استانداردها مدارکی در برگیرنده قواعد و رهنمودها یا ویژگی هایی برای فعالیت ها یا نتایج آن ها هستند که به منظور استفاده مکرر عمومی ، ایجاد هماهنگی و وحدت ، توسعه تفاهم ، تسهیل ارتباطات ، صرفه جویی در اقتصاد ملی ، حفظ سلامت و امنیت عمومی ، گسترش مبادلات بازرگانی داخلی و خارجی و توسط سازمان معتبری به تصویب رسیده است .

طبق تعریف سازمان بین‌المللی استاندارد ( ایزو ) ^[۱۲]هر استاندارد نتیجه تلاشی خاص است که برای هماهنگ کردن جریان یا محصولی معیّن پدید آمده و به تصویب مقام صالحی رسیده باشد و ممکن است به یکی از شکل های زیر باشد : الف ) نوشته ای حاوی یک سلسله شرایط لازم ؛ ب ) واحدهای اساسی یا کمیّتی ثابت مانند آمپر ، صفر مطلق و جز آن ؛ ج ) ابزاری مادی برای سنجش ، مانند متر .

استاندارد از دیر باز در زندگی بشر وجود داشته و مانند بسیاری از پدیده‌های طبیعی ، شناخت و برداشت انسان از محیط بوده که از آغاز به صورت ناخودآگاه تحقق یافته است . گسترش فن و تجارت در ادوار گذشته انسان را وا داشته است تا در برخی زمینه ها ، به ویژه در اندازه گیری های یکسان و نیز ساخت وسایل و لوازم ، استاندارد هایی را تعیین کند ، وجود ظروف سفالین یک شکل ، کشتی هایی با طرح و شکل یکسان ، ابعاد ثابت و مشخص آجرها ، و حتی قطعات سنگ در بنای اهرام مصر نشانه هایی از استاندارد در عهد باستان محسوب می شود .

در ایران ، در زمان داریوش اول هخامنشی ، وزنه های استاندارد شده ای ‌بر اساس واحدی به نام کرشه^[۱۳] ساخت می شد که معادل ۸۳٫۳ گرم بود . در انگلستان زمان پادشاهی جان ، در منشور کبیر استاندارد هایی درباره اوزان و مقیاس ها در امر تجارت تعریف شده است . اما پس از عصر رنسانس ، با توجه به تحول بنیادی در طرز تفکر اجتماعی و رشد اختراعات و تولیدات صنعتی ( انقلاب صنعتی ) ، استانداردهای صنعتی نیز پدید آمد . با رشد فن آوری و افزایش کارخانه ها ، استانداردهای دیگری از قبیل فنون کنترل کیفیت ، توصیف ویژگی ها ، و به جز آن به ثبت رسید .

یادگیری این استانداردها توسط تولیدکنندگان و محققان مستلزم آن بود که به شکل مکتوب درآیند و در کتابخانه ها و مراکز استاندارد نگهداری و سازماندهی شوند . به همین سبب ، تدوین استانداردهای بین‌المللی در زمینه ها و سطوح مختلف توسط سازمان بین‌المللی استاندارد ( ایزو ) انجام گرفت و به صورت جزوه هایی منتشر شد و به کلیه کشورهای عضو ارسال گردید . ( صمیعی ، ۱۳۸۱ )

۲-۸-۱ : سازمان بین‌المللی استاندارد ( ایزو).

سازمان بین‌المللی استاندارد که به اختصار ایزو خوانده می‌شود، بزرگترین سازمان بین‌المللی است که امر تدوین و انتشار استانداردهای بین‌المللی را به عهده دارد. سازمان ایزو شبکه گسترده‌ای را تشکیل می‌دهد که اعضای آن نهادهای ملی مسئول حوزه استاندارد در ۱۶۲ کشور مختلف جهان هستند.

ایزو کار رسمی خود را۲۳ فوریه سال ۱۹۴۷ آغاز ‌کرده‌است. این سازمان به ترویج جهانی استانداردهای اقتصادی و صنعتی می‌پردازد تا مبادلات صنایع و فنون مختلف را در یک راستا هماهنگ کند. سازمان بین‌المللی استاندارد سازی، با وجود این که یک سازمان غیردولتی است اما به‌دلیل این که استانداردهای این مؤسسه‌ تبدیل به قوانین می‌گردد از بیشتر سازمان‌های غیردولتی قدرتمندتر می‌باشد.

در این شبکه هر کشور تنها یک عضو محسوب می‌شود. دبیرخانه مرکزی سازمان ایزو ، که هماهنگی کل این تشکیلات را بر عهده دارد، در شهر ژنو کشور سوئیس مستقر است. ایزو سازمانی غیردولتی است که پل ارتباطی بین بخش عمومی و خصوصی محسوب می‌شود. زیرا از یک سو بسیاری از نهادهای عضو سازمان ایزو بخشی از ساختار دولتی کشور خود هستند و از سوی دیگر سایر اعضای سازمان ایزو، که کاملا خصوصی هستند، از طریق مشارکت ‌تشکل‌های صنعتی با این سازمان همکاری می‌کنند.

با چنین ترکیبی، سازمان ایزو توانایی سازماندهی و دستیابی به اجماع در زمینه ‌راه‌حل‌های را دارد که نیازمندی‌های کسب و کار و نیازهای وسیعتر جامعه را برآورده می‌سازد. بر اساس آمار منتشرشده در پایان ماه آگوست سال ۲۰۱۱، سازمان ایزو دارای ۱۶۲ عضو، ۲۱۹ کمیته فنی و ۵۶۱ کمیته فرعی و ۲۴۷۸ کارگروه است که در رشته‌های مختلف از کشاورزی و ساختمان گرفته تا مهندسی مکانیک و تجهیزات پزشکی و جدیدترین فناوری‌های روز به امر تدوین استانداردهای بین‌المللی اشتغال دارند. جمهوری اسلامی ایران در ۳۶۰ کمیته فنی و فرعی سازمان ایزو از جمله کمیته فنی فناوری اطلاعات متناظر با کمیته فنی مشترک فناوری اطلاعات عضویت دارد.

۲-۸-۲ : ایزو و استانداردهای حوزه کتابداری و اطلاع رسانی .

استاندارد سازی امور مربوط به کتابخانه ها ، مراکز اسناد و اطلاع رسانی ، خدمات نمایه سازی و چکیده نویسی ، آرشیو ، علوم اطلاع رسانی و نشر ، موضوع کار کمیته فنی شماره ۴۶ ایزو است . این کمیته دارای ۲۶ عضو شرکت کننده و ۳۶ عضو ناظر است که از نمایندگان مؤسسات ملی استاندارد مربوط هستند و کار استاندارد سازی را بر عهده دارند .

۸ کمیته فنی دیگر ایزو ، و ۴۳ سازمان بین‌المللی نیز در این امر مشارکت دارند . سایر کمیته های فنی فعال در حوزه اطلاع رسانی و سند پردازی عبارتند از :

• • کمیته فنی مشترک شماره ایزو و آی.ای.سی ؛

• • کمیته فنی فناوری اطلاعات ، Iso / TC37 ؛

• • کمیته فنی اصطلاح شناسی ( اصول و همآرایی ) ISO / TC 154 ؛

• کمیته فنی اسناد و مواد اطلاعاتی در حوزه های اداری ، بازرگانی و صنعت ، ریز نگاشته ها و حافظه های نوری برای ضبط ، ذخیره و استفاده از اسناد و تصاویر ، ISO / TC 171 ؛ ( شیری ، ۱۳۸۶ )

۲-۸-۳ : استاندارد و استاندارد سازی در کتابداری و اطلاع رسانی .