چکیده
به منظور بررسی تحمل به سرما و تغییرات کربوهیدرات های محلول و محتوای آب جوانه و شاخه یکساله 22 رقم تهاک، آزمایشهی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی، در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کردسهتان در دی و اسهفند مهاه سهال1390 انجام شد. بعد از اعمال تیمارهای سرما) 10- تا 30- درجه سانتیگراد(، مقادیر 50LT ارقهام بها اسهتفاده از روش نشهت یهونی وقهوه ای شدن سنجیده شد .ارقام از نظر تحمل به سرما در هر دو مرحله نمونه برداری اخهتلاف معنهی داری بها ههم داشهتند )01/0P≤(.
همبستگی بالایی بین تحمل به سرمای برآورد شده با هر دو روش نشت یونی و قهوه ای شهدن وجهود داشهت. براسهاس مقهادیر 50LT اندازهگیری شده با روش نشت یونی در دی ماه، بیشترین تحمل به سرمای جوانه در رقم ’ بولمسکه‘ )50LT برابر 5/26- درجه سهانتی -گراد( و کمترین تحمل به سرما در رقم ’گون کله باب ‘ )50LT برابر 8/20- درجه سانتیگراد( مشاهده شد. براساس مقادیر 50LT جوانهه اندازه گیری شده با روش نشت یونی در این مرحله ارقام به سه دسته تقسیم شدند: 1( ارقام متحمل به سرما )50LT برابر 25- تها 27-( شامل ’بول مسکه‘، ’سرقوله‘، ’خلیلی‘، ’بیدانه قرمز‘ و ’فخری زودرس‘، 2( ارقام نیمه متحمل )50LT برابر 23- تا 25-( شامل ’ شرشهره‘، ’شاهینی‘، ’شیرازی‘، ’گزنهای‘، ’رشه‘، ’تبرزه‘، ’بیدانه سفید‘، ’نفتی‘، ’ملایی‘ و ’فخری دیررس‘ و 3( ارقام با تحمهل کمتهر )50LT برابهر
21- تا 23-( شامل ’صاحبی‘، ’لعل‘، ’صحنه ای‘، ’عسگری‘، ’مره ای‘، ’ریش بابا‘ و ’گون کله باب‘. بهرخلاف مقهدار کربوهیهدرات ههایمحلول، محتوای آب جوانه در ارقام متحمل به سرما کمتر از ارقام دیگر بود. این امر تأییدی بر ارتباط بین آبکشهیدگی جوانهه و تجمهعکربوهیدرات ها با تحمل به سرمای تاک میباشد.
کلید واژه ها: انگور، تحمل یخ زدگی، تنش سرما، سازگاری به سرما
* نویسنده مسئول :Email
مقدمه
سرمازدگی یکی از مهمترین عوامل کاهش دهنهده محصهولباغات تاک[1]در اقلیم های سرد به شمار می رود که در برخی سال ها باع تحمیل زیان های اقتصادی کلانی به تهاک داران می شود. به عنوان مثال ،افت شهدید دمها در زمسهتان سهال1386، ضمن کاهش20 درصدی محصول تاکستان ها، منجر به تنزل جایگاه جهانی تولید انگور کشور از رتبه هفهتم بههنهم شد [4]. میزان تحمل به یخ زدگی و سازگاری به آن در بین گونه ها، ارقام و اکوتیپ ها متفاوت اسهت کهه ایهن امهرنشاندهنده تغییرات ژنتیکی تحمهل بهه سهرما و سهازگاریژنتیکی به آب و هوای منطقه می باشهد [13]. بیشهتر ارقهامتاک اروپایی نیاز سرمایی کمی )100-500 ساعت( دارند و زودگلدهی آن باع تحمیل صدمات یخ زدگی به این گونه می شود [8، 14 و 15]. سازگاری به سرما مستلزم تغییهر درجنبه ههای فیزیولهوژیکی و بیوشهیمیایی سهلول هها از قبیهلکاهش محتوای آب بافتها ،افزایش محتوای پهروتئین ههایمحل ول، فن ول ک ل و تنظ یمکنن ده ه ای اس مزی از قبی ل کربوهیدرات های محلول و پهرولین اسهت کهه همزمهان بهاکاهش تدریجی دما در گیاهان ایجاد مهی شهود [4، 9، 10 و 24]. افزایش در محتوای کربوهیدرات های محلهول ارتبهاطتنگاتنگی با افزایش تحمل یخ زدگی جوانهه تهاک دارد [11، 15، 24 و 32]. در انگور تیمارهای سرمایی باعه افهزایشمقدار کربوهیهدرات ههای محلهول و پهرولین در جوانهه ههامی شود [1، 15 و 24].
تحمل یخ زدگی در درختان میوه با اسهتفاده از شهاخصدمای 50 درصد کشندگی تعیین می شود [31]. یکی از راه-های ممکن برای اندازه گیری 50LT جوانه و شاخه های تاک طی فصل رکود، اعمال تنش سرمای مصنوعی است کهه بهاسهنجش دقیهق دمهای بافهتهها و زنهده مهانی آنها، امکهاناندازه گیری سریع تحمل یخزدگی در ارقام جدید و باغ های احداث شده تحت تأثیر عوامل محیطی و عملیات های باغی مختلف را فراهم مهی کنهد. اعمهال تهنش سهرما در شهرای آزمایشگاه یکی از راهکارهای سودمند برای ارزیابی تحمل به سرما در گیاههان اسهت . پهس از تهنش سهرما،اندازهگیری درصد نشهت یهونی بافهتهها بهه عنهوان یه شاخص مناسب برای تخمین سلامت و تراوایی غشاء است که توس محققین مختلف برای ارزیابی تحمهلبه سرمای گیاهان اسهتفاده شهده اسهت [2، 4، 9 و 24]. در تحقیقی با بهره گرفتن از روش نشت یونی، تحمل بهه سهرمای25 رقم وحشهی تهاک ارزیهابی شهد [32]. قههوه ای شهدناکسایشی بافت های شاخه و جوانه یه شهاخص چشهمیقابل اطمینان برای ارزیابی خسارت سرمایی در تهاک اسهت[4، 7، 19 و 22]. با بهره گرفتن از روش قهوه ای شهدن جوانهه، زنده مانی جوانه اولیه 20 رقم تاک را بررسهی و تحمهل بههسرمای پاییزه این ارقام مشهخص شه د [22]. در مطالعهه ای تحمل بهه سهرمای 66 ژنوتیهپ تهاک بها اسهتفاده از روشقهوه ای شهدن اکسایشهی جوانهه بررسهی شهد کهه طهی آن بیشترین تحمل به سرما مربوط به هیبریدهای درونگونهه ای تاک آمریکایی و هیبریدهای منشاء گرفته از تاک اروپهایی و تاک آمریکایی بود [16]. در کنار ایه ن روش هها ی ارزیهاب ی، بررسی روند تغییرات بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی مرتب بهاسرما می تواند برای تحلیل جامع تر ظرفیت تحمل بافت های گیاهان از جمله تاک به تنش یخ زدگی در ی منطقه معهینمورد استفاده قرار گیرد .
روش های مختلفهی بهرای کهاهش یها کنتهرل خسهارتسرمازدگی در باغات وجهود دارد .اسهتفاده از ارقهام مقهاومیکی از راهکارهای منطقی و کم هزینهه بهرای تولیهد پایهدارمحصولات باغبهانی مهی باشهد . غربهالگری ارقهامبومی براساس تحمهل بهه سهرما و شهناخت مکانیسهم ههایدرگی ر در آن یک ی از اولوی ت ه ای مه م در برنام ه ه ای به نژادی و به زراعی تاک در مناطق سردسیر می باشد. اسهتانکردستان به دلیل داشتن ژرم پلاسهم غنهی، یکهی از منهاطقمستعد برای شناسهایی ارقهام متحمهل بهه سهرما در تهاک واستفاده از آنها به عنوان گزینه های اصهلاحی اولویهت دار بهاهدف معرفی ارقام متحمل به سرما می باشد کهه تهاکنون بههطور جدی مورد توجه پژوهشگران تاک قرار نگرفته است.
ههدف از انج ام پهژوهش حاض ر، ارزیهابی تحم ل ب هسرمای زمستانه 22 رقم تاک کشت شده در استان کردستان با بهره گرفتن از دو روش اندازه گیهری نشهت یهونی و قههوه ای شدن اکسایشی جوانه و شهاخه یکسهاله در مهاهههای دی واسفند میباشد. همچنین برخی شهاخص ههای فیزیولوژیه مرتب با تحمل به سرما از قبیل کربوهیدرات های محلول و محتوای آب نیز در تمامی ارقام طی این مراحل اندازه گیری شد .
مواد و روشها
این پژوهش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سههتکرار )هر تکرار شامل دو بوته تاک( روی 22 رقم تجهاریتاک شامل ’بول مسهکه ‘، ’بهی دانهه سهفید ‘، ’بهی دانهه قرمهز‘، ’تبرزه‘، ’خلیلی‘، ’رشه‘، ’ریش بابها ‘، ’سهرقوله ‘، ’شهاهینی ‘،
’شرشره‘، ’شهیرازی ‘، ’صهاحبی ‘، ’صهحنه ای‘، ’عسهکری ‘،
’فخری دیررس‘، ’فخری زودرس‘، ’گزنه ای‘، ’ گون کله باب‘،
’لعل‘ ، ’ملایی‘، ’مره ای‘ و ’نفتهی ‘ از بهاغ مهادری واقهع درکلکسیون انگور مرکز تحقیقات کشاورزی و منهابع طبیعهیاس تان کردس تان و ط ی دو مرحل ه زم انی ) 15 دی و 10 اسفند( در زمستان سال 1390 انجام شد. بوته ههای سهالم وبا رشد یکنواخت انتخاب شده و در هر مرحله به ازای ههرتیمار دمایی از اطراف بوته ها پنج شهاخه بهه طهول 25-20 سانتی متر از گره های میانی شهاخه ههای یکسهاله انتخهاب وجمع آوری شد. شاخه ها پس از علامت گذاری، درون حوله کاغذی مرطوب پیچیده شده و بلافاصله با یخدان یونولیتی برای ارزیابیهای بعهدی بهه آزمایشهگاه تحقیقهات باغبهانیدانشگاه بوعلی سینا واقع در شهر همدان منتقل شدند.
به منظور حذف آلودگی های سطحی، شاخه های یکساله با آب مقطر شستشو شدند. پس از حذف رطوبهت اضهافیبا دستمال حولهای ،پنج شاخه از هر رقم درون کیسهه ههایفریزر مجزا گذاشته و در معرض تیمارهای سرمایی مختلف در ی اتاق سرما ساز ترموگرادیان )ساخت شرکت کیمیهارهآورد، تهران( قرار داده شدند. تیمارهای سرمایی براساس دمای پیشتیمار، سهه روز قبهل از شهروع آزمهایش اصهلیتعیین شد که در دی و اسفند مهاه شهامل 10-، 15-، 20-، 25- و 30- درجه سهانتی گهراد بهود. دمهای شهروع تیمهارسرمایی براساس میانگین دمای محی در روز نمونه برداری تعیین و روند کاهش دمای اتاق سرماساز 2 درجه سانتی-گراد در هر ساعت بود. نمونه های شاخه به مدت 75 دقیقه در تیمار نهایی سرما نگه داشهته شهده و سهپس از دسهتگاهخارج شدند. نمونه های شاهد به مدت پنج ساعت در دمای 4 درجه سهانتی گهراد قهرار داده شهد تها نشهت پایهه ارقهاماندازه گیری شده و در محاسبه درصهد نشهت یهونی لحها شود [4]. تیمارههای سهرمایی بهرای روش نشهت یهونی وقهوه ای شدن مشابه بود.
برای ارزیابی تحمل بهه سهرمای ارقهام براسهاس روشنشت یونی ،بعد از اعمال تیمارهای سهرمایی، شهاخه هها ازاتاق سرماساز خارج و به منظور ذوب شدن تدریجی ابتدا دو ساعت در دمای چهار درجه سهانتی گهراد و سهپس سهه ساعت در دمای اتاق قرار داده شدند. سپس از شهاخه ههایاختصا یافته به هر تیمار دمایی پنج جوانه و پهنج قطعههشاخه ی سانتی متری با چهاقوی تیهز جهدا و بهه صهورتجداگانه در قوطی های 70 میلی لیتری حهاوی 40 میلهی لیتهرآب مقطر غوطه ور شد [4]. قوطی ها بهه مهدت 20 سهاعتروی شیکر با سرعت 120 دور در دقیقه در دمای اتاق قرار داده شد. پس از این مدت هدایت الکتریکی آنها با اسهتفادهاز دستگاه هدایتسنج )مهدل کونهد[2]720، سهاخت آلمهان(اندازهگیری شد) 1EC(. لولههای آزمایش حاوی نمونهههایگیاهی در اتوکلاو در دمای 121 درجه سانتیگراد به مهدت20 دقیقه گذاشته و پس از سرد شدن نمونه ها مجددا هدایت الکتریکی آنها اندازهگیری شد) 2EC(. هدایت الکتریکی پایههنمونه های گیاهی در دمای 4 درجه سانتی گهراد نیهز سهنجیدهشد) ECC(. درصد نشت یونی نسهبی )REL( بها اسهتفاده ازفرمول ذیل محاسبه شد :
رابطه )1(
100[ × (REL (%) = [(EC1 – ECC/EC2 – ECC برای ارزیابی تحمل بهه سهرمای ارقهام براسهاس روشقهوه ای شدن اکسایشی ،نمونه هها ی سهرمادیده بهه صهورتجداگانه در داخل کیسههای پلاستیکی به مدت یه هفتههدر دمای اتاق و محی تاری قرار داده شدند. ایهن شهرای باع اکسید شدن مواد محلول و ترکیبات فنولی نشت شده از بافت های جوانه در اثر تنش یهخ زدگهی مهی شهود. بهرایارزیابی خسارت یخ زدگی، به طور تصادفی تعداد 15 جوانه از هر رقم در هر تیمار دمایی از شاخه های سرما دیده برش داده شد. با بهره گرفتن از تیغ اسکالپل تیز از انتهای جوانه ها تهاظهور جوانه اولیه برش گیری شد. درنهایت میزان خسهارتسرما در مقطع عرضی جوانه اولیهه بها اسهتفاده از بینوکهولر)بزرگنمایی40( با بررسی میزان قهوه ای یا نکروزه شهدن آنارزیابی شد [25]. ارزیابی بدین صورت انجهام گرفهت کهه جوانه های اولیه ای که رن سبز داشهتند ، بهه عنهوان جوانههسالم و آنهایی که ظاهری قهوه ای، کهربایی یا تیره داشهتند، بههه عنههوان جوانههه مههرده تلقههی شههدند . بههرای اندازه گیهری تحمهل بهه سهرمای شهاخه هها ی یکسهاله نیهزبرش های طولی و عرضی از آنها تهیه و باتوجه به رن آنها ارزیابی شد. درصد جوانه ها و شاخه ههای آسهیب دیهده درهر رقم و تیمار سرمایی با تقسیم جوانه و شاخه های مهردهبه جوانه و شاخه های سهالم تعیهین شهد. تحمهل بهه سهرمابراساس شاخص 50LT )در مورد نشت یونی، دمایی کهه درآن 50 درصد نشت یونی کامهل اتفهاق مهیافتهد . در مهوردروش قهوه ای شدن، دمایی که در آن 50 درصهد نمونهه ههاقهوه ای رن می شوند( با بهره گرفتن از نرمافزار Excel تعیهین شد.
برای اندازه گیری کربوهیهدرات ههای محلهول ابتهدا 5/0 گرم از پودر جوانه و شاخه یکساله خش شهده در آون بهااستفاده از پنج میلی لیتر اتانول 95 درصهد در ههاون چینهیساییده و قسمت بالای محلول جدا گردید. این عمل دو بار دیگر با پنج میلی لیتر اتانول 70 درصد نیز تکرار شهد. پهساز سانتریفیوژ) 15 دقیقه بها سهرعت 6000 دور در دقیقهه (، بخش رو شناور برای اندازهگیری کربوهیدرات های محلول استفاده شد .1/0 میلی لیتر از عصاره الکلی با سهه میلهی لیتهرآنت رون) 150 میل ی گ رم آنت رون + 100 میل ی لیت ر اس ید سولفوری 72 درصد( مخلوط گردید. برای شروع واکنش رن گیری، لوله ها به مدت 10 دقیقه در حمام آب گهرم 90 درجه سانتیگراد قرار داده شهد [30.] بعهد از سهرد شهدن،میزان جذب نمونه ها با دستگاه اسپکتروفتومتر )مهدل کهری100، ساخت استرالیا( در طهول مهوج 625 نهانومتر قرائهتش د. مق دار کربوهی درات ه ای محل ول براس اس منحن ی استاندارد گلوکز تعیین و به صورت میلی گرم در گهرم وزن خش بیان شد. برای اندازه گیری محتوای آب ،شاخهههاییکساله تاک ها جمعآوری و جوانهه و قطعهات شهاخه ههای واقع در گرههای میانی آنها جدا شد. وزن جوانه هها قبهل وبعد از قرار دادن در آون تعیین شد. محتوای آب جوانه ها و شاخه ها براساس درصد وزن تر محاسبه شهد [27]. تجزیههواریانس با بهره گرفتن از نرمافزار آماریSAS )نسهخه 1/9( و مقایسه میانگینها به روش آزمون چنهد دامنهه ای دانکهن درسطح پنج درصد انجهام شهد. مقهادیر 50LT بهدون علامهتمنفی تجزیه شد.
نتایج و بحث
نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که ارقهام از نظهرمقادیر 50LT اندازه گیری شده با روش نشهت یهونی در ههری از مراحل نمونه برداری با ههم اخهتلاف معنهیداری در سطح احتمال 1 درصد دارند )جدول 1(.
براسههاس روش نشههت یههونی، میههانگین مقههادیر 50LT برآورد شده در جوانه تمهامی ارقهام در دی و اسهفند بهه -ترتیب 5/23- و 8/19- درجه سانتیگراد بود، درحهالی کههمیانگین مقادیر 50LT برآورد شده در شاخه یکساله ارقام در این مراحل به ترتیب 2/28- و 7/22- درجه سانتیگراد بود )جدول 2(. براساس مقادیر 50LT اندازهگیری شده با روش نش ت ی ونی، بیش ترین تحم ل ب ه س رما جوان ه در ’رق م بول مسکه‘ )LT50 = -26/5ºC( و کمترین تحمهل بهه سهرمادر رقم ’گون کلهه بهاب ‘ )LT50 = -20/8ºC( مشهاهده شهد)جدول 2(. براساس مقادیر 50LT جوانه اندازه گیهری شهدهبا روش نشت یونی در این مرحله ارقام به سه دسته تقسیم شدند: 1( ارقام متحمل به سرما )ºC27- تهاLT50 = -25º ( شامل ’بهول مسهکه ‘، ’سهرقوله ‘، ’خلیلهی ‘، ’بیدانهه قرمهز‘ و ’فخری زودرس‘، 2( ارقام نیمه متحمل )ºC25- تهاº 23- =
50LT( شامل ’شرشهره ‘، ’شهاهینی ‘، ’شهیرازی ‘، ’گزنهه ای‘،
’رشه‘، ’تبرزه‘، ’بیدانه سهفید ‘، ’نفتهی ‘، ’ملایهی ‘ و ’فخهریدیررس‘ و 3( ارقهام بها تحمهل کمتهر )ºC23- تهاº 21- = 50LT( ش امل ’ص احبی‘، ’لع ل‘، ’ص حنه ای‘، ’عس گری‘،
’مره ای‘، ’ریش بابا‘ و ’گون کله باب‘ )جدول 2(.
مقادیر اندازه گیری شهده 50LT شهاخه یکسهاله نیهز بههخوبی توانسهت ارقهام را براسهاس میهزان تحمهل شهان بههیخ زدگی از هم تفکی نماید. البته در ایهن مرحلهه نمونهه-برداری مقادیر 50LT شاخه یکساله بهه طهور میهانگین 7/4- درجه پایین تر از مقادیر 50LT جوانه بهود. براسهاس مقهادیر50LT اندازهگیری شده شاخه یکسهاله، بهه جهز ارقهام ’بهولمسکه‘، ’سرقوله‘ و ’فخری زودرس‘ که در دمهای کمتهر از30- درج ه س انتیگ راد ب ه دم ای 50 درص د کش ندگی رسیدند ،50LT سایر ارقام در محهدوده 25- تها 30- درجههسانتیگراد قرار داشت که البته بین ارقام از این نظر اختلاف معنی داری وجود داشت )جدول 2(.
جدول 1. تجزیه واریانس مقادیر 50LT برآورد شده با روش نشت یونی و قهوه ای شدن در 22 رقم تاک استان کردستان.
میانگین مربعات مقادیر 50LT
قهوه ای شدن اکسایشی
نشت یونی
جوانه شاخه یکساله
شاخه یکساله
جوانه
منابع تغییرات درجه آزادی
اسفند
دی
اسفند
دی
اسفند
دی
اسفند
دی
9/18**
6/11**
6/67**
7/02**
6/7**
5/82**
6/6**
5/2**
21
تیمار
0/97
0/87
0/92
1/23
1/03
0/92
0/88
0/88
44
خطا
5/42
3/9
6/14
5/68
4/47
3/39
4/75
4/1
–
ضریب تغییرات%) (
** – معنی دار در سطح احتمال 01/0
جدول 2. مقایسه میانگین مقادیر 50LT برآورد شده به روش نشت یونی در جوانه و شاخه یکساله 22 رقم تاک استان کردستان.
مقادیر 50LT براساس روش نشت یونی مقادیر 50LT براساس روش قهوهای شدن اکسایشی
)ºC( )ºC(
ارقام تاک شاخه یکساله جوانه شاخه یکساله جوانه
دی اسفند دی اسفند دی اسفند دی اسفند
-18/8a
-23/4a
-21/8a
-27/5a
-22/9a
-26/5a
-25/7a
-31/1a
بول مسکه
-15/9c
-18/9fg
-17/9de
-23/8f
-20/1c
-23/4d
-23/1c
-27/8cd
بیدانه سفید
-17/3b
-20/1de
-20/5b
-24/7bcd
-21/6b
-25/1b
-24/6ab
-28/7b
بیدانه قرمز
-15/5cd
-19/7e
-19/1c
-24/5de
-19/8c
-23/4cd
-22/7c
-28/4bc
تبرزه
-17/7b
-20/7d
-20/6b
-25/6bc
-21/9b
-25/2b
-24/9ab
-29/5a
خلیلی
-16/0c
-19/6e
-19/1c
-24/7bcd
-20/0c
-23/6cd
-22/9c
-28/6b
رشه
-13/0h
-16/9i
-15/0i
-21/6i
-17/1h
-21/4g
-19/8h
-25/8g
ریش بابا
-17/5b
-22/1b
-20/7b
-26/4ab
-21/8b
-25/5b
-24/8ab
-30/5a
سرقوله
-15/2def
-19/2f
-17/3f
-24/5de
-19/4cd
-23/7c
-22/5cd
-28/5bc
شاهینی
-15/4d
-19/4ef
-17/1f
-24/1ef
-19/6cd
-23/9c
-22/9c
-28/3bcd
شرشره
-15/6cd
-20/6d
-19/2c
-24/7cd
-20/1c
-23/7c
-22/9c
-28/7b
شیرازی
-14/5f
-18/5g
-16/5g
-23/1g
-18/7e
-22/9de
-21/6f
-27/2e
صاحبی
-14/1fg
-18/1gh
-16/1gh
-22/9gh
-18/3f
-22/6f
-21/3fg
-27/1e
صحنه ای
-14/0fg
-18/0gh
-16/0gh
-23/1g
-18/2f
-22/5f
-21/5f
-27/1e
عسکری
-15/1de
-19/7e
-18/7cd
-24/0ef
-19/4d
-23/0e
-22/3cde
-28/0bcd
فخری دیررس
-17/7b
-21/6bc
-20/6b
-26/1b
-21/6b
-25/0b
-24/5ab
-30/0a
فخری زودرس
-13/6g
-17/8h
-16/3gh
-22/2hi
-17/6fg
-20/8h
-20/5g
-26/2f
گون کله باب
-16/0c
-20/2de
-18/7cd
-24/9bcd
-20/1c
-23/7c
-22/6cd
-28/7b
گزنهای
-15/2def
-18/2gh
-17/0f
-22/9gh
-19/4d
-22/7f
-22/4cd
-27/0ef
لعل
-15/6de
-19/9de
-18/5d
-24/2de
-19/5cd
-23/1de
-22/4cd
-28/1cd
ملایی
-13/8fg
-18/2gh
-17/1f
-22/7gh
-17/9fg
-21/5f
-20/8g
-26/5f
مره ای
-15/7cd
-18/7fg
-18/0de
-23/0g
-19/9c
-23/2d
-22/9c
-27/3e
نفتی
-15/6
-19/5
-16/1
-24/2
-19/8
-23/5
-22/7
-28/2
میانگین
میانگینهای دارای حروف مشترک در هر ستون فاقد اختلاف آماری در سطح پنج درصد هستند.
تحمهل ب ه سهرمای جوان ه و شهاخه یکس اله ارق ام در اسفند ماه به طور میانگین بهترتیب 7/3 و 5/5 درجه سانتی-گراد کاهش یافت )جدول 2(. ارقهام حسهاس بهه سهرما دراین مرحله براساس مقادیر 50LT جوانهه شهامل ’صهاحبی ‘، ’صحنه ای‘، ’عسگری‘، ’مره ای‘، ’کلهباب‘ و ’ریهش بابها ‘ در محدوده دمایی 17- تا 19- درجهه سهانتیگهراد دمهای 50 درصد کشندگی را تجربه کردند، درحالیکهه ایهن شهاخصتحمل به سرما در سایر ارقهام در محهدوده دمهایی 19- تها23- درجه سانتیگراد حاصهل شهد )جهدول 2(. براسهاسمقادیر 50LT شاخه یکساله در اسفندماه بیشترین و کمتهرینتحمل به سرما به ترتیب در ارقام ’بول مسکه‘ )ºC7/25- = 50LT( و ’ ریشبابا‘ )LT50 = -19/8ºC( مشاهده شد.
تحمل به سرمای ارقام تاک با بهره گرفتن از روش قههوه ای شدن اکسایشی در دو مرحله دی و اسفند مهاه نیهز ارزیهابیشد. اختلاف معنی داری بهین تحمهل بهه سهرمای جوانهه وشاخه یکساله ارقام در این دو مرحله ارزیابی مشه اهده شهد)01/0P≤( )جدول 1(. بالاترین تحمهل بهه سهرمای جوانهه
)LT50≤ -22ºC( در مرحلههه دیمههاه مربههوط بههه ارقههام
’بول مسکه‘ و ’سرقوله‘ بود. شاخص 50LT جوانهه در ارقهام
’فخری زودرس‘، ’خلیلی‘، ’گزنه ای‘، ’شهیرازی ‘ و ’بیدانههقرمز‘ در محدوده دمایی 20- تا 22- درجه سانتیگراد به ه-دست آمد، درحالیکه این شاخص در جوانه ارقام ’کلهباب‘ و ’ریش بابا‘ در محدوده دمایی 16- تا 18- درجهه سهانتی-گراد و در جوانه سایر ارقام در محدوده 18- تا 20- درجه سانتیگراد به وقوع پیوست )جدول 2(. تحمل بهه سهرمایشاخه یکساله ارقام در دی ماه به طور میانگین 7/4- درجههسانتیگراد با تحمل به سرمای جوانه متفاوت بود. در ارقهام’بول مسکه‘، ’سرقوله‘، ’فخری زودرس‘ و ’خلیلی‘ تحمهلبه سهرمای شهاخه یکسهاله در دمهای کمتهر از 25- درجههسانتیگراد اتفاق افتاد. ارقام ’عسگری‘، ’نفتی‘، ’صهحنه ای‘، ’لعل‘، ’مره ای‘، ’گون کله باب‘ و ’ریش بابها ‘ در دسهته ارقهامبا 50LT بین 21- تا 23- درجه سهانتی گهراد قهرار گرفتنهد.
سهایر ارق ام در مح دوده دم ایی ب ین 23- ت ا 25- درج ه سانتیگراد به دمای 50 درصد کشهندگی رسهیدند )جهدول2(. در اسفندماه تحمل به سرمای جوانه و شهاخه ارقهام بههطور میانگین بهترتیب 9/3 و 1/7 درجه سانتیگراد کهاهشیافت. الگوی دسته بندی تحمهل بهه سهرمای ارقهام در ایهنمرحله تا حدودی مشابه دی مهاه بهود. بیشهترین و کمتهرینتحمل به سرمای جوانه و شاخه یکساله در این مرحلهه بههترتیب 
مربوط به ارقام ’بول مسکه‘ و ’ریش بابا‘ بود )جدول 2(. بهین نت ایج حاص ل از ای ن روش و روش نش ت ی ونی همبستگی بهالایی در سهطح 1 درصهد وجهود داشهت، بهه -طوریکه در دیمهاه ایهن همبسهتگی در جوانهه 87/0 و در اسفند ماه 95/0 برآورد شد )جدول 3(.
با وجود همبستگی بین مقادیر 50LT حاصهل از ایهن دوروش ،تحمل به سرمای برآورد شده با روش نشهت یهونی)براساس میانگین مقهادیر 50LT( نسهبت بهه روش قههوه ای شدن بیشتر بود. باتوجه به اینکه مبنای بررسی خسارت در این روش ها با هم تفاوت دارد، لذا منطقی است که مقهادیر50LT برآورد شده با این روش ها کمی با هم تفاوت داشهتهباشند .به عنوان مثهال ، 50LT بهرآورد شهده بها روش نشهت یونی مرتب با واکنش غشای سلولی بعد از تنش سرما می-باشد، درحالیکه در روش قهوه ای شدن میزان اکسیداسهیونترکیبات فنولی نشت یافته از غشاء بعد از تنش سرما اسهتکه میزان تحمل به سرما را تعیین می کند. در بررسی تحمهلبه سرمای زمستانه برخی ارقام تاک ایستگاه تحقیقات انگور ملایر با دو روش نشت یهونی و قههوه ای شهدن اکسایشهی،ارقام ’خلیلی‘، ’فخری‘، ’شاهانی‘، ’تبهرزه ‘، ’بیدانهه
