فهرست مطالب

 

چکیده 15

 

مقدمه. 16

 

فصل اول. 18

 

کلیات و مبانی نظری 18

 

گفتار اول : کلیات 19

 

بند اول  : بیان مساله. 19

 

بند دوم  : اهمیت و ضرورت انجام تحقیق. 20

 

بند سوم : پیشینه تحقیق. 21

 

بند چهارم  : نوآوری تحقیق. 22

 

بند پنجم  : اهداف تحقیق. 22

 

بند ششم  : سوالات تحقیق. 23

 

بند هفتم  : فرضیات تحقیق. 24

 

بند هشتم  : واژگان کلیدی 24

 

بند نهم  : روش تحقیق. 25

 

الف  : ابزار گردآوری اطلاعات 25

 

ب  : روش تجزیه و تحلیل اطلاعات 25

 

گفتار دوم : مفاهیم. 26

 

بند اول   : وقف  و تعریف آن. 26

 

الف  : وقف از منظر  لغوی 26

 

ب  : وقف از منظر اصطلاحی 26

 

ج  : وقف از منظر فقهی 27

 

بند دوم  : تعریف و مفهوم پول. 29

 

الف   : معنای پول. 29

 

ب    : معنای لغوی پول. 30

 

ج : معنای اصطلاحی پول. 30

 

د  : معنای فقهی پول. 31

 

ذ   : سابقه تاریخی وقف پول. 32

 

بند سوم   : سهام و تعریف آن. 33

 

الف : ماهیت حقوقی سهام. 33

 

گفتار سوم : مبانی نظری 37

 

بند اول  : ارکان وقف و پیشینه تاریخی آن. 37

 

الف : پیشینه تاریخی وقف. 37

 

1  : قبل از اسلام. 37

 

2 : بعد از اسلام. 39

 

2 -1 :  جایگاه وقف در قرآن. 39

 

2 -2 :  جایگاه وقف در سنت و سیره معصومین 42

 

2 -3 : وقف  در کشورهای غیر اسلامی 43

 

بند دوم : ارکان وقف. 44

 

1  : صیغه وقف. 44

 

2 : موقوف 45

 

3  : واقف. 45

 

4 : موقوف علیه. 46

 

بند سوم  : تاریخچه قانونگذاری نهاد وقف در ایران. 49

 

بند چهارم  : ویژگی ها و انواع وقف. 52

 

الف  : ویژگی‌های وقف. 52

 

1 : حبس کامل. 52

 

2 : دوام وقف (تابید ) 52

 

3 : تسبیل منفعت 54

 

ب  : انواع وقف. 54

 

1 : تقسیم وقف به اعتبار موقوف علیهم. 54

 

2 :  تقسیم وقف به اعتبار نوع استفاده از مال موقوفه. 54

 

3 : تقسیم وقف به اعتبار نوع مدیریت موقوفه. 55

 

ج : مدیریت وقف. 55

 

بند پنجم  : ماهیت و ملکیت وقف. 59

 

بند ششم   : خصوصیات مال قابل وقف. 61

 

الف   : شرایط عمومی مال موقوفه. 61

 

ب : شرایط اختصاصی مال موقوفه. 64

 

بند هفتم : لزوم قبض موقوفه. 67

 

فصل دوم. 69

 

وقف پول در حقوق ایران. 69

 

و مقایسه آن با فقه امامیه. 69

 

گفتار اول : بررسی فقهی وقف پول. 69

 

بند اول  : وقف پول از دیدگاه فقهای امامیه. 70

 

بند  دوم : دلایل فقهای شیعه در عدم جواز وقف پول. 70

 

گفتار دوم : وقف پول و چگونگی آن. 73

 

بند اول : بانک وقف پول. 73

 

بند دوم : صندوق قرض الحسنه وقف. 75

 

گفتار سوم : دلایل تائید و بطلان وقف پول. 77

 

بند اول : دلایل تائید وقف پول. 77

 

1  : یکسان بودن حکم ” وقف پول ” و ” قرض ,عاریه و اجاره پول “. 77

 

2  : وقف مالیت به جای وقف پول. 79

 

3  : عدم منافات بین  وقف پول و بقای آن. 80

 

4 : بنای عقلاء و تصدیق عرف 80

 

5  : ماهیت مثلی پول. 81

 

6 : داشتن منفعت محلله. 82

 

7  : عدم منافات وقف پول با ماهیت و شروط وقف نزد شارع و اطلاق ادله. 83

 

بند دوم : دلایل بطلان وقف پول. 84

 

1  : عین بودن مال موقوفه. 84

 

2 : منافات با ماهیت وقف. 86

 

3 : منافات داشتن با شرط تائید. 89

 

4  : اجماع. 90

 

5 : منقول بودن پول. 91

 

گفتار چهارم   : تحلیل امکان سنجی وقف پول. 92

 

گفتار پنجم : جلوگیری از سقوط ارزش پول وقفی 95

 

فصل سوم. 97

 

وقف سهام از منظر حقوق و فقه امامیه. 97

 

گفتار اول : شناخت سهام شرکت‌ها و امکان سنجی وقف آنها 99

 

بند اول  : شرکتهای سهامی 99

 

بند  دوم: مفهوم سهم. 100

 

بند سوم : مالیت داشتن سهام شرکت‌ها 101

 

بند چهارم : ویژگی های سهام شرکت‌ها 104

 

الف: عینی یا دینی بودن حق سهامدار. 104

 

گفتار دوم : ضرورت و امکان وقف سهام. 105

 

بند اول: ضرورت وقف سهام. 105

 

بند دوم: امکان وقف سهام. 107

 

گفتار سوم : شرایط وقف سهام از دیدگاه حقوقدانان و رویه قضایی 108

 

گفتار  چهارم : شناخت اوراق سهام و امکان سنجی وقف آن ها 114

 

بند  اول: ادله بطلان وقف اوراق سهام. 115

 

بند  دوم: امکان سنجی وقف اوراق سهام. 116

 

بند اول: عدم منافات وقف اوراق سهام با ماهیت و شروط وقف. 116

 

ب : وقف از معاملات امضایی است 117

 

بند سوم: گستردگی دایره وقف  و صحت وقف سهام. 117

 

بند چهارم: تصحیح وقف اوراق سهام با عمومات امضایی 118

 

گفتار پنجم : راهکارهای عملی وقف اوراق سهام. 118

 

بند اول : تفاوت وقف سهام با وقف اوراق سهام. 120

 

یا تصاحب یا تلف یا مفقود نکند ،به حبس از۶ ماه تا ۳ سال محکوم خواهد شد.در این میان با توجه به نزدیکی قوانین ایران و فرانسه تطبیق موضوع در میان حقوق دو کشور بسیار تاثیر گذار و مثمر ثمر است .بالاخص در باب خیانت در امانت می توان به تطبیق و بررسی پرداخت .در این باب گاها لازم به ذکر است که خیانت در امانت توسط مدیر عامل و اعضای هیات مدیره در اموال شرکت روی میدهد.با توجه به همین مسائل محقق موضوع پژوهش خود را تحت عنوان بررسی جرم خیانت در امانت در اموال شرکت توسط مدیر عامل و اعضاء هیات مدیره در ایران و فرانسه قرارداده و تلاش می کند با این تطبیق و بررسی بتواند خلاء های موجود در این زمینه را مورد تحلیل قرار دهد.

 

واژگان کلیدی : جرم ، خیانت در امانت ، اموال شرکت ، مدیر عامل ، هیات مدیره

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست مطالب

 

مقدمه. 12

 

1 : بیان مساله. 12

 

2 : اهمیت و ضرورت تحقیق 14

 

3 : پیشینه تحقیق 14

 

4 : سوالات تحقیق 15

 

-سوال اصلی 15

 

-سوالات فرعی 15

 

5 : فرضیات تحقیق 16

 

-فرضیه اصلی 16

 

-فرضیات فرعی 16

 

6 : جنبه جدید و نوآوری تحقیق 16

 

7 : اهداف تحقیق 16

 

8 : روش شناسی تحقیق 17

 

9 : ساختار تحقیق 17

 

بخش اول : مبانی نظری جرم خیانت در امانت در اموال شرکت 18

 

فصل اول : کلیات 18

 

مبحث اول : مفاهیم و مبانی نظری 18

 

گفتار اول : تعاریف 18

 

بند اول : جرم و تعاریف آن در حقوق ایران و فرانسه. 18

 

الف : تعریف لغوی 19

 

ب : تعریف اصطلاحی 19

 

ج : بیان مفهوم جرم و اقسام آن در حقوق ایران و فرانسه. 20

 

بند دوم : خیانت و تعریف آن در حقوق ایران و فرانسه. 22

 

الف : تعریف لغوی 22

 

ب : تعریف اصطلاحی 22

 

بند سوم : امانت و تعریف آن در حقوق ایران و فرانسه. 22

 

الف : تعریف لغوی 22

 

ب : تعریف اصطلاحی  معنای اصطلاحی امانت درتعاریف زیربکاررفته است: 23

 

بند چهارم : مال و تعریف آن در حقوق ایران و فرانسه. 24

 

الف : تعریف لغوی 24

 

ب : تعریف اصطلاحی 24

 

مبحث دوم : جرم خیانت در امانت در حقوق ایران و فرانسه. 26

 

گفتار اول : خیانت در امانت و تعریف آن در حقوق ایران و فرانسه. 26

 

گفتار دوم :تاریخچه جرم خیانت در امانت در حقوق ایران و فرانسه. 27

 

فصل دوم : مبانی و منشاء جرم انگاری  خیانت در امانت و بررسی آن در حقوق ایران و فرانسه. 29

 

مبحث اول : خیانت در امانت و جرم انگاری آن 29

 

گفتار اول :انگیزه جرم انگاری ،جرم خیانت در امانت و تحقق آن در حقوق ایران و فرانسه   30

 

گفتار دوم : عناصر متشکله جرم خیانت در امانت در حقوق ایران و فرانسه. 32

 

بند اول: عنصر قانونی 32

 

بند دوم : عنصر مادی 33

 

بند سوم : عنصر معنوی 34

 

مبحث دوم  :منشاء رابطه حقوقی امانی در حقوق مدنی ایران و فرانسه   . 34

 

گفتار اول : انواع رابطه حقوقی امانی 34

 

بند اول : رابطه امانی قانونی 34

 

بند دوم : رابطه عرفی امانی 35

 

بند سوم :رابطه امانی قراردادی 35

 

گفتار دوم : شمول جرم خیانت در امانت نسبت به روابط امانی ،قراردادی ،قانونی وعرفی  36

 

بند اول : انحصار یا عدم انحصار مصادیق رابطه امانی قراردادی 38

 

الف : تحلیل نظریه انحصار مصادیق رابطه امانی قراردادی در حقوق ایران و فرانسه. 38

 

ب : تحلیل نظریه عدم انحصار مصادیق رابطه امانی قراردادی در حقوق ایران و فرانسه. 38

 

بند دوم : خیانت در امانت و تحلیل رابطه امانی این جرم ازدیدگاه حقوق جزای ایران و فرانسه. 39

 

الف : موضوع جرم خیانت در امانت   وتحلیل تحول درآن در حقوق جزای فرانسه. 39

 

ب : تعلق به غیر داشتن 39

 

ج : سپرده شدن 40

 

بند سوم : نقش  مدیران  شرکت در ارتباط با قراردادی بودن امانت 40

 

الف : موکل تلقی شدن مدیران شرکت 41

 

بخش دوم :احراز جرم خیانت در امانت در اموال شرکت در حقوق ایران و فرانسه. 43

 

فصل اول : تحقق و احراز  جرم خیانت در امانت در حقوق ایران و فرانسه. 43

 

مبحث اول : احراز وقوع جرم خیانت در امانت در اموال شرکت توسط هیات مدیره و مدیر عامل در حقوق ایران و فرانسه و تطبیق آن با عناصر جرم. 43

 

گفتار اول : عناصر مادی تحقق جرم خیانت در امانت در اموال شرکت توسط هیات مدیره و مدیر عامل 43

 

بند اول : استعمال نمودن در حقوق ایران و یا مصرف معین آنها در حقوق فرانسه. 43

 

الف : سپرده شدن اموال شرکت به هیات مدیره و مدیر عامل و استعمال آن شرط تحقق خیانت در امانت 43

 

ب : احراز سوء نیت هیات مدیره و مدیر عامل در استعمال نمودن 45

 

ج : سپرده شدن مال به یکی از طرق قانونی با شرط استرداد یا به مصرف معین رسانیدن آن 46

 

بند دوم : تصاحب کردن 46

 

الف : تعلق مال به غیر شرط تحقق خیانت در امانت و احراز سوء نیت در این موضوع 47

 

ب :افعال و ترک فعل های مختلف در تصاحب کردن توسط هیات مدیره و مدیر عامل در حقوق ایران و فرانسه. 47

 

بند سوم : اتلاف کردن 49

 

الف : احراز سوء نیت عام و خاص مدیر عامل و اعضاء هیات مدیره در تلف کردن و احراز جرم خیانت در امانت . 50

 

بند چهارم : مفقود کردن 50

 

الف : احراز سوء نیت عام و خاص مدیر عامل و اعضاء هیات مدیره در مفقود نمودن اموال شرکت 50

 

گفتار دوم : عناصر روانی تحقق جرم خیانت در امانت در اموال شرکت توسط هیات مدیره و مدیر عامل 51

 

بند اول : عمد و اراده مدیر عامل و اعضاء هیات مدیره. 51

 

بند دوم : قصد اضرار به اموال شرکت 52

 

مبحث دوم : مصداق های جرم خیانت در امانت و قابلیت احراز آن در اموال شرکت توسط مدیر عامل و هیات مدیره در حقوق ایران و فرانسه. 53

 

گفتار اول : سوء استفاده از سفید مهر و سفید امضاء مصداق جرم خیانت در امانت 53

 

بند اول : سوء استفاده و تعریف آن 53

 

الف :تعریف لغوی 53

 

ب : تعریف اصطلاحی 53

 

ج : تعریف سوء استفاده از منظر حقوقدانان 54

 

بند دوم : سفید امضاء و تعاریف مرتبط با آن 55

 

الف : تعریف سفید امضاء. 55

 

الف .1 : تعریف امضاء. 55

 

مهرامضاء :الف .2. 56

 

الف.3 : اثر انگشت 56

 

الف.4 : وقوع جرم با امضاء یا مهر امضاء  و مبانی جرم انگاری سوء استفاده از سفید مهر و سفید امضاء در حقوق ایران و فرانسه. 57

 

گفتار دوم : سوء استفاده از سفید مهر و سفید امضاء مورد امانت در اموال شرکت مصداق خیانت در امانت در حقوق ایران و فرانسه. 59

 

بند اول : شرایط مقدم و لازم مربوط به جرم ,مجرم و بزه دیده (خیانت در امانت ,مدیر عامل و اعضای هیات مدیره , شرکت و اموال آن  ). 59

 

بند دوم : مستقیم بودن خسارت ناشی از سوء استفاده از سفید مهر و یا سفید امضاء  . 61

 

بند سوم : سوء نیت مدیر عامل و اعضای هیات مدیره در سوء استفاده از سفید مهر و سفیدامضاء در مورد اموال شرکت   مصداق  بارزسوء استفاده از اختیارات 63

 

گفتار سوم : استفاده از اموال یا اعتبارات شرکت در حقوق ایران و فرانسه. 64

 

بند اول : شرایط تحقق جرم در استفاده از اموال یا اعتبارات  شرکت 65

 

الف : معلوم و معین کردن اموال و یا اعتبارات 65

 

بند سوم : پیشینه تحقیق 13

 

بند چهارم : جنبه جدید و نوآوری تحقیق 15

 

بند پنجم : اهداف تحقیق 15

 

بند ششم : سوالات تحقیق 16

 

بند هفتم : فرضیات تحقیق 16

 

بند هشتم : واژگان کلیدی 17

 

بند نهم : روش شناسی تحقیق 18

 

گفتار دوم : ساختار تحقیق 19

 

فصل دوم : بررسی قرارداد آتی و تعاریف آن 20

 

گفتار اول : قرارداد آتی 20

 

بند اول : تعریف قرارداد آتی 20

 

بند دوم : انواع قراردادهای آتی 21

 

بند سوم : تحویل قرارداد آتی 22

 

بند چهارم : فرصتهای سود آور قراردادهای آتی 23

 

بند پنجم : دلایل معامله قرارداد آتی 23

 

الف : کشف قیمت و داشتن اهرم مالی 23

 

ب : فراوانی انجام معاملات و سرعت نقد شدن 25

 

ج : شفافیت 25

 

د :پوشش ریسک. 25

 

بند ششم : نقش و جایگاه قراردادهای آتی درکشورها 26

 

بند هفتم : تسویه قراردادهای آتی 27

 

گفتار دوم : اتاق پایاپای 28

 

بند اول : تعریف اتاق پایاپای 28

 

الف :اتاق پایاپای در اصطلاح حقوقی 28

 

گفتار سوم : سازمان تجارت جهانی و ارکان سازمان 29

 

بند اول : اصول سازمان 30

 

بند دوم : اهداف سازمان 31

 

فصل سوم : بررسی نقش اتاق پایاپای در قرارداد آتی و بررسی تضامین قابل قبول در آن 32

 

گفتار اول : بررسی اتاق  پایاپای در قرارداد آتی در حقوق ایران 32

 

بند  اول : عضویت در اتاق پایاپای در حقوق ایران 32

 

بند دوم  : اعضاء و شرایط عضویت در اتاق پایاپای 32

 

بند سوم  : وظایف عضو اتاق پایاپای 33

 

بند چهارم  :فرآیند تسویه و پایاپای 33

 

گفتاردوم : بررسی تضامین قابل قبول 35

 

بند اول : ارتباط خریدار و فروشنده. 35

 

الف : تعهدات اتاق پایاپای در برابر خریدارو فروشنده. 35

 

ب  : معامله گران بازار آتی و عدم نیاز به شناسایی طرف معامله و اعتبار او به اعتبار اتاق پایاپای 36

 

1 : معامله گران عمومی 36

 

2 : معامله گران اصلی و حرفه ای 37

 

3:معامله گران انحصاری    37

 

۴ : بازار سازان 37

 

بند دوم : ضمانت انجام معامله. 38

 

الف : چگونگی معامله , معامله گران قراردادهای آتی 38

 

1 : معامله گران ریزه خوار. 38

 

۲ :معامله گران یکروزه. 38

 

۳ : معامله گران طولانی مدت 39

 

ب : مسیر سفارش معامله آتی 39

 

1 : به قیمت روز بازار  سفارش. 39

 

۲ : سفارش به قیمت محدود. 40

 

۳ : سفارش به قیمت مقطوع 40

 

گفتار سوم : تحلیل خطر عدم اجرای تعهدات معامله گران آتی و اتاق پایاپای 41

 

بند اول : وجه الضمان ( حساب ودیعه ) و سپردن آن به اتاق پایاپای 41

 

بند دوم : تحلیل حقوقی اتاق پایاپای 44

 

بند سوم : پوشش دهی اجرای قراردادهای آتی توسط اتاق پایاپای 44

 

گفتار چهارم : قراردادهای آتی و رعایت ضوابط آن و ارتقای تضمین آن توسط اتاق پایاپای در حقوق ایران 46

 

بند اول : موازین  فقهی قرارداد آتی و عناصر تضمین آن با توجه به حقوق ایران 46

 

بند دوم : نتایج رعایت دقیق ضوابط قراردادهای آتی و تضمین آن در حقوق ایران 47

 

بند سوم : نوآوری و قدرت اقتصادی کشور درگرو قراردادهای آتی 50

 

بند چهارم : برنامه ریزی در تولید در گرو ارتقای قراردادهای آتی 57

 

فصل چهارم : لزوم بستر سازی اقتصادی و حقوقی در راستای الحاق به سازمان تجارت جهانی 59

 

گفتار اول: عضویت کشورهای جهان در سازمان 59

 

بند اول : سابقه درخواست عضویت ایران 59

 

بند دوم : قواعد اصلی سازمان تجارت جهانی در خصوص استانداردها , مقررات فنی و رویه ها در انجام شدن قراردادها 63

 

الف : اجتناب از ایجاد موانع غیر ضروری فراراه تجارت 63

 

ب : رعایت اصل عدم تبعیض و رفتار ملی 64

 

ج : هماهنگ سازی مقررات فنی ,استانداردها و رویه های ارزیابی مطابقت 64

 

د : یکسان سازی مقررات و رویه ها 65

 

ر : تایید متقابل 65

 

ز : شفافیت 65

 

ه : مقررات ناظر بر حسن انجام قرارداد. 66

 

گفتار چهارم : حل و فصل اختلافات قراردادها در سازمان جهانی تجارت 66

 

بند اول : رویه حل اختلاف در سازمان جهانی تجارت 66

 

الف : تشکیل هیات رسیدگی 68

 

ب : استیناف 69

 

ج : توصیه ها و احکام. 70

 

د : جبران و تعلیق امتیازات 71

 

ذ : نظارت بر اجرای آراء و ضمانت اجرای آن 71

 

بند دوم : بررسی نکات در خصوص نظام حل و فصل اختلافات در قراردادها 72

 

الف : مسئوولیت ناشی از لطمه زدن به منافع دولت دیگر بدون بروز نقض. 72

 

ب : توسل به اقدامات متقابل 73

 

ج : داوری 74

 

بند سوم : عملکرد رکن حل اختلاف در قراردادها 74

 

بند چهارم : تشکیل اتاق پایاپای به عنوان تضمین کننده و تامین کننده اعتماد میان طرفین قراردادهای آتی 75

 

گفتار پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات 77

 

بند اول : نتیجه گیری 77

 

بند دوم : پیشنهادات 78

 

بند سوم : منابع و ماخذ. 79

 

الف : کتب 79

 

ب : مقالات و پایان نامه ها 80

 

ج : منابع لاتین 82

 

چکیده انگلیسی – 83

 

 

 

 

 

چکیده
 

یکی از ابزارهای مالی که امروزه برای مدیریت ریسک در بازارهای مالی جهان مورد استفاده قرار میگیرد “قرارداد های آتی‌” است؛ این نوع قراردادها در سال‌های اخیر در بازار بورس ایران نیز رواج یافته و دستورالعمل اجرایی آن نیز تدوین شده است.از طرفی اتاق پایاپای واحد سازمانی است که در قالب شرکت تاسیس می گرددوظیفه ی اتاق پایاپای ,تضمین تعهدات طرفین معامله است به گونه ای که تمام موقعیتهای خرید و فروش های آتی را ثبت و نگه داری می نماید .با انجام معامله ها ی آتی,توسط کارگزاران و ورود آن در سیستم, اتاق پایاپای وارد عمل میشود ونقش خود را ایفا می کند و بطور کلی اجرای قراردادهای آتی را به نحو قابل توجهی پوشش میدهد .در کنار این موارد در عرصه داخلی ,در عرصه جهانی نیز سازمان تجارت تنها نهاد بین المللی است که به قواعد بازرگانی بین کشورها می پردازد .در واقع سازمان جهانی تجارت برای پاسخ به یک نیاز اساسی جامعه جهانی شکل گرفته است این نیاز عبارت بود از وجود یک مرجع مقتدر جهانی به منظورنظام بخشیدن به روابط اقتصادی جهانی که بعضا موجب کشمکش هایی گردیده است و یکی از این روابط انجام قراردادهای آتی است .لذا با توجه به این موارد محقق این پژوهش را تحت عنوان نقش اتاق پایاپای در قرارداد آتی و بررسی تضامین قابل قبول درآن درحقوق ایران و اسناد سازمان تجارت جهانی به رشته تحریر در

 

آورده است .

 

واژگان کلیدی : اتاق پایاپای , قرارداد آتی , تضامین , حقوق ایران , سازمان تجارت جهانی

 

 

 

 

 

مقدمه
 

قـرارداد آتـی قـراردادی اسـت کـه فروشـنده بـر اسـاس آن متعهـد میشـود در سررسـید معیـن ، مقـدار معینـی از کالای مشـخص را بـه قیمتـی کـه  الان تعییـن میکننـد،

 

بررسی تفاوت بین دختران و پسران با اختلال یادگیری با توجه به عامل پایه تحصیلی در ابعاد مقیاس پردازش شناختی از روش آماری تحلیل واریانس دو سویه استفاده شد نتایج نشان داد که نمره­های پایه­ های تحصیلی مختلف در ابعاد پردازش شناختی جز در سرعت پردازش تفاوت معنی­داری ندارد، در بین دختران و پسران در زمینه پردازش شنوایی، پردازش مفهومی و سرعت پردازش تفاوت معنی­داری وجود دارد و مشکلات دختران بیشتر از پسران بود و تعامل بین پایه­ های تحصیلی و جنسیت در ابعاد پردازش شنوایی و پردازش مفهومی معنادار بود. همچنین برای بررسی تفاوت بین ابعاد مقیاس ارزیابی پردازش شناختی در میان دانش­ آموزان با اختلال یادگیری از آزمون اندازه ­گیری مکرر استفاده شد، یافته­ های پژوهش نشان داد که تفاوت معنی­داری بین ابعاد مختلف مقیاس در دانش­ آموزان با اختلال یادگیری وجود دارد و بین کودکان گروه نمونه کمترین میانگین مربوط به بعد پردازش متوالی و پس از آن بعد توجه می­باشد و بیشترین میانگین مربوط به بعد پردازش بینایی است که این یافته می ­تواند در آموزش این کودکان بکار گرفته شود. دارا بودن بیشترین مشکلات در بعد توجه با نظر به اهمیت مهارت­های توجه برای تمرکز بر فعالیت­ها به ویژه در کلاس درس و تاثیراتی که به وضوح در یادگیری و پردازش اطلاعات دارد، استفاده از روش­ها و برنامه ­های آموزشی که بر تقویت این بعد اثر می گذارند، می ­تواند گام موثری در پیشرفت تحصیلی آنان باشد.

 

واژه­های کلیدی: اختلال یادگیری، پردازش شناختی.

 

فهرست مطالب

 

عنوان                                         صفحه

 

 

 

 فصل اول: مقدمه

 

1-1- کلیات. 2

 

1-2- بیان مسأله 3

 

1-3- ضرورت و اهمیت پژوهش. 7

 

1- 4- اهداف پژوهش 9

 

1-4-1- هدف کلی. 9

 

1-4-2- اهداف جزئی 9

 

1-5- سوال­های پژوهش. 9

 

1-6- تعریف مفهومی متغیرها 10

 

1-6-1- پردازش اطلاعات. 10

 

1-6-2- اختلال یادگیری. 10

 

 

 

فصل دوم: مبانی نظری و پژوهش­های پیشین

 

2-1- مقدمه. 12

 

2-2- سیرتحولی تاریخی اختلالات یادگیری 12

 

2-3- تعاریف اختلال یادگیری 15

 

2-4-  مشکلات ویژه اختلال یادگیری. 18

 

2-4-1- نقص توجه 18

 

عنوان                                         صفحه

 

 

 

2-4-2- پردازش اطلاعات. 18

 

2-4-3- مشکلات هماهنگی حرکتی. 20

 

2-4-4- مشکلات اجتماعی. 20

 

2-4-5-  اختلال خواندن. 21

 

2-4-6- مشکلات زبان شفاهی 22

 

2-4-7- اختلال نوشتن. 23

 

2-4-8- اختلال حساب 23

 

2-4-9- مشکلات حافظه. 24

 

2-5- سبب شناسی اختلال یادگیری. 25

 

2-5-1- عوامل عصب شناسی. 26

 

2-5-2-عوامل ژنتیکی. 26

 

2-5-3- عوامل محیطی. 27

 

2-5-4- تاخیر در تحول. 27

 

2-6- شیوع اختلال یادگیری ویژه. 28

 

2-7- نظریات پردازش اطلاعات 28

 

2-7-1- نظریه اتیکنسون و شفرین 29

 

2-7-2- نظریه سطوح پردازش. 31

 

2-7-3- نظریه رمز دو گانه. 32

 

2-7-4- مدل پردازش توزیع موازی 33

 

2-7-5- مدل پیوندگرایی 34

 

2-8- پیشینه پژوهش 35

 

2-8-1- پردازش اطلاعات در افراد با اختلال یادگیری     35

 

2-8-2- پردازش اطلاعات در افراد با نیازهای ویژه      39

 

2-9- نتیجه­گیری از تحقیقات پیشین 40

 

عنوان                                         صفحه

 

 

 

فصل سوم: روش تحقیق

 

3-1- مقدمه. 42

 

3-2- طرح تحقیق و بیان متغیرهای تحقیق. 42

 

3-3- جامعه آماری، نمومنه و روش نمونه گیری. 43

 

3-4- تعاریف عملیاتی متغیرها 44

 

3-4-1- پردازش اطلاعات. 44

 

3-4-2- اختلال یادگیری. 44

 

3-5- ابزار پژوهش. 44

 

3-5-1- پرسشنامه پردازش شناختی 44

 

3-6- شیوه اجرای پژوهش 52

 

3-7- روش تجزیه و تحلیل پژوهش. 53

 

 

 

فصل چهارم: نتایج پژوهش

 

4-1- مقدمه. 55

 

4-2- یافته­ های توصیفی متغیرهای پژوهش 55

 

4-3- یافته­ های مربوط به سوالات پژوهش. 56

 

 

 

فصل پنجم: بحث و نتیجه­گیری

 

5-1- مقدمه. 68

 

5-2- تحلیل سوالات پژوهش. 68

 

5-3- جمع بندی 73

 

5-4- محدودیت­های پژوهش 74

 

5-5- پیشنهادهای پژوهشی. 74

 

5-6- پیشنهادهای کاربردی 75

 

عنوان                                         صفحه

 

 

 

فهرست منابع و مآخذ

 

منابع فارسی. 76

 

منابع انگلیسی. 80

 

 

 

پیوست‌ها. 85

 

کلیات

 

 

 

تمام دانش­ آموزان در سنین و دوره­های تحصیلی مختلف از نظر سطح یادگیری یکسان نبوده و بعضی از آن­ها به ویژه در سال­های اول تحصیل، شرایط همگون با گروه خود را از دست داده و رفتار آن­ها آموزگاران را مجبور  به  ارجاع به متخصصان می­ کند (برادری، 1377؛ به نقل از محمدی، بهنیا و فرهبد، 1388). اگرچه این کودکان دارای ظاهر و هوش طبیعی هستند، لیکن در مدرسه هنگام آموزش خواندن، نوشتن و حساب  دچار مشکلات جدی می­شوند. واژه ” اختلالات یادگیری ” برای تبیین چنین مواردی، اولین بار توسط ساموئل کرک[1] در سال 1963 بکار برده شد. تقریبا نیمی از کودکانی که خدمات آموزش و پرورش ویژه دریافت می­ کنند و حدود 5 درصد از کل جمعیت مدارس دولتی به عنوان اختلال یادگیری شناخته شده ­اند (لیون[2]، 1996). و معمولا نسبت آن در پسران بیشتر از دختران و سه تا چهار برابر بیشتر است. مشکل هر فرد دارای  اختلال یادگیری منحصر به فرد است که ترکیب و سطوح مختلفی از مشکلات و سختی­ها را نشان می­دهد. یکی از ویژگی­های مشترک افرادی که در یادگیری دچار اختلال هستند، حوزه­های نابرابر توانایی­هاست. اصطلاح اختلال یادگیری به یک اختلال نوروبیولوژیکی در یک یا بیشتر فرایندهای روانشناختی پایه مربوط به فهم یا کاربرد زبان گفتاری یا نوشتاری گفته می­شود. این شرایط که ممکن است بر توانایی شخص در صحبت کردن، گوش دادن، خواندن، نوشتن، هجی کردن یا انجام محاسبات ریاضی تاثیر بگذارد، به علت کارکرد نابهنجار مغز بوجود می­آید (لرنر و جونز[3]، 2008). به دلیل کارکرد بد مغز، کودکان مبتلا به اختلال یادگیری اطلاعات را به شیوه­ای متفاوت از کودکان عادی دریافت  و  پردازش می­ کنند (بشرپور، عیسی زادگان و احمدیان، 1391).

 

یکی از بارزترین ویژگی­های انسان و متمایز کننده وی از حیوانات، شناخت و تفکر اوست. انسان نه تنها به ادراک مستقیم از جهان دست می­زند بلکه دارای توانایی­هایی برای دریافت و پردازش اطلاعات است و این توانایی نیز به مدد تحول و تکامل ساختمان عصبی بسیار منظم و در عین حال پیچیده انسان است، که در جریان تکوین فرد حاصل شده است (مقدم، استکی، سعادت و کوشکی، 1389). وجود هر گونه نارسایی یا نقص در پردازش اطلاعات می تواند منجر به رفتارهای ناسازگارانه، مشکلات تحصیلی و دشواری در پرداختن به امور روز مره شود.

 

 

 

1-2- بیان مسئله

 

 

 

بسیاری از کودکان با مشکلات تحصیلی در مدرسه رو به رو هستند که این امر گاهی به شکست تحصیلی و ترک تحصیل منجر می­شود. مساله ناتوانی در درک و یادگیری مطلوب برخی مطالب آموزشی در برخی از دانش­ آموزان و دانشجویان در سال­های اخیر به طور فوق­العاده­ای مورد توجه متخصصان و کارشناسان تعلیم و تربیت قرار گرفته است (افروز، 1385؛ به نقل از برقی ایرانی، شقاقی و صادقیان، 1389).

 

در واقع اصطلاح ” اختلالات یادگیری ” اختلالات نوروبیولوژیکی خاصی هستند که بر توانایی مغز در ذخیره، پردازش اطلاعات یا برقراری ارتباط تاثیر می­گذارند. وازرت آموزش و پرورش آمریکا در گزارش 1994 اعلام داشت که بیش از 4 درصد تمام دانش­ آموزان دبستانی به خدمات ویژه در زمینه یادگیری نیاز داشته اند و 2/54 درصد از این کودکان برخوردار از  برنامه ­های آموزش ویژه و انواع آن در مدارس عادی بوده ­اند (سیف نراقی و نادری، 1389). مطالعات و پژوهش­های انجام شده، ارتباط زیادی را بین شکست تحصیلی، ترک تحصیل، بزه دیدگی و بزهکاری و ناتوانی­ های یادگیری بیان کرده و اهمیت موضوع را در اقدامات به موقع و پیشگیرانه

 

مختلف روانی نوجوانان را وادار می­ کند که در بسیاری از موقعیت­ها ابراز وجود کنند و این امر در موقعیت­های مطلوب، از عوامل تسهیل کننده­ سازگاری است و از آسیب­های فردی و اجتماعی جلوگیری می­ کند (رحیمیان بوگر و همکاران، 1386). نداشتن بهره­ی کافی از مهارت­های اجتماعی و رفتارهایی که در آن­ها نشانه­ای از ابراز وجود دیده نمی­ شود مانند کم­رویی، گوشه­گیری، خجالتی بودن، تسلیم­طلبی و ناکارآمدی در تعاملات میان­فردی، از یک سو و وجود رفتارهای پرخاشگرانه، انفجاری و واکنشی از سوی دیگر، نوعی اختلال در روابط اجتماعی محسوب می­شود، در حالی­که ابراز وجود به گونه­ای متناسب منجر به سازگاری در تعامل اجتماعی می­گردد و به فرد امکان می­دهد در احقاق حقوق خود پافشاری کرده و احساسات خود را به روشی مثبت و مؤثر بیان کند (زبدا[2] و همکاران، 2007). برنامه ­های آموزش ابراز وجود به گونه­ای طراحی شدند، تا رفتارهای قاطعانه و اعتماد به نفس را در افراد افزایش دهد و از اضطراب اجتماعی آن­ها بکاهند (آگباکورو و استیلا[3]، 2012). پژوهش­های انجام شده نشان داده­اند، نوجوانانی که از قدرت استدلال و ابراز وجود در حد کافی برخوردار هستند، از سازگاری و سلامت روانی خوبی بهره می­برند (قربان شیرودی و همکاران، 1389). در واقع وجود مشکلات پایدار در ارضای نیازها و ارتباطات اجتماعی آشفته، می ­تواند منجر به ناسازگاری اجتماعی در افراد و به­خصوص نوجوانان شود، در حالی­که رشد و تقویت ابراز وجود در نوجوانان، از جمله عناصر اساسی و با اهمیت در ایجاد سازگاری، خودپنداره­ی مثبت و افزایش انگیزه­ی پیشرفت می­باشد. تحقیقات نشان داده­اند که مهارت­های ابراز وجود با بسیاری از مفاهیم بهداشت روان ارتباط دارد، زیرا موجب تقویت اعتماد به نفس در افراد می­گردد و احساس شایستگی و تسلط را در آن­ها افزایش می­دهد (تاون­آند[4]، بدون سال؛ ترجمه پرویز نظیری و آرش مولا، 1378: 38). بنابراین با آموزش ابراز وجود می­توان به افراد، به خصوص نوجوانان آموخت که به گونه­ای مناسب به بیان خواسته­ها و نظرات خود اقدام کنند و در نتیجه­ی ابراز آزادانه­ی تمایل و عقاید خود، به احساس ارزشمندی و رضایتمندی در روابط متقابل دست یابند.

 

پایان ­نامه­ی حاضر از پنج بخش مقدمه، ادبیات تحقیق، روش پژوهش، تجزیه و تحلیل یافته­ها و نتیجه­گیری تشکیل گشته که به ترتیب شرح داده شده است. لازم به ذکر است که در این پایان ­نامه واژه­های ابراز وجود، جرأتمندی و قاطعیت به یک معنا به کار رفته است.

 

 

 

1-2- بیان مسئله

 

نوجوانی از حساس­ترین، مهم­ترین و حیاتی­ترین دوره­های زندگی انسان به شمار می­رود. این دوره در واقع پلی است که فرد را از وابستگی دوران کودکی، به استقلال و مسئولیت­ پذیری در زندگی می­رساند (هارجی، ساندرز و دیکسون،[5] 2000؛ ترجمه­ی خشایار بیگی و مهرداد فیروزبخت، 1384: 83). در طی دوره­ی نوجوانی که از 19-10 سالگی ادامه دارد، روابط با همسالان تعمیق می­شود و استقلال در تصمیم ­گیری رشد می­ کند. نوجوانی دوره­ی کاوش، انتخاب و فرآیند تدریجی به سمت خودپنداری منسجم است. در این میان یکی از مشکلاتی که تأثیر بازدارنده بر کارآمدی نوجوانان دارد و از شکل­ گیری هویت سالم، شکوفایی استعدادها و قوای فکری- عاطفی آنان جلوگیری می­ کند، مشکل برقراری و حفظ ارتباطات اجتماعی است (مهرابی­زاده هنرمند، تقوی و عطاری، 1388). انسان، موجودی اجتماعی است و نیازمند برقراری ارتباط با دیگران می­باشد به گونه­ای که شکوفایی استعدادها و خلاقیت­هایش از طریق تعامل بین فردی و ارتباطات اجتماعی شکل گرفته و به فعلیت درمی­آید. بنابراین لزوم فراگیری آموزش­های منتهی به ارتقای مهارت­های اجتماعی، امری بااهمیت به شمار می­رود. در ابتدا افراد، از سه الگو برای اظهار افکار و احساسات خود استفاده می­ کنند. این الگوها که توسط رفتارهای فرد مشخص می­شود عبارتند از: پرخاشگری، قاطعیت و کم­جرأتی. ناتوانی در کنترل یا ابراز هرکدام از این­ موارد زمینه­ساز بروز اختلالاتی برای انسان می­گردد (کیپر[6]، 2006). عدم قاطعیت یک مشکل بین فردی است، که در موقعیت­های اجتماعی، تعامل­های شغلی، خانوادگی و جمعی مشخص می­شود و زمینه­ساز مشکلات دیگری از جمله اختلالات روانی می­گردد. بسیاری از بزهکاری­ها و رفتارهای منحرف در نوجوانان به این دلیل به وجود می­آید که آن­ها قدرت نه گفتن در جای مناسب را ندارند و از مهارت­های اجتماعی لازم برخوردار نیستند، بنابراین یکی از اصولی که می ­تواند مانع از وجود بسیاری از مشکلات اجتماعی گردد، برخورداری از ابراز وجود یا قاطعیت است. ابراز وجود یکی از عناصر مهم در روابط اجتماعی به شمار می­رود که هم قابل آموزش و هم قابل تغییر و اصلاح است (رس وگراهام[7]، 1991؛ ترجمه­ی علیرضا رضایی و منیجه شهنی ییلاق، 1380: 1). مبحث ابراز وجود، سابقه­ای طولانی در رفتار درمانی دارد و آموزش آن در واقع، نوعی مداخله­ی نظام­دار است که به بهبود اثر بخشی شیوه­ی ارتباطی پرداخته و به افراد آموزش می­دهد، احساسات ممنوع خود را به گونه­ای صحیح ابراز کنند (قربان شیرودی و همکاران، 1389). از نگاهی دیگر، ابراز وجود به عنوان توانایی دفاع از خود و نیز توانایی «نه گفتن» به تقاضاهایی است که فرد نمی­خواهد انجام بدهد (گاندوگجی[8]، 2012).

 

برخورداری از سبک قاطعانه در مقایسه با سبک پرخاشگرانه یا منفعلانه، باعث به حداقل رسیدن احساس خشم و یا ترس، در ارتباط با دیگران می­شود (زبدا و همکاران، 2007). نوجوانانی که ابراز وجود را به عنوان یکی از مؤلفه­های ارتباط مؤثر در اختیار دارند می­توانند با بیان مسائلشان راه­حل­های بهتری در سایه­ی ارتباطات خود کشف کنند و از حمایت­های اجتماعی برخوردار شوند.

 

آموزش ابراز وجود، در شکوفایی استعدادها و رشد خلاقیت دانش­ آموزان نیز نقش مؤثری را ایفا می­ کند (رحیمیان بوگر، 1386). تعداد زیادی از پژوهشگران معتقدند که، آموزش مهارت­های اجتماعی مانند ابراز وجود باعث می­شود که نوجوانان بتوانند با ابراز نظرهای مختلف، رد کردن خواهش یا دستور همسالان و بیان نظرها و احساس­های مخالف خود به اعتماد به نفس بالایی برسند، آن­ها همچنین متذکر شدند که نباید نقش مهم این مهارت را در ایجاد روابط سالم عاطفی-اجتماعی از یاد برد (زبدا و همکاران، 2007). لین [9]و همکاران (2004) در گزارشی از نتایج آموزش ابراز وجود به دانشجویان اظهار می­دارند که آن­ها با به کارگیری این روش­ها در تعاملات بین فردی، صمیمیت و خلوص نیت نشان داده و روش­های مؤثرتری در حل تعارضات، کاهش اضطراب و تنش­هایی که مربوط به موقعیت اجتماعی است به کار می­گیرند.

 

از آن­جایی­که نوجوانی یکی از مراحل مهم تحول انسان به شمار می­رود، با عوامل تنیدگی­زای فراوانی همراه می­باشد. در این دوره به علت تغییرات ساختار اجتماعی و رشد جسمانی، بین بلوغ فیزیولوژیکی و بلوغ اجتماعی، ناهماهنگی ایجاد شده و زمینه­ساز مشکلات خاصی می­گردد. هنگامی که نوجوانان نمی­توانند به طور موفقیت­آمیز، بر بحران­ها و چالش­های تحولی غلبه کنند، دچار پریشانی­های مختلف روان­شناختی می­شوند و اختلال قابل ملاحظه­ای در جریان بهنجار زندگی روزمره و جنبه­های عاطفی، اجتماعی و شناختی آن­ها بروز خواهد کرد که به دنبال آن شخصیت نوجوانان دچار اغتشاش می­گردد. از همین رو یکی از موضوعات مورد بررسی در دوره­ی نوجوانی، سازگاری است (گاربر، کیلی و مارتین[10]، 2002). سازگاری، فرآیندی دو سویه است. از یک طرف فرد به صورتی مؤثر با اجتماع ارتباط برقرار می­ کند و از طرف دیگر اجتماع، ابزارهایی تدارک می­بیند که فرد از طریق آن توانایی­های بالقوه­ی خویش را تحقق می­بخشد. در این تعامل، فرد و اجتماع دستخوش تغییر و تحول شده و سازش نسبتا پایدار به ­وجود می­آید (پنجه­بند، تیموری و شکرایی، 1386). سازگاری دارای ابعاد اجتماعی، عاطفی، جسمانی و اخلاقی است که در رأس همه­ی آن­ها سازگاری اجتماعی قرار دارد. به طوری­که این سازگاری پیش درآمد رسیدن به سازگاری اخلاقی و عاطفی نیز تلقی می­شود. سازگاری اجتماعی دانش­ آموزان که یکی از مهم­ترین نشانه­ های سلامت روان آن­ها محسوب می­شود، عبارت است از توان فرد برای برقراری ارتباط سالم با دیگران و این­که فرد، ضمن توجه به احساسات و نیازهای خود هیچ گونه آسیبی به خود و دیگران وارد نکند و این امر در نتیجه­ی برخورداری از مهارت­های اجتماعی است. بنابراین می­توان گفت در طی دوره­ی نوجوانی، نیاز به تعادل هیجانی- عاطفی و سازگاری از مهارت­های اجتماعی مورد نیاز دانش­ آموزان متوسطه، به شمار می­رود (اوا، فیندلر و راندلف[11]، 1986: 42). یکی از مهم­ترین و اساسی­ترین مهارت­های اجتماعی که در برقراری، حفظ و انسجام روابط بین فردی اهمیت دارد ابراز وجود است که از جمله متغیرهای تأثیرگذار بر سازگاری اجتماعی دانش­ آموزان نیز محسوب می­شود. زیرا آموزش ابراز وجود، یکی از روش­هایی است که می ­تواند به افراد کمک کند، مهارت­های مورد نیاز در تعاملات اجتماعی را یاد بگیرند و بتوانند احساسات و تمایلات خود را، با در نظر گرفتن احساسات و خواسته­ های دیگران بیان کند (دریر[12] و همکاران، 2005). پژوهش­هایی که در رابطه با ابراز وجود صورت گرفته، نشان دادند که ابراز وجود، یک مداخله­ی اولیه­­­ و اصلی برای سازگاری با دنیای جدید و محیط ناپایدار و پرهرج و مرج امروزی است. بنابراین شناخت فواید، اثرات روانی – اجتماعی و عوامل بازدارنده­ی ابراز وجود، جهت رسیدن به قدرت سازگاری نقش به سزایی دارد.

 

یکی از تغییرات تجربه شده در دوره­ی نوجوانی، تغییر در خودپنداره می­باشد (بالدوین و هافمن[13]، 2002). باورهایی که فرد درباره خودش فراهم می­آورد، اصطلاحا خودپنداره نامیده می­شود (بدار، دزیل و لامارش[14]، 2006؛ ترجمه­ی حمزه گنجی، 1392: 53). خودپنداره یکی از مهم­ترین عوامل برای سلامت فردی می­باشد و به در واقع بسیاری از مشکلات رفتاری با این متغیر مرتبط می­باشد (آگوستو[15] و همکاران، 2009). بدون شک، اساسی­ترین کلید شخصیت و رفتار انسان تصویری است که فرد در ذهن خود از خویشتن دارد. در واقع می­توان گفت تصویری که انسان از خود دارد، استعدادهای او را در زمینه ­های گوناگون رقم می­زند. لذا هرچه نگرش بهتری از خود داشته باشد، مؤثرتر و خلاق­تر خواهد بود. واکنش­های دیگران، مشاهده­ رفتارهای خود، مقایسه­ خود با اشخاصی که به ما شباهت دارند و در محیط ما زندگی می­ کنند، از جمله منابع تشکیل­دهنده­ی خودپنداره به شمار می­روند. خودپنداره در واقع، به عنوان سیستم سازمان­دهنده­­ی ادراکات و تجربیات هر فرد است و برخورداری از خودپنداره­­ی مثبت عامل اساسی سازگاری عاطفی- اجتماعی، احساس خود ارزشمندی و توانایی در مقابله با چالش­های زندگی است (جینگ،[16] 2007). در آموزش ابراز وجود، تصویر ذهنی فرد از خویشتن که شامل احساسات در مورد خود و عملکردهای خود است، بهبود می­یابد. بنابراین ابراز وجود با خودپنداره و حرمت خود ارتباط نزدیک دارد و به ایجاد حس خودباوری در روابط بین فردی کمک می­ کند. افرادی­که از توانایی ­جرأت­ورزی برخوردار هستند، نه تنها در مواجهه با مشکلات و عوامل تنش­زا رویارویی بهتری دارند، بلکه از جهت رفتار موفقیت­آمیز در برخورد با این عوامل ارزیابی شناختی مثبتی از خود داشته و به تبع آن هیجان­ها و عواطف خوشایندی را تجربه خواهند کرد (ابوترابی کاشانی و بیات، [17]2010). دانش­ آموزان با به کارگیری مهارت­های ابراز وجود، مانند انتقاد سازنده و بروز احساسات مثبت و منفی می­توانند بر محیط کنترل داشته باشند و خود را به صورت فعالانه دخل و تصرف نمایند. بنابراین آن­ها با بهره گرفتن از رفتار ابرازمند و دوری از رفتارهای پرخاشگرانه و منفعلانه خود را خوب ارزیابی کرده و بدین صورت، احتمال ایجاد خودپنداره­ی مثبت را در خویش بالا می­برند. خودپنداره­ی مثبت نشان دهنده­ی این است که فرد خودش را در مقام شخصی، با نقاط قوت و ضعف می­پذیرد و این امر موجب اعتماد به نفس او در روابط اجتماعی می­شود (بونگ و اسکالویک[18]، 2003). پس می­توان گفت، بین خصوصیات افراد با خودپنداره­ی بالا و برخورداری از ویژگی­های ابراز وجود رابطه وجود دارد (ناتویگ، آلبرکسن و کیوانسترام[19]، 2003). دفاع از حقوق شخصی خود، توانایی نه گفتن، شروع کردن، خاتمه دادن و چگونگی حل مشکلات خاص اجتماعی، تحمل فشارها و احساس آزادی و تشخیص در انتخاب کردن، به دست آوردن پذیرش و اعتماد دیگران و دوری از طرد شدن اجتماعی از خصوصیات مشترک افراد دارای خودپنداره­ی مثبت و دارای ابراز وجود است (دلوتی[20]، 1981). بنابراین می­توان گفت، رفتار جرأت­ورزانه با خودپنداره­ی مثبت، عزت نفس، تسلط، خودبسندگی و اعتماد به نفس همگرایی و همبستگی دارد (محامد، 1378: 32). بنابر آنچه ذکر گردید، آموزش ابراز وجود رویکردی رفتاری است که حمایت وسیعی به دست آورده و به خصوص برای افرادی­که دارای مشکلات بین فردی هستند، ارزشمند است. این آموزش اغلب در فضایی گروهی، به کار برده می­شود و تأکید دارد به افراد بیاموزد، بدون این­که حقوق دیگران را زیر پا بگذارند از حق خود دفاع کنند. افرادی­که یاد گرفتند خود را ابراز کنند، معمولا در مورد خودشان احساس خوبی دارند و تشخیص دادند که روی پای خود ایستاده­اند، بدون این­که دیگران را مورد تحقیر و انتقاد قرار دهند، در نتیجه عزت نفس آن­ها افزایش می­یابد.پس می­توان گفت آموزش جرأت ورزی علاوه بر این­که بر روابط بین فردی نقش گسترده­ای دارد. رفتارهایی از قبیل استقلال، اعتماد به نفس و خودآگاهی را در فرد تقویت می­ کند (یعقوبی، 1377: 23).

 

انگیزه، قلب یادگیری و مهم­ترین شرط یادگیری است. همچنین مایه­ی جنبش انسان و عامل آغاز کننده، راهنما و نگه­دارنده­ی رفتار، تا زمان دست­یابی به هدف مطلوب نیز می­باشد. یکی از متغیرهای تأثیرگذار بر انگیزه­ی دانش­ آموزان انگیزه­ی پیشرفت است که عبارت است از، گرایش کلی به تلاش کردن برای موفقیت و انتخاب فعالیت­های موفقیت/ شکست هدف­گرا است (اسلاوین[21]، 2006؛ ترجمه­ی یحیی سیدمحمدی، 1385: 373). از دیدگاه نوتا و سریسا [22](2003) این آموزش در مورد دانش­ آموزان نامصمم و ناتوان در تصمیم ­گیری تحصیلی نیز موثر است. زیرا ابراز وجود کردن، توانایی دانش­ آموزان را برای جمع­آوری اطلاعات مهم به منظور تصمیم ­گیری بهبود می­بخشد و تمایل آن­ها را برای کسب اهداف حرفه­ای نیرومند می­سازد.

 

با توجه به آن­چه ذکر شد، می­توان گفت، دانش­آموزانی که در ابراز عقاید خود دچار مشکل هستند، در بسیاری از مواقع دچار سرخوردگی و شکست می­شوند و این مسئله باعث کاهش عزت نفس آن­ها و افزایش روز افزون اضطراب برای حضور در محیط­های اجتماعی می­گردد، علاوه بر این عدم برخورداری از توانایی ابراز وجود به طور معمول باعث افت تحصیلی و ایجاد چرخه­ی نادرستی از رفتارها و عواطف نابهنجار می­شود. بنابراین با آموزش به موقع مهارت­هایی، مانند ابراز وجود در سنین نوجوانی می­توان نوجوانان را تا میزان قابل ملاحظه­ای در مقابل این­گونه چرخه­های نامعقول رفتاری و عاطفی ایمن ساخت.

 

 

 

1-3- اهمیت و ضرورت پژوهش

 

­  در عصر حاضر اغلب پدر، مادرها الگوی تربیتی جرأت­مندی را به فرزندان خود آموزش نمی­دهند. بنابراین تعداد زیادی از دانش­ آموزان، با مشکل اضطراب و عدم ابراز وجود روبرو هستند و یا توانایی لازم را برای نشان دادن خود در کلاس درس ندارند و اغلب سکوت اختیار می­ کنند. بسیاری از معلمان، مدیران و مشاوران در مدارس با دانش آموزانی روبرو می­شوند که رفتاری منفعلانه داشته و نمی­توانند از خود دفاع کنند. متأسفانه این دانش­ آموزان به اشتباه، از سوی معلمان به عنوان افراد مؤدب و منضبط در نظر گرفته می­شوند و همین امر به اضطراب و عدم ابراز وجود در آن­ها دامن می­زند (حسینی بیرجندی، 1382: 89). این دانش آموزان در واقع افرادی هستند که خود، احساسات و خواسته­هایشان را در بسیاری از مواقع نادیده می­گیرند و دیگران معمولا آن­ها را  کمرو و فاقد اطمینان به خود می­دانند. از طرف دیگر، ابراز وجود به صورت طبیعی برای همه اتفاق نمی­افتد زیرا افراد ساختارهای منفعلانه را از قبل آموخته­اند، بنابراین لازم است با آموزش رفتارهای مبتنی بر ابراز وجود، رفتارهای منفعل را یادزدایی نمود (رنجبرکهن و سجادی­نژاد، 1389). رفتار توأم با ابراز وجود، در موقعیت­های اجتماعی و تحصیلی افراد از اهمیت به­سزایی برخوردار است و یادگیری این مهارت، منجر به احساس توانمندی، اعتماد به نفس بیشتر، کاهش استرس و پیشگیری از آسیب­هایی مانند اعتیاد، مصرف سیگار، انحرافات و سوء استفاده­های جنسی در نوجوانان می­شود. آموزش قاطعیت در سنین نوجوانی علاوه بر کاهش احساس ناتوانی و سر درگمی، روش­های حل مشکلات، برطرف کردن تعارضات، روش­های تصمیم ­گیری و رفتارهای توأم با قاطعیت را در نوجوانان­ توسعه می­دهد (ترودو[23] و همکاران، 2003). یکی دیگر از مسائلی که در این پژوهش مورد توجه قرار گرفته سازگاری اجتماعی است. تغییرات گسترده­ای که در تمامی جنبه­های زندگی نوجوان رخ می­دهد، مرحله­ای بحرانی را ایجاد می­ کند که طبعا مشکلات و ناسازگاری­هایی را به همراه خواهد داشت. نوجوانان با مشکلاتی در زمینه­ سازگاری در روابط بین فردی، بلوغ و زمینه ­های تحصیلی مواجه می­شوند که در این صورت ایجاد شایستگی­های لازم در آن­ها برای مقابله­ی مؤثر و کارآمد با چالش­های حال و آینده ضروری به نظر می­رسد. سازگاری اجتماعی در نوجوانان به عنوان مهم­ترین نشانه­ی سلامت روان است. علاوه بر این از یک طرف، رشد اجتماعی مهمترین جنبه­ی رشد وجود هر شخصی است و از طرف دیگر معیار اندازه ­گیری رشد اجتماعی هرکس سازگاری او با دیگران است. نوجوانان در صورت موفق شدن در برقراری ارتباط با دیگران، مورد پذیرش اجتماعی قرار می­گیرند و زمینه­ سازگاری آن­ها فراهم می­شود. بنابراین لازم است خلق و خو و سازگاری اجتماعی نوجوانان با دیگران توسط مربیان و والدین مورد توجه قرار گیرد (رشیدزاده، فتحی­آذر و هاشمی، 1390).

 

پژوهش­ها نشان می­ دهند اگر دانش­ آموزان درک درستی از خود داشته باشند، بیشتر از فرآیندهای یادگیری خودتنظیمی استفاده می­ کنند و عملکرد تحصیلی­شان بهبود خواهد یافت. به طور کلی خودپنداره با موفقیت تحصیلی ارتباط دارد نتایج پژوهش­ها نشان می­دهد دانش­آموزانی که از خودپنداره­ی مثبت برخوردار هستند درباره­ی خود و توانایی­هایشان احساس بهتری دارند در نتیجه در تکالیف آموزشگاهی بهتر عمل می­ کنند (طالب­زاده نوبریان و همکاران، 1390). از این رو لازم است خودپنداره به گونه­­ای عمیق­تر و گسترده­تر مورد توجه قرار گیرد

 

مسئله­ موفقیت یا عدم موفقیت در امر تحصیل از دغدغه­های اصلی نظام آموزشی است و موفقیت و پیشرفت تحصیلی در هر جامعه نشان­دهنده­ی کارآمدی این نظام در زمینه­ هدف­یابی و توجه به رفع نیازهای فردی است. بنابراین یکی دیگر از مواردی که در این­جا باید مورد توجه قرار گیرد انگیزه­ی پیشرفت است. این انگیزه باعث تحرک، پویایی و برنامه ­ریزی صحیح در دانش­ آموزان می­شود و از این طریق می ­تواند بر موفقیت تحصیلی آن­ها اثر بگذارد. در واقع شرط مهم برای رشد و شکوفایی هر جامعه­ای وجود افراد آگاه، کارآمد و خلاق است و پرورش و تقویت انگیزه­ی پیشرفت سبب ایجاد انرژی و جهت­دهی مناسب رفتار، علایق و نیازهای افراد در راستای اهداف ارزشمند و معین می­باشد (وست و سادوسکی[24]، 2011). در آخر نیز باید به این نکته توجه کرد که دانش­ آموزان و نوجوانان سرمایه­های آینده جامعه محسوب می­شوند، نقش بی بدیل این قشر در روند رشد، توسعه و تعالی کشور بر هیچ کس پوشیده نیست، لذا هرگونه سرمایه گذاری برای این گروه سنی در جهت رشد و شکوفایی به عنوان پشتوانه­ای اساسی ضروری است.

 

1-4- اهداف تحقیق (هدف کلی، اهداف جزئی)

 

1-4-1- هدف کلی

 

هدف پژوهش حاضر، آن بود که به بررسی اثربخشی آموزش ابراز وجود بر سازگاری اجتماعی، خودپنداره و انگیزه­ی پیشرفت دانش­ آموزان اول و دوم دبیرستان یزد در سال تحصیلی 1392-1391 بپردازد، تا بتواند بستری مناسب جهت افزایش دانش موجود فراهم سازد. در همین راستا این پژوهش تلاش کرده است تا با آموزش ابراز وجود به عنوان یک مهارت و کفایت در ارتباطات میان فردی، اطلاعات، باورها، جرأت­ورزی، عزت­نفس و سلامت روانی دانش­ آموزان را افزایش دهد و اطلاعاتی جهت استفاده­ی روان­شناسان و مشاوران تربیتی فراهم آورد.

 

 

 

1-4-2- اهداف جزئی

 

تعیین تفاوت بین سازگاری اجتماعی گروه کنترل و آزمایش در پیش­آزمون و پس­آزمون
 

تعیین تفاوت بین خودپنداره­ی گروه کنترل و آزمایش در پیش­آزمون و پس­آزمون
 

تعیین تفاوت بین انگیزه­ی پیشرفت گروه کنترل و آزمایش در پیش­آزمون و پس­آزمون
 

تعیین تفاوت بین ناراحتی از ابراز وجود دانش­ آموزان گروه کنترل و آزمایش در پیش­آزمون و پس­آزمون
 

تعیین اثر بخشی آموزش ابراز وجود بر سازگاری اجتماعی دانش­ آموزان
 

تعیین اثر بخشی آموزش ابراز وجود بر خودپنداره­ی دانش­ آموزان
 

تعیین اثر بخشی آموزش ابراز وجود بر انگیزه­ی پیشرفت دانش­ آموزان.
 

تعیین اثر بخشی آموزش ابراز وجود بر کاهش ناراحتی از ابراز وجود دانش­ آموزان.
 

 

 

 

تعداد صفحه :237