4-2 : اهداف فرعی 3
5) سؤالات تحقیق 3
5-1 : سوال اصلی 3
5-2 : سوالات فرعی 3
6 )فرضیه‏های تحقیق 3
6-1 : فرضیه اصلی 3
6-2: فرضیه های فرعی 3
7) روش شناسی تحقیق 3
فصل اول : کلیات
مبحث اول : مولفه و مشخصات معاملات دولتی 7
گفتار اول : لزوم حضور یک شخص حقوق عمومی 7
گفتار دوم : هدف عمومی معاملات دولتی 9
گفتار سوم : پیروی معاملات دولتی از احکام خصوصی 10
گفتار چهارم : صلاحیت دادگاه های اداری برای رسیدگی به اختلافات ناشی از معاملات دولتی 10
مبحث دوم : ماهیت معاملات دولتی از منظر تفاوت های معاملات دولتی با معاملات خصوصی 11
گفتار اول : تفاوت‌معاملات دولتی با معاملات خصوصی از حیث اصول و قواعد حاکم بر معاملات خصوصی11
بند اول : اصل آزادی قراردادها 12
بند دوم : اصل نسبی بودن قرارداد 13
بند سوم : اصل لازم الاجرا بودن قرارداد 14
بند چهارم : تفاوت از لحاظ هدف 16
بند پنجم : تفاوت از لحاظ تشریفات 16
گفتار دوم : مقایسه معاملات دولتی با معاملات خصوصی از منظر اصول و قواعد اختصاصی حاکم بر معاملات دولتی 17
بند اول : قواعد ترجیحی 17
بند دوم : قواعد اقتداری 19
بند سوم : قواعد حمایتی 20
بند چهارم : اصول خاص حاکم بر معاملات دولتی نفت ، گاز و پتروشیمی 21
فصل دوم : شرایط و ترتیب انعقاد معاملات دولتی
مبحث اول : شرایط عمومی انعقاد معاملات دولتی 24
گفتار اول : قصد و رضای طرفین 24
گفتار دوم : اهلیت طرفین 25
گفتار سوم : موضوع معین که مورد معامله باشد 26
گفتار چهارم : مشروعیت جهت معامله 26
مبحث دوم : شرایط اختصاصی انعقاد معاملات دولتی 27
گفتار اول : صلاحیت 27
بند اول : صلاحیت دستگاه دولتی 28
بند دوم : صلاحیت مقام دولتی 28
گفتار دوم : لزوم تأمین اعتبار و سایر مجوزهای مالی و اداری 30
گفتار سوم : رعایت تشریفات مزایده مناقصه 31
بند اول : هدف و فلسفه وجودی تشریفات مزایده و مناقصه 31
بند دوم : مبانی قانونی تشریفات مزایده و مناقصه 32
بند سوم : قواعد حقوقی تشریفات مزایده و مناقصه 33
گفتار چهارم : لزوم رعایت محدودیت ها و ممنوعیت های قانونی 38
بند اول : محدودیت های قانونی 39
بند دوم : ممنوعیت های قانونی 40
گفتار پنجم : سایر شرایط انعقاد معاملات دولتی 41
بند اول : کتبی بودن معاملات 41
بند دوم : اخذ تضمین مناسب 41
بند سوم : ذکر شرایط اجباری 42
مبحث سوم : انجام تشریفات معاملات از طریق مناقصه. 43
گفتار اول : موارد عدم الزام به برگزاری مناقصه 44
گفتار دوم : دامنه شمول مقررات برگزاری مناقصات 48
گفتار سوم : انواع معاملات، روش انجام مناقصه در مورد آن ها 48
بند اول : معاملات کوچک 48
بند دوم : معاملات متوسط 49
بند سوم : معاملات بزرگ 49
بند چهارم : ترکیب کمیسیون مناقصه 50
بند پنجم : وظایف کمیسیون مناقصه 51
بند ششم : فرایند برگزاری مناقصات 51
بند هفتم : شرایط تجدید و لغو مناقصه 63
بند هشتم : نحوه رسیدگی به شکایات 67
مبحث چهارم : مقررات حاکم بر مزایده 69
گفتار اول : مقررات حاکم بر مزایده های دستگاه های اجرایی 69
گفتار دوم : موارد عدم الزام به برگزاری مزایده 72
گفتار سوم : انوع معاملات، روش انجام مزایده در مورد آن ها 74
بند اول : معاملات جزئی 75
بند دوم : معاملات متوسط 75
بند سوم : معاملات عمده 76
بند چهارم : ترکیب کمیسیون مزایده 76
بند پنجم : نحوه برگزاری مزایده در معاملات عمده 77
بند ششم : اجرای نظر کمیسیون مزایده 78
بند هفتم : انعقاد قرارداد و شرایط آن 79
بند هشتم : شرایط تجدید یا لغو مزایده 80
بند نهم : مراجع حل اختلاف در مزایده 80
فصل سوم : حل و فصل اختلافات در معاملات دولتی
مبحث اول : سقوط تعهدات و اختتام. 82
گفتار اول : ایفای تعهد 82
گفتار دوم : اقاله 83
گفتار سوم : ابراء 84
گفتار چهارم : تبدیل تعهد 84
بند اول : تبدیل تعهد به اعتبار داین ( پیمان کار ) 84
بند دوم : تبدیل تعهد مدیون ( کارفرما) 84
بند سوم : تبدیل تعهد به اعتبار دین 85
گفتار پنجم : تهاتر 85
بند اول : دلیل بودجه ای 85
بند دوم : دلیل سیاسی 86
بند سوم : دلیل مالی 86
گفتار ششم : مالکیت ما فی الذمه 86
گفتار هفتم : فورس ماژور 87
گفتار هشتم : فسخ 87
بند اول : فسخ به علت مقتضیات اداری 88
بند دوم : فسخ به علت تقصیرات پیمان کار 88
مبحث دوم : حل و فصل اختلافات معاملات دولتی نفت گاز و پتروشیمی 90
گفتار اول : مرجع عام دادگستری 90
گفتار دوم : حل و فصل توافقی ( حل اختلاف به روش مسالمت آمیز ) 91
بند اول : روش های حل اختلاف معاملات دولتی ( با تکیه بر پیمان ) 93
بند دوم : مراحل داوری 93
بند سوم : داوری اشخاص حقوقی 94
فصل چهارم : آثار و پیامد های حل و فصل اختلافات در معاملات دولتی
مبحث اول: اقدامات پس از فسخ ناشی از حل و فصل اختلافات در معاملات دولتی 98
گفتار اول: اعمال حقوقی و اداری 98
بند اول : لزوم اعلام فسخ به طرف مقابل 98
بند دوم : لزوم بررسی و تایید فسخ پیمان 99
بند سوم : تعیین تکلیف مصالح و تجهیزات 99
گفتار دوم: اعمال مادی 101
بند اول : خلع ید از پیمانکار 101
بند دوم : تصرف تاسیسات و ساختمان های موقت 102
بند سوم : تصرف ماشین آلات و ابزار و وسایل متعلق به پیمانکار 102
مبحث دوم: حل اختلاف و خسارات در معاملات دولتی 103
گفتار اول: مراجع و آیین حل اختلاف 103
بند اول : داوری نسبت به اموال عمومی و دولتی 104
بند دوم : داوری در آیین نامه معاملات دولتی و شرایط عمومی پیمان 104
گفتار دوم: جبران خسارت 108
بند اول : شرایط خسارت قابل مطالبه 110
بند دوم : خسارات در شرایط عمومی پیمان 113
الف) نتیجه گیری.
ب ) پیشنهادات 116
منابع: 117
الف) کتب: 117
ب) پایان نامه 117
ج) تقریرات 118
د) مقالات 118
چکیده :
دولت به عنوان بزرگترین شخصیت حقوقی و سایر اشخاص حقوق عمومی برای اجرای وظایف و فعالیت های قانونی خود همانند اشخاص حقیقی و اشخاص حقوقی دیگر ناگزیر به انجام اعمال حقوقی هستند.به این ترتیب دولت مانند اشخاص خصوصی در موارد لازم برای انجام امور خود و رفع نیازهایش اقدام به معامله با اشخاص دیگر می نماید.معاملات دولتی ممکن است که به صورت طبیعی و عادی خاتمه یابند، مانند آن که تعهدات انجام شود و یا موعد قرارداد پایان یابد و یا آن که به صورت غیرعادی خاتمه یابند، مانند پایان معامله به خاطر تخلف پیمان کار و یا مقتضیات اداری. آنچه دراین مورد بحث قرار می‌گیرد سقوط تعهدات و پایان طبیعی آن نیست، بلکه ثابت شدن و خاتمه غیرطبیعی معاملات است. تعهدات به یکی از طرق به وسیله وفای به عهد، به وسیله اقاله،به وسیله ابراء ، به وسیله تبدیل تعهد ، به وسیله تهاتر ، به وسیله مالکیت ما فی الذمه ، فسخ ، فورس ماژور به اتمام می رسد . از طرفی ایجاد اختلاف در مناسبات اجتماعی و اقتصادی افراد و همچنین در اعمال حقوقی از جمله قراردادها، امری طبیعی و محتمل است. ممکن است هر یک از طرفین حقی فزون تر از آنچه که برای او در قرارداد تعیین شده از طرف دیگر مطالبه نماید آن طرف آن را قبول نداشته باشد و یا بر فرض چگونگی و برداشت هر یک از طرفین از مفاد قرارداد و تفسیر آن به نفع خود منتهی به اختلاف شود که در این مبحث مراجع و آیین حل اختلاف مورد بررسی و تبیین قرار می گیرد. در این پایان نامه علاوه بر موارد فوق سازوکارهای پیش بینی شده برای حل و فصل اختلافات نیز پرداخته می شود .
کلید واژه : معاملات دولتی ، حل و فصل اختلافات ، سقوط تعهدات ، فسخ معاملات .
مقدمه :
1)بیان مسأله :
دولت مانند اشخاص خصوصی در موارد لازم برای انجام امور خود و رفع نیازهایش اقدام به انعقاد قرارداد با اشخاص دیگر می نماید. قراردادهای منعقد شده بین دولت و سایر اشخاص، اعم حقیقی و حقوقی که در قالب عقودی مانند بیع، رهن، اجاره و وکالت منعقد می شود، تابع قواعد مدنی است و وجود اشخاص حقوقی حقوق عمومی به عنوان یک طرف قرارداد، هیچ ویژگی خاصی از حیث ماهیت حقوقی این عقود ایجاد نمی کند. اما برخی قراردادهای اشخاص حقوقی حقوق عمومی به عنوان معاملات دولتی به مفهوم خاص شناخته شده اند که دارای ویژگی خاصی بوده و در مواردی تابعی قواعد حقوق مدنی نیستند. حل و فصل اختلاف معاملات دولت یکی از مواردی است که هنوز جای ابهام دارد در حقوق ایران ، اگر چه در موارد بسیار نادر ممکن است موضوع اختلاف قراردادی بین اشخاص با دستگاه های دولتی ( آنهم در صورتی که شاکی ،طرف خصوصی باشد نه دولت )به نهاد داوری و دیوان عدالت اداری ارجاع داده شود ولی حقیقتاً هنوز چنین نظامی که صلاحیت اختصاصی برای رسیدگی به اختلافهای قراردادی بین دولت و اشخاص را داشته باشد ، ایجاد نشده است . در حال حاضر به همه قراردادهای دولتی در دادگاههای عمومی رسیدگی می شود . این می تواند یکی از نواقص نظام قضایی باشد که جا دارد برای آن چاره ای اندیشیده شود . در صورت تشکیل دادگاههای اختصاصی ، ضمن سرعت دادن به حل اختلافات و جلوگیری از هدر دادن فرصتها و متوقف ماندن پروژه ها که بعضاً منجر به خسارتهای جبران ناپذیری برای دولت می شود ؛ در رشد و توسعه قواعد حقوقی حاکم بر قراردادهای دولتی نیز کمک شایانی خواهد کرد .
2) اهمیت و ضرورت انجام تحقیق :
بحث ما راجع به حل و فصل اختلافات در معاملات دولتی است . با وجود اینکه نظام حقوقی قراردادهای دولتی بسیار متفاوت از قراردادهای خصوصی ( غیر دولتی ) است ؛ ولی این بحث کمتر مورد توجه قرار گرفته و در برنامه های آموزشی دانشگاههای کشور ما جای نگرفته است .
3) مرور ادبیات و سوابق مربوطه :
تحقیقاتی چند پیرامون نحوه معاملات دولتی و همچنین قوانین شروط حاکم برآن ها صورت گرفته است که به عنوان مثال می توان از « شروط داوری در قراردادهای بین المللی نفت و گاز» ؛ «شروط ثبات درمعاملات نفتی بین المللی » ، « اکتشاف و توسعه میادین نفتی ایران ازطریق قراردادهای بیع متقابل » و « قانون حاکم بر نسل جدید قراردادهای نفتی» . نام برد. اما تاکنون تحقیق جامع و منسجمی که دربرگیرنده نظام حقوقی حل و فصل اختلافات معاملات دولتی بوده باشد ارائه نشده است و در رساله ای نیز بدین عنوان ( چه درمقطع کارشناسی ارشد و چه در مقطع دکتری ) دفاع نگردیده است . لذا با توجه به اهمیت موضوع، بررسی اجمالی قوانین فعلی حاکم و پرداختن به نقاط ضعف و قوت آنها ضروری به نظر می رسد.
4)اهداف مشخص تحقیق
4-1: هدف اصلی
بررسی و تبیین سازوکارهای پیش بینی شده برای حل و فصل اختلافات در معاملات دولتی
4-2 : اهداف فرعی