جدول ۱-۳: نمودار طرح پژوهش

 

 

 

 

 

 

گروه آزمایش ‌پیش‌آزمون X ‌پس‌آزمون پیگیری گروه کنترل ‌پیش‌آزمون – ‌پس‌آزمون پیگیری

 

۳-۳ جامعه آماری، نمونه و روش نمونه گیری

 

جامعه آماری پژوهش را کلیه دانش ­آموزان متأهل دوره متوسطه دبیرستان­های دخترانه شهر قاین در سال تحصیلی ۹۳-۹۲ تشکیل دادند و نمونه مورد مطالعه نیز از طریق نمونه گیری هدفمند و از بین افراد داوطلب انتخاب شد. افراد داوطلب در ابتدا ۴۵ نفر بودند که با توجه به معیارهای شمول و عدم شمول (از جمله اجرای آزمون SCL-R-90) تعداد ۳۰ نفر انتخاب شدند که به­ صورت تصادفی ۱۵ نفر در گروه آزمایش و ۱۵ نفر در گروه کنترل قرار گرفتند.

 

معیارهای شمول

 

1. 1. فعال بودن طرح­واره­ها

 

1. 1. مؤنث بودن

 

1. 1. دانش ­آموز دوره متوسطه بودن

 

1. متأهل بودن

معیارهای عدم شمول

 

1. 1. عدم ابتلا به اختلالات جسمی و روانی مزمن که با بهره گرفتن از آزمون SCL-90-R.

   

 

1. مجرد بودن

 

۴-۳ ابزار گردآوری داده ­ها

 

در این پژوهش از ۳ ابزار برای سنجش متغیرها استفاده شده است. ۱) فرم کوتاه پرسشنامه طرح­واره یانگ (پیوست شماره ۱)، ۲) پرسشنامه رضایت زناشویی انریچ (پیوست شماره ۲) و ۳) پرسشنامه نشانه­ های اختلالات روانی (پیوست شماره ۳).

 

۱-۴-۳ فرم کوتاه پرسشنامه طرح­واره (SQ-SF)

 

این پرسشنامه ۷۵ سؤالی توسط یانگ (۱۹۹۸) برای ارزیابی ۱۵ طرح­واره ناسازگار اولیه ساخته شده است. این طرح­واره­ها عبارتند از: رهاشدگی/ بی­ثباتی، بی ­اعتمادی / بدرفتاری، انزوای اجتماعی / بیگانگی، نقص/ شرم، محرومیت هیجانی، وابستگی / بی­کفایتی، آسیب­پذیری نسبت به بیماری، خودتحول­نایافته/ گرفتار، شکست، استحقاق / بزرگ­منشی، خویشتن­داری و خودانضباطی ناکافی، اطاعت، ایثار، بازداری هیجانی، معیارهای سرسختانه/ عیب­جویی افراطی. هر سؤال بر مبنای یک مقیاس ۶ درجه­ای نمره­گذاری می­ شود (۱ برای کاملا نادرست، ۶ برای کاملا درست). در این پرسشنامه هر ۵ سؤال یک طرح­واره را می­سنجد. چنان­چه فرد در پاسخ به ۵ سؤال مربوط به هر طرح­واره، در ۳ سؤال، امتیاز ۵ یا ۶ کسب کند، آن طرح­واره ناسازگار در فرد فعال است. اعتبار و روایی این ابزار در پژوهش­های متعددی به اثبات رسیده است (اشمیت، جوینر، یانگ و تلچ^[۷۷]، ۱۹۹۵). والر، میر و هانیان^[۷۸] (۲۰۰۱) همسانی درونی مقیاس را ۹۶/۰ گزارش دادند. به­علاوه همسانی درونی برای تمامی خرده­مقیاس­ها بالاتر از ۸۰/۰ بود. پایایی بازآزمایی خرده­مقیاس­ها هم بین ۵/۰ تا ۸۲/۰ به­دست آمد. هنجاریابی این پرسشنامه که در ایران توسط صدوقی، آگیلاروفایی، رسول­زاده طباطبایی و اصفهانیان (۱۳۸۷) انجام گرفته، همسانی درونی با بهره گرفتن از آلفای کرونباخ در دامنه ۶۲/۰ تا ۹۰/۰ به­دست آمد. همچنین در پژوهش ‌دیوان‌داری، آهی، اکبری و مهدیان (۱۳۸۸) ضرایب همسانی درونی در دامنه ۶۵/۰ تا ۹۲/۰ به­دست آمد که نشان­دهنده همسانی درونی بالای خرده مقیاس­های پرسشنامه طرح­واره است و ضریب آلفای کرونباخ در پژوهش حاضر ۸۹/۰ به­دست آمد.

 

۲-۴-۳ پرسشنامه رضایت­مندی زناشویی انریچ^[۷۹]

 

این مقیاس توسط اولسون، فورنیر و درانکمن^[۸۰] (۱۹۸۹، نقل در ثنایی، ۱۳۷۹) با هدف تعیین حیطه­های کاری و نقاط قوت روابط زناشویی ساخته شد. این پرسشنامه از ۱۲ زیرمقیاس تشکیل شده است. مقیاس اول آن ۵ سؤال و سایر مقیاس­ها هرکدام ۱۰ سؤال دارد. در فرم ۱۱۵ سؤالی اجرا شده در ایران، برای هر سؤال ۵ گزینه خیلی زیاد، زیاد، در حد متوسط، کم و خیلی کم و برای سؤال­های ۹۶ تا ۱۰۵ گزینه­ های همیشه، اغلب اوقات، نمیدانم، خیلی کم و هیچ­وقت، در نظر گرفته شده است. نمره­گذاری سؤالات به صورت ۴، ۳، ۲، ۱، ۰ است. لذا حداکثر نمره آزمودنی در این پرسشنامه برابر ۴۶۰ است. نمره بالاتر نشانه رضایت­مندی بیشتر زناشویی است.

 

خرده­مقیاس­های این پرسشنامه از این قرار است:

 

1. 1. تحریف آرمانی^[۸۱]: این خرده­مقیاس که سؤالات ۱ تا ۵ پرسشنامه را شامل می­ شود تمایل شخص برای پاسخ متعارف به سوالات پرسشنامه را اندازه گیری می­ کند.

 

1. 1. رضایت زناشویی: این خرده­مقیاس رضایت و انطباق با ۱۰ جنبه رابطه زناشویی را که در زیر آمده است اندازه ­گیری می­ کند و سوالات ۶ تا ۱۵ را شامل می­ شود.

 

1. 1. مسائل شخصیتی^[۸۲]: این خرده­مقیاس که شامل سؤالات ۱۶ تا ۲۵ این پرسشنامه است، درک شخص را از همسرش با توجه به رفتارها و ویژگی­ها و سطح رضایت یا عدم رضایت که مربوط ‌به این موضوع­ها می­ شود، ارزیابی می­ کند. نمره بالا نشان­دهنده یک سطح پایین از پذیرش یا فقدان راحتی با شخصیت رفتار همسر است و نمره پایین نشان­دهنده سازگاری با همسر و رضایت از شخصیت همسر است.

 

1. 1. ارتباط^[۸۳]: این خرده­مقیاس نیز که به احساسات، اعتقادات و نگرش­های شخص نسبت به نقش ارتباط در تداوم روابط زناشویی مربوط می­ شود، شامل سؤالات ۲۶ تا ۳۵ پرسشنامه می­ شود. نمره پایین نشان­دهنده آگاهی زن و شوهر و رضایت از سطح و نوع ارتباط در روابط­شان و نمره بالا نشان­دهنده فقدان رضایت در ارتباط­شان است.

 

1. 1. حل تعارض^[۸۴]: ارزیابی نگرش­ها، احساسات و اعتقادات شخصی همسر در به وجود آوردن یا حل تعارض در این خرده­مقیاس که سؤالات ۳۶ تا ۴۵ را دربر ‌می‌گیرد. موضوع­ها بر روی روش­هایی برای خاتمه دادن به بحث تمرکز دارند. نمره پایین نشانگر نگرش­های واقع­گرایانه درباره تعارضات اجتماعی در روابط زناشویی است و نمره بالا نشان­دهنده عدم رضایت از روشی است که تعارضات حل می­شوند.

 

1. 1. مدیریت مالی^[۸۵]: این خرده­مقیاس تمرکز دارد روی علائق و نگرش­های مربوط به روش اقتصادی و مسائلی که در روابط زن و شوهر اداره می­شوند. نمره پایین نشان­دهنده رضایت از اداره مالی و نگرش واقع­بینانه نسبت به موضوعات مالی است و نمره بالا نشان­دهنده نگرانی­های مختلف در زمینه اداره مالی در روابط زناشویی است و شامل سؤالات ۴۶ تا ۵۵ می­ شود.

 

1. 1. فعالیت­های اوقات فراغت^[۸۶]: این خرده­مقیاس نیز که سؤالات ۵۶ تا ۶۵ را دربر ‌می‌گیرد، ترجیحات شخصی هر زوج را برای گذراندن اوقات فراغت ارزیابی می­ کند. نمره پایین نشان­دهنده انطباق، انعطاف­پذیری و توافق درباره استفاده از زمان­های فعال اوقات فراغت است و نمره بالا نشان­دهنده نارضایتی از این که چگونه فراغت در روابط زن و شوهر مورد استفاده قرار گیرد.

 

1. 1. رابطه جنسی^[۸۷]: این خرده­مقیاس که شامل سؤالات ۶۶ تا ۷۵ است، احساسات و نگرانی­های شخصی را درباره روابط جنسی و عاطفی با همسر ارزیابی می­ کند. سؤالات منعکس­کننده رضایت از ابراز عواطف و میزان احساس راحتی در بحث­های مربوط به موضوع­های جنسی و آمیزش جنسی است. نمره پایین نشان­دهنده رضایت از ابراز عواطف و نگرش مثبت درباره نقش مسائل جنسی در ازدواج و یا عدم توافق درباره تصمیمات مربوط به جلوگیری از حاملگی است.

 

 

• 1. 1. استراتژی عملیاتی به کار رفته برای سازمان های خدماتی

     

  

اصلی ترین عوامل استراتژی عملیاتی که در سازمان های خدماتی مطرح هستند به شرح زیر می‌باشد: (سیدحسینی، ۱۳۸۴)

 

1. 1. تکنولوژی تولید

 

1. 1. ظرفیت

 

1. 1. تسهیلات و جایابی

 

1. 1. تکنولوژی فرایند

 

1. 1. منابع انسانی

 

1. 1. تصمیمات عملیاتی

 

1. 1. یکپارچگی عرضه کنندگان

 

1. کیفیت

   1. هزینه کیفیت در سازمان های خدماتی

هزینه کیفیت در سازمان های خدماتی با سازمان های تولیدی تفاوت دارد. در سازمان های تولیدی هزینه های کیفیت اساساً محصول گرا^[۱۲] هستند در حالی که در سازمان های خدماتی کارمندگرا می‌باشند. با توجه به اینکه در سازمان های خدماتی، کیفیت وابسته به تعامل مشتری-کارمند است لذا هزینه های ارزیابی تمایل دارند که در مقایسه با سازمان های تولید، بخش بزرگی از هزینه کیفیت محسوب شوند. بعلاوه هزینه نارسائی داخلی تمایل دارد که در سازمان های خدماتی با ارتباط بالا، کمتر باشد چرا که فرصت اندکی برای اصلاح یک خطا قبل از رسیدن خدمت به مشتری وجود دارد.

 

با توجه به اینکه بخش بزرگی از هزینه های عملیاتی به کارکنان نسبت داده می شود، لذا اغلب مواقع کاهش در هزینه کل کیفیت به معنی کاهش زمان کار انجام شده و در نتیجه کاهش کارکنان می‌باشد. (سیدحسینی، ۱۳۸۴) تمامی سازمان‌ها اعم از انتفاعی و یا غیرانتفاعی مجبورند برای کالاها و یا خدمات خود قیمت تعیین کنند، که این موضوع تحت تاثیر عوامل داخلی و یا خارجی شرکت است. عوامل محیط داخلی شرکت شامل اهداف، خط‌مشی، ترکیب عناصر بازاریابی و هزینه های شرکت هستند و از جمله عوامل محیطی می‌توان به ماهیت بازار و تقاضا، شرایط رقابتی و واسطه‌ها اشاره کرد. (سعیدنیا، ۱۳۸۸)

 

کاهش هزینه به سازمان فرصت پالایش و حتی فرموله کردن مجدد راهبرد کلی سازمان را می‌دهد. در اصل ر امر کاهش هزینه ها صرفاً هزینه ها را کاهش نمی دهیم. بلکه سازمان تصمیم می‌گیرد که چه چیز به لحاظ راهبردی دیگر موضوعیت ندارد و در نقطه مقابل چه چیزهایی را باید حفظ کرد. (بانرجی، ۲۰۰۹)

 

• 1. هزینه^[۱۳]

حسابداران ، اقتصاددانان، مهندسین، مدیران و سایر افرادی که بنحوی با مشکلات مربوط به هزینه روبرو هستند مفاهیم و اصطلاحاتی را بر حسب نیازشان برای هزینه بیان کرده‌اند.

 

1. 1. هزینه عبارت از کاهش ناخالص دارایی ها و یا افزایش ناخالص بدهی ها می‌باشد که ناشی از فعالیت های انتفاعی یک واحد تجاری بوده و سبب تغییر حقوق صاحبان سهام گردیده و طبق اصول مورد قبول حسابداری شناسایی و اندازه گیری می شود. (عالی ور، ۱۳۸۷)

 

1. 1. یعنی از دست دادن منابع به منظور دستیابی به یک هدف مشخص واقع شده و برحسب واحد پول اندازه گیری می شود. (پیروی، ۱۳۸۳)

 

1. 1. هزینه عبارت است از قیمت مبادله منابع از دست داده شده یا فدا شده جهت تضمین منافع.

      1. انواع هزینه ها

 

1. ۲-۹ هزینه های مستقیم

هزینه هایی که مستقیماً برای انجام فعالیت های سازمان صرف می‌شوند. مانند هزینه تأمین مواد اولیه، حقوق دستمزد عوامل اجرایی و… هزینه های مستقیم معمولاً با زمان نسبت معکوس دارد و این نسبت معمولاً خطی نمی باشد. (حاج شیرمحمدی، ۱۳۷۵)

 

1. ۲-۹ هزینه های غیر مستقیم

هزینه هایی که مستقیماً در اجرای فعالیت های سازمان دخالت ندارند مانند هزینه های اجاره دفتر مرکزی یا هزینه کارکنانی که در دفتر کارفرما یا پیمانکار اشتغال دارند را هزینه های بالاسری^[۱۴] گویند.

 

• 1. فصول هزینه

فصول هزینه هر یک از فصول چهار گانه هزینه های پرسنلی، هزینه های اداری، هزینه های سرمایه ای و پرداخت های انتقالی از موارد زیر تشکیل شده اند:

 

• هزینه های پرسنلی:

 

1. 1. حقوق و دستمزد: شامل حقوق و دستمزد کارکنان رسمی و غیر رسمی و کارگران، اعتبارات حق التدریس (در مؤسسات آموزشی)، حق التحقیق (در مؤسسات پژوهشی و آموزشی)

 

1. مزایا و کمک ها: این مزایا شامل تمام مزایا و کمک هایی که به طور مستقیم و غیرمستقیم به کارکنان پرداخت می شود، انواع مختلف فوق العاده ها و مزایای شغلی کارکنان و کارگران، پاداش کارکنان و کارگران رسمی و غیررسمی، اضافه کار کارکنان و کارگران رسمی و غیررسمی، اعتبارات بیمه درمانی، جیره های غذایی کارکنان،د اعتبارات تحصیلی کارکنان، حق تأهل و حق اولاد کارکنان را می توان نام برد.

 

• هزینه های اداری:

آن دسته از هزینه هایی که برای نگهداری اموال منقول و غیرمنقول، فراهم نمودن تسهیلات وتهیه مواد اولیه و لوازم مصرف شدنی برای اجرای عملیات یا نظارت لازم است، هزینه های اداری نامیده می شود. (صراف، ۱۳۵۶)

 

(کلیه هزینه ایاب و ذهاب کارکنان و فوق العاده مأموریتهای داخل و خارج از کشور، هزینه های حمل و نقل و پست، هزینه های ارتباطات و مخابرات)

 

1. 1. کلیه هزینه های خدمات قراردادی شامل هزینه های تعمیر و نگهداری ساختمان، تعمیر و نگهداری وسایل نقلیه، ماشین آلات، وسایل اداری و همچنین هزینه چاپ و انتشارات، آگهی و تشریفات، هزینه های مطالعات، تحقیقات و بررسی ها

 

1. 1. هزینه های سوخت، برق و آب

 

1. 1. هزینه های کالای مصرفی برای نگهداری اموال و برای امور مطبوعاتی، تبلیغاتی و تشریفات و کلیه کالاها و لوازم مصرفی مورد نیاز برای سایر عملیات حسب فعالیت دستگاه.

 

1. هزینه های سری که شامل هزینه هایی است که در موارد ضروری طبق دستور مقامات صلاحیتدار پرداخت می شود.

 

• هزینه های سرمایه ای

این فصل از هزینه های جاری شامل هزینه های زیر است: (زمانی، ۱۳۸۰)

 

1. 1. مطالعه برای ساختمان و تأسیسات شامل هزینه های مربوط به مطالعات و تهیه نقشه ها و نظارت در امر ایجاد ساختمان و تجهیزات زیربنایی توسط دستگاه.

 

1. 1. خرید زمین و ساختمان، حق سرقفلی، حق انشعاب آب و برق و تلفن و کلیه حق امتیازها.

 

1. 1. اعتبارات مربوط به خرید خدمات یا کالاها برای احداث انواع ساختمان‌های مورد نیاز و سایر تأسیسات زیربنایی احداثی.

 

1. اعتبارات خرید دستگاه‌ها و ماشین آلات ثابت و متحرک

سایر کالاهای مصرف نشدنی شامل اثاثیه و تجهیزات اداری غیرمصرفی، کتب و نشریات

 

• هزینه بندر و حقوق و عوارض

هزینه حقوق و عوارض بندری به کشتی ها شامل موارد زیر می‌باشد:

 

1. 1. حق ورود کشتی به دهانه بندر

 

1. 1. حق ورود کشتی به بندر

 

1. 1. حق تخلیه و بارگیری در اسکله

 

1. 1. حق تخلیه و بارگیری در لنگرگاه

 

 

در ضابطه شخصی، ملاک شناسایی «عسر و حرج» میزان ظرفیت و تحمل شخص مبتلا‌به می‌باشد. به بیان دیگر برای تشخیص عسر و حرج، وضع شخصی که دچار مشقت و رنج شده در نظر گرفته می‌شود.

 

برخی از فقها معتقدند که معیار تشخیص عسر و حرج، نوعی است. مرحوم نراقی در خصوص معیار سنجش عسر و حرج بیان می‌دارد: «حرج آن است که علاوه بر سخت بودن انجام عمل بر فاعل آن، اکثر مردم هم آن را عملی سخت بدانند و به مجرد اینکه انجام عملی برای فردی سخت آمد، نمی‌توان گفت عمل حرجی است؛ بلکه عموم مردم باید آن را عملی سخت بدانند»^[۴۴].

 

لیکن برخی دیگر از فقها معتقدند که معیار تشخیص عسر و حرج، شخصی و فردی است. آن‌ ها چنین استدلال می‌کنند که «عناوین وارده در لسان ادله دارای مصادیق شخصی است و اراده حرج نوعی، نیازمند قرینه‌ای است که در این ادله موجود نیست و روایاتی هم که ناظر به رفع حرج از نوع مردم است از مقوله حکمت حکم محسوب می‌شود»^[۴۵].هم چنین این فقها بیان ‌داشته‌اند که «چون دلیل لا حرج بر ادله دیگر حکومت دارد بدیهی است جایی برای پذیرش حرج نوعی باقی نمی‌ماند؛ زیرا معنی حکومت از یک سو رفع هر حکمی است که موجب حرج باشد و از سوی دیگر بقای احکامی است که مقتضی حرج نباشد و این همان معنی شخصی بودن است»^[۴۶].

 

«گر چه تشخیص و تمایز عسر و حرج نوعی و شخصی دشوار است و تأمل زیاد ‌در مورد آن نشان می‌دهد که هر دو صورت، نتیجه یکسانی دارند اما به هر‌ حال اکثر فقها عقیده دارند که منظور از «عسر و حرج»، عسر و حرج شخصی است و قانون‌گذار، این قاعده را به صورت کلی و نوعی وضع نکرده است بلکه به شخص خاصی نظر دارد که در این وضعیت قرار می‌گیرد. عرف نیز معنای دیگری را استنباط نمی‌کند و اساساً امکان ندارد عسر و حرج به صورت نوعی و بدون در نظر گرفتن شخص خاصی، وضع شود. البته شاید بتوان گفت در اینجا باید میان مرحله وضع قاعده و مرحله اجرای آن، تفاوت قائل شد. بدین صورت که قانون‌گذار در مقام وضع قاعده، به شخص خاصی نظر ندارد بلکه نوع مردم را در نظر می‌گیرد اما هنگام اجرای قاعده، شخص خاصی مورد نظر است زیرا تا شخص خاصی در وضعیت عسر و حرج و سختی قرار نگیرد، نمی‌توان قاعده را اجرا کرد»^[۴۷].

 

در رابطه با تشخیص عسر و حرج زوجه نیز، به نظر می‌رسد اگر معیار نوعی را ملاک سنجش عسر و حرج زوجه قرار دهیم، ممکن است شرایط ایجاد شده در زندگی مشترک برای شخص زوجه مشقت بار و دشوار باشد در حالی که تحمل این شرایط برای سایر افراد، امکان‌پذیر و بدون مشقت باشد. به عبارت دیگر ممکن است با اعمال ملاک نوعی، زوجه همچنان در وضعیت مشقت بار باقی بماند و هدف قانون‌گذار مبنی بر تأمین حقوق زوجه و رهایی وی از زندگی مشترک حرجی محقق نگردد. ‌بنابرین‏ ملاک نوعی به تنهایی نمی‌تواند ضابطه تشخیص عسر و حرج زوجه قرار گیرد.

 

همچنین به نظر می‌رسد که عسر و حرج شخصی نیز به تنهایی نمی‌تواند معیار سنجش عسر و حرج زوجه قرار بگیرد، زیرا ممکن است ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی دستاویزی برای سوء استفاده زوجه قرار بگیرد و زوجه بر خلاف واقعیت ادعا کند که در شرایط مشقت باری قرار دارد، در حالی که از نظر عقلی و عرفی چنین شرایطی نمی‌تواند برای زوجه ایجاد عسر و حرج در زندگی مشترک نماید.

 

به همین جهت، برخی از حقوق ‌دانان بر این عقیده‌اند که در تعیین عسر و حرج، ملاک نوعی یا شخصی به تنهایی کافی نیست و هر دو ملاک توأمان باید در نظر گرفته شود.

 

«در تعیین و تشخیص عسر و حرج ملاک نوعی بودن و یا شخصی بودن تنهایی کافی نمی‌باشد بلکه در این گونه موارد علاوه بر در نظر گرفتن حالت روحی و جسمی شخص در تشخیص عسر و حرج باید داوری عرف معقول را نیز در نظر گرفت. به عبارتی دیگر، فعلی حرجی و طاقت فرساست که علاوه بر دشواری انجام آن برای فاعل، داوری عرف نیز بر آن صحه بگذارد و در آن مورد خاص انجام عمل را برای مکلف با صفات و حالات خاص مشکل بداند، هر چند که در شناسایی عسر و حرج معیار شخصی، ملاک اصلی است»^[۴۸].

 

لذا با توجه به توضیحات ارائه شده به نظر می‌رسد که مناسب‌ترین معیار در تشخیص عسر و حرج زوجه در نظر گرفتن هر دو جنبه شخصی و نوعی می‌باشد. چنان‌که از بند ۴ ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی^[۴۹] نیز در یافت می‌شود که قانون‌گذار هر دو معیار نوعی و شخصی را با هم جمع نموده است.

 

دکتر کاتوزیان نیز در خصوص معیار تشخیص عسر و حرج زوجه بیان داشته است: «چون در هر دعوا، وضع خاص زن و شوهر و شرایط زندگی زناشویی آنان مطرح می‌شود، باید عسر و حرج انسانی متعارف در آن شرایط خاص، معیار قرار گیرد. بدین ترتیب، باید پذیرفت که معیار تمییز عسر و حرج، هر دو چهره نوعی و شخصی را دارد؛ نوعی است از این جهت که انسانی متعارف و طاقت او مورد نظر قرار می‌گیرد، شخصی است بدین اعتبار که وضع انسان متعارف در شرایط ویژه زن، معیار است نه به طور نوعی»^[۵۰].

 

هم چنین دکتر امامی نیز در ذیل بند ۴ ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی شرح داده‌اند: «ملاک تشخیص آنکه چه امری سوء معاشرت است و تشخیص درجه‌ای که زن نمی‌تواند زندگانی زناشویی را ادامه دهد، به نظر عرف می‌باشد که در هر مورد با در نظر گرفتن وضعیت روحی و اخلاقی و اجتماعی زوجین و همچنین وضعیت محیط از حیث زمان و مکان آن را تعیین می‌کند»^[۵۱].

با توجه به مطالب ارائه شده می‌توان نتیجه‌گیری کرد که ملاک تشخیص عسر و حرج باید تلفیق نظریه نوعی و شخصی باشد و قاضی جهت صدور مجوز طلاق، بایستی از یک طرف انسان متعارف را در نظر بگیرد و از طرف دیگر موقعیت و شرایط زوجه را مورد توجه قرار بدهد. به عبارت دیگر، عسر و حرج زوجه از یک سو «شخصی» است و از سوی دیگر با توجه به امثال او «نوعی» است و قاضی برای تشخیص عسر و حرج زوجه باید هر دو معیار شخصی و نوعی را به شرحی که گذشت، توأمان به کار گیرد. در هر حال «تشخیص اینکه ادامه زندگی برای زن غیر قابل تحمل می‌باشد، با قاضی است»^[۵۲].

 

گفتار دوم- اوصاف قاعده «نفی عسر و حرج»

 

قاعده «نفی عسر و حرج» مبنای طلاق به درخواست زوجه به دلیل عسر و حرج می‌باشد؛ لذا برای درک بهتر قاعده «نفی عسر و حرج»، در ادامه نوشتار اوصاف قاعده مذبور بررسی خواهد شد.

 

بند نخست- اوصاف مشترک قاعده «نفی عسر و حرج» و سایر قواعد فقهی

 

۱- خصیصه جاودانگی

 

«قوانین فقهی، زاده‌ی عقل محدود بشر نیست تا در نتیجه به نژاد، قبیله، طایفه، قوم، سرزمین و نسل و زمان ‌و مکان خاصی محدود شود، بلکه حکمت الهی آن را برای مصلحت انسان در همه‌ نسل‌ها و سرزمین‌ها و اقوام و طوایف و نژادهای گوناگون و زمان‌ها و مکان‌های مختلف وضع ‌کرده‌است و از همین رهگذر است که اندیشه‌های پاک و تابناک بشری آن را مورد پذیرش قرار داده است. هر چه زمان بگذرد و اندیشه بشریت تکامل یابد، مجال دیگری پدید می‌آید تا به وسیله علم فقه پرده از اسرار تازه‌ای کنار رود، احکام ارزنده‌ای در راستای تکامل و پیشرفت بشری عنوان شود و تشکیلات منسجم نوینی برای زندگی انسان‌ها پی‌ریزی گردد. قوانین فقهی پایه های زندگی عملی نو و تازه‌ای را برای انسان می‌ریزد که بر اساس ساختار اجتماعی دقیقی استوار گشته و معیارهای کاملی را برای همیاری و تعاون انسان‌ها ارائه می‌دهد، چنان که مسئولیت عبادی مردم در برابر خداوند را همپای طرح تشکیلات سیاسی جامعه می‌نمایاند»^[۵۳].

 

(۴-۱) تعریف مفاهیم

 

(۱-۴-۱) بیوفیدبک

 

تعریف نظری: بیوفیدبک دستگاهی است که عملکرد نوروماسکولار واحدهای حرکتی را نمایش می‌دهد و بواسطه آن فرد کنترل ارادی روی فعالسازی انتخابی از یک واحد حرکتی به دست می آورد که اساسی برای آموزش حرکتی است و باعث فعالسازی پیشرونده و مهار مجموعه واحدهای حرکتی بزرگتر می‌گردد [۱۰].

 

تعریف عملیاتی: دستگاه بیوفیدبک مورد استفاده در این پژوهش یک دستگاه پروکامپ۵، پنج کاناله است. این دستگاه دارای دو فیبر نوری و یک الکترود خنثی است که مجموعا به یک کامپیوتر اتصال دارد.

 

(۲-۴-۱) سکته مغزی

 

تعریف نظری: بیماری سکته مغزی مجموعه ای از علائم کلینیکی است مربوط به عملکرد ناحیه ای یا کلی مغز که به طور ناگهانی ایجاد شده و بیش از ۲۴ ساعت تداوم می‌یابد، هیچ علت واضحی جز منشا عروقی ندارد [۱, ۱۶].

 

تعریف عملیاتی: این بیماری که اختلالات حرکتی مختلفی از جمله فلج اندام فوقانی و تحتانی ایجاد می‌کند، نیازمند درمان‌های متفاوت از جمله توانبخشی است.

 

(۳-۴-۱) دامنه حرکتی مفاصل دست

 

تعریف نظری: میزان حرکت قابل انجام در مفصل به عبارتی قوس حرکتی مفصل که در صفحه خاص حرکتی صورت می‌گیرد.

 

تعریف عملیاتی: در این پژوهش عبارت است از میزان حرکتی که در مفصل وجود دارد، به وسیله ابزار گونیامتر ارزیابی می‌گردد و بر حسب درجه محاسبه می شود. گونیامتر مورد استفاده در این پژوهش با جنس استیل و با نام تجاری Toff می‌باشد.

 

(۴-۴-۱) وضعیت شناختی

 

تعریف توصیفی: مجموعه ای از جریان های فکری پیچیده که از طریق آن، فرد محیط خود را شناخته و در آن عمل کرده و از تجربیات گذشته بهره می‌گیرد و ایده های نو برای بقای خویش خلق می‌کند. ( کوکرول و همکاران،۱۹۸۸)^[۱۶] [۱۷]

 

تعریف عملیاتی: وضعیت شناختی در این پژوهش عبارت است از کسب امتیاز توسط فرد بیمار در آزمونMMSE که یکی از معیارهای ورود می‌باشد.

 

(۵-۴-۱) عملکرد روزمره زندگی

 

تعریف توصیفی: تکالیف معمول عملکردی هستند که در حیطه زندگی روزمره قرار دارند و شامل مراقبت از خود، اداره منزل، ارتباطات، مراقبت شخصی و تردد در جامعه می‌باشد. طبق چک لیست استاندارد بارتل ۱۰ فعالیت روزانه شامل (غذا خوردن، حمام کردن، لباس پوشیدن و…) ارزیابی می‌گردد [۱۸].

 

تعریف عملیاتی: در این پژوهش عبارت است از کسب نمره ای که فرد از آزمون بارتل^[۱۷] می‌گیرد. ارزیابی وضعیت عملکردی واستقلال فرد ‌در دامنه ۰ تا۱۰۰ با بهره گرفتن از پرسشنامه بارتل که یک ابزار مؤثر و کارآمد در ارزیابی میزان استقلال یا وابستگی فرد در انجام دادن فعالیت های روزمره زندگی می‌باشد.

 

(۶-۴-۱) میزان تون عضلانی (اسپاستی سیتی)

 

تعریف توصیفی: اسپاستی سیتی جزء سندرم نورون عصب مرکزی^[۱۸] است که پروسه توانبخشی بسیاری از بیماران سکته مغزی را تشکیل می‌دهد. بعبارت دیگر افزایش شدت مقاومت در برابر حرکت در اثر افزایش پسیو طول عضله است که به دلیل برداشتن مهار قسمت های فوقانی نخاع از روی نخاع در طول استرچ هر دو گروه عضلات فازیک و تونیک صورت می‌گیرد [۱۸]. برای ارزیابی شدت اسپاستیسیتی از آزمون آشورث اصلاح شده^[۱۹] استفاده می‌گردد. آشورث این معیار را برای درجه بندی میزان اسپاستی سیتی بیماران مالتیپل اسکلروزیس به کار برد [۱۹]. سپس اسمیت و بوهانون آن را اصلاح کرده و روایی و پایایی آن را بررسی کردند [۲۰].معیار آشورث در همه ‌گروه‌های عضلانی ارزیابی شده [۲۱, ۲۲] و در ایران نیز روایی و پایایی این تست بررسی شده است [۲۳].

 

تعریف عملیاتی: در این پژوهش عبارت است از نمره ای که بر اساس آزمون آشورث اصلاح شده به میزان سفتی عضلات فلکسور مچ داده می شود.

 

(۵-۱)اهداف کلی

 

(۱-۵-۱) هدف کلی:

 

ارزیابی کارآمدی بیوفیدبک تراپی بر روی عملکرد دست بیماران سکته مغزی بزرگسال

 

(۲-۵-۱) اهداف اختصاصی

 

1. 1. بررسی تاثیر بیوفیدبک تراپی بر اسپاستی سیتی بیماران سکته مغزی بزرگسال

 

1. 1. بررسی تاثیر بیوفیدبک تراپی بر روی حرکت اکستنسیون آرنج، مچ دست و بند اول^[۲۰] انگشتان دست بیماران سکته مغزی بزرگسال

 

1. بررسی تاثیر بیوفیدبک تراپی بر فعالیت های روزانه زندگی بیماران سکته مغزی بزرگسال

(۳-۵-۱) اهداف کاربردی:

 

معرفی یک روش مکمل در کنار مداخلات کاردرمانی با هدف افزایش کیفیت زندگی افراد دچار سکته مغزی و خانواده های آن ها

 

(۶-۱) سوالات و فرضیه‌ها

 

1. 1. آیا استفاده از مدالیته بیوفیدبک روی اسپاستی سیتی اندام فوقانی تاثیر دارد یا خیر؟

 

1. 1. آیا استفاده از مدالیته بیوفیدبک می‌تواند روی افزایش دامنه حرکتی مفصل آرنج تاثیر داشته باشد؟

 

1. 1. آیا استفاده از مدالیته بیوفیدبک می‌تواند روی افزایش دامنه حرکتی مفصل مچ تاثیر داشته باشد؟

 

1. 1. آیا استفاده از مدالیته بیوفیدبک می‌تواند روی افزایش دامنه حرکتی مفصل انگشتان (متاکارپوفالنجیال) تاثیر داشته باشد؟

 

1. آیا استفاده از مدالیته بیوفیدبک بر فعالیت های روزانه زندگی فرد تاثیر خواهد داشت؟

فصل دوم

 

فصل دوم

 

(۱-۲) مقدمه

 

در این فصل اطلاعات نظری مربوط به سکته مغزی، مشکلات حرکتی پس از سکته مغزی، وضعیت عملکردی روزانه و کیفیت زندگی و تکنیک های مورد استفاده در توانبخشی و کاردرمانی توضیح داده می شود، همچنین معرفی تکنیک درمانی الکترومیوگرافی بیوفیدبک و سپس خلاصه ای از تحقیقات انجام شده در رابطه با استفاده ازالکترومیوگرافی بیوفیدبک به تفضیل بیان خواهد شد.

 

(۲-۲) سکته مغزی

 

آسیب های عروقی مغز شایعترین بیماری های ناتوان کننده دستگاه عصبی می‌باشند. سکته مغزی زمانی اتفاق می افتد که جریان خون مغز دچار اختلال شود و قسمتی از بافت مغز به دلیل کاهش اکسیژن از بین برود. علت این امر می‌تواند انسداد یا خونریزی عروق خونی باشد. مرگ نورون ها بواسطه از دست دادن اکسیژن از طریق فرآیندهای پیچیده ای صورت می‌گیرد؛ افزایش میزان سمیت واسطه های شیمیایی، رهایی بیش از حد گلوتامات از نورون های آسیب دیده، افزایش میزان کلسیم داخل سلولی و افزایش فعالیت آنزیم های وابسته به کلسیم می‌باشد [۲۴].

 

• • کاهش اکسیژن با ایجاد رادیکال آزاد نیز باعث مرگ نورون ها می شود، مرگ سلولی که به صورت ژنتیکی برنامه ریزی شده آپوپتوز نامیده می شود.

 

• • علی‌رغم افزایش درک پایه ای ازفرایندهای زیستی شیمیایی مرگ نورون، بهترین درمان برای سکته مغزی تامین جریان خون مغز قبل از تشکیل لخته و آمبولی، با بهره گرفتن از داروهای ضد انعقاد خون مثل آسپرین، هپارین و وارفارین است.