از آنجائیکه تبیین تابع تقاضای پول مناسب برای ایران، و مقایسه مقدار واقعی آن با مقدار بهینه پول می‎تواند راهنمای دقیقی برای سیاست‎گذاران در جهت تعیین میزان تقاضای کاذب برای پول، و بررسی سیاست‎های پولی گذشته باشد، لذا تحقیق پیش روی، در پی یافتن پاسخی برای این دو پرسش اساسی است که آیا رابطه تعادلی بلندمدت بین اجزای تشکیل دهنده تابع تقاضای پول در ایران وجود دارد یا خیر؟ و دوم اینکه، تقاضای پول بهینه تابع چه متغیرهایی می باشد؟ از این رو، هدف از انجام این پژوهش، بررسی تابع تقاضای پول در ایران و همچنین مقدار بهینه آن و در نهایت، مقایسه آن دو با یکدیگر می­باشد.

 

برای نیل به این مقصود، در بخش اول، با بررسی ادبیات مربوط به توابع تقاضای پول، از میان انواع مدل‎های مختلف، مدل زمان خرید که بر وسیله مبادله بودن پول تأکید بیشتری دارد و برای اقتصاد ایران مناسب‎تر است، انتخاب گردیده و تابع تقاضای پول مربوطه استخراج گردید. سپس این تابع با بهره گرفتن از داده‎های موجود برای سال‎های 1357 تا 1387، و با بکارگیری رویکرد وقفه‎های توزیعی خود رگرسیونی (ARDL) برای دو تعریف محدود و وسیع پول برآورد گردید. نتایج حاکی از ارتباط بلندمدت بین پول و متغیرهای درآمد و نرخ سود علی‎الحساب می‎باشد. همچنین، با اطمینان 95 درصد می‎توان ادعا کرد که تقاضای نقدینگی (پول با تعریف وسیع) در سال‎های مورد بررسی، باثبات‎تر از تقاضای پول با تعریف محدود می‎باشد. این نتیجه بیان می کند که یکی از شروط لازم جهت هدفگذاری تورم و انتخاب متغیر پول به عنوان متغیر تحت کنترل بانک مرکزی، که همانا ثبات تابع تقاضای پول است، محیاست. در بخش دوم، ترکیبی از سه هدف کنترل تورم، هموارسازی تولید و تراز تجاری در چارچوب یک قاعده بهینه پولی، طراحی و رشد حجم بهینه نقدینگی تعیین شد. در نهایت با مقایسه مقدار رشد بهینه نقدینگی با مقدار رشد واقعی و مقدار رشد تقاضای نقدینگی مشخص گردید که در تمامی سال‎های مورد بررسی این مقدار کمتر از مقدار نقدینگی واقعی موجود در جامعه و مقدار تقاضای پول مورداستفاده در این تحقیق بوده است؛  دلیل آن را می‎توان وجود تقاضای کاذب در ایران به منظور ورود به بازارهای مالی دیگر و واکنش سیستم بانکی در جهت پوشش این تقاضا دانست.

 

کلمات کلیدی:

 

رویکرد زمان خرید- قاعده بهینه پولی- تراز تجاری- الگوی ARDL

 

فهرست مطالب

 

فصل اول: کلیات تحقیق

 

مقدمه 1

 

1-1- طرح مسئله 2

 

1-2- هدف تحقیق 6

 

1-3- فرضیه ها 7

 

1-4- روش تحقیق 7

 

فصل دوم: ادبیات موضوع تقاضای پول (مبانی نظری و پیشینه تحقیق)

 

2-1- مبانی نظری تقاضای پول 9

 

2-1-1- نظریه مقداری پول 9

 

2-1-1-1- رویکرد معاملاتی به تئوری مقداری (فیشر) 11

 

2-1-1-2- رویکرد مانده نقدی به تئوری مقداری: مکتب کمبریج (مارشال، پیگو، کینز) 12

 

2-1-1-3- رویکرد اقتصاد اعتباری (ویکسل) 13

 

2-1-2- نظریه کینز بر تقاضای پول 14

 

2-1-3-تئوری‎های تقاضای پول پس از کینز 17

 

2-1-3-1- تحلیل بامول بر تقاضای معاملاتی پول 18

 

2-1-3-2- نقدی بر نظریه بامول 20

 

2-1-3-3- تحلیل توبین بر تقاضای سفته‏بازی 22

 

2-1-3-4- نقدی بر نظریه کینز و توبین 26

 

2-1-3-5- نظریاتی بر تقاضای احتیاطی 29

 

2 -1-4- فریدمن 33

 

2-1-5- رویکرد اقتصاد خرد به تقاضای پول کینز 35

 

2-1-5-1- مدل همپوشانی نسلی 36

 

2-1-5- 2- مدل‎های مبتنی بر پیش پرداخت نقدی یا محدودیت کلاور   39

 

2-1-5-3- مدل زمان- خرید 41

 

2-1-6- خلاصه و جمع بندی 45

 

2-2- تحقیقات پیشین تقاضای پول 46

 

2-2-1- تحقیقات داخلی 46

 

2-2-2- تحقیقات خارجی 49

 

2-2-3- جمع بندی 50

 

فصل سوم: تصریح مدل نظری و برآورد الگوی تجربی تقاضای پول

 

3-1- تصریح مدل نظری 51

 

3-1-1- شرحی بر متغیرها 52

 

3-1-2- معرفی الگوی ریاضی و فرم تابع تقاضای پول ایران 55

 

3-2- تابع تجری تقاضای پول 59

 

3-2-1- نگاهی به ادبیات سری زمانی 59

 

3-2-2- آزمون پایایی و تعیین مرتبه جمعی متغیرها 60

 

3-2-3- برآورد الگوهای تقاضای پول 61

 

3-2-3-1- برآوردهای مربوط به الگوی تقاضای نقدینگی (M2) 62

 

3-2-3-3- برآوردهای مربوط به الگوی تقاضای پول (M1) 68

 

3-2-4- آزمون ثبات الگوهای پولی 74

 

فصل چهارم: ادبیات موضوع بهینه پول (مبانی نظری و پیشینه تحقیق)

 

4-1- مبانی نظری 79

 

4-1-1- مقدمه ای بر سیاست‎های پولی 79

 

4-1-2- نقش لنگر اسمی 81

 

4-1-3- رژیم‎های مختلف سیاست پولی 82

 

4-1-3-1- روش هدف‎گذاری نرخ ارز 82

 

4-1-3-2-  روش هدف‎گذاری پولی 84

 

4-1-3-3- روش هدف‎گذاری تورمی 85

 

4-1-3-4-  سیاست پولی همراه با یک لنگر اسمی ضمنی 87

 

4-1-4- قاعده بهینه پولی 88

 

4-2- تحقیقات پیشین بهینه پول 91

 

4-2-1- تحقیقات داخلی 91

 

4-2-2- تحقیقات خارجی 92

 

فصل پنجم: بررسی الگوی قاعده بهینه سیاست پولی در ایران

 

5-1- مقدمه 95

 

5-2- بررسی تراز تجاری در ایران 96

 

5-3- طراحی قاعده بهینه پولی 103

 

5-3-1- انتخاب تابع زیان بانک مرکزی 105

 

5-3-2- تصریح قیود مدل و تعریف متغیرها 106

 

5-4- بررسی پایایی متغیرها قیود بهینه‎سازی بانک مرکزی 112

 

5-5- نتایج برآورد قیود بهینه‎سازی بانک مرکزی 113

 

5-6- نمایش مسئله بهینه‎سازی در فضای حالت 116

 

5-7- حل مسئله بهینه‎سازی 118

 

5-8- مقایسه واقعیت و بهینه 124

 

فصل ششم: نتیجه گیری و پیشنهادات

 

6-1- جمع بندی 130

 

6-2- توصیه های سیاستی 136

 

فهرست جداول

 

جدول 3-1- نتایج آزمون پایایی متغیرها با بهره گرفتن از آزمون دیکی فولر تعمیم یافته 61

 

جدول 3-2- نتایج برآورد الگوی کوتاه مدت ARDL(1,0,0,0) تقاضای نقدینگی با درنظرگرفتن نرخ ارز موزون 63

 

جدول 3-3- نتایج برآورد ضرائب بلندمدت الگوی تقاضای پول به روش ARDL بر اساس معیار شوارتز بیزین با درنظرگرفتن نرخ ارز موزون 64

 

جدول 3-4- نتایج برآورد الگوی کوتاه مدت ARDL(1,0,0,0) تقاضای نقدینگی بدون نرخ ارز موزون 65

 

جدول 3-5- نتایج برآورد ضرائب بلندمدت الگوی تقاضای پول به روش ARDL بر اساس معیار شوارتز بیزین بدون نرخ ارز موزون 67

 

جدول 3-6- نتایج برآورد الگوی تصحیح خطای تقاضای نقدینگی بدون نرخ ارز موزون   68

 

جدول 3-7- نتایج برآورد الگوی کوتاه مدت ARDL(1,0,0,0) تقاضای پول با درنظرگرفتن نرخ ارز موزون 69

 

جدول 3-8- نتایج برآورد ضرائب بلندمدت الگوی تقاضای پول به روش ARDL بر اساس معیار شوارتز بیزین با درنظرگرفتن نرخ ارز موزون 70

 

جدول 3-9- نتایج برآورد الگوی کوتاه مدت ARDL(1,0,0,0) تقاضای پول بدون نرخ ارز موزون 71

 

جدول 3-10- نتایج برآورد ضرائب بلندمدت الگوی تقاضای پول به روش ARDL بر اساس معیار شوارتز بیزین بدون نرخ ارز موزون 72

 

جدول 3-11- نتایج برآورد الگوی تصحیح خطای تقاضای پول بدون نرخ ارز موزون   73

 

جدول 5-1- نتایج آزمون پایایی متغیرها با بهره گرفتن از آزمون دیکی فولر تعمیم یافته 113

 

جدول 5-3- آزمون‎های مربوط به رابطه منحنی فیلیپس 114

 

جدول 5-4- آزمون‎های مربوط به رابطه تقاضای کل 115

 

جدول 5-5- آزمون‎های مربوط به رابطه تراز حساب جاری 116

 

جدول 5-6- ضرائب قاعده پولی با تغییر وزن هریک از متغیرهای تابع زیان به طور جداگانه 121

 

جدول 5-7- مقادیر بهینه نقدینگی در مقایسه با مقادیر واقعی تحت وزن های مختلف   125

 

فهرست نمودارها

 

نمودار 3-1- مجموع تجمعی باقیمانده های تکراری (آزمون CUSUM) 75

 

نمودار 3-2- مجموع تجمعی مربعات باقیمانده های تکراری (آزمون CUSUMSQ)   75

 

نمودار 3-3- مجموع تجمعی باقیمانده های تکراری (آزمون CUSUM) 76

 

نمودار 3-4- مجموع تجمعی مربعات باقیمانده های تکراری (آزمون CUSUMSQ)   77

 

نمودار 5-1- روند تراز تجاری ایران در سال‎های 87-1352. 98

 

نمودار 5-2- مقایسه روند نرخ ارز رسمی و  غیررسمی طی سال‎های 87-1357  99

 

نمودار 5-3- روند درآمدهای نفتی دولت طی سال‎های 87-1355. 101

 

نمودار 5-4- روند نسبت هزینه‎های دولت به تولید ناخالص داخلی طی سال‎های 87-1357  102

 

نمودار 5-5- روند تقاضای نقدینگی، نقدینگی واقعی، نقدینگی بهینه   125