دلایلی از دست داده اند و قاتلشان مجازات نشده است ، به امنیت اجتماعی و عدالت بدگمان هستند و این گروه در صورت عدم کنترل و هدایت چه بسا به هنجارشکنان جامعه تبدیل خواهند شد تا انتقام خود را از قانون ، جامعه و امنیت اجتماعی بگیرند .
واژگان کلیدی : دیه ، عمد ، قتل ، قصاص
فهرست مطالب
عنوان صفحه
مقدمه
1
الف) بیان مسئله .
1
ب) پرسشهای تحقیق
2
ج) فرضیه های تحقیق .
3
د) اهداف تحقیق
3
ه) روش تحقیق
3
و) سابقه تحقیق .
4
ز) ساختار
5
فصل اول: کلیات پژوهش
مبحث اول:مفاهیم
8
گفتار اول: مفهوم لغوی
8
بند اول:مفهوم لغوی قتل .
8
بند دوم:مفهوم لغوی عمد .
8
بند سوم:مفهوم لغوی قصاص .
8
بند چهارم:مفهوم لغوی دیه .
9
گفتار دوم:مفهوم اصطلاحی
9
بند اول: مفهوم اصطلاحی قتل
9
بند دوم: مفهوم اصطلاحی عمد
11
بند سوم: مفهوم اصطلاحی قتل عمد
12
الف) ارکان قتل عمد .
13
ب) عنصر روانی عمد
16
ج) موارد قتل عمدی
17
بند چهارم: مفهوم اصطلاحی قصاص
20
بند پنجم: مفهوم اصطلاحی دیه .
24
الف) فقه.
24
ب) حقوق موضوعه .
26
ج)مواردپرداخت دیه از بیت‌المال
27
مبحث دوم:پیشینه
32
گفتار اول: جهان باستان
32
بند اول: روم باستان .
33
بند دوم: یونان باستان .
34
گفتار دوم: ایران باستان
34
بند اول: هخامنشیان .
34
بند دوم: اشکانیان .
36
بند سوم: ساسانیان .
37
گفتار سوم: ادیان الهی
38
بند اول: دین یهود
38
بند دوم: دین مسیحیت.
40
بند سوم:دین مقدس اسلام..
44
فصل دوم : موارد ومصادیق قتل های عمدی غیرمستوجب قصاص
مبحث اول:موارد مستقیم قتل عمدی غیرمستوجب قصاص
50
گفتار اول:عدم برابری قاتل ومقتول درحریت و بردگی.
50
گفتار دوم: قتل فرزندتوسط پدر.
50
بند اول:فلسفه عدم قصاص پدربه خاطرکشتن فرزند.
51
بنددوم: دیدگاه امامیه..
52
بند سوم:دیدگاه اهل سنت
54
بند چهارم:قتل فرزندتوسط پدر درحقوق موضوعه ایران..
55
گفتار سوم:قتل به اعتقادمهدورالدم.
56
بند اول: قتل های ناموسی..
58
بند دوم:قتل درفراش.
59
بند سوم:قتل مرتد.
59
الف) حربی
59
ب) حکم مرتد از دیدگاه امامیه.
61
ج) حکم مرتدازدیدگاه اهل سنت.
61
بند چهارم:قتل ساب النبی
62
الف) جرم سبّ النبی ازدیدگاه فقیهان اهل سنت..
64
گفتار چهارم: قتل کافرتوسط مسلمان.
66
بند اول:فقه امامیه..
66
بند دوم:اهل سنت.
67
مبحث دوم: قتل های مرددبین عمدی وقتل غیرعمدی
70
گفتار اول: قتل بالغ توسط کودک (صغر).
70
گفتار دوم:جنون..
75
بند اول:نحوه احرازجنون.
76
بند دوم: آثارجنون…
76
گفتار سوم:قتل دیوانه توسط عاقل.
77
گفتار چهارم: قتل در حال مستی
78
بند اول: مستی از نظر میزان تأثیر بر دستگاه عصبی .
80
الف) مستی تام.
80
ب) مستی نسبی..
81
ج) مستی بر مبنای قصد شخصی مست
82
د) مستی ارادی.
82
ه) مستی غیر ارادی…
85
فصل.سوم: احکام.وآثارکیفری ومدنی قتل عمد غیرمستوجب قصاص
مبحث اول: تبدیل قصاص به دیه به علت فرارقاتل.
89
مبحث دوم: مجازات قتل فرزندتوسط پدر ..
90
گفتار اول:قتل فرزندتوسط مادردرحقوِق ایران..
93
مبحث سوم:مجازات قتل به اعتقادمهدورالدم..
94
گفتار اول:احکام قتل درفراش
96
مبحث چهارم:احکام قتل کافرتوسط مسلمان
105
گفتار اول: قصاص مسلمانان و کفار در قانون قدیم.
105
گفتار دوم: قصاص مسلمانان و کفار در قانون جدید
106
گفتار سوم : احکام و مقررات مربوط .
107
مبحث پنجم:احکام قتل دیوانه توسط عاقل
109
مبحث ششم: حکم قتل عمدتوسط صغیر
109
مبحث هفتم: قصاص وحفظ نظم وامنیّت اجتماعى
110
گفتار اول: قصاص و حفظ نظم و امنیت اجتماعی
110
بند اول: حیات ناشی از اجرای قصاص
118
بند دوم: حیات ناشی از تشریع قصاص
119
بند سوم: قصاص و پیشگیری از انتقام فردی (تشفی مجنی علیه یا اولیای دم) .
123
نتیجه گیری
128
پیشنهادات
131
منابع ومآخذ
133
مقدمه
در بسیاری از موارد از طریق افراد جامعه و رسانه های جمعی و یا در سمینارهای تخصصی در خصوص عدم قصاص برخی افراد با توجه به انجام قتل عمد خوانده یا شنیده بودیم و این موضوع که چرا برخی افراد که مرتکب جرم قتل عمد شده اند قصاص نمی شوند سئوال بسیاری از افراد جامعه است که در ذهن با آن کلنجار می روند .
در کتب فقهی و حقوقی و احادیث ، قصاص به عنوان یکی از مجازاتهایی است که مقنن در تقسیم بندی های بعمل آمده از انواع مجازات ، در قانون مجازات اسلامی و در ماده 14 و 16 بدان اشاره کرده است در واقع مجازاتی که جانی بدان محکوم می شود و باید با جنایت وی برابر باشد که این جنایت می تواند منجر به قتل شود یا منجر به جراحت در فرد مجنی علیه گردد . اما همیشه قصاص در حق جانی اجرا نمی گردد چرا که مواردی در قانون پیش بینی شده است که بنا به شرایط خاصی قصاص ساقط می گردد .
لذا در این تحقیق به طور مبسوط به بررسی مفهوم لغوی و اصطلاحی حقوقی و فقهی قتل عمد و قصاص ، دلایل رافع و شرایط عدم قصاص قاتل از دیدگاه اهل سنت و امامیه و همچنین حقوقدانان و تطبیق نظریات فقها و حقوقدانان اهل سنت و امامیه و چرایی عدم قصاص و نتیجه آن بر امنیت اجتماعی مورد بحث قرار گرفته است .
الف : بیان مسئله
تشریع مجازات قصاص یک گام بسیار مهم در ایجاد یک نظام کیفرى عادلانه و به دور از هرگونه افراط و تفریط است .
از سویی عدم قصاص قاتل در جامعه باعث جری تر شدن مجرمین می گردد . مهمترین هدفى که براى اعمال مجازات بیان شده ، بازداشتن و جلوگیرى از وقوع مجدد جرم در جامعه است . جرمى که اتفاق افتاده و عملى که مربوط به گذشته است و بدى حاصل از آن را غالباً نمىتوان از بین برد ، در حالى که از جرایم بعدى مىتوان جلوگیرى کرد و به همین دلیل پیشگیرى از جرم ، هدف اصلى مجازات و توجیه عمده آن به حساب مىآید .
مواردی که قصاص ساقط می شود گاهی مربوط به شخص قاتل و گاهی مربوط به شخص مقتول و گاهی هم به تصمیم اولیاء دم مربوط می شود . برای اینکه بتوان قاتل را در برابر مقتول قصاص نمود لازم است شرایطی در قاتل و شرایطی هم در مقتول باشدکه در این رساله این شرایط را بیان کردیم .
اهم مباحث این تحقیق بررسی قتلهای عمد بدون قصاص میباشد یعنی قتلهای عمدی که در آن بنا به عللی قاتل قصاص نمی شود و ملزم به پرداخت دیه می گردد یا تعزیر می شود و در مبحثی دیگر نقش عدم قصاص در تامین امنیت اجتماعی مورد بررسی قرار می گیرد .
ب : پرسش های تحقیق
در این پایان نامه ضمن بیان دیدگاه های امامیه و اهل سنت و حقوق ایران در مورد قتل عمد غیر قصاص ، سوالات مختلفی مطرح شده است و در حد امکان و به فراخور بضاعت نگارنده پیشنهادات و جواب هایی به آن داده شده است که بخشی از این سوالات عبارتند از :
1 ) قصاص در چه مواردی ساقط می گردد و آثار و احکام آن چیست؟
2 ) در قتل عمد غیرقصاص مجازات های اعمال شده تا چه میزان تامین کننده نظم اجتماعی هستند؟
ج : فرضیه های تحقیق
1 ) مواردی که قتل عمد محقق می شود ولی موجب قصاص نیست شامل قتل فرزند توسط پدر ، قاتل دیوانه و نابالغ ، مقتول دیوانه ، محقون الدم بودن مقتول و قتل در بیهوشی و خواب و . می باشد .
2 ) مجازات های مقرر شرعی و قانونی متفاوت است در پاره ای از موارد مانند مجازات پدر بخاطر قتل فرزند یا قتل کافر توسط مسلمان تامین کننده نظم اجتماعی نیست
