زمینی کالا می پردازد و بر این فرض استوار است که با رواج قراردادهای الکترونیکی در صنعت حمل و نقل زمینی می توان شاهد گسترش تجارت بود. لازم به ذکر است پژوهشگر ابتدا در فصل اول به کلیات پژوهش (بیان مسئله، اهمیت، ضرورت، سوالات و فرضیات پژوهش و.) در فصل دوم به ادبیات تحقیق شامل مفاهیم، ضرورت، تاریخچه قراردادهای الکترونیک و حمل و نقل زمینی کالا  پرداخته و در فصل سوم شرایط تشکیل و انعقاد قراردادهای الکترونیکی مطرح و بررسی گردیده است و در فصل چهارم به مفهوم حمل و نقل زمینی کالا و قرارداد حمل و نقل پرداخته و نهایتاً در فصل پنجم نتایج پژوهش بیان شده است و ضمن بیان چالش ها و مشکلات، راهکارها و پیشنهاداتی جهت اثر قرارداد الکترونیکی بر حمل و نقل زمینی کالا ارائه گردیده است. در انجام این تحقیق از روش بررسی منابع کتابخانه ای و اینترنتی، همچنین استفاده از نظرات خبرگان و صاحب نظران بهره گرفته شده و ابزار گردآوری اطلاعات و مطالعه کتابخانه ای می باشد و در نهایت پاسخ به سوالاتی همچون نقش قرارداد الکترونیک در حمل و نقل زمینی کالا و سوالات جزئی تری چون نحوه انعقاد قرارداد الکترونیکی، اهلیت طرفین معامله، زمان و مکان در قراردادهای الکترونیکی پاسخ داده شده است.
کلمات کلیدی: تجارت، تجارت الکترونیکی، قراردادهای الکترونیکی، حمل و نقل زمینی کالا
فهرست مطالب:
چکیده 1
فصل اول: مـقدمـه. 7
مقدمه. 8
بیان مسأله. 9
اهمیت و ضرورت پژوهش 10
پرسش های پژوهش 10
فرضیات پژوهش 10
مشکلات و موانع پژوهش 11
اهداف پژوهش 11
پیشینه پژوهش 12
روش پژوهش 13
سازماندهی تحقیق 14
فصل دوم: ادبیات تحقیق. 15
مبحث نخست: تجارت سنتی و تجارت الکترونیک، مفاهیم و تعاریف 16
گفتار اول: تجارت سنتی 16
گفتار دوم: حقوق تجارت الکترونیک 18
بند نخست: تجارت. 18
بند دوم: حقوق تجارت. 18
بند سوم: تجارت الکترونیک، تعاریف و مفاهیم. 19
بند چهارم: مزایای تجارت الکترونیک 21
بند پنجم: طبقه بندی تجارت الکترونیکی از روی ماهیت معاملات و ارتباطات. 24
بند ششم: تاریخچه تجارت الکترونیک 25
بند ششم: بازار الکترونیکی 26
مبحث دوم: قراردادهای الکترونیکی 28
گفتار نخست: تشکیل قرارداد الکترونیک 28
گفتار دوم: تعریف و ماهیت قرارداد الکترونیکی 29
بند نخست: تعریف قرارداد الکترونیکی 29
بند دوم: ماهیت قراردادهای الکترونیکی 30
گفتار سوم: انعقاد قراردادهای الکترونیکی 34
بند اول: اعتبار قراردادهای الکترونیکی 35
بند دوم: زمان و مکان وقوع عقد. 35
بند سوم: سیستم های دارای نص خاص. 36
بند چهارم: سیستم های فاقد نص. 37
گفتار چهارم: چگونگی اعمال قواعد عمومی در قرارداد الکترونیکی 46
بند اول: ماهیت قراردادهای الکترونیکی 47
گفتار دوم: مفهوم فنی ارسال و دریافت. 50
مبحث سوم: مفهوم و ماهیت حقوقی قرارداد حمل و نقل 55
گفتار اول: مفهوم قرارداد حمل و نقل 55
بند اول: تعریف قرارداد حمل و نقل 57
فصل سوم: قرارداد های الکترونیکی. 60
مبحث اول: زمان ارسال و دریافت داده پیام. 61
گفتار اول: اهمیت تشخیص زمان ارسال و دریافت داده پیام. 61
گفتار دوم: معیارهای تشخیص زمان ارسال و دریافت داده پیام. 63
بند نخست: در حقوق ایران. 64
بند دوم: در مقررات بین المللی 67
مبحث دوم: مکان ارسال و دریافت داده پیام متضمن ایجاب و قبول. 70
گفتار اول: اهمیت تشخیص مکان ارسال و دریافت داده پیام. 70
گفتار دوم: معیارهای تشخیص مکان ارسال و دریافت داده پیام. 71
بند نخست: در حقوق ایران. 71
بند دوم: در مقررات بین المللی 71
مبحث سوم: ایجاب الکترونیکی 73
گفتار اول: مفهوم ایجاب الکترونیکی 73
گفتار دوم: مدت اعتبار ایجاب الکترونیکی 75
گفتار سوم: آیا مخاطبان ایجاب الکترونیکی باید معین باشند؟. 78
گفتار چهارم: مشروعیت موضوع ایجاب الکترونیکی 80
مبحث چهارم: زمان و مکان تشکیل قرارداد الکترونیکی 82
گفتار نخست: نتایج تعیین زمان و مکان تشکیل قرارداد. 83
بند اول: نتایج تعیین زمان تشکیل قرارداد. 83
بند دوم: نتایج تعیین مکان تشکیل قرارداد. 84
گفتار دوم: تعیین زمان و مکان تشیکل عقود غائبین 84
بند اول: نظریه اعلام قبول. 85
بند دوم: نظریه ارسال قبول. 85
بند سوم: نظریه وصول قبول. 85
بند چهارم: نظریه اطلاع از قبول. 85
گفتار سوم: زمان و مکان ارسال و دریافت داده پیام ها 86
بند نخست: زمان ارسال و دریافت داده پیام ها 86
بند دوم: مکان ارسال و دریافت داده پیام ها 89
فصل چهارم: حمل و نقل زمینی کالا 91
مبحث اول: متصدی حمل و نقل و مسئولیت آن. 92
گفتار نخست: تاریخچه و اهمیت حمل و نقل زمینی کالا. 92
گفتار دوم: تعریف متصدی حمل و نقل 95
گفتار سوم: وظایف متصدی حمل و نقل 98
گفتار چهارم: مسئولیت متصدی حمل و نقل 99
بند نخست: تعریف مسئولیت. 99
بند دوم: انواع مسئولیت مدنی 100
گفتار پنجم: مبنای مسئولیت متصدی حمل و نقل زمینی 104
بند نخست: تعهد به وسیله. 105
بند دوم: تعهد به نتیجه. 108
گفتار ششم: وظایف و مسئولیت ارسال کننده 109
گفتار هفتم: وظایف و مسئولیت گیرنده کالا (مرسلٌ الیه) 110
گفتار هشتم: انواع سیستم حمل و نقل کالا در تجارت بین الملل 110
مبحث دوم: حمل و نقل و شیوه های آن. 111
گفتار اول:کنوانسیون CmR 111
بند اول: قلمرو اجراء کنوانسیون CmR 112
بند دوم: محدودیت های کنوانسیون. 113
بند سوم: ویژگی های متصدی حمل و نقل 113
گفتار دوم: حمل و نقل سراسری 118
بند دوم: حمل و نقل مرکب (ترابری چند نوعی) 121
بند سوم: حمل و نقل به روش کریر- ترانس شیپمنت. 123
مبحث سوم: خصوصیات و ماهیت حقوقی قرارداد حمل و نقل و بارنامه. 125
گفتار اول: قرارداد حمل و نقل 125
بند اول: اجاره دانستن قرارداد حمل و نقل 126
بند دوم: ودیعه دانستن قرارداد حمل و نقل 127
بند سوم: جعاله دانستن قرارداد حمل و نقل 127
بند چهارم: مقاطعه دانستن قرارداد حمل و نقل 128
گفتار دوم: بارنامـه. 129
بند اول: تعریف بارنامه. 130
بند دوم: انواع بارنامه متداول در حمل و نقل 134
بند سوم: صدور بارنامه. 138
بند چهارم: مندرجات بارنامه. 139
بند پنجم: رژیم حقوقی حاکم بر بارنامه. 139
فصل پنجم: نتیجه گیری. 142
نتیجه گیری 143
مشکلات. 145
پیشنهادات. 145
منابع و ماخذ 146
  مقدمه:
خاصیت علم حقوق پویایی آن است و این علم به مانند سایر علوم با رشد تکنولوژی و تحّول نیاز های بشری همگام بوده و لحظه ای از حرکت بازنمانده است. پیشرفت های اقتصادی و تکنولوژیک موجب شده است تا انسان ها برای رفع نیاز های خود، قراردادهای متعددی را منعقد کنند. نیاز های بشری موجب بروز تکنیک های حقوقی می شود، همچنان که نیاز های گذشتگان باعث پیدایش نهاد های حقوقی مطابق وضعیت آنها شده است.
پس از اختراع و توسعه اینترنت و شبکه های اطلاع رسانی وابسته به آن، پدیده تجارت الکترونیک نیز پا به عرصه ظهور و رو به توسعه نهاد.[1] قراردادهای الکترونیک، یکی از پدیده­های نوظهور در تجارت الکترونیک است. اساساً یکی از مهمترین مباحث حقوقی تجارت الکترونیک انعقاد قراردادهای الزام آور است. فنّاوری اطلاعات این امکان را فراهم آورده است که بسیاری از مبادلات تجاری، داد و ستد ها و ارائه خدمات از طریق اینترنت انجام شوند. گسترش این نوع از روابط معاملاتی و تجاری بین افراد با طرح برخی مسائل حقوقی در زمینه قواعد حاکم بر روابط قراردادی افراد همراه بوده است.[2]
به رسمیت شناختن فنّاوری­های نوین ارتباطی در تشکیل قراردادها، نحوه تشکیل و اعتبار آنها، قابلیت انتساب اسناد الکترونیک، مسائل مربوط به امضای الکترونیک، نحوه پرداخت­های الکترونیک و. از جمله مسائل مهم مطرح در این زمینه بوده است. اساساً، طرح از موارد وضع قواعد جدیدی را نیز طلب نمی­کند، بلکه با تحلیل و بررسی قواعد موجود نیز می­توان برای چالش­های مطروحه حقوق قراردادها در فضای مجازی، پاسخ مقتضی را یافت و حتی المقدور از وضع قوانین جدید در این عرصه پرهیز کرد.[3]
طبعاً آنچه که گفته شد بدان معنا نیست که محیط جدید بستر مبادلات الکترونیک بی نیاز از وضع قوانین و مقرّرات جدید باشد. باید پذیرفت که اینترنت به عنوان محل انجام روابط حقوقی افراد، دارای ویژگی هایی است که در فنّاوری­های پیش از ظهور اینترنت وجود نداشته است. به همین دلیل تحولات و تغییرات ایجاد شده در روابط حقوقی و معاملاتی افراد مورد توجّه و پذیرش نظام­های حقوقی قرار گرفته و بیشتر آنها برای ایجاد چارچوب قانونی و بسترسازی تقنینی اقدام به وضع قوانین و مقرّرات جدید یا اصلاح قوانین موجود کرده­اند که در ادامه، در جهت ذکر این مقرره­ها، ضمن تعریف و اشاره به ابعاد اساسی ماهیت قراردادهای الکترونیک، نسبت به تعیین حدود و قلمروی قراردادهای الکترونیک، مبادرت خواهیم نمود.
در همین راستا این نگاشته تحت عنوان «ماهیت قراردادهای الکترونیک و اثر آن در حمل و نقل زمینی کالا» تنظیم گردیده است. امید آن می رود که پژوهش حاضر که ره آورد یک مطالعه نظری در حوزه قراردادهای الکترونیکی و اثر آن می باشد چراغ راهی برای علاقه مندان و محققان این مسیر باشد.

بیان مسأله
 

بدون شک ما امروز در دوره ای متفاوت با گذشته به سر می­بریم و تغییر و تحول دائمی با سرعتی غیر قابل پیش بینی، به واقعیت انکارناپذیر و اساسی حیات اجتماعی بدل شده‌ است. آنچه که زمینه چنین تغییر و تحولات ژرف و شگرفی را پدید آورده و این برهه از تاریخ را واجد برجستگی و اهمیت فوق­العاده­ای ساخته، دستاوردهای تکنولوژیک جدید و متأخر بشری است. انقلاب ارتباطی- اطلاعاتی سده بیست و یک را باید بسیار فراتر از صرف الکترونیکی­کردن رابطه انسان­ها دانست. تکنولوژی­های نوین ارتباطی و اطلاعاتی، با فراهم­آوردن امکان پیدایی «جامعه شبکه­ای» که افراد و جوامع را در قالب­های تازه، هویت­های تازه بخشیده، نه تنها قواعد و قوانین حاکم بر ارتباط و تعامل میان انسان­ها، بلکه دیدگاه ما را نسبت به خود، دیگران و جهان تغییر داده‌است. بنابراین با وجود اینترنت و ایجاد تبادل اطلاعات در فضای مجازی و پیدایش خدمات الکترونیکی، قرارداد های الکترونیک نیز به وجود آمد و تعامل افراد در فضایی جدید شکل گرفت.
با توجه به گسترش این نوع از قرارداد ها و انعقاد آن در فضای مجازی حتی با مسافت های مختلف این نیاز احساس شد که در همه شقوق معاملات افراد این امکان برقرار شود لذا نگارنده بر این فرض استوار است که با توجه به قرارداد حمل و نقل زمینی کالا و گاهاً مسافت های متفاوت افراد می توان این گونه از قرارداد ها نیز الکترونیکی شد و در فضای مجازی منعقد شود و درخواست حمل و نقل داده شود. بنابراین اگر این امکان مهیا شود قطعاً حمل و نقل زمینی کالا نیز توسعه و گسترش خواهد یافت.
النهایه باید گفت که موضوع این پژوهش بررسی اثر قراردادهای الکترونیکی در حمل و نقل زمینی کالا می باشد که در قالب پنج فصل ارائه می شود. از آنجا که لازمه شناخت اثر قراردادهای الکترونیکی در حمل و نقل زمینی کالا، آشنایی با قرارداد الکترونیکی و ادبیات مربوط به آن می باشد.

اهمیت و ضرورت پژوهش
 

باید توجه داشت که مهم ترین مانع ارتباط افراد در دنیایی کنونی دوری مسافت می باشد و با پیدایش اینترنت این مشکل تا حدودی حل شده است اما نکته مهم بهره گیری از این امکانت در جهت حل معضلات بشری  تسهیل ارتباطات و معاملات می باشد.
باید گفت که در باب تجارت الکترونیک و بالاخص قرارداد های الکترونیک از تصویب قانون تجارت الکترونیک تا به امروز مباحث زیادی بیان شده است اما در ارتباط با اثر قرارداد الکترونیک و ارتباط آن با حمل و نقل زمینی کالا حرفی به میان نیامده است و با توجه به گسترش تجارت بین الملل و زحماتی که در باب ثبت سفارش و ارسال کالا و حمل و نقل کالا وجود دارد و تسهیل تجارت با بهره گرفتن از خدمات الکترونیکی و قرارداد های منعقده در فضای مجازی، نگارنده بر خود واجب دید با بررسی این موضوع و بیان مشکلات و تبیین مفاهیم مورد نیاز سعی در رفع نقصان و ترویج و تشویق و گسترش غیر حضوری قرارداد ها در زمینه حمل و نقل زمینی کالا دارد.

پرسش های پژوهش
 

قرارداد الکترونیکی چیست و چه اثری بر حمل و نقل زمینی کالا دارد؟
 

اسباب و شرایط انعقاد قراردادهای الکترونیکی و آثار آن چگونه است؟
 

قرارداد حمل و نقل چیست و آیا امکان الکترونیکی شدن آن وجود دارد؟
 

فرضیات پژوهش
 

فرضیات اولیه ای که این پژوهش به منظور بررسی آنها انجام می شود عبارتند از:

قراردادهای الکترونیکی باعث گسترش تجارت بین الملل می شود و به منظور تسهیل در امر ارتباط رواج این نوع قرارداد ها می تواند نقش به سزایی در حمل و نقل زمینی کالا داشته باشد.
 

قراردادهای الکترونیکی در فضای جدیدی به نام فضای مجازی اتفاق می افتد که این فضا فاقد مرز جغرافیایی است. لذا نحوه انعقاد این گونه قراردادها، زمان انعقاد و نحوه امضا آن در محیط مجازی با قراردادهای سنتی متفاوت است.
 

با توجه به پیشرفت تکنولوژی و نیاز روزمره و گسترش تجارت برای تسهیل در این امر لازم است که با بهره گرفتن از ابزارهای موجود و شرکت های ثبت سفارش و ارسال کالا این امر قابل وقوع می باشد.
 

مشکلات و موانع پژوهش
 

با توجه به بکر بودن موضوع، پیرامون اثر قرارداد الکترونیک بر حمل و نقل زمینی کالا هیچ منبعی وجود نداشت و از آنجایی که قراردادهای الکترونیک چند صباحی است جای خود را در میان اهل تحقیق باز کرده و وارد ادبیات حقوقی کشور شده هنوز منابع متعدّدی در این زمینه وجود ندارد و نگارنده پیرامون این موضوع با کمبود منابع مواجه شد.
لازم به ذکر است پژوهش حاضر برای اولین بار در صدد است ارتباط بین قرارداد الکترونیکی و قرارداد حمل و نقل را کشف و تاثیر قرارداد های الکترونیکی را در حمل و نقل زمینی کالا بیان نماید. لذا با تحقیق و مراجعه به سازمانهایی همچون سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، مرکز اسناد و کتابخانه مجلس شورای اسلامی و همچنین با بررسی و جست جو از میان سایت ها و منابع دست اول انگلیسی سعی بر این داشت که بتواند از کاستی های این مسیر بکاهد و نقصان موجود را برطرف نماید. 

اهداف پژوهش