1-4 اهداف پژوهش. 8
1-4-1- هدف کلی 8
1-4-2 اهداف اختصاصی8
1-5 فرضیه های پژوهش. 8
1-6 تعریف متغیرها : 9
1-6- 1 تعریف مفهومی 9
1-6-2 تعریف عملیاتی .10
فصل دوم :پیشینه ی پژوهش. 11
2-1 استرس شغلی 12
2-1-1 تعاریف استرس 12
2-1-2 نظریه های استرس 15
2-1-2-1 نظریه هانس سلیه 15
2-1-2-2 نظریه استرس عینی 17
2-1-2-3 نظریه زمینه قبلی 17
2-1-2-4 نظریه الگوی شخصیت 18
2-1-3 تفاوت استرس با اضطراب 19
2-1-4 تعاریف استرس شغلی 22
2-1-5 عوامل ایجاد استرس شغلی 24
2-1-5-1 شیفت های کار. 24
2-1-5-2 اذیت و آزارهای شغل. 25
2-1-5-3 حقوق کم. 25
2-1- 6 اثرات استرس شغلی 25
2-1-6-1 رفتارهای تهاجمی انفعالی 26
2-1-6-2 جریانات منفی 26
2-1-7 راه های کاهش استرس شغلی 27
2-1-8 پیشگیری از استرس شغلی 27
2-1-9 استرس شغلی و عملکرد کاری 29
2-2- فرسودگی شغلی 29
2-2-1 تعاریف فرسودگی شغلی 29
2-2-2 رویکرد های مختلف نسبت به فرسودگی شغلی 32
2-2-2-1 رویکرد بالینی 32
2-2-2-2 رویکرد مسلش. 34
2-2-2-3 رویکرد تعاملی چرنیس. 35
2-2-2-4 مدل کپنر. 37
2-2-3 سیر و مراحل ایجاد فرسودگی شغلی 37
2-2-4 عوامل پیش سندرم فرسودگی شغلی 39
2-2-5 دلایل ایجاد عدم انگیزه و رسیدن به فرسودگی شغلی 40
2-2-6 علایم افسردگی شغلی 41
2-2-7 علایم هشداردهنده فرسودگی شغلی 42
2-2-8 ویژگیهای افراد مستعد فرسودگی 46
2-2-9 عوامل مؤثر در فرسودگی شغلی 46
2-2-10 شیوه های مقابله با فرسودگی شغلی 47
2-3 سلامت عمومی 48
2-3-1 تعاریف سلامت عمومی 48
2-3-2 نظریه های سلامت عمومی 50
2-3-2-1 نظریه زیگموند فروید. 51
2-3-2-2 نظریه کارل یونگ. 51
2-3-2-3 دیدگاه راجرز. 53
2-3-2-4 دیدگاه آلپورت 53
2-3-2-5 نظریه اریک اریکسون. 54
2-3-2-6 نظریه آلبرت الیس. 54
2-3-2-7 نظریه پرلز. 55
2-3-2-8 الگوی ریف. 55
2-3-2-9 دیدگاه مزلو. 57
2-3-3 عوامل موثر بر سلامت عمومی 58
2-3-4 رابطه حمایت و انسجام اجتماعی و خانوادگی با سلامتی عمومی 60
2-3-5 محورهای برنامه ریزی استراتژیک در زمینه عوامل تعیین کننده اجتماعی سلامت عمومی 61
2-3-6 ابعاد سلامتی عمومی 61
2-3-6-1 بعد جسمی 61
2-3-6-2 بعد روانی 62
2-3-6-3 بعد معنوی 62
2-3-6-4 بعد اجتماعی 63
2-3-7 عوامل موثر برسلامت 63
2-3-7-1 عوامل ژنتیکی و فردی 63
2-3-7-2 عوامل محیطی 64
2-3-7- 3 محیط اجتماعی ـ اقتصادی 65
2-3-7-4 شیوه های زندگی مردم. 65
2-3-7-5 وسعت و کیفیت ارائه خدمات 65
2-3-7-6 عوامل دیگر. 66
2-3- 8 شاخص‌های سلامتی جامعه. 66
2-4 پیشینه ی پژوهش. 67
2-4-1 پیشینه ی پژوهش های داخلی 67
2-4-2 پیشینه ی پژوهش های خارجی 69
2-5 جمع بندی 74
فصل سوم :روش پژوهش. 75
3-1 طرح پژوهش. 76
3-2 متغیرهای پژوهش.76
3-3 جامعه آماری ، نمونه و روش نمونه گیری 76
3-4 ابزار پژوهش. 76
3-4-1 پرسش نامه استرس شغلی 76
3-4-2 پرسش نامه فرسودگی شغلی 77
3-4-3 پرسش نامه سلامت عمومی( GHQ ) .79
3-5 شیوه اجرای پژوهش. 81
3-6 ر وش تجزیه و تحلیل داده‌ها: 81
فصل چهارم : یافته های پژوهش. 82
4-1یافته های توصیفی 83
4-2 یافته های استنباطی .87
فصل پنجم : بحث ونتیجه گیری 92
5-1 بحث و نتیجه گیری 93
5-2-محدودیت ها 98
5-3-پیشنهادات 98
5-3-1- پیشنهاد کاربردی 98
5-3-2- پیشنهاد پژوهشی 99
منابع100
الف: منابع فارسی 101
ب: منابع انگلیسی 112
پیوست ها 117
Abstract 133
چکیده
هدف : پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه ی بین استرس شغلی و فرسودگی شغلی با سلامت روان
در بین کارکنان اداره آموزش و پرورش شهر کرمانشاه انجام گرفت .
ابزار وروش بررسی : این تحقیق در چارچوب روش همبستگی از نوع توصیفی است که تعداد 210 نفر ازکارکنان آموزش و پرورش شهرکرمانشاه ، تحت سه پرسش نامه سلامت روانی گلدبرگ ، فرسودگی شغلی مسلش و پرسش نامه استرس شغلی فیلیپ ال رایس مورد بررسی قرارگرفتند .
نتیجه گیری : نتایج نشان داد :
1- بین سلامت روانی و استرس شغلی رابطه ی مثبت معنادار وجود دارد .
2- بین سلامت روانی و فرسودگی شغلی رابطه ی مثبت معنادار وجود دارد .
3 – بین استرس شغلی و فرسودگی شغلی رابطه ی مثبت معنادار وجود دارد .
4- استرس شغلی و فرسودگی شغلی ، می توانند سلامت روان را دربین کارکنان اداره آموزش و پرورش پیش بینی کنند.
کلید واژه ها : استرس شغلی ، فرسودگی شغلی ، سلامت روان
1-1 مقدمه
در اساسنامه سازمان جهانی بهداشت ، ( 2003 ) سلامت روان به معنی رفاه کامل جسمی ، روانی و
اجتماعی است . بر این اساس یکی از سه رکن سلامت انسانها ، سلامت روان می باشد که در تعامل با
سلامت جسمی و اجتماعی باعث سلامت کلـی می گـردد . عوامل مهمی سلامت روان انـسان را به
مخاطره می اندازد .
مواجه شدن او با وقایع ناخوشا یندی که به طور روزمره با آنها سروکار دارد وقایعـی نظیر مرگ
نزدیکان ، بیماری ، حوادث و سوانح ، مشکلات اقتصادی ، بی عدالتی های اجتماعی ، انجام خطا های
روزمره ، مشکلات محیط کار ، هر یک از این وقا یع انسا ن را تحت فشار روانی قرار می دهد . فشار
روانی از طریق ساز و کار های روانی _ عصبی بر جسم و روان انسان اثر می گذارد و در دراز مدت
میتواند ایجاد و به تشدید اختلالات جسمی یا روانشناختی بینجامد .
درصورتی که افراد زیادی از جامعه تحت تاثیر آثار ناشی از فشار روانی باشند ،به طبع آن ،این وضعیت
باعث آثار سو ء اجتماعی نیز خواهد شد . افراد در موقعیتهای فشار آور از شیوه های مقابله ای متفاوتی
استفاده می کنند . کار آمد یا نا کار آمد بودن این شیوه های مقابله ، نقش اساسی در بهزیستی جسمی ،
روانی و ا جتماعی افراد دارد .
همچنین نحوه کار افراد و محیط آن میتواند بر روی سلامت روان تاثیرگذار باشد و در نتیجه باعث
ارتقاء یا افت کاری گردد . اکثر تحقیقات نشان می دهد که نگرش خوش بینانه در مواجه با فقدان ها
و شکست ها ، سلامت روان را بالا می برد در حالیکه بد بینی تاثیر منفی بر آن دارد . افکار ما به طور
زیادی بر مشکلات هیجانی و شخصی مان تاثیر مـی گذارد . تجربیات نشان می دهد زمانی که ما در
موقعیتها به طرز خوشحال ، غمگین و عصبانی فکر می کنیم اغلب احساسات مربوطه بوجود می آیند.
در بسیاری از بررسی ها (آندرورا و ساپنیگتون 1382) معلوم شده است که محیط برکارکرد روانی ما
تاثیر می گذارد .یکی از مشکلات ناشی از محیط کار موضوع استرس می باشد که اگر به مدت زمان
طولانی و به طو وسیع توسط شخص احساس شود احتمال دارد نشانه ها شکل قطعی به خود بگیرد و به
مرحله فرسودگی زیاد بینجامد . بنابراین پدیده ی رایج محیط های شغلی امروزی ، موضوع فرسودگی
شغلی می باشد و آن به فشار روانی در محیط های شغلی اسناد می شود که امروزه اقدامات فراوانی
برای پیشگیری از آن در دست اجرا است . .
لذا از آنجا که مهمترین منبع هر سازمانی نیروی انسانی آن می باشد ، باید به این امر توجه کافی صورت
پذیرد که در دهه های اخیر توجه به استرس های شغلی و مطالعه ی آن گسترش فراوان یافته است تا
با شناخت منابع و عوامل زمینه ساز فرسودگی شغلی بتوانند با آموزش روش های مقابله ای به افزایش اثر
بخشی فعالیتهای افراد در سازمان بیافزایند و سنگ زیر بنای سلامتی بیشتر و بهزیستی را بنا نهند .
1-2 بیان مسأله :
سلامت از نیازهای اساسی انسان است که در توسعه پایدار نقش حیاتی دارد(صفری و فتاح زاده ، 2003)اگر چه در ابتدا فقط به سلامت جسم به عنوان سلامتی توجه می شد؛ با پیشرفت علم و رسیدن به سطحی قابل قبول از سلامت جسمی و با مبارزه علیه بسیاری از بیماری ها، بشر به جنبه های دیگر سلامت از جمله سلامت روان توجه کرده است (قادری، 1381)
مفهوم سلامت روان شامل احساس درونی خوب بودن و اطمینان از کارآمدی خود، اتکاء به خود، ظرفیت رقابت، وابستگی بین نسلی و خودشکوفایی توانایی های بالقوه فکری و هیجانی و غیره می باشد. البته با در نظرگرفتن تفاوت های بین فرهنگ ها، ارائه تعریف جامع از سلامت روان غیرممکن می نماید.با وجود این، بر سر این امر اتفاق نظر وجود دارد که سلامت روان چیزی فراتر از نبود اختلالات روانی است . آنچه مسلم است این است که حفظ سلامت روان نیز مانند سلامت جسم حائز اهمیت است. (عباس زاده ،1382)طبق دست آورد تحقیقاتی دانشکده بهداشت دانشگاه هاروارد، سازمان جهانی بهداشت و بانک جهانی، اختلا لات روانی به عنوان یکی از مهمترین و معنی دارترین اجزای بار کلی بیمار ی ها به شمار می رود ( محمدی، داویدیان،هاراطون ،نوربالا، ملک فضلی ، تقوی و پور اعتماد، 1382).توجه به بهداشت روانی در تمام عرصه های زندگی از جمله زندگی کاری فرد حائز اهمیت بوده و جای بحث دارد .
عوامل موجود در محیط کار بطور وسیعی با سلامت و بیماری افراد شاغل در ارتباطند. به گزارش سازمان بین المللی کار ( 2000 ) از هر سه نفر مستخدم یک نفر از کشمکش بین کار و محیط خانواده به
