بانک‌، بیمه، مشتریان و شرکاء داخلی و خارجی و.) نیز اهمیت فراوانی دارد.

 

از اینرو با توجه به اهمیت آگاهی از میزان کّمی ریسک نوسانات نرخ ارز بنگاه‌ها، اندازه‌گیری آن ضروری می‌باشد. لذا در پژوهش حاضر تلاش گردید تا با ارائه سازوکار 7 گامی، اقدام به اندازه‌گیری ریسک صنایع فعال در بورس اوراق بهادار گردد. در این سازوکار در گام نخست پس از برآورد مدل میانگین بازدهی صنایع منتخب، در گام دوم با بررسی اثر واریانس شرطی خودرگرسیو ( ARCH)  به برآورد مدل واریانس شرطی بازدهی صنایع پرداخته شد. در این گام مدل واریانس شرطی صنایع بر اساس 6 مدل از خانواده با واریانس شرطی خودرگرسیو تعمیم‌یافته (GARCH) و بر مبنای سه تابع توزیع؛ نرمال، تی‌استیودنت و توزیع خطای تعمیم‌یافته (GED) برآورد گردید. در این گام در مجموع برای هر صنعت 18 مدل واریانس شرطی برآورد گردید. در گام سوم، هر یک از 18 مدل براساس مدل خانواده سوئیچینگ مارکوف برآورد گردید که مجموع مدل‌های برآورد شده در این دو گام برای هر صنعت 36 مدل بود. در گام چهارم بر حسب آزمون نرمالیتی به بررسی نرمال بودن مدل‌های برآورد شده پرداخته شد که نتایج بدست آمده نشان داد که هیچ یک از مدل‌های برآوردی از توزیع نرمال تبعیت نمی‌کنند. در ادامه با بهره گرفتن از آزمون «گارسیا پرون» به بررسی و تبیین تصریح‌های بهینه بر حسب توزیع تی‌استیودنت و توزیع خطای تعمیم‌یافته پرداخته شد. نتایج این آزمون نشان داد که اکثر مدل‌های بهینه منتخب (در هر دو گروه مدل‌های با احتساب اثر سوئیچینگ و بدون احتساب اثر سوئیچینگ) دارای اثر نامتقارن به شوک‌ها(اخبار خوب و بد)، اثر بازخورد و اثر اهرمی بوده و از مدل‌های  EGARCH و EGARCH-M  پیروی می‌کنند. پس از انتخاب مدل‌های بهینه بر حسب هر یک از گروه‌ها، در گام پنجم، مدل‌ بهینه از میان مدل‌های منتخب دو گروه با بهره گرفتن از آزمون گارسیا پرون  در گام پنجم انتخاب شد. نتایج این گام نشان داد که اکثر مدل‌های بهینه منتخب دارای اثر سوئیچینگ هستند. پس از انتخاب مدل بهینه هر یک از صنایع، در گام ششم ریسک بازده آنها بر اساس روش ارزش در معرض ریسک (VaR) محاسبه شد. در گام هفتم نیز ضمن برآورد تاثیر کوتاه‌مدت و بلندمدت نوسانات نرخ ارز بر ریسک صنایع با بهره گرفتن از الگوی خود توضیح برداری با وقفه‌های توزیعی (ARDL)، هر یک از این صنایع برحسب میزان تاثیرپذیری از نوسانات نرخ ارز در کوتاه‌مدت و بلندمدت رتبه‌بندی شدند. نتایج  نشان داد که در کوتاه‌مدت در هر دو رژیم دو صنعت شیمیایی و خودرو در میان چهار صنعت با بیشترین تاثیرپذیری قرار دارند و بیمه و محصولات فلزی در رتبه آخر قرار دارند. همچنین در بلندمدت در هر دو رژیم چهار صنعت دارو، سیمان، مستغلات و خودرو در میان چهار صنعت با بیشترین تاثیرپذیری قرار دارند و سرمایه‌گذاری، فلزات اساسی، معدن، بیمه و محصولات فلزی در پنج رتبه آخر قرار دارند. سازوکار طراحی شده جهت اندازه‌گیری ریسک نه تنها قادر است بخشی از محدودیتهای سازوکار جاری را برطرف نماید، بلکه با توجه به انعطافپذیری بالا، دارای مزایای دیگری از جمله برخورداری از قابلیت تعمیم متناسب با ساختار و ویژگیهای متغیرها است.

 

در پایان تحقیق نیز ابزار جدید مالی- اسلامی تحت عنوان«اوراق مشارکت ارزی قابل تبدیل به سهام» جهت مدیریت ریسک نوسانات نرخ ارز طراحی و ارائه گردید که قابلیت انتشار در بازار سرمایه کشور را دارد.

 

واژگان کلیدی: ریسک نوسانات نرخ  ارز، ارزش در معرض ریسک، مدل‌‌های خانواده GARCH، زنجیره مارکوف

 

 فهرست مطالب

 

فصل اول: مقدمه و کلیات طرح تحقیق 7

 

1-1 مقدمه 8

 

1-2 بیان مسئله 8

 

1-3 سوالات تحقیق 9

 

1-4 اهداف تحقیق 10

 

1-5 ضرورت تحقیق 10

 

1-6 فرضیه‌های تحقیق 12

 

1-7 روش انجام تحقیق 13

 

1-7-1 روش پژوهش 13

 

1-7-2 جامعه آماری 15

 

1-8 چارچوب تحقیق 15

 

1-8 تعاریف و اصطلاحات 16

 

فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق 18

 

2-1 مقدمه 19

 

2-2 ریسک نوسانات نرخ ارز و ارتباط آن با بازار سرمایه 19

 

2-2-1  انواع ریسک نرخ ارز 20

 

2-2-2  ریسک‌های مرتبط با نوسانات نرخ ارز 22

 

2-2-3 مدیریت ریسک ارز 26

 

2-3- مروری بر مطالعات صورت گرفته در حوزه نوسانات نرخ ارز و بازار بورس 35

 

2-3-1 روابط بین نرخ ارز و بازدهی سهام 36

 

2-3-2 مطالعات مرتبط در حوزه خانوده GARCH 39

 

2-3-3 ارزش در معرض ریسک (VaR) 41

 

2-3-4  زنجیره مارکوف 44

 

2-4 جمع‌بندی 48

 

فصل سوم:  مروری بر متغیرهای تحقیق و مبانی پژوهش 50

 

3-1- مقدمه 51

 

3-2- مروری بر روند تغییرات متغیرهای مورد مطالعه 51

 

3-3-1  نرخ ارز 51

 

3-2-2 بازار بورس 53

 

3-3- مبانی پژوهش 56

 

3-3-1 مدل ARIMA 58

 

3-3-2 مدل‌های خانواده GARCH 58

 

3-3-2-1 مدل GARCH 58

 

3-3-2-2 مدل GARCH- M 59

 

3-3-2-3 مدل IGARCH 59

 

3-3-2-4 مدل IGARCH-M 60

 

3-3-2-5 مدل EGARCH 60

 

3-3-2-6 مدل EGARCH-M 61

 

3-3-3 توزیع ‌نوسانات سری زمانی 61

 

3-3-3-1 توزیع نرمال 61

 

3-3-3-2 توزیع تی- استیودنت 62

 

3-3-3-3 توزیع GED 62

 

3-3-4  ارزش در معرض ریسک 63

 

3-3-4-1 ارزش در معرض ریسک (VaR) 63

 

3-3-4-2 معیار ارزیابی مبتنی بر VaR 64

 

3-3-4-3 برآورد ارزش در معرض ریسک 66

 

3-3-5 زنجیره مارکوف 69

 

3-3-5-1 احتمالات انتقال 70

 

3-3-5-2 تابع لوجستیک 71

 

3-3-5-3 مدت زمان مورد انتظار 73

 

3-3-5-4 احتمالات انتقال متغیر در زمان 73

 

3-3-5-5 مدل‌های رژیمی سوچینگ 73

 

3-3-5-6 مدل آرچ سوئیچینگ مارکوف (SWARCH) 78

 

3-3-5-7 مدل گارچ سوئیچینگ مارکوف (MSGARCH) 80

 

3-3-6 مدل ARDL 81

 

3-4 جمع‌بندی 83

 

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها 85

 

4-1 مقدمه 86

 

4-2 برآورد و تجزیه و تحلیل نتایج 86

 

4-2-1 گام نخست: تخمین مدل ARIMA 86

 

4-2-2- گام دوم:  تخمین مدلهای خانواده GARCH 90

 

4-2-3- گام سوم:  تخمین مدلهای خانواده سوئیچینگ مارکوف 98

 

4-2-4- گام چهارم: آزمون نرمالیتی 104

 

4-2-5- گام پنجم: انتخاب مدلهای بهینه (سوئیچینگ و غیر سوئیچینگ) 111

 

4-2-6- گام ششم: اندازهگیری ارزش در معرض ریسک(VaR) 122

 

4-2-7 گام هفتم: مدلسازی خودرگرسیونی با وقفه‌های توزیعی (ARDL)   132

 

4-3 ابزار جدید مدیریت ریسک نوسانات نرخ ارز؛ اوراق مشارکت ارزی قابل تبدیل به سهام 139

 

4-3-1- اوراق قابل تبدیل به سهام 140

 

4-3-2 مزایای و معایب اوراق قابل تبدیل 148

 

4-3-3 مبانی فقهی اوراق مشارکت قابل تبدیل به سهام 151

 

4-3-4- اوراق مشارکت ارزی قابل تبدیل به سهام 154

 

فصل پنجم: جمع‌بندی و توصیه‌های سیاستی 187

 

5-1 مقدمه 188

 

5-2 تحلیل نتایج و ارزیابی فرضیه‌ها 188

 

5-3 پیشنهادها و توصیه‌های سیاستی 191

 

منابع و ارجاعات 195

 

پیوست (الف): خلاصه نتایج یافته‌های سایر محققین در خصوص بررسی رابطه بین نرخ ارز و قیمت و بازده سهام 207

 

پیوست (ب): خلاصه نتایج یافته‌های سایر محققین در خصوص استفاده از مدل خانواده GARCH  در بازار سهام 209

 

پیوست (ج): خلاصه نتایج یافته‌های سایر محققین در خصوص استفاده از مدل ارزش در معرض ریسک (VaR) 211

 

پیوست (د): خلاصه نتایج یافته‌های سایر محققین در خصوص استفاده از مدل سوئیچینگ مارکوف  در بازارهای مالی 217

 

پیوست (ه): روند شاخص صنایع منتخب برای دوره 31/6/1388 تا 31/6/1393 220

 

پیوست (و) مدل‌های میانگین و واریانس شرطی برآورده شدهِ 224

 

پیوست (ز): مدل‌های میانگین و واریانس شرطی برآورده شدهِ صنایع با احتساب اثر سوئیچینگ 234

 

پیوست (ح): نمودارهای احتمال هموار شده بازده شاخص صنایع 244

 

مقدمه

 

در فصل نخست پژوهش حاضر، به بررسی کلیات تحقیق پرداخته می‌شود. از اینرو در ادامه در بخش بیان مسئله، ضمن بررسی چالش‌های مربوط به موضوع ریسک، با مطرح نمودن مسئله اساسیِ چالش ذکر شده، هدف تحقیق جاری در پاسخگویی به مسئله مطرح شده (و حل شدن چالش اساسی) بنا شده است. در ادامه با جزئی‌ کردن مسئله تحقیق، سوالات در راستای دستیابی به اهداف تعیین شده مطرح می‌شود. در بخش پنجم فصل حاضر با تبیین ضرورت این تحقیق، فروض تحقیق استخراج گردید و در ادامه، روش تحقیق و شیوه گرداوری اطلاعات و جامعه آماری معرفی خواهد شد. در پایان نیز چارچوب تحقیق ذکر خواهد شد.

 

1-2 بیان مسئله

 

هر فعالیت اقتصادی با درجهای از ریسک همراه است. سودآوری یا بقای یک بنگاه اقتصادی به عوامل متعددی بستگی دارد که برخی از آنها در کنترل و برخی دیگر خارج از کنترل بنگاه است(معصومی، 1387). یک بنگاه اقتصادی میتواند اندازه بنگاه، تعداد کارکنان، میزان تولید و مواردی از این دست را کنترل کند؛ ولی بر عوامل دیگری نظیر قیمت‌های آینده، نرخ ارز، شرایط سیاسی و فعالیت بنگاه‌های رقیب کنترل چندانی ندارد. لذا ریسک را هیچ گاه نمی‌توان کاملاً حذف کرد و تنها راه ممکن،