شرایط و عوامل مساعد بسیاری لازم است و بدون مطالعه مشکلات، تنگناها، بررسی و تحقیق مستمر در رابطه با بازارهای صادراتی، پیشبرد سیاسیت افزایش صادرات که همواره به عنوان یکی از والاترین آرمانهای کشور تلقی می شود غیر ممکن است. یکی از محورهای اطلاعاتی مهم جهت برنامع ریزی صادارات مزیت های نسبی کشور در تولید محصولات مختلف می باشد. سابقه حضور محصولات کشاورزی به خصوص خشکبار در بازارهای جهانی و سهم ارزی عمده ای که این بخش از صادرات غیر نفتی به خود اختصاص داده، مزیت نسبی این بخش را به خوبی نشان می دهد. لذا پرداختن به تحقیق در مورد اقلامی که در بخش کشاورزی همواره دارای ارز آوری بالایی برای کشور بوده اند و کمتر مورد توجه قرار گرفته اند، می توان نقش عمده ای در بهبود و ضیعت صادرات داشته باشد.
مسئله اصلی تحقیق
ایران از لحاظ تولید کشمش دارای مزیت نسبی است و همواره در بازارهای خارجی حضور فعالی داشته است. از آنجا که علی رقم این مزیت رقابتی افزایش حجم تولید این محصول در کشور، صادرات این محصول در سالهای گذشته با کاهش رو به رو بوده است، و همچنین به خاطر اینکه در سال گذشته حجم بالایی از محصول به علت عدم صدور در انبارهای وزرات کشاورزی باقی مانده و دیگر قابل مصرف نیست، معاونت تحقیقات وزرات جهاد کشاورزی با بررسی اجمالی این موضوع آن را در صدر موضوعات تحقیقاتی خود قرار داده است، و (همچنین شهرستان ملایر دارای 73 کارخانه تولید کشمش می باشد، که از این تعداد ده نفر به طور فعال صادرات انجام می دهند.
بیان مسئله
از نظر بازاریابی، فروش یک محصول با موفقیت رو به رو خواهد شد، که این محصول به درستی بتواند نیازها و خواسته های مشتریان بازار هدف را برآروده سازد. برای (تحقق) اهداف سازمان در قالب فلسفه بازاریابی، سازمان نیازمند برنامه جامع بازاریابی است که این برنامه از طریق بکارگیری صحیح ابزارهای بازاریابی تحقق پذیر می باشد.
محقق در این چهارچوب به دنبال بررسی کاهش صادرات کشمش شهرستان ملایر می باشد. کشور ایران داراری جغرافیای اقلیمی مساعد برای تولید محصول کشاورزی می باشد ایران با حدود 300 هکتار سطح زیر کشت انگور و تولید سالانه حدود 150000 هزار تن و کشمش تولیدی سالانه جهان 90000 تن و کشمش تولیدی سالانه ملایر 34000 تن می باشد. طبق آمار به دست آمده سهم صادرات کشمش در جهان در سال 2011 کشور ایران در مقام سوم بعد از ترکیه و امریکا و ارزش صادرات 170 میلیون دلار که درصد ارزش صادرات از کل جهان 15% می باشد.
اما متاسفانه در سال 1390 صادرات کشمش نسبت به سال قبل هم از لحاظ وزنی و هم از لحاظ ارزشی افت داشته است، و وزارت جهاد کشاورزی پیش بینی می کند که با این وضع موجود این افت همچنان ادامه خواهد یافت حال با این توصیفات وزارت جهاد کشاورزی به عنوان متولی جمع آوری محصول و فروش آن به صادرکنندگان، به دنبال بررسی این کاهش در سال گذشته و به طور کلی عدم تناسب افزایش تولید با صادرات در سالهای اخیر است. تا با برنامه ریزی درست و اقدام به موقع از این افت روند جلوگیری نمایند. (دسترسی از )
متاسفانه در سال 1390 صادرات کشمش، شرستان ملایر، علیرغم افزایش تولید هم از لحاظ وزنی و هم از لحاظ ارزش نسبت به سال قبل کاهش پیدا کرده جدول زیر و حجم ارزش صادرات را در سالهای 89 و 90 مورد مقایسه قرار می دهد.
سال
نوع کالا
تعداد گواهینامه
وزن خالص (کیلوگرم)
ارزش به دلار
89
کشمش
911
27783436
55566872
90
کشمش
900
27195300
54530600
جدول 1-1 مقایسه میزان تولید، حجم و ارزش صادرات در سالهای 90-89 (اداره استانداری شهرستان ملایر)
سال
وزن
ارزش ریالی
ارزش دلاری
قیمت هر کیلوگرم کالا به دلار
سهم از کل صادرات استان همدان
1388
16336850
333045811400
33556275
205
%24/17
1389
15911010
329665369130
31894660
200
%46/23
1390
16819007
354566870486
33933580
202
%00/37
جدول 1-2 مقایسه حجم و ارزش صادرات در سال های 1388 و 1389 و 1390 استان همدان (دسترس اداره صنعت و معدن و تجارت استان)
ضرورت انجام تحقیق
به منظور نیل به توسعه صادرات که همواره به عنوان یکی از مهمترین اهداف اقتصادی کشور محسوب می شود، مطالعه و تحقیق در مورد تمامی محصولاتی که مزیت نسبی دارند ضروری است. به خصوص اینکه صادرات محصول مورد نظر با مشکلاتی هم توام باشد. نوسانات صادرات کشمش در چند سال اخیر با عنایت به افزایش تولید این محصول نقطه مبهمی است که صادرکنندگان این محصول و وزارت جهاد کشاورزی با آن مواجه شده اند البته شایان ذکر است که در بحث تولید هم این شهرستان با مشکلات و موانعی رو به رو بوده است از جمله روش سنتی تولید انگور و همچنین در سیستم کارخانه می باشد. بنابراین بررسی علل و ارائه راه حلهایی در جهت رفع مشکلات صادرات این محصول از نظر محقق به عنوان یک ضرورت تلقی می شود.
سابقه تحقیقات و مطالعات انجام گرفته
با بررسی اجمالی مدارک مستند در پایگاه مرکز اسناد و اطلاعات علمی ایران و پایان نامه های تحصیلی دانشگاه های سطح شهرستان ملایر معلوم شد که تا کنون تحقیق مشابهی در زمینه کشمش انجام نشده است. تنها مطالعه ی انجام شده در این زمینه حاصل همایش ملی انگور که همه ساله در 29 مهر در سطح استان انجام می شود که به صورت چکیده مقالات بیشتر به فعل و انفعالات شیمیایی در هنگام تولید و مسائل انبارداری و دادن جوایز به صادرکنندگان نمونه استانی می پردازند و صادرات دلایل بازاریابی جایگاه چندان در این مقالات نداشته اند.
البته شایان ذکر است که در خشکبار به طور کلی و بعضی از اقلام آن مانند گردو و بادام تحقیقاتی انجام شده است که به چند مورد آن اشاره شده است.
وضعیت صادرات میوه و خشکبار خراسان به ترکمنستان/ علی محمد زاده
دانشگاه شهید بهشتی تهران – سال 1374
در ای پژوهش به مشکلات صادرتا میوه و خشکبار استان خراسان به ترکمنستان به عنوان موضوع تحقیق پرداخته شده است. فرضیاتی که پژوهش برای آن صورت گرفته است عبارت است از:
الف)یکی ازدلایل پایین آمدن صادرات میوه و خشکبار خراسان به ترکمنستان صنعت سیستم بسته بندی محصول است.
ب) یکی از دلایل پایین آمدن صادرات میوه و خشکبار استان خراسان به ترکمنستان عدم وجود سرمایه گذرای ثابت در کشور ترکمنستان از سوی کشور ایران است.
بررسی زمینه صادرات خشکبار ایران(گردو) در استان همدان است. / یوسف کزازی- دانشگاه تهران سال 1374
این تحقیق برنامه ریزی در تولید را از مهمترین عوامل دانسته است. لذا در تولید خشکبار تفرایی طولانی بردن بهره برداری و سرمایه گذاری را ملاک تحقیق قرار داده اند.
بیشتر به انتخاب نهال از زمین مناسب و روش های صحیح برداشت و آموزش کارکنان پرداخته است و مسائل بازاریابی جایگاه چندانی در آن نداشته است.
3) بررسی عوامل موثر بر صادرات پسته ایران/ رضا رضایی صومعه- دانشگاه تربیت مدرس سال 1379
در این تحقیق توابع عرضه و تقاضا صادرات مورد مطالعه قرار گرفته است و کشمکشهای عرضه و تقاضای صادرات نسبت به عوامل موثر محاسبه شده است.
4- بررسی تاثیر سیاست های ارزی و تجاری بر تولید و صادرات پسته ایران/ محمدرضا حسینی پور- دانشگاه تربیت مدرس سال 1380
5- ارائه مقاله ای در مورد تولید انگور و مقایسه آن با سایر استانهای دیگر از کاشت تا برداشت/ محمدرضا کولیوند- اداره جهاد کشاورزی
این تحقیق درخصوص افزایش عملکرد با روش های اصلاح و احیاء باغات، تغذیه آموزش باغداری اشاره شده است در سال 1387
6- ارائه مقاله ای دیگر در مورد صادرات کشمش شهرستان ملایر که به بررسی مشکلات، نقاط قوت و ضعف صادرات اشاره شده است/ اداره بازرگانی شهرستان ملایر سال 1388
7- بررسی دلایل کاهش صادرات پسته ایران/ مریم تلاوتی- دانشگاه اراک- سال 1387
8- بررسی موانع کاهش صادرات خشکبار/ حسین خلیلی- سال 1382
مدل تحلیلی تحقیق
از نظر بازاریابی فروش یک محصول هنگامی با موفقیت رو به رو خواهد شد که این محصول به درستی بتواند نیازها و خواسته های مشتریان بازار هدف را برآورده سازد. برای تحقق اهداف سازمان در قالب فلسفه بازاریابی، سازمان نیازمند برنامه جامع بازاریابی است که این برنامه از طریق بکارگیری صحیح ابزارهای بازاریابی تحقق پذیر می باشد (کاتلر، فیلیپ، آرمسترانگ-گری 1379 )
1-5-1 مدل تحلیلی تحقیق
متغیر مستقل متغیر وابسته
قیمت گذاری نامناسب مناسب
کاهش صادرات کشمش کشمش کشمش
عدم استفاده از تبلیغات
ضعف در بسته بندی
عدم توجه به کیفیت یکنواخت یکنواختیکنواخت
عدم عرضه محصول از طریق نمایندگی های فروشی
عدم حمایت صادر کنندگان توسط نمایندگی های تجاری خارج از کشور
(خلیلی، 1380، ص5)
1-5-1 مدل تحلیلی تحقیق
فرضیه های تحقیق
عوامل متعددی میزان صادرات یک محصول را تحت تاثیر قرار می دهد که بررسی تک تک آنها در این تحقیق امکان پذیر نیست. اما در این تحقیق سعی شده عوامل موثر بر میزان صادرات از دیدگاه صادرکنندگان با توجه به امیخته بازاریابی مورد بررسی و مقایسه قرار گیرد. بنابراین، با توجه به مدل تحلیلی، مطالعات و مصاحبه های انجام شده با تولیدکنندگان فرضیات زیر مورد آزمون قرار می گیرد.
قیمت گذاری نامناسب کشمش با کاهش صادرات آن رابطه دارد.
عدم حمایت صادرکنندگان توسط نمایندگی های تجاری خارج از کشور با کاهش صادرات کشمش رابطه دارد.
عدم استفاده از تبلیغات برون مرزی برای کشمش با کاهش صادرات رابطه دارد.
ضعف در بسته بندی با توجه به نوع مصرف(کالای مصرفی، کالای صنعتی) با کاهش صادرات کشمش رابطه دارد.
عدم توجه به کیفیت یکنواخت و مستمر محصول با کاهش صادرات رابطه دارد.
عدم عرضه کشمش ازطریق نمایندگی های فروش محصولات مشابه در کشورهای وارد کننده با کاهش صادرات آن رابطه دارد.
متغیرهای مستقل
قیمت
تبلیغات
بسته بندی
کیفیت یکنواخت
نمایندگی های فروش
حمایت صادرکنندگان توسط نمایندگی های خارج از کشور
متغیرهای وابسته
