جدیدترین مطالعه در زمینه ارتباط این تنوع آلل APO4 با بیماری آلزایمر ، در سال ٢٠١۴ صورت گرفته است و در آن حجم نمونه ­ای به تعداد ۶٧٧٧ شرکت کننده مورد بررسی قرار گرفتند و پس از انجام آنالیز­های آماری لازم ارتباط معنادار آلل ۴ با بیماری آلزایمر دیررس شناخته شد (۰۰۱/۰ Pvalue≤) .
جمع بندی سوابق مطالعاتی فوق بیانگر وجود ارتباط معنی­دار تنوع آلل APO4 و بیماری آلزایمردر اکثر جمعیت­های مورد بررسی است.
بررسی­های صورت پذیرفته در خصوص ارتباط ژن MAPT و جهش­های آن در ابتلا به آلزایمر بیانگرآن است
که :
ازکورا و همکاران در سال ۱۹۹۹: در مطالعه ای در جمعیت اسپانیا بر روی پلی مورفیسم C/G در ناحیه پروموتری در ارتباط با بیماری آلزایمر .در این مطالعه ۷۴ فرد مبتلا به بیماری آلزایمر و ۱۹۵ فرد سالم ,در این پلی مورفیسم , مورد مطالعه قرار گرفتند. در این مطالعه ارتباط معناداری بین این پلی مورفیسم و بیماری آلزایمر یافت نشد (Pvalue ≤۰/۰۵۲۷ ) (٣١).
لیز و همکاران در سال ۲۰۰۱: ژن تائو در بیماری PSP دارای سه پلی مورفیسم است که دو پلی مورفیسم در پروموتر (A/G در موقعیت ۴۴- و C/G در موقعیت ۲۲۱-) و یک پلی مورفیسم در اینترون شماره ۱(G/A در موقعیت ۳۰۹) آن می­باشد که حاصل این پلی مورفیسم ایجاد دو هاپلوتایپ H1p و H2 است که هاپلوتایپ H2p با pvalue≤۰/۰۰۰۲۱۷ با بیماری PSP در ارتباط می­باشد. از آنجا که ژن تائو در بیماری آلزایمر حائز اهمیت است این تغییر پروموتری دیده شده در پروموتر تائو در بیماری PSP ممکن است در بیماری آلزایمر نیز مهم باشد (٣٠).
کانراد و همکاران در سال۲۰۰۲:در مطالعه ای بررسی کردند ژن سایتوهین STH)) دارای پلی مورفیسم تک نوکلئوتیدی است که G7R نامیده و با هاپلوتایپ تائو در ارتباط است(٢٨).
رادمیکرز و همکاران در سال ۲۰۰۳: در مطالعه­ ای بررسی کردند که ژن MAPT با بیماری آلزایمر ارتباط معناداری دارد و باید به عنوان یک ژن کاندید برای بیماری آلزایمر خانوادگی و اسپورادیک در نظر گرفته شود (٢۶).

مایر و همکاران در سال ۲۰۰۵: گزارش کردند که هاپلوتایپ H1c از ژن MAPT با ریسک ابتلا به بیماری آلزایمر دیررس ارتباط معناداری دارد. این مطالعه بر روی ٣۶٠ نمونه بیمار با سن بالای ۶۵ سال و ٢۵٢ نفر به عنوان گروه کنترل انجام شده است (٢٧).
کفری و همکاران در سال ۲۰۰۷: در مطالعه ای بررسی کردند در تمامی طول لوکوس ژنومی MAPT دو هاپلوتایپ شناسایی شده ­اند که این هاپلوتایپ­ها را H1 و H2 می­نامند که واریانت­های H1 با بیماری آلزایمر در ارتباط می­باشد (٢٩).
کواک و همکاران در سال ۲۰۰۸: نشان دادند که جهش در ناحیه آلل G/A (rs242557) باعث افزایش بیان ژن MAPT و ساختار غیرطبیعی آن می­شوند. در نتیجه به جای میکروتوبول­ها به میکروفیلامنت­ها متصل می­گردد و این موجب بیماری آلزایمر می­گردد. همچنین نویسنده اشاره دارد به این موضوع که هاپلوتایپ­های H1/H2 از ژن MAPT با عملکرد پلی مورفیسم­های موجود در ژن GSK3B و افزایش ریسک ابتلا به آلزایمر در ارتباط است(٢۴).
لیو و همکاران در سال۲۰۱۳: در این مطالعه ارتباط پلی مورفیسم ( rs 242557) در ژن MAPT با بیماری آلزایمر دیررس بررسی شده است و ارتباط معناداری بین این پلی مورفیسم و بیماری آلزایمر وجود داشته و به عنوان یک ریسک فاکتور برای بیماری آلزایمر دیررس معرفی شده است (٢۵).
جدیدترین مطالعه در زمینه ارتباط این پلی مورفیسم با بیماری آلزایمر ، در سال ٢٠١۴ صورت گرفته است و در آن حجم نمونه ­ای به تعداد ١۴١ نفر بیمار و ١٧٩ نفر کنترل (شاهد ) شرکت کننده مورد بررسی قرار گرفتند و پس از انجام آنالیزهای آماری لازم ارتباط معنادار این پلی مورفیسم با بیماری آلزایمر دیررس شناخته شد (۰۲/۰ Pvalue≤)
فصل سوم:
مواد و روش­ها
١-٣: روش شناسی تحقیق
١-١-٣ : نوع مطالعه
روش تحقیق توصیفی مقطعی از نوعCase-serries می باشد و با توجه به اینکه دسترسی به بیماران آلزایمری قطعی مشکل بوده و نیز تغییرات مورد بررسی MAF(Minimum Allele frequency) مشخص در جمعیت ایرانی ندارند لذا نهایتا تحقیق به صورت Case Serries صورت پذیرفته و حداقل امکان موجود و جامعه در دسترس ۵۰ بیمار تعیین گردیده است که امکان دسترسی داشته باشد..
٢-١-٣ : جامعه آماری
بیماران مبتلا به آلزایمر، بستری در مرکز نگهداری ( نورسته) و سایر مراکز همکار مورد ارزیابی اولیه قرار گرفته و پس از بیماری یابی و تائید بیماری توسط متخصص اعصاب و روان، مشاوره و ثبت اطلاعات پرسشنامه طرح تحقیقاتی از طریق مصاحبه با خانواده بیمار و مطالعه پرونده­ی بیمار انجام یافته و افراد کاندید برای بررسی انتخاب می­گردند که پس از کسب رضایت اولیاء و همراهان با نمونه گیری از افراد مبتلا و در صورت امکان خانواده­ی آنان به میزان cc ۵ خون حاوی ماده ضد انعقاد EDTA، استخراج DNA صورت پذیرفته و با بهره گرفتن از دستگاه نانودراپ کیفیت سنجی نمونه­ها انجام پذیرفته و از هر بیمار حداقل ١٠٠ میکرولیتر DNA تهیه گردیده و جهت بررسی مولکولی استفاده می­گردد
٣-١- ٣: معیار DSM-Ⅳ
DSM ،در واقع کتابی است که اولین بار در سال ١٩۵٢ توسط Psychiatric Association American به عنوان معیاری برای تشخیص ناهنجاری­های ذهنی به چاپ رسید و ناهنجاری های جدید به تدریج به آن افزوده شد . آخرین نسخه این کتاب ، در سال ١٩٩۴ به چاپ رسید که در ایالات متحده و بسیاری از نقاط جهان توسط پزشگان و محققین ، به عنوان یک معیار تشخیصی مورد استفاده قرار می­گیرد. DSM-Ⅳ تنها به عنوان معیار تشخیصی پس از معاینه مورد استفاده قرار می­گیرد و فاقد راهنمایی جهت نحوه معاینه و یا درمان است. یکی از کاربردهای این معیار ، در اهداف تحقیقی است. در مطالعات متمرکز بر یک بیماری خاص، افرادی که دارای علائمی مطابق با معیارهای . DSM-Ⅳ برای آن بیماری خاص ، هستند به عنوان بیمار وارد مطالعه می­شوند.
معیارهای . DSM-Ⅳ برای تشخیص زوال عقل از نوع آلزایمر :
الف- بروز نقص­های شناختی که عبارتند از :
١- نقص در حافظه که به صورت نقص در یادگیری اطلاعات جدید و یا یادآوری اطلاعات یاد گرفته شده قبلی است .
٢-یک یا دو نقص شناختی مانند : عدم توانایی در سخن گفتن^[۸۱] ، عدم تشخیص افراد و اشیاء با وجود سالم بودن حواس^[۸۲] و عدم انجام فعالیت­های حرکتی با وجود سیستم حرکتی سالم ^[۸۳]
ب- نقص­های شناختی مذکور در الف-١ و الف-٢ ، باعث نقصان­های قابل توجهی در عملکرد شغلی و اجتماعی فرد و تنزل او از جایگاه قبلش می گردد.
پ -بیماری آغاز تدریجی داشته و تا تنزل شناختی ادامه می یابد.
ت- نقص­های مذکور در الف-١ و الف-٢ به واسطه عوامل زیر نیستند :
١- شرایطی از سیستم عصبی مرکزی که سیبب نقص پیشرونده در حافظه و شناخت می­شوند مانند بیماری های مغزی عروقی ، پارکینسون ،هماتوم زیر سخت شامه ، زوال عقلی ناشی از هیدروسفالی و تومور مغزی .
- شرایط سیستمیک که از عوامل ایجاد زوال عقل به شمار می ­آید مانند : کم کاری تیروئید ، کمبود ویتامین B یا اسید فولیک ، کمبود نیاسین ، کلسیم بالا ، سیفیلین سیستم عصبی مرکزی و عفونت HIV .
٣-شرایط القایی توسط یک ماده خاص .
ث-نقصان­ها منحصرا در یک دوران روان آشفتگی رخ نمی­دهد.
۴-١-٣ : معیارهای انتخاب بیماران
تشخیص بیماری با معیار DSM-Ⅳ ،سن بالای ۶۵ سال و امضای فرم رضایت نامه توسط بیمار یا قیم وی به عنوان معیار ورود مطالعه محسوب می­شدند. سن کمتر از ۶۵ سال ، وجود هر گونه بیماری نورولوژیک یا روانپزشکی همراه ،وجود سابقه خانوادگی و عدم تمایل به همکاری از طرف بیمار و یا قیم وی به عنوان معیار خروج برای انتخاب بیماران در نظر گرفته شدند.
۵-١-٣: روش جمع آوری داده ­ها
اطلاعات افراد حاضر در مطالعه از طریق مراجعه حضوری به مراکز ذکر شده ، گردآوری شد.بخشی از داده ­ها از طریق مصاحبه با افراد یا پرسنل شاغل در مراکز و بخشی نیز از پرونده آن­ها بدست آمد. داده ­های حاصل از آزمون­های مولکولی نیز در فرم جمع آوری اطلاعات ثبت شد.
۵-١-٣: تعریف عملیاتی متغیرها و مقیاس اندازه ­گیری

(مثنوی۲/۲۱۱۸)

هر یکی در پرده یی، موصول خوست

وهم اوآن است کآن خود عین هوست

(مثنوی۴/۳۷۰۴)

لَـا اِسْـمَ لـَارَسْـمُ ولَاصِــفَت بِــــــزَان

بِی خَوَرْ چَه یافت خُــود ژَ بِی نِشَان

۱) ترجمه بیت: خداوند را بدون مشخصاتی ظاهری بدان، وقتی انسان خود خبری نداشته باشد چگونه می‌تواند ازچیزی که نشانی ندارد خبری بدهد.
۲) نکات بلاغی: بِزان با نِشان: کلمه قافیه است، اسم، رسم وصفت: مراعات النظیر است، بِی خَوَر: بی خبر بدون اطلاع و آگاهی، واج آرای: (الف).
۳) شرح مفاهیم عرفانی: هر اسمی که بر ذات حق به اعتبار متصف شدن به صفتی از صفتهای حق که عَرَض به غیر است، همانند ضارب، احمر دلالت کند صفت گویند، و هر لفظی که بر ذات بی اعتبار وصفت دلالت نماید همانند زید و رجل این را اسم نامند. امّا در مکتب شیعه اسماء وصفات غیر از حق مخلوق خداوند به حساب میآیند. خداوند متعال اسماء را با حرف وحروف آفریده امّا خودش به حروف توصیف نمیشود. امام باقر علیه السلام دراین مورد میفرمایند: «وَ اللهُ خَالِقُ ألْأشیَاءِ لَا مِنْ شَیءٍ ، یُسَّمِی بّأسْمَائِهِ فَهُوَ غَیْرُ أسْمَائِهِ وَألْأسْمَاءُ غَیْرُهُ وَ ألْمَوْصُوفُ غَیْرُ ألْوَاصِفِ» واسم خداوند، غیر از خداوند است و تمام چیزی که اسم برآن واقع می گردد او مخلوق خداوند است. چون خداوند غایت الغایات است واز طرفی چون غایت موصوف است پس تمام موصوفات مخلوق حقند، و خالق اشیاء نمیتواند موصوف باشد. صوفیه برای اعتبارات هیچ ارزشی قایل نیستند: چون خداوند وجود محض است، وغیردر وجود حق هیچ آمیزشی ندارد وحق هم به خاطر ذاتش از هر کثرت وترکیبی بدور است. صوفیه در مورد اسماء خداوند می گویند: «بَعْضُ هُمْ أسْمَاءُ اللهِ لَیْسَتْ هِی اللهَ وَ لاغَیْرَهُ کَمَا قَالُوا فِی الْصِّفاتِ، وَ قَالَ بَعْضُ هُمْ أسْمَاءُ اللهِ هِیَ اللهَ»، از این که صفات و اسماء در ذات حق راه ندارد سرّی نهفته است، که آن فنای تمامی تعینات است. که در شهود عارف حق مشاهده میگردد، همان طوری که مشاهدهی هویّت مطلق هستی محض است و بدون هیچ اسمی از اسماء مشاهده میگردد. اسم صفت که مسمی است که دلالت بر آن دارد که خود مسمی نیست، وقتی که اسم مسمی نیست اسم ترکیب و تبدیل مییابد. اگر اسم مسمی باشد چون اسم تبدیل و دگرگونی مییابد اسم مسمی هم دگرگون می شود. (ر. ک، فتح الهی،۱۳۸۰: ۷۷ – ۸۰)

پیش بی حدّ هر چه محدود است لاست

کُـلُّ شَـیءٍ غَیـْرَ وَجْهِ الله فناست

(مثنوی۲/۳۳۷۳)

چـون تـجلـی کـرد اوصـاف قـدیم

پس بِسوزد وصفِ حادث را گلیم

(مثنوی۳/۱۴۰۲)

چـون قدیم آید حدث گردد عَبث

پس کــجا داند قدیمی را حدث

(مثنوی۵/ ۱۳۱۳)

َکــمَالِ تُــوحیــــد نَفی صَفَاتِن

شکل۴-۸- میزان علوفه در مدیریت شکل ۴-۹- میزان علوفه در کپه­کاری
۴-۸- تأثیرات اکولوژیکی بهبود عملکرد سیستم آب و زمین
در حوزه­ آبخیز لپویی در اقدام­های نهال­کاری بادام، کپه­کاری، بندخاکی، و مدیریت بازدید میدانی به عمل آمد و با برداشت نمونه­های خاک به صورت تصادفی به روش کرگیری از اقدام­ها در اعماق مختلف انجام شد و پس از انجام آزمایش بر روی نمونه­ها نتایج زیر به دست آمد. میانگین افزایش رطوبت خاک در نهال­کاری بادام ۳۳/۲ درصد که حداقل رطوبت ۸۴/۱، و حداکثر رطوبت ۵۶/۲ درصد در عمق ۱ متری از سطح زمین در نهالکاری بادام رطوبت خاک ۲۶/۶ درصد می­باشد. میانگین افزایش رطوبت خاک در بند خاکی۳/۲ درصد که حداقل رطوبت ۵/۱ و حداکثر رطوبت ۳۴/۳ درصد می­باشد. افزایش رطوبت خاک در کپه­کاری ۸۸/۲ درصد که حداقل رطوبت ۲/۲ و حداکثر رطوبت ۷/۳ درصد در عمق ۱ متری از سطح زمین در کپه­کاری رطوبت خاک ۸۶/۵ درصد می­باشد. افزایش رطوبت خاک در مدیریت ۶۸/۳ درصد که حداقل رطوبت ۵/۲ و حداکثر رطوبت ۰۶/۵ درصد در عمق ۱ متری از سطح زمین در مدیریت رطوبت خاک ۳۶/۶ درصد می­باشد (نمودار ۴-۱۲). بنابراین مطالعات نشان می­دهد که در این منطقه با اجرای اقدام­های مذکور، افزایش رطوبت خاک بعد از ۱۲۰ روز بارندگی مشاهده می­گردد که این افزایش رطوبت خاک در اقدام­ها در حد متوسط می­باشد (نمودار ۴-۱۰ و شکل­های ۴-۱۰ تا ۴-۱۲)

هیچ
کم
متوسط
زیاد
نمودار ۴-۱۰- افزایش رطوبت خاک
شکل ۴-۱۰- برداشت نمونه­ خاک در اقدام مدیریت
شکل ۴-۱۱- برداشت نمونه خاک در اقدام کپه­کاری
شکل ۴-۱۲- اندازه ­گیری رطوبت خاک به روش کرگیری
۴-۸-۱- کاهش تلفات خاک
به طور کلی در حوزه­ آبخیز مورد مطالعه در این تحقیق، اکثر فن­آوری­ها در گروه حفاظت آب و خاک، باعث جلوگیری از تلفات خاک در حد بسیار زیاد شده ­اند نتایج مدل MPSIAC قبل و بعد از فن­آوری­ها (تمام عوامل مدل را ثابت در نظر گرفته فقط درصد پوشش گیاهی و لاشبرگ افزایش یافته) نشان از کاهش ۲/۱ تن در هکتار در سال فرسایش خاک در اثر اجرای اقدام نهال­کاری بادام است. قبل از اقدام، ۶۴/۳ تن در هکتار در سال فرسایش خاک، و بعد از اقدام نهال­کاری بادام به ۴/۲ تن در هکتار در سال فرسایش خاک کاهش داشته است. با اجرای بند خاکی تلفات خاک از ۶۴/۳ تن در هکتار در سال قبل از اقدام، به ۳/۳ تن در هکتار در سال بعد از اقدام کاهش داشته است که نشان از کاهش ۳/۰ تن در هکتار در سال است. با اجرای کپه­کاری کاهش تلفات خاک از ۶۴/۳ تن در هکتار در سال قبل از اقدام به ۲۵/۳ تن در هکتار در سال بعد از اقدام داشته است که نشان از کاهش ۴/۰ تن در هکتار در سال دارد. با اجرای مدیریت، تلفات خاک از ۶۴/۳ تن در هکتار در سال قبل از اقدام به ۱/۳ تن در هکتار در سال بعد از اقدام کاهش یافته است که نشان از کاهش ۵/۰ تن در هکتار در سال داشته است. نتایج این تحقیق نشان داد که در حوزه­ آبخیز لپویی اقدام نهال­کاری بادام در حد زیاد باعث کاهش تلفات خاک و دیگر اقدامات در حد متوسط باعث کاهش تلفات خاک شده ­اند (نمودار ۴-۱۱).
هیچ/منفی
کم
متوسط
زیاد
نمودار ۴-۱۱- کاهش تلفات خاک در حوزه­ آبخیز لپویی
۴-۸-۲- بهبود پوشش خاک
در حوزه­ آبخیز لپویی با انداختن پلات به روش تصادفی درصد پوشش گیاهی در اقدامات انجام شده و نقطه­ی شاهد اندازه ­گیری گردید و نتایج نشان می­دهد که در نقطه شاهد ۴/۸ درصد پوشش گیاهی، در نهال­کاری بادام ۸۴ درصد افزایش پوشش گیاهی، در بند خاکی ۲۱ درصد افزایش پوشش گیاهی، در کپه­کاری ۲۸ درصد افزایش پوشش گیاهی و در مدیریت ۳۵ درصد افزایش پوشش گیاهی داشته است (نمودار ۴-۱۲).
هیچ/منفی (۵-۰)
کم(۲۵-۵)
متوسط (۵۰-۲۵)
زیاد (>50)
نمودار ۴-۱۲- بهبود پوشش خاک حوزه­ آبخیز لپویی
۴-۸-۳- افزایش حاصلخیزی خاک
نتایج مطالعات در حوزه­ آبخیز لپویی نشان داد که نهال­کاری بادام در حد بسیار زیاد باعث افزایش حاصلخیزی خاک شده­ است. مدیریت مراتع در حد متوسط باعث افزایش حاصلخیزی خاک شده است. کپه­کاری و بند خاکی در حد کم باعث افزایش حاصلخیزی خاک شده ­اند. که این نتایج بر اساس وزن علوفه در هر اقدام به دست آمده است (نمودار ۴-۱۳).
کم
متوسط
زیاد
نمودار ۴-۱۳- نمودار افزایش حاصلخیزی خاک در حوزه­ آبخیز لپویی
- بند خاکی ( اجرا در سال ۸۰) (پیوست ب)
این فن­آوری در شیب ۲ تا ۳ درصد انجام شده است سرریزبند مستطیلی می­باشد حجم خاکریزی بند۹۰۰۰ متر مکعب می­باشد. حجم عملیات سنگ­ و سیمانی سرریز ۵۷۰ متر مکعب می­باشد (۱۷۰ متر مکعب سرریز اول و ۴۰۰ متر مکعب سرریز دوم). کل هزینه­ بندخاکی ۹۰۰۰۰۰۰۰۰ ریال می­باشد که ۴۵۰۰۰۰۰۰۰ ریال آن از طریق دولت، و ۴۵۰۰۰۰۰۰۰ ریال آن از طریق مشارکت­های مردمی به­ صورت وام تاٌمین شده است. هدف از احداث این بند، جلوگیری از سیلاب و کاهش رواناب و ذخیره­ی آب زیرزمینی و حفاظت آب­ و خاک و بهبود کیفیت و کمیت آب­های زیرزمینی و اشتغال­زایی و ذخیره­ی آب جهت مصارف نهال­کاری و تجمع خاک­های آلی می­باشد. احداث این بند در آبراهه ­های درجه ۴ می­باشد. ارتفاع این بند ۱۲ متر است و طول بند خاکی ۵۰ متر و عرض بند ۵ متر و عرض پی ۲۵ متر و شیب بندخاکی سراب ۲ به ۳ و پایاب ۲/۱ می­باشد و ارتفاع آزاد ۲ متر می­باشد. مساحت این فن‌آوری ۱۰ هکتار می­باشد. تعداد حلقه­های چاه در حوضه قبل از فن­آوری ۱۰۰ حلقه، و بعد از اقدام به ۱۲۰ حلقه افزایش یافته است که سطح زیر کشت اراضی این تعداد حلقه­ی چاه اضافی بعد از فن­آوری ۲۰ هکتار است ولی به دلیل خشکسالی­های اخیر و کمبود نزولات آسمانی، ارزش و اهمیت طرح زیاد مشهود نیست.
با توجه به جدول افزایش منافع خارج از حوضه:
- در بحث افزایش آب­های زیرزمینی در اقدام بند خاکی افت سفره­ی آب­های زیرزمینی قبل از اقدام ۱۵۰ سانتی متر و بعد از اقدام ۸۰ سانتی متر می­باشد.
- در بحث کاهش سیلاب قبل از اقدام ۴۰ درصد از بارندگی به رواناب تبدیل می­گردید و۶۰ درصد آن نفوذ می­کرد، ولی بعد از اقدام رواناب به ۰۵/۰ کاهش یافته و ۹۵ درصد آن نفوذ کرده است.
- کاهش رسوب قبل از اقدام ۶/۳ تن در هکتار در سال فرسایش خاک، ولی بعد از اقدام فرسایش خاک ۳/۳ تن در هکتار در سال کاهش یافته است.
کاهش تعارضات قبل از اقدام در اثر ایجاد سیلاب ۵ مورد در سال تخریب پل و جاده عبور و مرور اهالی وجود داشته، ولی بعد از اقدام، دیگر سیلاب مهار گردیده و تخریب به صفر رسیده است.
جدول ۴-۴- افزایش منافع خارج از حوضه

نمودار(۴-۶):منحنی تغییرات درصد میزان حذف رنگ نسبت به جرم جاذب………………………..۷۰
نمودار(۴-۷)منحنی تغییرات درصد میزان حذف رنگ بر حسب غلظت اولیه رنگ متیل اورانژ…………………………………………………………………………………………………………………………….۷۱
نمودار(۴-۸) معادله خطی شده موریس - وبر برای حذف رنگ متیل اورانژ………………………….۷۳

نمودار(۴-۹)معادله خطی شده شبه درجه یک برای حذف رنک متیل اورانژ………………………….۷۴
نمودار(۴-۱۰) معادله خطی شده شبه درجه دوم برای حذف رنگ متیل اورانژ……………………….۷۵
نمودار(۴-۱۱)ایزوترم لانگ مویر…………………………………………………………………………………..۷۶
نمودار(۴-۱۲)ایزوترم فروندلیچ…………………………………………………………………………………….۷۷
نمودار(۴-۱۳)مدل دوبینین-رادشکویچ…………………………………………………………………………..۷۸
فصل اول
مقدمه و کلیات

مقدمه:

با گسترش صنایع و کارخانجات، ناگزیر پساب های صنعتی نیز به شدت رو به افزایش است. آزادسازی این پساب ها در محیط زیست موجب اختلال در زندگی انسان و موجودات زنده می شود.
رنگ ها بخش مهمی از ضایعات صنایع می باشند که به شدت روی آب تاثیر گذاشته و به سختی قابل جداسازی است .
بسیاری از صنایع، مثل صنایع کاغذ، نساجی، پلاستیک، از انواع رنگ ها استفاده می کنند. که در این میان کاربرد رنگ در صنایع نساجی چشمگیر است.
حضور مقدار کمی رنگ درپساب صنایع نساجی موجب کاهش شفافیت و ایجاد واکنش های شیمیایی در آب می شود. رنگ ها به صورت هیدرولیز شده در پساب ها وجود دارند که توسط فیلتر ها قابل جداسازی نیستند]۱۲[.
در سال ۱۹۹۷ سازمانی در بریتانیا با عنوان ETAD^[1] شکل گرفت که هدف آن تصویب قوانینی جهت ارائه شاخص هایی برای توسعه بهداشت آب و پساب های صنعتی بوده است.
این سازمان بالغ بر ۴۰۰۰ نوع رنگ را مورد مطالعه قرار داد و آلوده ترین رنگ را رنگ های بازی معرفی نمود. در سال ۱۹۹۷ سازمان محیط زیست بریتانیا اعلام کرد که درصد حضور رنگ در پساب های صنعتی باید صفر باشد، یعنی نباید هیچ رنگی در آب حضور داشته باشد و وارد محیط زیست شود.میزان مصرف آب در صنایع نساجی ۲۵۰-۲۵ متر مکعب به ازی هر تن محصول است]۳و۲[.
رنگ ها دارای ساختاری پیچیده اند که در صنایع نساجی به مقدار گسترده ای مورد استفاده قرار گرفته و سرانجام وارد محیط زیست می شوند]۴[. رنگ ها از نظر شیمیایی و کاربرد به گروه های مختلفی تقسیم می شوند]۵[.عمدتا به دلیل راندمان پایین رنگرزی و گاها بنا به ماهیت رنگ ها ، حدود ۵۰ درصد رنگ های راکتیو،۲۰-۸ درصد رنگ های دیسپرس^[۲]، و یک درصد از رنگ های پیگمنت^[۳] مستقیما وارد فاضلاب می شوند]۶و۷[.
رنگ های راکتیو آزو بزرگترین دسته از رنگ های مصنوعی محلول در آب بوده که دارای بیشترین تنوع می باشند.معمولا این رنگ ها نسبت به تجزیه بیولوژیکی مقاوم بوده و قابل حذف نمی باشند. دلیل آن شاید فقدان آنزیم های ضروری برای تجزیه رنگ ها در محیط زیست است ]۹٫[هیدرولیز رنگ زمانی اتفاق می افتد که مولکول رنگ به جای واکنش با گروه های هیدروکسیل سلولز با آب واکنش می دهد]۸[. رنگ های هیدرولیز شده قابل استفاده مجدد نمی باشند]۷[.
از آنجا که بسیاری از رنگ ها از طریق تجزیه بیولوژیکی قابل حذف نمی باشند ، تحقیقات در زمینه حذف آن ها بسیار مورد توجه قرار گرفته است]۶[.
مطالعات نشان داده که رنگ ها دارای خاصیت سرطان زایی به ویژه سرطان مثانه در انسان می باشند]۱۰[.
در نتیجه رنگ های نساجی تهدیدی برای سلامت انسان و محیط زیست در سراسر جهان محسوب می شود و پساب ها باید قبل از ورود به طبیعت به نحو مطلوبی پالایش شوند ]۱۱و۱[.
در شرایط متداول ۵۰ – ۲۰ درصد از رنگ های راکتیو مصرفی در فرایند نساجی هدر رفته و به دلیل تغییر ساختار شیمیایی در طی مرحله رنگرزی نمی توانند مورد استفاده مجدد قرار بگیرند.
تخلیه کنترل نشده این رنگ ها اثرات غیر قابل جبرانی را در بر دارد . رنگ های راکتیو در مقابل نور و عوامل شیمیایی مقاوم بوده و در محیط های طبیعی بسیار پایدار می باشند. لذا مدیریت فاضلاب های حاوی رنگ های راکتیو از دیدگاه زیست محیطی حائز اهمیت است. رنگ های راکتیو سولفوناته و بسیار محلول در آب بوده و جذب آنها بر روی توده های بیولوژیکی ضعیف است و تحت شرایط هوازی در سیستم های تصفیه متداول تجزیه نمی شوند]۱ [.

طبقه بندی رنگ ها:

معمولا ترکیبات رنگی را به طرق مختلفی طبقه بندی می کنند مثلا رنگ های گیاهی و غیر گیاهی ، رنگ های طبیعی و مصنوعی ، آلی و معدنی . ولی یکی از طبقه بندی ها بر اساس کاربرد هاست در زیر رنگ ها بر این اساس طبقه بندی شده اند]۱ [.

رنگ های بازی^[۴]:

این نوع رنگ ها از ترکیبات آلی یا هیدروکلرید ها می باشند که کروموفورها به صورت کاتیونی است.ازین نظر به این دسته رنگ های کاتیونی هم می گویند و معمولا داری فرمول عمومی HO- - R- - NH₂ می باشند. رنگ باز وقتی ظاهر می شود که به صورت نمک درآید ، رنگ های مختلفی به این گروه تعلق دارند.:
مشتقات تری فنیل متان نظیر مالاکیت^[۵] سبز ، متیل سبز ، …
مشتقات تیازین که بارزترین نمونه آن آبی متیلن است.
رنگ بازی که حاوی اکسازین است ، مانند آبی ملدولا
آذین ها مثل قرمز خنثی
رنگ های بازی که حاوی آزو هستند ، مثل قهوه ای بسیمارک]۱ [.

خصوصیات رنگ های بازی:

رنگ های بازی به راحتی در الکل حل می شوند ، ولی به ندرت و تحت شرایط ویژه در آب حل می شوند. در برخی موارد انحلال با تجزیه مولکول رنگ همراه می شود .
بدون استثنا همه ی آن ها با اسید تانیک ترکیب شده به جسم نامحلول تبدیل می شوند]۱۲[.

کاربردهای رنگ بازی در رنگرزی:

الیاف سلولزی تمایلی به واکنش با رنگ های بازی ندارند مگر اینکه تمایل با آغشته کردن اسید تانیک به عنوان تثبیت کننده با الیاف سلولزی ایجاد گردد.رنگ های بازی برای رنگ آمیزی ابریشم و پشم مناسب هستند برای الیاف سنتزی نیز عملیاتی شبیه با الیاف سلولزی باید انجام داد]۱ [.

رنگ های اسیدی^[۶]:

این رنگ ها نمک های سدیم، اسیدهای سولفونیک و کربوکسیلیک هستند و برای الیاف سلولزی نامناسب هستند . اما برای الیاف پروتئینی و پلی آمیدی مناسبند. رنگ های اسیدی فقط به کمک گرما جذب الیاف می شوند و در کمتر از ۳۹ درجه جذب الیاف نمی شوند و هر چه دما بالاتر رود جذب رنگ بیشتر می شود . این گروه شامل:
مشتقات تری فنیل متان^[۷]،مانند آبی زایلین^[۸]
رنگ های نیترو که ترکیب آروماتیک موجود در ساختار آن نیترو شده اند معمولا برای الیاف پروتئینی مناسبند مثل زرد مفتول
رنگ های حاوی گروه آزو مثل آزوگراتین]۱ [.

رنگ های مستقیم^[۹]:

این رنگ ها به دلیل داشتن گروه های اسید سولفونیک با نمک های سدیم آن ها به رنگ های اسیدی شباهت دارند و به طور کلی از ترکیبات سولفونه شده آزو می باشند. این رنگ ها مستقیما برای رنگرزی الیاف سلولزی به کار گرفته می شوند. اما برای الیاف پروتئینی شرایط ویژه ای لازم است]۱ [.

مهم ترین این رنگ ها شامل:

رنگ های مستقیم مونو مانند دی آزو امین اسکارلت B
رنگ های مستقیم دی آزو
رنگ های مستقیم تری آزو مثل قهوه ای دی آزو
رنگ های مستقیم تترا آزو

همانطور که پیش از این گفته شد، یکی از حقوق کودکان بزهدیده، حق مشارکت در فرایند رسیدگی است.. در این راستا نظام عدالت کیفری وظیفه دارد فرصتها و امکانات لازم را برای مشارکت و ابراز عقیده آنان فراهم نماید.

بند ۲ ماده ۱۲ کنوانسیون حقوق کودک در این باره بیان میدارد که باید برای کودک فرصتهایی فراهم شود تا بتواند در هر یک از مراحل دادرسی، اجرایی و قضایی مربوط به وی به طور مستقیم و یا از طریق یک نماینده یا شخصی مناسب ، عقیده خود را ابراز نماید. ماده ۴۱ لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان نیز دادگاه را مکلف نموده است برای مشارکت کودک در فرایند رسیدگی، بدون ورود آسیب به وی، تدابیر واقدامات مقتضی از قبیل فراهم آوردن امکان مشارکت او بدون حضور فیزیکی را اتخاذ نماید.
الف: همکاری با مرجع قضاییدرفراهمآوردن امکان مشارکت کودک بزهدیده درفرایند رسیدگی
کودکان آسیبپذیری بیشتری داشته و بیش از دیگران در معرض خطرات ناشی از بزه دیدگی دومین قرار دارند، به همین دلیل امروزه بسیاری از کشورها، شیوه های آسانتر و منعطفتری را برای مشارکت دادن کودکان در فرایند رسیدگی اتخاذ میکنند.
« پژوهشها نشان میدهد که توجه به نظر کودک در رابطه با شیوه بیان اظهارات بسیار مفید خواهد بود و به آنها حس کنترل بر اوضاع و احساس مشارکت میدهد »^[۸۸]. مرجع قضایی برای تصمیمگیری در رابطه با شیوه مشارکت، پیش از هر چیز باید نظر کودک را در این باره جویا شود. مددکاران اجتماعی میتوانند با تشریح شیوه های مشارکت برای کودک و بیان نقاط مثبت و منفی هر یک از این شیوه ها، او را در تصمیمگیری یاری نمایند. سپس نظر وی را به مرجع قضایی منتقل کنند.
علاوه بر این، مرجع قضایی برای تصمیمگیری در این خصوص، نیازمند کسب اطلاعاتی در زمینه محدودیتها و آسیبهایی که بر روی اظهارات کودک تأثیرگذار است، میباشد. مددکاران اجتماعی به عنوان کارشناسانی که آموزشهای لازم را در زمینه کودکان بزهدیده دیدهاند، میتوانند با ارائه نظرات تخصصی، در این مورد نیز با مرجع قضایی همکاری داشته باشند.
روش ضبط ویدئویی اظهارات کودک و نیز انتقال اظهارات کودک به دادگاه توسط متخصصین، از شیوههایی است که امروزه در بسیاری از کشورها به منظور آسان کردن مشارکت کودکان مورد استفاده قرارمیگیرد. در این میان مددکاران اجتماعی، هم در انتخاب شیوه مشارکت و هم در اجرای این روشها، میتوانند تأثیرگذار باشند. برای آشنایی بیشتر با فعالیتهای مددکاران در این زمینه، در ادامه به شرح هر یک از آنها خواهیم پرداخت.
۱- ضبط ویدئویی اظهارات کودک بزهدیده
در این روش اظهارات کودک بزهدیده که در مصاحبه با مددکاران آموزش دیده بیان شده، در یک نوار ویدئویی ضبط و در دادگاه پخش میگردد.
ضبط اظهارات کودک در محیطی حمایتی و صمیمی، او را از تکرار وقایع نزد مرجع قضایی معاف نموده و از آسیبهای ناشی از حضور در دادگاه در امان میدارد. بهعلاوه، این امکان را برای مرجع قضایی فراهم میکند که در صورت لزوم اظهارات را چندین بار بازنگری نموده و به جزئیات آن توجه نماید. مزیت دیگر این روش، ضبط جزئیاتی است که ممکن است به مرور زمان از ذهن کودک پاک شود. در سیستم قضایی ما معمولاً فاصله بین وقوع جرم و زمان تشکیل دادگاه، چندین ماه به طول میانجامد و در طول این مدت ممکن است کودک بسیاری از جزئیات را فراموش کند. ضبط اظهارات کودک در زمانی نزدیک به وقوع جرم میتواند در حفظ جزئیات واقعه مؤثر باشد.
مددکاران برای انجام مصاحبه، باید آموزشهای لازم را در زمینه چگونگی طرح سؤالات و شیوه های برخورد با کودکان در سنین مختلف دیده باشند. آنها باید اعتماد کودک راجلب نموده و محیطی را فراهم کنند که کودک در آن احساس آرامش و امنیت داشته باشد. سپس هدف از انجام مصاحبه را به شیوهای که برای کودک قابل فهم باشد، توضیح داده و به او یادآوری کنند که گفتههایش ضبط میشود. سؤالاتی که از کودک پرسیده میشود، باید کوتاه و ساده باشد و او را به سمت پاسخ راهنمایی نکند. مصاحبه کننده در طول مصاحبه باید آرامش خود را حفظ نموده و از شنیدن سخنان کودک مضطرب نشود؛ زیرا هر گونه تغییر حالتی در فرد مصاحبهکننده ممکن است کودک را از توصیف جزئیات منصرف نماید. ^[۸۹]
۲- انتقال اظهارات کودک بزهدیده به دادگاه
« امروزه در برخی از کشورها از جمله ایالات متحده، برای متخصصین بیطرف این امکان وجود دارد که با کودکی مصاحبه نموده و سپس اظهارات وی را در دادگاه بازگو کنند »^[۹۰]. علت اتخاذ این روش این است که گاهی کودکان به دلایلی از جمله سن کم، سطح پایین قابلیت‌های زبانی و مهارتهای حافظه، مشکلات تمرکز، کمرویی و … توانایی بیان اظهارات حتی به صورت ضبط ویدئویی را نیز ندارند.
در این صورت مددکاران میتوانند به یاری کودک آمده، به عنوان فردی آموزش دیده که هم برای کودک و هم برای دادگاه قابل اعتماد است، اظهارات کودک و نظرات وی را به دادگاه منتقل نمایند و بدینوسیله « امکان مشارکت کودکان بدون حضور فیزیکی در جریان رسیدگی »^[۹۱] را فراهم آورند.
ب : ایجاد آمادگی در کودک بزهدیده برای مشارکت در فرایند رسیدگی
کودکانی که به عنوان بزهدیده وارد سیستم قضایی میشوند به خصوص کودکانی که مجبور به حضور در دادگاه هستند، آسیبدیدگی های مضاعفی را تجربه میکنند. این مسأله یکی از عواملی است که باعث میشود کودکان بزهدیده خود را از چشم نظام عدالت کیفری پنهان نموده و تحمل رنجهای ناشی از بزه دیدگی را، به ورود به سیستم ناآشنا و ارعابآور قضایی ترجیح دهند.
یکی از تدابیری که امروزه در برخی از کشورها برای رفع این مشکل اندیشیده شده است، برنامههای مربوط به آماده کردن کودک برای مشارکت در فرایند کیفری و حضور در دادگاه است. « هدف از اجرای این برنامهها، تلاش در جهت کاهش آسیبهای بالقوهای است که بهدلیل درگیر شدن کودکان در نظام عدالت کیفری ایجاد میشود »^[۹۲].
برای آشنایی بیشتر با اقدامات مربوط به آمادهسازی کودکان، در این قسمت از بحث، به بررسی مؤلفه های اصلی آن ـ که با توجه به برنامههای اجرایی در کانادا تنظیم گردیده است ـ خواهیم پرداخت. این مؤلفه ها عبارتند از : آموزش و اطلاعرسانی درباره فرایند رسیدگی ، کاهش استرس کودکان و همراهیکردن کودکان در دادگاه.
پیش از ورود به بحث باید توجه داشت که برای آمادهکردن کودک، لازم نیست کلیه برنامهها را در مورد وی اجرا نمود؛ بلکه باید هر کودک را به صورت جداگانه ارزیابی کرده و با درنظرگرفتن نیازها و دغدغه های وی، برنامههای لازم برای آمادهشدن او را تنظیم نمود. مددکار اجتماعی با مصاحبههایی که با کودک بزهدیده و خانواده وی انجام میدهد، میتواند نیازها و نگرانیهای آنها را دریابد و برنامههای خود را بر روی این نیازها متمرکز سازد.
۱ـ آموزش و اطلاعرسانی درباره فرایند رسیدگی
بسیاری از دغدغه های کودکان ناشی از ناآگاهی درباره فرایند دادرسی است. کودکان اطلاعاتی درباره چگونگی فرایند دادرسی و جایگاه خود در این فرایند ندارند. آنها نمیدانند به عنوان بزهدیده چه اقداماتی باید انجام دهند و چه مقرراتی را باید رعایت نمایند و همین ناآگاهی باعث نگرانی آنها و خانوادههایشان میشود.
در صورتی که مددکار اجتماعی به این نتیجه برسد که بخشی از نگرانیهای کودک بزهدیده و خانواده وی ناشی از ناآگاهی است، میتواند با ارائه آموزشهای لازم از دغدغه های آنان بکاهد. مددکار اجتماعی برای اینکه به خوبی از عهده انجام این وظیفه برآید، باید اطلاعات کافی درباره مسائل حقوقی و شیوه های آموزش آن به کودکان و خانواده ها داشته باشد.
ارائه اطلاعات و آموزشها باید با توجه به نیاز کودک باشد. بنابراین مددکار ابتدا باید آنچه کودک نمیداند و دانستن آن برایش مفید است به خوبی درک کند و سپس با زبان و شیوهای که برای او قابل فهم است، نگرانیهایش را برطرف کند.
برای تعیین میزان اطلاعات کودک، میتوان از سؤالات ازپیشتعیینشده کمک گرفت. برای مثال برای دریافتن سطح اطلاعات کودک درباره دادگاه میتوان پرسید ^[۹۳]:
ـ آیا شما میدانید چرا باید به دادگاه بروید؟
ـ در دادگاه چه کسانی حضور دارند؟
ـ وظیفه قاضی در دادگاه چیست؟
ـ منظور از متهم و بزهدیده در دادگاه کیفری چیست؟
ـ قاضی در دادگاه درباره چه کسی از شما سؤال می کند؟
ـ چرا باید در دادگاه حقیقت را گفت؟ اگر شخصی در دادگاه دروغ بگوید، چه اتفاقی میافتد؟
یکی از مفاهیمی که در این مرحله باید برای کودک بزهدیده تشریح شود « مفهوم مسؤولیت » است. کودکان درباره مسؤولیت، ذهنی آشفته دارند. کودک بزهدیده اغلب، در رابطه با آنچه که اتفاق افتاده است، احساس گناه میکند. گمان میکند او متهم را دچار مشکل کرده است و در برابر آشفتگیهایی که به خاطر فاش کردن ماجرا دامن گیر دیگران شده است، خود را مسؤول میداند. « کودکان برای مشارکت مؤثر در فرایند کیفری، باید بدانند که در برابر رفتار دیگران مسؤول نیستند. هنگامی که شخصی تصمیم میگیرد که قانونشکنی کند، باید تبعات آن را نیز بپذیرد. همچنین کودک باید بفهمد که با گفتن ماجرا، مسؤول نتیجه دادگاه نیست؛ بلکه این قاضی است که تصمیم گیرنده است. اظهارات او قسمتی از مدارک و اطلاعات زیادی است که قاضی جمعآوری میکند. تنها وظیفه او این است که ماجرا را آنگونه که اتفاق افتاده است، به زبان خودش برای قاضی بیان نماید »^[۹۴].
۲ـ کاهش استرس کودک بزهدیده
یکی از روشهایی که امروزه در برخی از کشورها مورد استفاده قرار میگیرد و کارایی خود را در کاهش استرس کودکان به اثبات رسانده است، روش نقش بازیکردن می باشد. « نقش بازیکردن از طریق ایجاد یک فعالیت سرگرم کننده و آشنا کردن کودک با تشریفات ناآشنای دادگاه، اضطراب کودک را کاهش میدهد»^[۹۵].
در این روش، کودک با قرار گرفتن در نقش بزهدیده در دادگاه و پاسخدادن به سؤالات، مهارت های مربوط به خوب گوشدادن، فکرکردن و بلند و واضح پاسخدادن را میآموزد. همچنین یاد میگیرد که کجا و چگونه بگوید که سؤالی را نفهمیده است و یا پاسخ را نمیداند.
یکی دیگر از روش های کاهش استرس کودک آموزش تکنیکهای خودآرامسازی به آنها میباشد. روش فوق این امکان را برای کودک فراهم میکند که هنگام مواجهه با عوامل تنشزا ، بدون نیاز به کمک دیگران از اضطراب و استرس خود بکاهد^[۹۶].
هنگامی که کودک نشانه های استرس را بروز میدهد، تنفس به شیوه مؤثر اولین اقدام برای به نظم درآوردن انرژی اوست. برای اجرای این تکنیک بهتر است، کودک در وضعیتی آرام و راحت قرار بگیرد. سپس باید نفس عمیقی کشیده، مدتی مکث نموده، به آرامی هوا را خارج نماید و همزمان با خارج شدن هوا عضلات بدن خود را شل کند. کودک برای به دست آوردن آرامش باید این نوع تنفس را ۱۰ تا ۲۰ بار انجام دهد.
روش دیگر خودآرامسازی، تصویرسازی ذهنی است. تصویرسازی به معنای فکرکردن به منظرهها، تصویرها و احساسهایی است که برای کودک خوشایند است. کودک باید چشمهای خود را ببندد، فکر خود را متمرکز کند و خود را در مکانی تصورکند که در آنجا احساس آرامش، آسودگی و اطمینان خاطر دارد. این روش راهی مؤثر برای رها شدن از نگرانیها و تغییر نگرشهای منفی است.
تکنیک انقباض عضلانی نیز یکی از روش های رایج خودآرامسازی است. برای استفاده از این روش کودک باید عضلات بدن خود را به ترتیب منقبض کند، کمی نگهدارد و سپس رها کند تا تفاوت بین این دو حالت را در یابد. کودک در طول انجام این عمل باید نفس عمیق بکشد و در حالی که هوا را خارج میکند ماهیچهها را نیز رها کند تا هر چه اضطراب و تنش است از بدن او خارج شود.
مددکار میتواند این تکنیکها را طوری آموزشدهد که برای کودک سرگرم کننده باشد. به این ترتیب علاقه کودک به تمرین و تکرار، بیشتر شده و مهارتهای خودآرامسازی در وی ارتقاء مییابد.
۳ـ همراهی کردن کودک بزهدیده در دادگاه
« یکی از راه های مؤثر برای کاهش نگرانیهای رایج کودکان، همراهیکردن آنها در دادگاه میباشد»^[۹۷]. « حضور فیزیکی یک فرد آشنا و صمیمی روشی عملی و آسان برای جلوگیری از اضطراب کودک و کمک به تمرکز وی در دادگاه است »^[۹۸]. فرد همراه باید از نگاه کودک، صمیمی و قابل اطمینان باشد؛ بنابراین توجه به نظر او درباره اینکه چه کسی در دادگاه همراه او باشد، اهمیت زیادی دارد^[۹۹]. مددکار اجتماعی باید در این مورد با کودک گفتگو کند و در صورت لزوم مشورتهای لازم را به او ارائه دهد.
بسیاری از کودکان دوست دارند در جلسه دادگاه والدین همراهشان باشند. در اغلب موارد حضور والدین، حمایت عاطفی مؤثری را فراهم نموده و باعث اطمینان خاطر و احساس امنیت کودکان میشود. اما گاهی نیز حضور آنها در دادگاه برای کودک مفید نیست. زیرا ممکن است آنها افراد پراسترسی باشند، یا از اینکه کودک ماجرای بزه دیدگی خود را فاش میکند احساس شرمندگی کنند و این مسأله بر اظهارات او تأثیر گذار باشد. مددکار اجتماعی با درنظرگرفتن همه جوانب، باید به کودک کمک کند تا بهترین تصمیم را در این مورد بگیرد.
علاوه بر این، مددکار میتواند به افرادی که همراه کودک هستند آگاهیهای لازم را درباره وظایفشان در دادگاه و چگونگی حمایت از کودک ارائه کند. همراه کودک باید بداند که هنگامی میتواند بهترین کمک را به کودک بنماید که آرامش خاطر داشته باشد و خود را مطمئن و دلگرم نشان دهد^[۱۰۰]. او باید پیش از تشکیل دادگاه، در طول جلسه دادگاه و پس از پایان آن، همراه کودک بماند و در همه این مراحل همواره کودک را دور از متهم نگهدارد. همچنین باید در کودک احساس امنیت ایجاد نماید و در مواقع لزوم حمایتهای لازم را از او به عمل آورد.
« در بسیاری موارد کودک تمایل دارد شخصی که او را برای دادگاه آماده کرده است، در دادگاه نیز او را همراهی کند. به همین دلیل مددکار اجتماعی با توجه به تاریخ برگزاری دادگاه باید برنامه ریزی لازم را برای حضور داشته باشد »^[۱۰۱].
مبحث سوم : نقش مددکاران اجتماعی در مرحله صدور و اجرای حکم
در بین مراحل دادرسی مرحله صدور و اجرای حکم دارای اهمیت ویژهای است. بعداز طی مراحل مختلف، همه نگاه ها به حکم دادگاه است که ببیند تا چه اندازه با موازین علمی و عدالت اجتماعی سازگار است و چقدر به رسالت خود مبنی بر دفاع از مظلوم جامه عمل پوشانده است. عالمانه و عادلانه بودن حکم دادگاه واجرای صحیح آن باعث افزایش اعتماد مردم نسبت به دستگاه عدالت کیفری میشود و بالعکس ناعادلانه بودن آن باعث سلب اعتماد مردم و ناکارآمدی نظام کیفری خواهد شد.
روح عدالت خواهی جامعه از نظام عدالت کیفری انتظار دارد که علاوه بر محکوم کردن بزهکار، بزهدیده را نیز مورد حمایت و تفقد قرار دهد و آلام و خسارتهای وارد بر او را نادیده نگیرد؛ به ویژه هنگامی که بزهدیده، کودکی بیگناه و بیپناه است.
امروزه ضرورت توجه به بزهدیده و حمایت از او در حکم دادگاه مورد توافق جرمشناسان قرار گرفته است. این احکام حمایتی در خصوص کودکان بزهدیده باید حتیالامکان دو مؤلفه جبران آثار بزه دیدگی و پیشگیری از تکرار بزه دیدگی را مورد توجه خود قرار دهد. در این بین مددکاران اجتماعی، هم در مرحله صدور و هم در مرحله اجرای این احکام میتوانند تأثیرگذار بوده وبه عنوان یک کارشناس، مشاور و ضابط خبره خدمات لازم را به مرجع قضایی ارائه نمایند. در ادامه این مبحث به نقش مددکاران اجتماعی در صدور و اجرای دستورات دادگاه ضمن صدور حکم بزهکار و نیز نقش آنان در صدور و اجرای حکم حضانت کودک خواهیم پرداخت.
گفتاراول: نقش مددکاران اجتماعی در صدور و اجرایدستورات دادگاه ضمن صدور حکم بزهکار
مرحله صدور حکم فرصتی است برای نظام عدالت کیفری تا بتواند اهداف حمایتی خود را در حکم گنجانده و به این ترتیب اقدامی تأثیرگذار در جهت ترمیم آثار بزه دیدگی و پیشگیری از بزه دیدگی مجدد کودک انجام دهد. لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان صدور احکام حمایتی در رابطه با کودک بزهدیده را، ضمن صدور حکم بزهکار، مورد توجه قرار داده است.
ماده ۴۵ لایحه مذکور مقرر می دارد : « دادستان می تواند در جرایم موضوع مواد ۷ و ۸ و بند «د» و «هـ» ماده ۱۰ و ماده ۱۲ این قانون چنانچه شخص مرتکب از والدین کودک ونوجوان باشد و سابقه جرایم عمدی علیه کودک و نوجوان نداشته باشد، با موافقت کتبی مرتکب و رعایت غبطه کودک و نوجوان و در صورت لزوم با متناسب نمودن قرار تأمین صادر شده یا صدور قرار تأمین متناسب، تعقیب را معلق کند. دادگاه نیز میتواند رأساً یا به تقاضای دادستان با رعایت شرایط مذکور و احراز مجرمیت، صدور حکم را به تعویق اندازد. تعلیق تعقیب دعوی یا تعویق صدور حکم نباید موجبات بزه دیدگی یا ورود آسیب بیشتر به کودک و نوجوان را فراهم سازد. مرجع قضایی ضمن قرار صادره، اجرای یک یا چند مورد از دستورات زیر را برای مرتکب مقرر میکند :
الف) تکلیف به انجام یا خودداری از انجام امر یا رفتاری خاص؛
ب) تکلیف به گذراندن دوره های خاص آموزشی و فراگیری مهارتهای مربوط به تربیت و مراقبت کودک و نوجوان و ارائه گواهی آن ؛
ج) مراجعه به مراکز درمانی، بازپروری یا توانبخشی برای درمان اعتیاد، بیماری یا اختلالات رفتاری و روانی ویا جسمی؛
د) خودداری از اشتغال به کار یا حرفه معین؛
هـ) اقدام جهت درمان اعتیاد، بیماری یا اختلالات رفتاری و روانی و یا جسمی کودک و نوجوان؛
و) مراجعه به سازمانها و نهادهای حمایتی دولتی و یا غیردولتی به منظور بهرهمندی از خدمات و مساعدتهای اجتماعی آنها؛