ویژگیهایی نور لیزر را از نور معمولی متمایز میگرداند و قانونمند میسازد. این خصوصیات را در دو گروه مورد بحث قرار میدهیم، یک دسته خصوصیات کلی که در همه لیزرها مشترک است و دسته دیگر خصوصیات ویژه و اختصاصی که در ارتباط با نوع لیزر مورد استفاده میباشند.
الف) خصوصیات عمومی
Cohrence- a «ارتباط و پیوستگی» «همدوسی»
نور معمولی حاصل از یک لامپ غیر همدوس بوده و مجموعه امواج نورانی است که با فازهای مختلف در تمام جهات تشعشع مینمایند و از آنجائیکه دارای طول موج های مختلفی نیز میباشند امکان هم فاز نمودن آنها وجود ندارد. نور لیزر همدوس است و نور تولید شده از لیزر دارای یک طول موج میباشد که این امر سبب میشود زمانی که امواج هم فاز هستند بطور همزمان باقی بمانند میتوان گفت که همه فوتونهای نوری دارای انرژی، جهت، اندازه حرکت و پلاریزاسیون یکسان هستند و به همین دلیل فوتونهای تشکیل دهنده یک دسته بطور منظم و با یک فاز منتشر میشوند. (۲۰)
Direction-b «هم جهتی» «مسیر» «جهتمندی»
در نور جهت یافته دسته شعاعها موازی هم بوده و بر خلاف نور حاصل از منابع معمولی در مسیر انتشار خود واگرا نمیگردند. اشعه لیزر یک جهت بیشتر ندارد. دستهه ای اشعه با هم موازی هستند. این پدیده در کاربردهای پزشکی و دندانپزشکی دارای دو مفهوم است:
I- توان اتلافی در این پرتو مینیمم است.
II- با کانونی کردن این پرتو میتوان شدت آن را افزایش داده یا آن را قابل تزویج به رشتههای اپتیکی نمود (۲۰)
c- تکرنگی «تکفامی»
نور تکرنگ نوری است که تمام فوتونهای تشکیل دهنده آن دارای طول موج (رنگ) یکسانی میباشند. منابع نور شامل مجموعهای از تمام طول موجهای ممکن در یک محدوده میباشد . اشعه لیزر در یک محدوده فرکانس مشخص و از پیش تعیین شده که بسته به نوع ماده محیط فعال و فضای تشدید کننده «Resonance» دارد منتشر میشود. مواد مختلف رنگهای بخصوص با یک یا چند طول موج تولید میکنند. (۲۰)
Luminance- d «نور و درخشندگی» «درخشایی»
درخشایی یک چشمه امواج الکترومغناطیسی بنا به تعریف عبارتست از توان گسیل شده از واحد سطح چشمه در واحد زاویه فضایی، یعنی مقدار تراکم انرژی تابشهای فوتونیک در واحد زمان و سطح درخشایی یک اشعه لیزر بسیار بالاست (۲۰)
ب) خصوصیات ویژه
خصوصیات ویژه به ما اجازه میدهند خواص عملی و طریق عمل لیزر استفاده شده را تعیین و انتخاب کنیم. این خصوصیات عبارتند از:
-
- a) فرکانس و طول موج
چون این دو پارامتر بسیار به هم نزدیک و وابسته هستند در عمل بیشتر طول موج را به کار میبریم تا فرکانس. (۲۰)
b- قدرت
بستگی دارد به تعداد فوتونها و انرژی هر فوتون که با وات اندازهگیری میشود (۲۱)
c- طریقه انتشار
طرق متعددی وجود دارند، بسته به مواد محیطهای فعال استفاده شده انتشار میتواند پیوسته، ضربانی یا منقطع باشد. انتشار ضربانی از پیکهای کوتاه تشکیل شده که قدرت آنها در قله موج بسیار زیاد است . در طریقه پیوسته قدرت اشعه بطور یکنواخت و یکسان در یک زمان معین ثابت نگاه داشته میشود . (۲۱)
اثرات لیزر بر بافتها
عوامل دخیل در اثرات لیزر
اثرات ناشی از لیزر بر بافتهای بیولوژیک بستگی به دو موضوع زیر دارد:(۱۶ و ۱۷ و ۲۲)
۱- خواص پرتوی لیزر نظیر طول موج، دانسیته انرژی، طول زمان تابش، شکل موج.
۲- خواص نوری بافت هدف نظیر ساختمان شیمیایی، دانسیته، جذب اختصاصی و خواص حرارتی بافت هدف.
طول موج Wave length
طول موج فاصله دو پیک مجاور از موج نوری یا الکترومغناطیس میباشد و مهمترین مشخص کننده چگونگی اثر نور بر بافت میباشد. (۲۳و ۲۲ و ۱۷) زیرا هر طول موج خواص فیزیکی و مکانیسم جذب مخصوص به خود دارد که منجر به مشخصات اثر منحصر به خود میشود. طول موج مشخص کننده کیفیت یا نوع اثر لیزر با بافتها میباشد در حالی که مقدار انرژی و خصوصیتهای بافت، مشخص کننده کمیت یا میزان وسعت اثر میباشد. (۱۷) طول موج به طور عمده توسط ساختمان و ترکیب ماده فعال مدیوم لیزر مشخص میشود و بر این مسئله تأثیر دارد که آیا پدیده جذب صورت جذب صورت میگیرد یا خیر. (۱۷)
طول موجهای نور لیزر از طیف الکترومغناطیس به سه گروه تقسیم میشود: (۲۴)
ناحیه ماوراء بنفش (تقریباً nm 400-140 )
ناحیه قابل رؤیت (تقریباً nm 700-400)
ناحیه مادون قرمز (تقریباً از nm 700 به بالا)
قدرت Beam power
قدرت پرتو، با قدرت total است که توسط لیزر تابش میشود. (۲۵) قدرت مقدار انرژی میباشد که در واحد زمان تابش شده است. (۲۲)
دانسیته قدرت Power density or beam irradiance
دانسیته قدرت، قدرت پرتو در واحد سطح میباشد.
(۲۵)
شکل موج Wave form
انواع شکلهای موج که برای کاربردهای دندانپزشکی در دسترس است شامل پرتویی با موج پیوسته، پالسدار و منقطع میباشد.( ۲۳و۲۲و۱۷)
موج پیوسته Continuous wave:
انرژی به طور پیوسته منتشر میشود و میزان قدرت لیزر دائماً یکسان است.( ۲۳و۱۷)
موج پالسدار Palsed wave:
انرژی را برای یک مدت معینی از زمان ذخیره میکند و سپس آن را در یک مدت بسیار کوتاهتر زمانی آزاد میکند . در این نوع پرتو بین پالسها انرژی آزاد نمیشود( ۲۳و۱۹)
موج منقطع Interrrupted or chopped wave :
انرژی به طور پیوسته فرستاده میشود اما یک وسیله دریچه مانند پرتو را منقطع میکند. (۱۹و۱۷)
اکثر نیروهای Nd:YAG دندانی در مد پالسدار کار میکنند در حالیکه لیزرهای CO2 در مد پیوسته و لیزر یاقوت در مد منقطع کار میکنند. بعضی لیزرها توانایی ترکیب امواج پیوسته، منقطع و پالسدار را دارند. (۲۲و۱۷)
خصوصیتهای نوری بافت هدف
خصوصیتهای نوری بافت متغیر مهم دیگری میباشد. خواص نوری همراه با طول موج، میزان و وسعت جذب انرژی لیزر را مشخص میکنند. (۲۴و۲۳و۱۷) این خصوصیتهای نوری شامل ساختمان شیمیایی، دانسیته و جذب اختصاصی بافت هدف میباشد
خصوصیتهای حرارتی بافت هدف
پاسخ بافت به انرژی حرارتی پدیده پیچیدهای میباشد خصوصیتهای حرارتی بافتها متفاوت است. هدایت حرارتی، ضریب انبساط حرارتی، ظرفیت حرارتی، دمای فاز تغییر حالت ماده، حرارت باقیمانده از تغییر حالت، همگی در پاسخ بافت مؤثرند .
اثرات کیفی و کمی لیزر