منطقه معدنی انارک یکی از بهترین نمونه های کانی سازی در محل تقاطع خطواره های مهم بزرگ مقیاس است. این خطواره ها عبارتنداز گسل بزرگ کویر- درونه با امتداد شمال شرق- جنوب غرب و کمربند ماگمایی ارومیه دختر با روند شمال غرب- جنوب شرق.

 

کانسار نیکل، کبالت، آرسنیک‌و مس گود مراد در زون ایران‌مرکزی در فاصله 20 کیلومتری شمال غرب انارک قرار دارد، علاوه بر این کانسار چندین کانسار و نشانه معدنی دیگر از عناصر نیکل، کبالت و مس در این منطقه وجود دارد که از مهمترین آنها می­توان به تالمسی، مسکنی، گود مراد و سبرز اشاره کرد.

 

گسل گود مراد با روندی تقریبا شرقی- غربی با شیبی حدود 56 درجه به سمت جنوب کنترل کننده کانه زایی است که منطقه کانه زائی طولی حدود 250متر در امتداد این گسل و احتمالا تا عمق 100 متری کانه زایی ادامه دارد.

 

قدیمی ترین سنگهای موجود در منطقه شیست‌های چاه گربه به سن پروتروزوئیک بالائی هستندکه شامل شیست های سیلیسی، ترمولیت اکتینولیت شیست، کوارتز مسکویت کلریت شیست هستند و از دیگر سنگهای این منطقه به سرپانتینیت، پریدوتیت، لرزولیت، متابازیت، لیستونیت، دولومیت، مرمر و کنگلومرا می توان اشاره کرد، که سنگ درونگیر ماده معدنی شیست‌های برشی شده و متابازیت‌ها است. کانه زائی به صورت آرسنیدهای نیکل، کبالت و کانه های مس است که در مرحله اول کانه های نیکلین، راملزبرگیت، کبالتیت و در مرحله بعدی پیریت، آنابرژیت، مائوچریت و در مرحله آخر آزوریت، مالاکیت و اکسید‌های آهن و. تشکیل شده اند.

 

مطالعات ژئوشیمیایی در این کانسار نشان دهنده همبستگی بالایی از عناصر نیکل،کبالت و آرسنیک است، که می ­تواند دلیلی بر منشاء و سازوکار مشترک در حمل این عناصر باشد. منشاء این عناصر از سنگ های اولترامافیک منطقه و حمل بیشتر به صورت کمپلکس های کربناته، آرسنیدی و سولفیدی است.

 

با مطالعه مقاطع دوبر صیقل کانسار گود مراد، سیالات درگیر از دمای همگن شدن و شوری نسبتاً پائینی برخوردارند که این نشان دهنده عدم دخالت سیستم های آتشفشانی در تشکیل این کانسار و یا دور بودن از سیستم های آتشفشانی است. چگالی سیالات درگیر در محدوده‌ 1 – 9/0 قرار می­گیرد و با توجه به شوری و دمای همگن شدن سیالات درگیر پیشنهاد می شود آبهای حوضه ای و جوی نقش مهمتری در حمل، تمرکز و نهشت عناصر این کانسار ایفا می کنند.

 

با توجه به محدوده دمایی تشکیل این کانسار و مطالعات ژئوشیمیایی و کانه نگاری می توان نتیجه گرفت که از نوع پنج عنصری و همچنین اپی ترمال دما پایین  و کانه زایی فقط در یک فاز انجام گرفته است.

 

کلمات کلیدی : نیکل، کبالت، ژئوشیمی، سیالات درگیر، گود مراد، انارک.

 

 

 

فهرست مطالب

 

عنوان                                                   صفحه

 

                                                                                                                                                                                                                                         

 

 فصل اول: کلیات

 

مقدمه 1
 

اهداف پژوهش 2
 

موقعیت جغرافیائی و راه های ارتباطی منطقه 3
 

شرایط آب و هوایی و پوشش گیاهی منطقه 4
 

توان معدنی منطقه انارک.                                                                                                                                                                 5
 

روش­های مطالعه                                                                                                                          7
 

پیشینۀ تحقیق                                                                                                            7
فصل دوم: زمین شناسی                                 

 

2-1- موقعیت زمین ساختی ایران در کمربند کوهزایی آلپ- هیمالیا 12

 

2-2- موقعیت میکروپلیت ایران مرکزی در تقسیمات زمین شناسی ایران 13

 

2-3- خرد قاره شرق ایران مرکزی 15

 

2-3-1- تکتونیک خرد قاره شرق ایران مرکزی. 15

 

2-4- زمین شناسی عمومی انارک. 18

 

2-4-1- زیر زون انارک – خور 20

 

2-4-2- ساختارهای زمین ساختی منطقه 21

 

‌‌‌2 – 4- 2 -1- چین های منطقه انارک 21

 

2 – 4- 2- 2- گسل های منطقه انارک 23

 

‌2 – 5 – چینه شناسی انارک 26

 

 

 

 

 

‌‌‌‌‌‌عنوان                                                                                                                                       صفحه

 

 

 

2-5- 1- سنگ های افیولیتی انارک 26

 

2 – 5- 2- ‌مجموعه های دگرگونی انارک 27

 

‌‌‌‌‌‌‌2 – 5– 2- 1- مجموعه دگرگونی های چاه گربه 27

 

2 – 5 – 2 – 2- واحد مرمر لاک (لاخ) 27

 

‌‌‌‌‌‌2 – 5 – 2 – 3- واحد پتیار 28

 

2– 5 – 2 – 4- واحد مرغاب 28

 

2‌‌‌‌‌‌ – 5 – 3- سنگ های رسوبی دگرگون نشده 28

 

2- 6 زمین شناسی محلی 30

 

2-7- تکتونیک و کنترل کننده­های ساختاری کانه­زایی در منطقه گود مراد 31

 

فصل سوم: سنگ نگاری و کانه نگاری

 

3-1- مقدمه 33

 

3- 2- افیولیت انارک 33

 

3-3- مجموعه های دگرگونی انارک 35

 

3-4-‌ بررسی های صحرایی و پتروگرافی منطقه گود مراد 35

 

3- 4- 1- پتروگرافی سنگ های مافیک والترامافیک 37

 

3- 4- 2- پتروگرافی سنگ های دگرگونی 38

 

3- 4- 3- پتروگرافی لیستونیت ها 39

 

3 – 5- کانه نگاری 42

 

فصل چهارم: ژئوشیمی

 

4-1- مقدمه. 49

 

4-2- ‌ نمونه برداری‌ و تجزیه ژئوشیمیایی نمونه ها 50

 

4-3- مطالعات آماری تک متغیره 51

 

عنوان                                                                                                                                                صفحه

 

 

 

4-3-1- تخمین داده های سنسورد 51

 

4-3-2- بررسی داده های پرت 52

 

4-3-3- مطالعات آماری پایه 52

 

4-3-3-1- آزمون نرمال بودن داده ها 53

 

4-3-3-2- تبدیل لگاریتمی یا توزیع لاگ نرمال 54

 

4-3-4- ترسیم نقشه های ژئوشیمیایی 56

 

4-4- مطالعات آماری چند متغیره 57

 

4-4-1- مقدمه 57

 

4- 4- 2- ضریب همبستگی عناصر 57

 

4-4-2-1- بررسی ضریب همبستگی عناصر به روش پیرسون‌ 57

 

4-4-3- تجزیه و تحلیل گروهی (آنالیز خوشه ای) 59

 

4-4-4- رسم هاله های مرکب 60

 

4-4-5- آنالیز فاکتوری و رسم هاله های مربوطه 61

 

فصل پنجم : سیالات درگیر

 

5-1- مقدمه. 63

 

5-2- نمونه­برداری و آماده­سازی جهت مطالعات میکروترمومتری سیالات درگیر 64

 

5-2-1- طریقه نمونه برداری از سنگ های مختلف. 65

 

5-2-2- آماده سازی و تهیه مقاطع نازک دوبر صیقل برای مطالعه سیالات درگیر. 66

 

5-3- طبقه بندی سیالات درگیر. 66

 

5-3-1- طبقه بندی ژنتیکی سیالات درگیر. 66

 

5-3-2- اندازه و مورفولوژی سیالات درگیر 68

 

 

 

عنوان                                                                                                                                               صفحه

 

 

 

5-3-3- طبقه ­بندی سیالات درگیر براساس فازهای درونی 68

 

5-4- آشنایی با مطالعات میکروسکوپی و میکروترمومتری سیالات درگیر 69

 

5-4-1- مطالعات میکروسکوپی 69

 

5-4-2- مطالعات میکروترمومتری 70

 

5-5- مطالعات میکروسکوپی و میکروترمومتری در کانسار گود مراد 71

 

5-5-1- میکروترمومتری سیالات درگیر 71

 

5-6- تعیین چگالی سیال 73

 

5-7- تعیین منشاء سیال کانه ساز 74

 

فصل ششم : نتیجه گیری

 

6-1- نقش محلول­های کربناته در دگرسانی سنگ­های اولترابازیک و رها شدن Co و Ni 76

 

6-2- مشخصات کانسارهای (رگه­های) تیپ پنج عنصری Ag-Ni-Co-As±(Bi,U) 78

 

6-2-1- ویژگی­های زمین­شناسی کانسارهای تیپ پنج عنصری 78

 

6-3- تیپ و ژنز کانسار 81

 

6-4-نتیجه­گیری 83

 

6-5-پیشنهادات 84

 

پیوست 85

 

منابع و مآخذ 100

 

 

 

فهرست شکل ها

 

عنوان                                                                                                                                       صفحه

 

                       

 

شکل 1-1-  نقشه موقعیت و راه های دسترسی به منطقه مورد مطالعه 3

 

شکل 1-2- موقعیت منطقه از لحاظ زون بندی و وضعیت گسلش‌و خطواره­ها 4

 

شکل1- 3 – نقشه منطقه بندی فلز زایی انارک 6

 

شکل 2-1- موقعیت زمین ساختی ایران در کمربند کوهزائی آلپ- هیمالیا 13

 

شکل2-2- تقسیم بندی زونهای ساختاری ایران 14

 

شکل 2- 3- تحرک میکرو پلیت ایران مرکزی از ژوراسیک تا به حال 16

 

شکل 2-4 -‌ میزان جابجایی گسل ها در مرکز تا شرق ایران 17

 

شکل2-5 – نقشه زمین شناسی انارک 19

 

شکل 2-6- نقشه شمال گسل های شمال انارک 23

 

شکل 2-7- جایگاه سامانه گسل درونه در شمال ایران مرکزی 24

 

شکل2- 8- تصاویر پانوراما از منطقه معدنی گود مراد 30

 

شکل 2-9- نقشه 5000/1 ساختارهای منطقه به همراه برش های عرضی 32

 

شکل 3-1- نقشه افیولیت های اصلی ایران و موقعیت افیولیت انارک در آن 34

 

شکل شکل 3-2- نقشه زمین شناسی منطقه مورد مطالعه 36

 

شکل 3 – 3- مقاطع میکروسکپی سرپانتینیت های منطقه 37

 

شکل 3 – 4-  مقاطع میکروسکپی شیست های ‌منطقه 38

 

شکل3- 5-  موقعیت کمربندهای افیولیتی ایران مرکزی 39 39

 

شکل 3-6- مدل ژنتیکی تشکیل و نهشت طلا در سنگ های لیستونیتی 41

 

شکل 3- 7 تصویر رگه های آرسنیدی نیکل و کانه زایی در منطقه 42

 

شکل 3-8- تصاویر ماکروسکپی و میکروسکپی از کانه زایی  . 43

 

 

 

عنوان                                                                                                                                                  صفحه

 

 

 

شکل 3-9- تصاویر میکروسکپی از مقاطع صیقلی. 44

 

شکل 3-10- تبدیل کالکوسیت به دایژنیت. 46

 

شکل 3-11- تصویر SEM از مقطع صیقلی جهت شناسایی کانی نیکلین. 46

 

شکل 3-12- تصویر SEM از مقطع صیقلی جهت شناسایی کانی راملزیرگیت. 47

 

شکل 3-13- تصویر SEM از مقطع صیقلی جهت شناسایی کانی مائوچریت 47

 

شکل 3-14- تصویر SEM از مقطع صیقلی جهت شناسایی کانی آنابرژیت 48

 

شکل 3-15- تصویر SEM از مقطع صیقلی و تغییرات میزان عناصر در امتداد پروفیل مشخص شده 48

 

شکل 4-1- نقشه نقاط نمونه­برداری لیتوژئوشیمیایی در منطقه گود مرا 51

 

شکل4-2- هیستوگرام عناصر معرف برای نمونه­های منطقه مورد مطالعه 55

 

شکل 4- 3 – نقشه پراکندگی عناصر اصلی در کانسار گود مراد 56

 

شکل 4-4- ضریب همبستگی عناصر  (Ni, As, Co, Cu, Zn) در کانسار گود مراد 59

 

شکل 4-5- آنالیز خوشه ای عناصر معرف در کانسار گود مراد 60

 

شکل 4-6- نقشه پراکندگی هاله مرکب (Ni +Co +As ) در منطقه گودمراد 61

 

شکل 4-7-نقشه پراکندگی امتیاز فاکتوری 2 و 3 62

 

شکل 5-1– تصاویر میکروسکپی از میانبارهای سیال 68

 

شکل 5-2- دیاگرام دما در برابر درصد وزنی NaCl 71

 

شکل 5-3- تعیین تیپ کانسار گود مراد 73

 

شکل 5-4- چگالی میانبارهای مورد مطالعه 73

 

شکل 5-5- تعیین نوع سیال کانی ساز 74

 

شکل 5-6- نمودار فراوانی دمای همگن شدن سیالات درگیر 75

 

شکل 5-7- مدلی شماتیک برای نشان دادن تغییرات احتمالی سیالات درگیر 75