سیاست مشارکتی) 27
فصل سوم: پیشگیری از جرم  و انواع آن 28
3-1-واژه‌شناسی پیشگیری 29
3-1-1-تعاریف پیشگیری از جرم 29
3-2-انواع پیشگیری از جرم 31
3-2-1-پیشگیری اولیه یا نخستین 31
3-2-2-پیشگیری ثانویه یا دومین 32
3-2-3-پیشگیری ثالث یا سومین 32
3-2-4-پیشگیری کوتاه مدت یا خُرد 32
3-2-5-پیشگیری اجتماعی یا مددکاری اجتماعی 33
3-2-6-پیشگیری رشد مدار یا زودرس 34
3-2-7-پیشگیری بلند مدت یا کلان 34
3-2-8-پیشگیری انفعالی 35
3-2-9-پیشگیری فعال 35
3-2-10-پیشگیری کنشی یا غیر کیفری 36
3-2-11- پیشگیری واکنشی یا کیفری 36
3-2-12- پیشگیری قضایی 37
3-2-13- پیشگیری انتظامی 38
3-2-14-پیشگیری عام 38
3-2-15-پیشگیری خاص 39
3-2-16- پیشگیری وضعی 39
3-3-پیشگیری از جرم از طریق طراحی محیطی 41
3-4- ارکان پیشگیری طراحی محیطی 42
3-4-1- تعیین حدود قلمرو (قلمروگرایی) 42
3-4-2- مراقبت یا نظارت طبیعی: 43
3-4-3- کنترل طبیعی ورود: 43
3-4-4- تصویر و نگهداری از فضا: 43
3-4-5-سخت کردن آماج جرم: 44
3-4-6-فعالیت های حمایتی و پشتیبانی: 44
3-5-جایگاه پیشگیری در سیاست های مقابله با جرم 44
3-6- مراحل پیشگیری 45
3-6-1-مرحله اول پیشگیری 45
3-6-2- مرحله دوم پیشگیری 45
3-6-3-مرحله سوم پیشگیری 45
3-7-نهادها و سازمان های تأثیرگذار بر مقوله پیشگیری و مقابله با جرم 46
3-8- لایحه پیشگیری از وقوع جرم 48
3-9-عوامل موثر در پیشگیری از وقوع جرم 49
فصل چهارم: بررسی حقوق کودک و علل جرایم علیه اطفال 51
4-1-حقوق طفل در اعلامیه جهانی حقوق کودکان 52
4-1-1- کنوانسیون بین المللی حقوق طفل 52
4-1-2-حقوق اطفال در قوانین ایران و کنوانسیون حقوق کودک 55
4-2-حقوق کودک در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران 57
4-3-اسناد بین المللی راجع به کار کودکان و تعهدات جمهوری اسلامی ایران 58
4-5-قوانین موضوعه ایران در خصوص جرایم علیه اطفال 59
4-5-1-تخفیف مجازات 60
4-5-2-تشدید مجازات 60
4-5-3-جرم انگاری و نقش دادستان 61
4-6-علل جرایم علیه اطفال 65
4-6-1-وضعیت فیزیکی 66
4-6-2-ضعف قوایی ذهنی ـ روحی 66
4-6-3- ترس 66
4-6-4-اعتیاد والدین 67
4-6-5-علل مربوطه به کودک بزه‌دیده 67
4-6-6- جمعیت خانواده 67
4-6-7-سابقه بیماری جسمی یا روانی در خانواده 68
4-6-8-طلاق و جدایی در خانواده 68
4-6-9-سابقه محکومیت یا سوءپیشینه خانواده 69
4-6-10- شرایط اقتصادی خانواده 69
4-6-11-منطقه محل سکونت خانواده 69
فصل پنجم : بررسی جایگاه دادستان در پیشگیری از جرم 71
5-1-دادستانی و وظایف این نهاد 72
5-1-1-نقش محوری دادستان در پیشگیری از جرایم و آسیبهای اجتماعی 73
5-2- سوءاستفاده از اطفال در فعالیتهای مجرمانه و نقش دادستان 75
5-2-1-ترک انفاق کودکان: 76
5-2-2-رها کردن طفل: 76
5-2-3- بهره گیری از اطفال برای تکدّی 77
5-2-4-ممانعت از تحصیل و نقش دادستان 81
5-2-5-استثمار جنسی از اطفال و نقش دادستان 81
5-2-6-استفاده از کودکان در فعالیت های غیرمجاز سمعی و بصری و نقش دادستان 82
5-2-7-بهره برداری از اطفال در جرایم موادمخدرو نقش دادستان 83
5-2-8-کار اطفال در اسناد بین المللی و نظارت دادستان 86
5-2-9-قوانین داخلی ایران در خصوص کار اطفال و نظارت دادستان 88
5-3-دادستان و پیشگیری کیفری از جرایم اطفال 90
5-3-1-پیشگیری غیر کیفری از جرایم علیه اطفال 90
5-3-2-پیشگیری وضعی و نقش دادستان 91
5-3-3-پیشگیری اجتماعی و نقش دادستان 94
5-3-4-پیشگیری انتظامی از جرایم علیه اطفال توسط دادستان 97
5-3-5- نقش دادستان در پیشگیری از وقوع جرم 98
5-4-اقدامات نوین پیشگیری 99
5-4-1- اقدام درباره عوامل جرم زا و عوامل تسهیل کننده ارتکاب جرم 99
5-4-2- اقدامات ناظر بر اشخاص مشکوک و تکرار کنندگان جرم 99
5-4-3- اقدامات ناظر براطفال آسیب پذیر 99
5-4-4-پیشگیری از وقوع جرم از طریق تربیت عامه 100
5-4-5-نقش دادستان در پیشگیری مشارکتی از جرایم علیه اطفال 100
5-4-6-تکلیف به اعلام و گزارش در جهت پیشگیری از جرایم علیه اطفال 101
نتیجه گیری و پیشنهادات: 102
منابع: 106
 
 
فصل اول: کلیات تحقیق
 
 
1-1-بیان مسئله:
در ابتدا باید توضیحاتی مقدماتی در مورد صاحب منصبانی که در دادسرا وظایفی را بر عهده دارند و تفاوت و مراتب آنها را با یکدیگر جهت آشنایی بازگو کنیم. نظام دادسرایی و دادستانی یکی از دستاوردهای ارزشمند نظام قضایی ایران است که ریشه در قانون اساسی  دارد. این نهاد با توجه به نص صریح قانون، به ریاست دادستان عهده دار انجام وظایف قانونی خود طبق ماده 3 قانون تشکیل دادگاههای عمومی و انقلاب می باشد. با توجه به اینکه یکی از وظایفی که طبق اصل 156 قانون اساسی، برای قوه قضاییه تعریف شده؛ اقدام مناسب برای پیشگیری از وقوع جرم و اصلاح مجرمین است، بنابراین ثمره تحقق صحیح اصل فوق، سالم سازی جامعه و تأمین امنیت عمومی و احیای حقوق عامه و گسترش عدل خواهد بود. نهاد دادسرا با محوریت دادستان بهترین و کارآمدترین نهاد جهت تأمین و سالم سازی جامعه از طریق اعمال سیاستهای پیشگیرانه است، چراکه در قانون اساسی 150 حق برای مردم ذکر شده است، و در بخش مربوط به قوه قضاییه، احقاق حقوق عامه از وظایف دستگاه قضایی است و دادستان‌ها باید این حقوق را تشخیص دهند و رویه های احقاق حقوق عامه را بکار گیرند.
دادستان به عنوان مدعی العموم موظف به دفاع از حقوق عمومی می باشد. در هر کجا که نقض حقوق عمومی صورت بگیرد، دادستان به عنوان مدعی العموم وارد عمل می شود تا از تضییع حقوق مردم جلوگیری نماید . در این راستا می‌توان گفت، دادستانها و دادسراها به عنوان یک نهاد قضایی و پرسنل قضایی و اداری آن از سربازان خط مقدم جبهه تأمین امنیت و اجرای عدالت می‌باشند، به دلیل اینکه دادسرا به عنوان اصولی ترین محور توسعه و اصلاحات قضایی، عامل عمده‌ای در راستای رسیدگی دقیق قضایی و اجرای عدالت و احقاق حق و سالم سازی اجتماع می‌باشد، در نتیجه  بخشی از این اهداف از طریق اقدامات دادستان در راستای پیشگیری از جرم در جامعه محقق خواهد شد و این مقام قضایی مؤثرترین نقش را در جهت پیشگیری از وقوع جرم در هر یک از مراحل دادرسی می تواند داشته باشد که در این مقال برآنیم تا وظایف و اختیارات دادستان در جهت پیشگیری از وقوع جرم علیه اطفال و تأمین سلامت حقوقی جامعه و تأمین امنیت جامعه مورد بررسی قرار دهیم؛ نقش دادستان‌ها در مبارزه و پیشگیری از وقوع جرم‌ محوری است. دادستان علاوه بر وظیفه قانونی و شرعی خود در تعقیب مجرمین باید اهتمام جدی به نقش محوری خود به عنوان مدعی‌العموم را هم داشته باشد. همچنین وادار کردن سایر دستگاه‌ها به انجام مطلوب وظایف خود می‌تواند توسط دادستان‌ها صورت گیرد و این کار آنها امر به معروف است. اگر دادستانی محوریت پیشگیری از وقوع جرم را داشته باشد دیگران نیز با تمام توان باید به میدان آیند؛ در این راستا راه اندازی و تداوم شورای پیشگیری از وقوع جرم می تواند بسیار کارساز و مثمرثمر باشد و کمک شایانی را به دادستانها نماید. دادستان‌ها می‌توانند در بحث پیشگیری رویه ای یکسان و کارساز را ایجاد کنند مثلاً دادستان ها می توانند در مقوله ی پیشگیری از اعتیاد در شورای فرعی مبارزه با مواد مخدر دیگران را به بحث پیشگیری و مبارزه جدی با مواد مخدر وادار کنند و حوزه قضایی مربوطه را برای قاچاقچیان، توزیع‌ کنندگان، حمل کنندگان و فروشندگان مواد مخدر ناامن کنند .دادسراها و بخصوص دادستانها باید نهاد تعقیب و خط مقدم مقابله و مواجهه با جرایم و آسیب های اجتماعی باشند، نقش دادستان ها در پیشگیری از جرم  و جنایت در جامعه باید از سایر نقش ها برجسته بوده و همین امر می تواند در تضمین سلامت جامعه نقش اساسی ایفا نماید. طفل یا کودک به معنای کوچک، صغیر و فرزندی که به حد بلوغ نرسیده (پسر یا دختر) کودک غیرممیز،کودکی که قوه‌ی درک و تمییز را نداشته، زشت و زیبا را و سودرا از زیان به درستی تشخیص نمی‌دهد و از این رو نمی‌تواند اراده حقوقی داشته باشد. چرا که مفاهیم حقوقی را که مشتمل بر نفع ضرر هستند را درک نمی‌کند و از آن جمله معنای خرید و فروش را بدرستی نمی‌فهمد. کودکان به لحاظ ویژگی های جسمی و روحی خاص نیازمند سیاست های متفاوت نسبت به بزرگسالان می‌باشند. آسیب پذیری فرد از نظر معیار آسیب شناسانه ی سن نه تنها در برخی از شاخه های علوم جنایی (مانند جرم شناسی و حقوق کیفری فنی یا خاص گرایش کودکان و نوجوانان) جایگاه ویژه ای دارد، بلکه موضوع یکی از شاخه های سیاست جنایی افتراقی است. در حقوق کیفریِ کودکان و نوجوانان، کودک موجود انسانی است که از نظر ویژگی بدنی و روانی با بزرگسالان متفاوت است. این تفاوت او را  بیش از بزرگسالان در برابر کژروی و بزهکاری آسیب پذیر می‌سازد. اطفال و کودکان به دلیل وضع فیزیولوژیک‌شان آماج مناسبی برای بزهکارانند. این گروه به دلیل فقدان قدرت جسمی کافی در مقابل ارتکاب جرم علیه خود مقاومت کمتری نشان می‌دهند و بعد از ارتکاب جرم نیز ادعای آنها به سختی پذیرفته می‌شود، از این رو از افشای بزه‌دیدگی خود ابا دارند. این مشکل باعث شده است که هم در عرصه بین‌المللی و هم داخلی در جهت حمایت از این دو گروه سیاست افتراقی اتخاذ شود در عرصه بین‌المللی اسناد بین‌المللی و در عرصه داخلی قوانین حمایتی عهده‌دار این هدفند که در حقوق داخلی گاه به صورت جرم‌انگاری خاص و گاه به صورت وضع مجازات شدیدتر نیست به مرتکبان جرایم علیه آنها تجلی پیدا می‌کند موقعیت اطفال که «بزه دیدگاه آرمانی» هستند، از این رو نیازمند حمایت و مساعدت‌های خاصی اند که متناسب با سن و مراحل رشد و نیازهای ویژه و فردی آنها باشد. در این پژوهش نویسنده در نظر داشته که با بررسی وظایف دادستان در قوانین مختلف نقش وی را در پیشگیری از جرایم علیه اطفال تبیین و واکاوی نموده و در ادامه برای پیشگیری از جرایم علیه اطفال و بزه‎دیدگی آنها راهکارهایی اساسی عنوان نماییم.
1-2-اهمیت و ضرورت تحقیق:
کودکی عاملی است که جنبه ها و آثار مختلف آن در جرم شناسی و حقوق کیفری همواره موضوع مطالعاتی و مقررات ویژه ای قرار گرفته است. زیرا صغار هم در مقابل