عنوان صفحه
چکیده 1
فصل اول:کلیات تحقیق
1-1- مقدمه. 2
1-2- بیان مسئله. 3
1-3-اهمیت و ضرورت پژوهش: 5
1-4- اهداف پژوهش. 6
1-5-پرسش های پژوهش. 7
1-7-فرضیههای پژوهش. 7
1-8- تعریف عملیاتی واژه ها 8
1-9-روش کلی پژوهش. 9
1-10-قلمرو پژوهش. 10
1-11- ساختار گزارش تحقیق 11
فصل دوم:ادبیات و پیشینه تحقیق
فصل سوم: روش تحقیق
3-1-مقدمه. 53
3-2-روش کلی پژوهش. 54
3-3- جامعه آماری پژوهش. 54
3-4- تعیین حجم نمونه و کفایت آن: 55
3-5-روش نمونه گیری: 56
3-6-روش های گردآوری داده ها: 56
3-7-ابزار گردآوری داده ها: 57
3-8-پایایی و اعتبار ابزار تحقیق: 58
3-9-روش و ابزار تجزیه و تحلیل داده ها: 58
فصل چهارم:یافته های تحقیق
4-1- مقدمه. 66
4-2- توصیف جامعه آماری 66
4-3-توصیف نمونه آماری: 68
4-4-غربال گری معیارهای پیش بینی: 70
4-5-توصیف دادهها 74
4-7- تحلیل پیش فرض ها: 75
4-7- پیش بینی بحران مالی به روش رگرسیون گام به گام: 84
4-8- پیش بینی بحران مالی با رگرسیون لجستیک: 92
4-9- پیش بینی بحران مالی با بهره گرفتن از شبکه عصبی: 94
4-10-مقایسه نتایج و جمع بندی: 99
نمودار شماره 4-1: ارزیابی درجه انطباق رگرسیون گام به گام. 100
نمودار شماره 4-2 ارزیابی درجه انطباق رگرسیون لجستیک. 100
نمودار شماره 4-3: ارزیابی درجه انطباق روش شبکه مصنوعی عصبی 101
فصل پنجم: تلخیص، نتیجه گیری و پیشنهاد ها
5-1- مقدمه. 103
5-2-خلاصه یافته ها: 103
5-3-نتیجه گیری: 110
5-4-پیشنهاد های تحقیق: 115
5-5-محدودیت های تحقیق: 117
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول (2-1) دلایل ورشکستگی 16
جدول: (2-2) مدل های پیش بینی ورشکستگی 23
جدول (3-2): نتایج حاصل از آزمون آلتمن 25
جدول (4-2)جمع بندی تحقیقات انجام شده قبلی 48
جدول شماره3-1:تعریف متغیرهای مستقل 62
جدول شماره 4-2: توزیع نمونه تصادفی بر مبنای نوع فعالیت 69
جدول4-3:تحلیل همبستگی معیارهای تعیین بحران مالی 71
جدول شماره 4-4: موثرترین عوامل بر تعیین بحران مالی 73
جدول 4-6- توصیف یافته های تحقیق 74
جدول 4-6- ضرایب چولگی و کشیدگی متغیرهای تحقیق 76
جدول شماره 4-7 : نتایج آزمون کولموگروف اسمیرنوف برای متغیر وابسته. 77
جدول شماره8-4 نتایج آزمون کولموگروف اسمیرنوف برای متغیر وابسته تعدیلی 77
جدول شماره 4-9: آزمون کولموگروف اسمیرنوف برای متغیرهای مستقل 77
جدول شماره 4-10: آزمون کولموگروف اسمیرنوف برای متغیرهای مستقل تعدیل شده 78
جدول4-11 آزمون استقلال خطاها 79
جدول4-12پارامترهای خطای در رابطه برآوردی 80
جدول شماره 4-13: نتایج ارزیابی استقلال خطی متغیرهای مستقل (پیرسون). 80
جدول شماره 4-14 :رزیابی استقلال خطی بین متغیرهای مستقل بر مبنای تولرانس. 81
جدول شماره 4-15: آزمون همسانی واریانس ها(وایت). 83
جدول 4-16 خلاصه نتایج آزمون چاو. 83
جدول شماره4-17: آزمون هاسمن برای مدل رگرسیونی تحقیق 84
جدول شماره 4-18: حلاصه نتایج برآورد پارامترهای رگرسیونی 86
جدول شماره 4-19: اعتبار سنجی رابطه خطی سنجش بحران مالی 90
جدول4-20تحلیل واریانس. 92
جدول شماره 4-21: برآورد پارامترهای رگرسیون لجستیک. 93
جدول شماره 4-22: اعتبار سنجی تابع نشخیص لجستیک. 94
جدول شماره 4-23: الگوریتم های شبیه سازی 96
جدول شماره 4-24: برآورد وزن هریک از متغیرهای مستقل در شبیه سازی 98
جدول 4-25: اعتبار سنجی مدل های برآوردی با شاخص های خطا و ضریب تعیین 98
فهرست نمودار
عنوان صفحه
نمودار شماره 4-1: ارزیابی درجه انطباق رگرسیون گام به گام. 100
نمودار شماره 4-2 ارزیابی درجه انطباق رگرسیون لجستیک. 100
نمودار شماره 4-3: ارزیابی درجه انطباق روش شبکه مصنوعی عصبی 101
چکیده
این پژوهش با هدف مقایسه دقت پیش بینی بحران مالی بر مبنای استفاده از سه روش رگرسیون خطی مرکی گام به گام، رگرسیون لجستیک و الگوریتم شبکه های عصبی مصنوعی به انجام رسیده است. در این راستا 105 شرکت از بین شرکت های منتخب بورسی با سال مالی یکسان و غیر واسطه گری مالی و فعال در محدوده بررسی به روش تصادفی ساده انتخاب و داده های عملکردی آن ها در بازه زمانی 5 ستاله مکنهی به 29/12/1392مورد مطالعه قرار گرفت.
در اینم تحقیق از بین بیش اط سی نسبت مالی نقدینگی، اهرمی، فعالیت، سودآوری و بازار با روش غربال گری مبتنی بر اقلا ضریب تاثیر 5/0 معیارهای 5 گانه اهرم مالی، حریان نقد عملیاتی به فروش، سرمایه در گردش به دارایی ها، بازده عملیاتی سهام و گردش دارایی های جاری به عنوان سنجه های پیش بینی انتخاب گردید.
نتایج تحقیق نشان داد که الگوریتم شبکه عصبی به جهت ضریب تعیین بالاتری، درجه انطباق بیشتر موارد پیش بینی شده بر واقعی، وایسته نبودن به نرمال بودن توزیغ متغیرها، وابسته نبودن به استقلال خزی سنجه های پیش بینی از یک دیگر، وابسته نبودن به پیش فرض شکل تابع پیش بینی بحران مالی از نتایج دقیق تر و قابل اتکاتری نسیت به روش های رگرسیونی برخوردار بوده است.در روش های رگرسیونی، سنجه اهرم مالی رابطه معکوس با سنجه بحران مالی داشته، جریان نقد عملیاتی در این برآورد بی اثر و سایر سنجه رابطه مستقیم با نرخ کیو توبین به عنوان سنجه بحران مالی داشته اند.
واژه های کلیدی: رگرسیون گام به گام، رگرسیون لجستیک، شبکه عصبی، بحران مالی
فصل اول
کلیات تحقیق
1-1- مقدمه
کسب سود و از این طریق به حد اکثر رسانیدن ثروت سهام داران فلسفه وجودی شرکت های انتفاعی است. بنابراین در این شرکت ها تصمیم گیری های اساسی در زمینه هایی چون شروع فعالیت های جدید یا عرضه محصولاتی تازه، توسعه فعالیت های تولید و فروش، تحدید ظرفیت ها، تعیین ترکیب مطلوب فعالیت ها، توقف یا تعطیل کردن فعالیت ها متاثر از معیار سود و منفعت طلبی است.
از الزامات کسب سود و به حداکثر رسانیدن ثروت سهام داران، تداوم منطقی فعالیت های تولیدی و بازرگانی واحدهای انتفاعی است. تداوم فعالیت ها یا بقای هر شرکتی به مانند هر موجود زنده ای مستلزم کنترل علایم حیاتی در هر مرحله از عمر شرکت و به تناسب آن پیش بینی تمهیدات لازم جهت تضمین بقای آن شرکت و در صورت لزوم انجام تعدیلات لازم در هدف گذاری ها یا اقدامات اصلاحی است.
از جمله تهدیدهای اساسی که تداوم حیات و بقای سازمان های انتفاعی مشتمل بر شرکت های تولیدی یا بازرگانی را به مخاطره می اندازد، بحران های مالی است که می تواند بی توجهی بدان افول و حتی سقوط شرکت را در قالب ورشکستگی و تعطیلی به همراه داشته باشد. به رغم اینکه در ادبیات مالی و تحقیقات انجام شده در ایران غالا بحران مالی و ورشکستگی را یکسان تعریف کرده و ملاک تشخیص آن را هم ماده 141 قانون تجارت تلقی کرده اند، این دو یکی نیستند ولی می تواند یک بحران مالی به ورشکستگی شرکت هم منجر شود.
ماده 141 قانون تجارت ایران به ورشکستگی اشارتی نداشته و صرفا حاکی از این است که در صورت رسیدن زیان انباشته به 50 درصد سرمایه اسمی، شرکت مربوطه باید مبادرت به افزایش سرمایه جهت پوشش آن یا کاهش مبلغ اسمی به منظور اقلا رفع ظاهری آن است. در حالی که ورشکستگی ناتوانی و در نتیجه استنکاف یک شرکت از پرداخت بدهی ها و در نتیجه با تشریفات قانونی به صورت ارادی اعلام ورشکستگی کرده یا مبتنی بر شکایت بستانکاران و الزامات قانونی اجبارا و قانونا توسط مراجع قانونی ورشکسته اعلام شده و اموال و دارایی های آن ها پلمپ شده و از طریق حراج نسبت به تسویه بدهی های آن ها اقدام می گردد.
بررسی پیشینه سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار نشان می دهد که تحقیقات متعددی در زمینه کمک به مدیران و سیاست گذارن در پیش بینی بحران مالی، عوامل موثر بر آن و روش ها و سیاست های موثر بر مهار بحران مالی یا کاستن از تبعات آن، در ایران و دیگر کشورها به انجام رسیده است. محور این تحقیقات عموماً پیش بینی بحران مالی و معیارهای موثر یا مربوط به آن نظیر زیان دهی یا کاهش سودآوری، نقدینگی و دیگر متغیرهای خرد و کلان اقتصادی است. در بخشی از این تحقیقات به پیش بینی بحران مالی یا ورشکستگی مبتنی بر معیارهایی چون نسبت های مالی، سود و زیان و روند آن، نقدینگی و عوامل دیگر پرداخته شده و از روش هایی چون رگرسیون خطی یا غیر خطی، شبکه های عصبی، مدل سازی ریاضی، شبیه سازی مونت کارلو و الگوریتم ژنتیک استفاده شده است. در این تحقیقات با بهره گرفتن از یک یا ترکیبی از این روش ها نسبت به پیش بینی بحران مالی در شرکت ها و اعتبار سنجی روش های مورد استفاده مبادرت شده است.
هدف از این تحقیق به کارگیری هم زمان رگرسیون گام به گام؛ رگرسیون لجستیک و شبکه عصبی جهت پیش بینی بحران مالی در شرکت های منتخب بورس تهران بوده است. در این راستا به اتکای پیشینه تحقیق سنجه های موثر در پیش بینی بحران مالی در قلمرو تحقیق انتخاب و با بهره گرفتن از هر یک از روش های سه گانه نسبت به پیش بینی بحران مالی در قلمرو تحقیق مبادرت شده است. در راستای اعتبار سنجی روش های سه گانه مورد استفاده نتایج پیش بینی و نهایتا درجه انطباق بر واقعیت نتایج پیش بینی در قیاس با واقعیت های عملکردی با یک دیگر با هم مقایسه شده است.
1-2- بیان مسئله
بحران مالی و ورشکستگی واژه های دیر آشنایی برای همه هستند و گاهی با یک دیگر اشتباه گرفته می شودند. بر مبنای قانون تجارت ایران و در ادبیات مالی بسیاری از کشورها، ورشکستگی به فقدان توان شرکت ها در زمینه پرداخت بدهی ها و ایفای تعهدات، تلقی می شود. در حالی که بحران مالی با نشانه هایی چون زیان دهی متوالی، کمبود نقدینگی، توقف یا محدود شدن فعالیت های بازرگانی یا فروش نمود عینی می یابد. در اغلب تحقیقات انجام شده در ایران، ملاک تشخیص ورشکستگی ماده 141 قنون تجارت مبنی بر الزام شرکت هایی که زیان انباشته آن ها به نیمی از سرمایه اسمی آن ها می رسد، به کاهش سرمایه اسمی یا آورده جدید است. علت این امر شاید سختی در اندازه گیری بحران مالی و ساده بودن تشخیص ورشکستگی بر مبنای ماده قانونی فوق باشد.
بحران های مالی طی سالیان اخیر حتی مرزهای سازمانی را درنوردیده و ملی، قاره ای و حتی جهانی شده اند. در مواردی این بحران ها به صورت طوفان یا زنجیره ای وضعیت مالی شرکت های متعددی را خواسته یا ناخواسته متاثر می سازد.
بروز بحران مالی در هر سازمانی خصوصا در یک فضای پیچیده رقابتی می تواند موجبات نگرانی صاحبان سرمایه و دیگر ذی نفعان را فراهم آورد. صاحبان سرمایه، مشتریان حقیقی و حقوقی شرکت های تجاری، نهادهای مالی و اعتباردهندگان به دنبال یافتن و به کارگیری روش هایی هستند که از سوخت شدن اصل و فرع سرمایه یا مطالبات خود جلوگیری نمایند و بر همین مبنا علاقه مند به یافتن و استفاده از روش هایی هستند که از طریق آن به ” پیش بینی بحران مالی“ مبادرت ورزند. تاکنون جهت پیش بینی بحران مالی در ایران یا دیگر کشورها از روش های متفاوتی چون اقتصاد سنجی یا رگرسیونی، الگوریتم ژنتیک، تحلیل سری های زمانی، شبکه های عصبی و . استفاده شده است. بررسی پیشینه تحقیق در ادبیات مربوط به بحران مالی و پیش بینی آن به ندرت به مقایسه دقت دو یا چند روش هم پرداخته اند. مشکل اصلی و مجهولی که قرار است در این تحقیق بدان پاسخ داده شود نیز مقایسه دقت روش های پیش بینی بحران مالی در شرکت های منتخب بورسی ایران است. در این تحقیق نیز با دقت سه مورد از معتبرترین روش های پیش بینی که در ارتباط با متغیر یا پارامترهای مختلف به کار می روند، به طور مقایسه ای و به عبارتی تطبیقی مورد مطالعه قرار گرفته اند. این روش ها عبارت از روش رگرسیونی گام به گام، روش رگرسیون لجستیک و روش شبیه سازی بر مبنای شبکه عصبی می باشند. در ابتدا با بهره گرفتن از هریک از روش های سه گانه، بینی بحران مالی در قلمرو تحقیق صورت گرفته، سپس درجه انطباق و به عبارتی دقت هر روش مورد ارزیابی قرار گرفته و در نهایت دقت روش های یاد شده مورد مقایسه قرار می گیرند. در اغلب تحقیقات مبتنی بر یک پیش فرض تعداد معدودی از معیارهای عملکردی به عنوان متغیر انتخاب و در مدل پیش بینی منظور شده اند. هدف از این تحقیق آن است که پیش از پیش بینی، معیارهای مناسب را به عنوان متغیرهای مستقل انتخاب نماید. این انتخاب به جای استفاده از یک پیش فرض بر مبنای متدولوژی پیش بینی استوار خواهد بود. به این ترتیب که همه معیارهای اساسی معمول را به عنوان شاخص پیش بینی انتخاب و بر مبنای روش حذف مرحله ای معیارها یا به کارگیری (Step Wise Regression) روش گام به گام، معیارهای مناسب را به عنوان شاخص های پیش بینی انتخاب و بر مبنای آن رابطه نهایی در روش های پیش بینی تعریف خواهد شد. به طور کلی تحقیق حاضر در پاسخ به سوال زیر انجام شده است:
“دقت پبش بینی روش های رگرسیون گام به گام، رگرسیون لجستیک و شبکه عصبی در پیش بینی سرمایه درگردش چه تفاوتی دارند؟“
1-3-اهمیت و ضرورت پژوهش:
از جمله مواردی که می تواند جنبه های اهمیت یا ضرورت انجام تحقیق حاضر به عنوان دلایل توجیهی را بیان نماید عبارت اند از:
اهمیت نظری موضوع: پیش بینی بحران مالی و ورشکستگی، معیارها یا شاخص موثر در پیش بینی، بر مبنای عوامل چون معیارهایی چون نقدینگی و سودآوری خصوصا به روش های کمی مبتنی بر داده های عملکردی، از مقوله های مهم در حوزه مالی و در ارتباط با وظایف اساسی مدیریت چون برنامه ریزی، تصمیم گیری، کنترل و نظارت است. از این جهت بررسی ها نشان می دهد که بخش مهمی از ادبیات تحقیق به روش ها و معیارهای پیش بینی بحران مالی، سنجش دقت و اعتبارسنجی هر یک از آن ها، مزیت ها و محدودیت های مرتبط با هریک از این روش هاو . اختصاص یافته است. لذا فراوانی موارد تحقیق در این زمینه می تواند از جمله دلایل اهمیت پرداختن به این موضوع باشد.
دستاوردهای کاربردی: غالب معمول در حوزه حسابداری و مالی به بهانه محدودیت دسترسی به داده های عملکردی، تنها هدف محقق تعیین تعیین رابطه رگرسیونی و