فصل اول: کلیات تحقیق
1-1 مقدمه 2
1-2 بیان موضوع و مسئله تحقیق 3
1-3 اهمیت و ضرورت تحقیق 6
1-4 اهداف تحقیق 7
1-5 سؤالات تحقیق 8
1-6 فرضیههای تحقیق 9
1-7 روش پژوهش 10
1-8 قلمرو پژوهش 11
1-8-1 قلمرو موضوعی 11
1-8-2 قلمرو مکانی 11
1-8-3 قلمرو زمانی 11
1-9 تعریف واژهها و اصطلاحات تحقیق 11
1-10ساختار تحقیق 13
فصل دوم:ادبیات و پیشینه تحقیق
2-1 مقدمه 16
2-2 عملکرد مالی 17
2-2-1 معیارهای ارزیابی عملکرد مالی 17
2-2-1 ارتباط متقابل نقدینگی و فعالیت در تحصیل سود. 22
2-3 پیشینه پژوهش 28
2-3-1 تحقیقات داخلی 28
2-3-2 تحقیقات خارجی 43
2-4 جمعبندی ادبیات تحقیق 53
2-5 مدل مفهومی تحقیق 55
فصل سوم:روش اجرای تحقیق
3-1 مقدمه 58
3-2 روش کلی تحقیق 58
3-3 جامعه آماری 59
3-4 حجم نمونه و کفایت آن 59
3-4-1 روش نمونهگیری و دلیل انتخاب 60
3-5 روش گردآوری دادهها 60
3-6 ابزار گردآوری دادهها 61
3-7 اعتبار ابزار تحقیق 61
3-8 روشها و ابزار تجزیهوتحلیل دادهها 61
3-8-1 مدل تحقیق 64
3-8-1-1 مدل تحلیلی تحقیق 64
3-8-1-2 نحوه اندازهگیری متغیرها 66
3-8-2 نرمافزارها 68
فصل چهارم:بیان یافتهها
4-1 مقدمه 70
4-2 توصیف جامعه آماری 70
4-3 توصیف نمونه آماری 71
4-4 توصیف یافتهها 72
جدول 4-3: توصیف یافتهها 73
4-5 تحلیل پیشفرضها 76
4-6 تحلیل رابطه بین نسبتهای مالی و عملکرد مالی (نسبت کیو توبین) 88
4-7 ارائه مدل پیشبینی بر اساس معیارهای عملکرد مالی و بررسی توانایی مدل جهت طبقهبندی شرکتها به دو گروه موفق (تداوم فعالیت) و ناموفق (ورشکستگی) 106
4-8 بررسی توانایی مدل برآوردی جهت طبقهبندی شرکتها به دو گروه موفق (تداوم فعالیت) و ناموفق (ورشکستگی) 109
4-9 جمعبندی 110
فصل پنجم:تلخیص،نتیجهگیری و پیشنهادها
5-1 مقدمه 121
5-2 خلاصه یافتهها 122
5-3 نتیجهگیری 132
5-4 پیشنهادها 141
5-4-1 پیشنهادهای کاربردی 141
5-4-2 پیشنهادها برای تحقیقات آتی 142
5-5 محدودیتهای تحقیق 143
منابع:
منابع فارسی 146
منابع لاتین 150
پیوستها:
پیوست الف: خروجیهای نرمافزار Spss و Eviews. 154
جدول (2-1): خلاصه تحقیقات صورت گرفته در زمینه تحقیق حاضر. 53
جدول (3-1):شیوهی محاسبه متغیرهای مستقل پژوهش 67
جدول (4-1): توزیع جامعه آماری 71
جدول (4-2): توزیع نمونه آماری 72
جدول (4-4): ضرایب چولگی و کشیدگی استاندارد. 76
جدول (4-5): نتایج آزمون جارک-برابرای متغیر وابسته. 78
جدول (4-6): آزمون جارک-برا برای متغیر وابسته پس از نرمالسازی 78
جدول (4-7): آزمون جارک-برا برای متغیرهای مستقل 79
جدول (4-8): آزمون جارک-برا برای متغیرهای مستقل پس از نرمالسازی 80
جدول (4-9): ارزیابی نرمال بودن توزیع خطاهای مدل برآوردی 82
جدول (4-10): نتایج ارزیابی استقلال خطی متغیرهای مستقل (پیرسون) 84
جدول (4-11): آزمون همسانی واریانسها (وایت) 85
جدول (4-12): خلاصه نتایج آزمون چاو 86
جدول (4-13): آزمونهاسمن برای مدل رگرسیونی تحقیق 87
جدول (4-14): برآورد پارامترهای رابطه نسبتهای مالی و عملکرد مالی (کیو توبین ) 90
جدول (4-15): اعتبار سنجی رابطه خطی بین متغیرها 104
جدول (4-16): تحلیل واریانس 105
جدول (4-17) : نتایج آزمون متغیرهای مستقل جهت تفکیک جامعه آماری 107
جدول (18-4) :ضرایب تابع تمایزی استاندارد نشده 108
جدول (4-19) :محاسبه دقت نتایج بهدستآمده مدل 109
جدول (4-20): جمعبندی ارتباط بین متغیرها 119
جدول (5-1): خلاصه نتایج پژوهش 140
نمودار (3-1): مدل مفهومی تحقیق 64
نمودار(4-1): بررسی نرمال بودن توزیع خطاها 82
چکیده
هدف از این تحقیق، تعیین رابطه بین سنجههای نسبتهای مالی و نسبت کیو توبین (عملکرد مالی) در بورس اوراق بهادار تهران بوده است. در این راستا از نسبتهای نقدینگی، نسبتهای بدهی، نسبتهای فعالیت، نسبتهای سودآوری و نسبتهای بازار سرمایه بهعنوان سنجههای نسبتهای مالی بهعنوان متغیرهای مستقل استفاده شده است.
تحقیق موردنظر از جهت هدف، یک تحقیق کاربردی است. ازلحاظ نوع طرح تحقیق به جهت تکیهبر اطلاعات تاریخی، پس رویدادی است و روش استنتاج آن استقرایی و از نوع همبستگی میباشد.تحقیق حاضر شامل دو فرضیه اصلی و پنج فرضیه فرعی میباشد. جامعه مطالعاتی پژوهش حاضر شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در طی یک دوره پنجساله (سالهای 1392-1388) میباشد. .در نهایت با توجه به محدودیت های تحقیق اطلاعات مربوط به 125 شرکت جمع آوری گردید و سپس با بهره گرفتن از جدول مورگان تعداد 90 شرکت به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب گردید.جهت مستند سازی نتایج تجزیه و تحلیل آماری و ارائه راه حل های نهایی ،محقق از شیوه آماری با بهره گرفتن از نرم افزار Eviews اقدام به تجزیه و تحلیل سوالات و فرضیات نموده است.
فرضیه های تحقیق با بهره گرفتن از رگرسیون خطی مرکب و آزمون های F و t تحلیل شده اند نتایج برآورد رگرسیونی حاکی از این است که بین نسبتهای مالی بهعنوان متغیرهای مستقل با عملکرد مالی شرکت (نسبت کیو توبین) بهعنوان متغیر تابعی (وابسته) رابطه خطی معناداری وجود داشته است. بهعلاوه امکان ارائه مدل پیشبینی بر اساس معیارهای عملکرد جهت طبقهبندی شرکتها به دو گروه موفق (تداوم فعالیت) و ناموفق (ورشکستگی ) وجود دارد.
واژههای کلیدی:نسبتهای نقدینگی، نسبتهای بدهی، نسبتهای فعالیت، نسبتهای سودآوری و نسبتهای بازار سرمایه، نسبت کیو توبین
فصل اول:
کلیات تحقیق
1-1 مقدمه
امروزه یکی از معضلاتی که شرکتهای تجاری در سطوح داخلی و بینالمللی با آن دستبهگریبان میباشند، ورشکستگی است. میزان موفقیت یا ورشکستگی شرکتها بستگی به عوامل داخلی (نحوه عملکرد شرکت) و عوامل بیرونی (وضعیت اقتصادی، رقبا، مشتریان و ) دارد. در سالهای اخیر به دلیل وجود بحران مالی و پول در سطح بینالمللی، مسئله ورشکستگی حادتر به نظر میرسد. تعداد شرکتهای ورشکسته بیشتر شده و سرمایهگذاران انگیزه لازم را برای سرمایهگذاری نداشته و ترس از ورشکستگی باعث کاهش رشد سرمایهگذاری و نهایتاً افزایش بیکاری شده است. به همین دلیل بررسی عملکرد مالی شرکتها برای پیشبینی روند آتی بسیار ضروری و حیاتی به نظر میرسد. مدلهای بسیاری جهت پیشبینی عملکرد مالی توسط صاحبنظران مالی ارائهشده که عمدتاً با توجه به فرهنگ و وضعیت بازار در ایران نتوانسته کمک شایانی نماید.
از مهمترین موضوعهای مطرحشده در زمینه مدیریت مالی و سرمایهگذاری، اطمینان به سرمایهگذاران (افراد حقیقی و حقوقی) برای سرمایهگذاری است. در کشورهای پیشرفته صنعتی، تحقیقات بسیاری در مورد فرآیند تصمیم به سرمایهگذاری صورت گرفته است. یکی از مسائلی که میتواند به نحوهی تصمیمگیری در زمینه سرمایهگذاری کمک کند، وجود ابزارها و مدلهای مناسب برای ارزیابی شرایط مالی و وضعیت سازمانها است، زیرا تا زمانی که شخص سرمایهگذار نتواند ارزیابی دقیقی از سرمایهگذاری موردنظر خود داشته باشد، انتخاب وی بهینه نخواهد بود. یکی از ابزارهای مورداستفاده برای تصمیم به سرمایهگذاری در یک شرکت، مدلهای پیشبینی ورشکستگی است.
سرمایهگذاران همواره میخواهند با پیشبینی امکان ورشکستگی یک شرکت از ریسک سوخت شدن اصلوفرع سرمایه خود جلوگیری کنند. ازاینرو، آنها در پی روشهایی هستند که بتوانند بهوسیله آن ورشکستگی مالی شرکتها را تخمین بزنند، زیرا در صورت ورشکستگی، قیمت سهام شرکتها بهشدت کاهش مییابد.
پیشبینی ورشکستگی با استفاده از روشهای مختلفی صورت میپذیرد که از میان روشهای مزبور، روش تجزیهوتحلیل نسبتهای مالی و روش تجزیهوتحلیل ریسک بازار از اعتبار بیشتری برخوردار است. درروش تجزیهوتحلیل ریسک بازار، احتمال وقوع ورشکستگی شرکت از طریق تغییراتی که در ریسک بازار (مثل واریانس نرخ بازده یک سهم و ریسک سیستماتیک[1]) رخ میدهد، تخمین زده میشود. درروش تجزیهوتحلیل نسبتها، احتمال وقوع ورشکستگی بهوسیله یک گروه از نسبتهای مالی که باهم ترکیبشدهاند تخمین زده میشود. در این تحقیق سعی شده است تا با ترکیب نسبتهای مالی به ارائه مدل برای پیشبینی عملکرد مالی شرکتها، پرداخته شود.
در این فصل به بیان مسئله تحقیق، اهمیت و ضرورت تحقیق، اهداف و سؤالات تحقیق، فرضیههای تحقیق، روش کلی تحقیق، قلمرو تحقیق و تعریف عملیاتی واژهها پرداختهشده است.
1-2 بیان موضوع و مسئله تحقیق
ورشکستگی از مشکلات عمده مربوط به بنگاههای اقتصادی و کسبوکار است. شیوع ورشکستگی در بین شرکتهای مختلف باعث شده است تا این واژه جایگاه خاصی در ادبیات مالی و سرمایهگذاری پیدا کند و به مصداق ” پیشگیری بهتر از درمان است ” مورد ارزیابی قرار گیرد. ارائه مدلهای مختلف بر پایه علل و دلایل ورشکستگی ازجمله آن است. سرمایهگذاران بنگاههای اقتصادی و مدیران آنها علاقهمند هستند قبل از وقوع ورشکستگی از آن آگاهی یابند و برای پیشگیری، برنامهریزی و مدیریت نمایند.)رهنمای رودپشتی،1385 (.
با توجه به اهمیت ورشکستگی برای شرکتها و سازمانها در جهان، بررسی عملکرد مالی شرکتها و همچنین پیشبینی روند مالی شرکتها اهمیت ویژهای پیدا کرده است. جهانیسازی و رقابت بهعنوان مهمترین عواملی هستند که شرکتها را بیشازپیش نسبت به عملکرد مالی خود حساس میکنند. تصمیمگیریهای مالی یکی از مهمترین حوزههای رقابتی شرکتها بهمنظور تأمین بهینه منابع مالی برای بقا در محیط متلاطم تجاری است. رقابت در محیط تجاری مستلزم توانمندی شرکتهای تجاری برای جذب بهینه منابع محدود محیطی اعم از مشتری، نیروی انسانی شایسته و منابع بهینه مالی است. (نیوتن،1998).[2]
در این تحقیق سعی شده است تا با بهره گرفتن از یک سری نسبتهای مالی و اطلاعات مستخرج از شرکتهای پذیرفتهشده در بورس اوراق بهادار، مدلی ارائه گردد تا بهوسیله آن بتوان عملکرد مالی شرکتها را پیشبینی کرد. در این تحقیق چون از اطلاعات مالی شرکتهای عضو بورس اوراق بهادار از سالهای 1388 تا 1392 استفادهشده است، طبیعتاً ازنظر اقتصادی، سیاسی و مالی، با شرایط روز جامعه هماهنگتر است.
این تحقیق، سه مسئله اصلی را دنبال میکند:
اول، ”آیا خلاصههای آماری قابلاستخراج از گزارشهای مالی، در بین شرکتهای موفق و ناموفق تفاوت معنیداری دارند؟ “ شناخت نقاط تمایز این شرکتها و درنتیجه، امکان پیشبینی عملکرد شرکتها، میتواند در فرآیند تصمیمگیری، یاریرسان کلیه افراد ذینفع و استفادهکنندگان از صورتهای مالی باشد.
دومین مسئله اصلی تحقیق این است که ”آیا میتوان با بهره گرفتن از اطلاعات تاریخی منتشره در صورتهای مالی، رتبه عملکرد مالی شرکتها را پیشبینی و آنها را بررسی کرد؟“و درنهایت سومین مسئله این است که ” آیا مدل پیشنهادی توانایی طبقهبندی شرکتها را به دو گروه موفق (تداوم فعالیت) و ناموفق (ورشکستگی) دارد؟“
ابعاد این موضوع، از دو بعد قابلبررسی است. بعد اول ایجاد مدلی بهینه برای بررسی شرکتهای موفق و ناموفق (ازنظر عملکرد مالی) برای پیشبینی میزان موفقیت شرکتها در آینده در بورس اوراق بهادار است.، بعد دوم مربوط به کاربرد این مدل بهعنوان مبنایی برای تعیین عملکرد مالی شرکتها است که با بهره گرفتن از این مدل بتوان میزان موفقیت شرکتها را پیشبینی کرد که در حیطه موضوع فوق قرار نمیگیرد. (به آیین،1386). از دیگر جنبههای مبهم تحقیق، تعیین وضعیت نقدینگی شرکتهای موفق و ناموفق با بهره گرفتن از نسبتهای مالی. تعیین شاخصهای مالی فعالیت در شرکتهای موفق و ناموفق با بهره گرفتن از نسبتهای مالی. تعیین وضعیت اهرم مالی (بدهیها) شرکتهای موفق و ناموفق؛ و ایجاد نمونهای بهینه که قابلیت تعمیم بهکل جامعه آماری را داشته باشد میباشد.
پیشبینی ورشکستگی با استفاده از روشهای مختلفی صورت میپذیرد که از میان روشهای مزبور، روش تجزیهوتحلیل نسبتهای مالی و روش تجزیهوتحلیل ریسک بازار از اعتبار بیشتری برخوردار است. درروش تجزیهوتحلیل ریسک بازار، احتمال وقوع ورشکستگی شرکت از طریق تغییراتی که در ریسک بازار (مثل واریانس نرخ بازده یک سهم و ریسک سیستماتیک) رخ میدهد، تخمین زده میشود. درروش تجزیهوتحلیل نسبتها، احتمال وقوع ورشکستگی بهوسیله یک گروه از نسبتهای مالی که باهم ترکیبشدهاند تخمینزده میشود. عدم صلاحیت مدیریت، کاهش سودآوری، تحمیل بدهی سنگین میتواند تفسیر روشن از احتمال ورشکستگی بر مبنای یک تئوری باشد. بههرحال اگر شخصی جهت جلوگیری از ورشکستگی و اضمحلال شرکتها کوشش کند، ضروری است دلایل اساسی اضمحلال شرکتها را شناسایی کند.
بررسی ادبیات ورشکستگی شرکتها سه موضوع را روشن کرده است:
اول- فقدان یک تئوری اساسی
دوم- فقدان مبانی در انتخاب نسبتها – در این بخش دو موضوع وجود دارد:
سوم- درنهایت متالوژی مورداستفاده در پیدا کردن مدل پیشبینی ورشکستگی در ادبیات ورشکستگی با مشکل مواجه بوده و انتقادآمیز است. بسیاری از مطالعات در خصوص ورشکستگی شرکتها بهصورت سخنران توسط محققین عمدتاً درباره علت آن بوده است. اینجا این سؤال وجود دارد که چه مشکلاتی شرکتها را بهطرف ورشکستگی سوق خواهند داد. البته مشکلات و نقصهایی که به پروسه ورشکستگی کمک خواهند کرد (مثل نقدینگی و تجدید سازماندهی یا ادغام). آیا انتخاب یک تئوری میتواند به مدیران برای جلوگیری از اضمحلال و ورشکستگی شرکت کمک کند؟ آیا جهتگیری به سمت یک تئوری ورشکستگی مفید است؟)رهنمای رودپشتی،