روش پژوهش: این پژوهش به صورت پیمایشی و از نوع ارزیابی می باشد و برای گردآوری اطلاعات از پرسشنامه استفاده شده است. داده ها با بهره گرفتن از نرم افزار 18.spss تجزیه و تحلیل شده و نتایج حاصله هم، با معیارهای استانداردهای کتابخانه های دانشگاهی ایران مورد مقایسه قرار گرفته است
یافته ها: کل مجموعه موجود کتابخانه ها شامل موادچاپی و معادل های جلدی میکروفرمی ، مواد دیداری و شنیداری زیر استاندارد می باشد.بطوریکه تفاضل مجموعه موجود و استاندارد 465/692 جلد می باشد.از نظر فضای کتابخانه ها 40 درصد، از نظر بودجه 22 درصد استاندارد کتابخانه های دانشگاهی رعایت شده است.از نظر نیروی انسانی فقط 7 درصد رعایت شده که علت آن جذب زیاد دانشجو و ثابت نگه داشتن نیروی انسانی می باشد. تفاضل نیروی انسانی موجود و مورد نیاز در کتابخانه های مورد مطالعه 45 نفر می باشد که با کمترین نیروی انسانی مورد نیاز اداره می شوند بطوریکه کتابخانه دانشکده بقیه الله فقط با یک نفر اداره می شود.در زمینه بودجه 22 درصد کتابخانه ها بودجه تخصیص یافته را، متناسب با اهداف می دانند و 78 درصد کتابخانه ها با کمبود بودجه مواجه هستند. تنها 11 درصد کتابخانه ها ، دارای کمیته مشورتی انتخاب مواد بوده اند.اما از نظر کیفی در شاخص های اهداف و وظایف، سازمان و مدیریت، سازماندهی منابع و خدمات تا حدودی به استانداردها نزدیک هستند.
نتیجه گیری: نتایج ویافته های یژوهش حاضر، فرضیه پژوهش را که ” کتابخانه های دانشگاهی شهرستان سبزوار با استانداردهای کتابخانه های دانشگاهی ایران مطابقت ندارد” را تایید می کند. که برای بهره وری مناسب، لزوم ایجاد خط مشی مدوّن و مصوب مجموعه گستر، تخصیص بودجۀ کافی، معیّن و متناسب با نیاز کتابخانه جهت تامین منابع اطلاعاتی، وتشکیل کمیتۀ کتابخانه ها جهت رفع مشکلات کتابخانه های دانشگاهی شهرستان سبزوار بسیار ضروری است.
کلید واژه ها: استانداردهای کتابخانه های دانشگاهی. کتابخانه های دانشگاهی سبزوار. کتابخانه های دانشگاهی.
فهرست مطالب
فصل اول: کلیات9
مقدمه10
1-1 بیان مسئله 12
1-2 تعریف عملیاتی اجزای پژوهش13
1-3 پرسش های اساسی.14
1-4 هدف پژوهش 15
1-5 فایده پژوهش15
1-6 فرضیه پژوهش15
1-7 معرفی متغیرهای پژوهش15
1-8 روش پژوهش.16
1-9 جامعه پژوهش.16
1-10 نمونه گیری پژوهش16
1-11 ابزار گردآوری پژوهش.16
فصل دوم: مبانی نظری.18
2-1 مقدمه19
2-2 دانشگاه، مرکز اصلی پژوهش20
2-3 کتابخانه دانشگاهی اساسی ترین نهاد آموزشی22
2-4 کارکرد و اهداف کتابخانه دانشگاهی23
2-4-1 مجموعه23
2-4-2 دسترسی به منابع.23
2-4-3 کاربرد درون سازمانی24
2-4-4 آموزش استفاده کنندگان.24
2-4-5 ذخیره و نگهداری.24
2-5 نقش آموزشی کتابخانه دانشگاهی24
2-6 کتابخانه های دانشگاهی نوین26
2-7 کتابخانه های دانشگاهی در آینده28
2-8 کتابخانه های دانشگاهی نوین28
2-9 اهمیت استاندارد29
2-9-1 نقش استانداردها در کتابداری و اطلاع رسانی.30
2-9-2 استانداردهای رایج در کتابداری و اطلاع رسانی31
2-10 انجمن کتابخانه های دانشگاهی و مرجع.37
2-11 سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران40
2-11-1 اهداف و وظایف کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.40
2-11-1-1 استانداردها41
2-12 استانداردهای کتابخانه های دانشگاهی ایران.43
2-12-1 تاریخچه.43
2-12-2 شیوه کار.45
2-12-3 هدف و پوشش46
2-13 پیشینه پژوهش در ایران47
2-14 پیشینه پژوهش در خارج از کشور53
2-15 جمع بندی پیشینه پژوهش57
فصل سوم: روش شناسی پژوهش58
مقدمه59
3-1 روش پژوهش.59
3-2 جامعه پزوهش59
3-3 نمونه گیری پژوهش.60
3-4 ابزار گردآوری پژوهش.60
3-5 روش تجزیه و تحلیل آماری داده ها.61
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها.62
مقدمه63
4-1 یافته های پژوهش63
4-1-1 وضعیت کمّی مجموعه کتابخانه های دانشگاهی سبزوار66
4-1-2 بررسی کمّی عناوین نشریات کتابخانه های دانشگاهی سبزوار68
4-1-3 بررسی کمّی مجموعه دیداری-شنیداری کتابخانه های دانشگاهی سبزوار.69
4-1-4 مجموعه مورد نیاز جامعه پژوهش بر اساس فرمول استاندارد70
4-1-5 مقایسه مجموعه مورد نیاز جامعه پژوهش براساس فرمول استاندارد کتابخانه های دانشگاهی ایران73
4-1-6 بررسی وضعیّت فضای مطالعه جامعه پژوهش.74
4-1-7 بررسی وضعیّت نیروی انسانی جامعه پژوهش.75
4-1-8 بررسی وضعیّت بودجه جامعه پژوهش76
4-2 تجزیه و تحلیل یافته های پژوهش92
4-3 پاسخ به پرسش های پژوهش.101
فصل پنجم: نتایج پژوهش111
5-1 خلاصه پژوهش110
5-2 بحث و نتیجه گیری.110
5-3 آزمون رتبه ـ علامتدار ویلکاکسون112
5-4 تفسیر و بحث موارد معنی دار آزمون .113
5-5 محدویت های پژوهش115
5-6 پیشنهادهای کاربردی115
5-7 پیشنهادهایی برای پژوهش های آینده116
منابع و مآخذ.117
الف) فارسی117
الف) غیرفارسی120
پیوست ها.122
پیوست 1. معرفی شهرستان سبزوار123
پیوست2. معرفی دانشگاه های شهرستان سبزوار119
پرسشنامه.134
سوالات پرسشنامه.138
مقدمه
گسترش روز افزون منابع اطلاعاتی و رشد منابع چاپی و الکترونیکی و محدودیت نیروی انسانی و اقتصادی نیاز به داشتن کتابخانه ای کار آمد در محیط یک دانشگاه را نمایان می سازد. در این راستا وظیفه و هدف اصلی کتابخانه های دانشگاهی حمایت از برنامه های آموزشی و پژوهشی دانشگاه است و کتابخانه نیز ابزار تحقیق و آموزش به حساب می آید.کتابخانه های دانشگاهی که به عنوان بخشی از نظام آموزشی عالی هر کشوری محسوب می شوند نقش بسیار مهمی در گردآوری و انتقال اطلاعات علمی دارند. البته کتابخانه های دانشگاه های مدرن امروزی ، با در اختیار داشتن امکانات وسیع و مناسب می توانند در توسعه زمینه های مختلف دانش حتی در پیشرفت تمدن بشر نقش مهمی داشته باشند
برای تحول در کشور و حرکت به سوی توسعه واقعی در همه ابعاد آن، باید در دانشگاه ها تحول ایجاد کرد و بدون این تحول صحبت از توسعه مفهومی ندارد. تا زمانی که ما به انسانهای آگاه که در دانشگاه ها و مراکز علمی پرورش می یابند دست پیدا نکنیم، جامعه به توسعه مطلوب دست نخواهد یافت . باروری آموزش و ترویج و توسعه فرهنگ پژوهش در دانشگاه ها و سرانجام گسترش مرزهای دانش ، به اعتلای کیفی خدمات کتابخانه ها بستگی دارد و این خود مستلزم برخورداری این کتابخانه ها از خدمات نیروی انسانی مناسب و کار آمد است
( فدایی، 1375 ).
توماس کارلایل[1] فیلسوف مشهور،اعتقاد داشت که، “دانشگاه واقعی عبارت است از مجموعه ای از کتابها”.همچنین لوئیس شورز[2]، رئیس گروه کتابداری دانشگاه فلوریدا[3] در مورد نقش کتابخانه در بافت آموزشی دانشگاه نظریه ” کتابخانه دانشکده ای[4] ” را ارائه می دهد که از کتابخانه به عنوان نهادی آموزشی که در آن دانشکده یک کتابخانه و کتابخانه یک دانشکده است یاد می کند (پریرخ،1380).
براساس نظرات ویلسون و تابر[5] کتابخانه دانشگاهی که خوب اداره شود، فعالیت های خود را در مسیر اجرای عملکردهای دانشگاه قرار می دهد. کتابخانه دانشگاه با گردآوری و سازماندهی کتابها ، نسخه های خطی ، نشریات و سایر مواد، به حفظ دانش و عقاید، و نیروهای فعال در تدریس و پژوهش، وهمچنین گسترش
برنامه های دانشگاه کمک شایانی خواهد داشت.کتابخانه از طریق خدمات گوناگون مرجع و کتابشناختی ،باید در هماهنگی هرچه بیشتر با انتظارها و نیازهای در حال تغییر کاربران( که برخاسته از ظهور فناوری های نوین و تولید فرایند اطلاعات است).باشد چرا که ماموریت کتابخانه دانشگاهی مدرن عمل کردن به عنوان ابزار پویای آموزشی می باشد(ترقی،1388).
کتابخانه ها باید به عنوان کانون های اصلی اطلاع رسانی و فناوری های مربوط به آن همگام بوده و مطابق با استانداردهای کتابخانه ای رشد نماید.در این راستا می توان از معیارهای معتبر جهانی به عنوان وسیله ای برای ارزیابی کتابخانه بهره گرفت و کتابخانه را مورد بررسی قرار داد.با توجه به گسترش کتابخانه ها و تاثیر تکنولوژیهای ارتباطی و اطلاعاتی ، رعایت استانداردها در اداره امور کتابخانه ها و ارتقای سطح کمّی و کیفی خدمات کتابخانه ها، ملموس و از اهمیت خاصی برخوردار است. با به کارگیری استانداردها ، خدمات کتابخانه ها بهینه سازی
می شود (احمد زاده،1384).
توسعه آموزش عالی در ایران ، افزایش تعداد پذیرش دانشجو ، تنوع رشته های تحصیلی و ارتقاء درجات تحصیلات عالی در همه دانشگاه هاو از جمله دانشگاه های
