سرمایه گذاران و نیز مدیران شرکتهایی که در آنها سرمایهگذاری انجام شده است، به اطلاعاتی دربارهی آینده شرکت نیاز دارند.
مفهوم ارزش از گذشته و از زمانی که بشر به تجارت و جمعآوری سرمایه و ثروت پرداخته است، به وجود آمده است. ارزش یک قلم دارایی اعم از اینکه واقعی یا مالی باشد، بستگی به این دارد که تا چه حد بتواند خواستهها و نیازهای افراد را برآورده کند. بر این اساس مطالعات متنوعی در رابطه با ارزشیابی شرکت و معیارهای عملکرد صورت گرفته است که به نقش اطلاعات حسابداری جهت برآورد سودهای آتی و ارزشیابی شرکت توسط سرمایه گذاران اشاره دارد(رودنشین، 1384). ارزش شرکت زمانی ایجاد میشود که آن شرکت، برای ذینفعان اصلیاش منافع ایجاد کند. منظور از ذینفعان همه افرادی هستند که در شرکت نفعی دارند و شامل سهامداران ، بستانکاران، مقامات مالیاتی و. میباشند. ذینفعان به راحتی میتوانند با فعالیتها و معاملات بازاری خود و قراردادهای شرکت به طور مستقیم بر ارزش شرکت تاثیر بگذارند اما محدودیتهایی که در این زمینه وجود دارد، هزینه معاملاتی و مسائل اطلاعاتی میباشد که در مکانیزمهای قراردادی شرکت وجود دارد، بدین معنا که ذینفعان برای بدست آوردن اطلاعات درون شرکت، باید هزینه زیادی پرداخت کنند. لذا به علت این محدودیتها، میبایست از مکانیزمهای حاکمیت شرکتی استفاده شود (عسکرزاده،1390).
حاکمیت شرکتی به مجموعه ای از فرآیندها، آداب و رسوم، سیاستها و رویه ها، قوانین و عواملی اشاره دارد که بر راه و روشی که یک شرکت هدایت، و یا تحت جدایی مالکیت از مدیریت نظارت میشود، اثرگذار است. به علاوه انتظار میرود ارزشهای بیان شده شرکتها با ساختارهای حاکمیت شرکتی متفاوت باشد. استدلال اصلی این است که چون شرکت چیزی بیش از یک مجموعه قانونی نیست، پس ارزشهای آن باید از ترجیحات یا ارزشهای ذینفعان آن سرچشمه بگیرد. به عبارت دیگر، ارزشهای شرکت زمانی ایجاد میشوند که ارزشهای ذینفعان، برجسته، کلیدی و درونی شوند (بونن و همکاران1،2006).
کیفیت گزارشگری مالی، دقت و صحت گزارشهای مالی در بیان اطلاعات مربوط به عملیات شرکت، و اظهار کردن تمام داراییهای شرکت از جمله داراییهای نامشهود و سرمایه فکری به منظور آگاه کردن استفادهکنندگان از آن است (دارابی، 1391). کیفیت بالای گزارشگری مالی از طریق کاهش عدم تقارن اطلاعاتی، امکان گزینش نادرست و خطر اخلاقی را کاهش داده، بر اثر افزایش توانایی سهامداران و وامدهندگان در کنترل و تحت نظر گرفتن فعالیت مدیران، منجر به کاهش هزینه های پایش مدیران و در نتیجه اجبار مدیران در انتخاب پروژههای مناسب و کارا و کاهش ریسک و هزینه های تامین مالی شرکت و در نهایت بالا رفتن ارزش شرکت و کارایی سرمایهگذاری میگردد (ثقفی و عرب مازاریزدی، 1389).
تحقیقات مختلف نشان میدهد که یک افشای خوب ، دقت پیش بینی تحلیلگران از سودهای سالهای آتی را بهبود میبخشد. شرکتها اطلاعات را یا به صورت اجباری و یا به صورت اختیاری افشا می کنند. یکی از موضوعات مهمی که در رابطه با افشای اطلاعات توسط شرکتها مطرح است، پیامدهای اقتصادی افشای اطلاعات میباشد. افشای اجباری و اختیاری اطلاعات می تواند دارای پیامدهای اقتصادی متعددی باشد که از جمله این پیامدها میتوان به بهبود نقدشوندگی سهام در بازار سرمایه، کاهش هزینه سرمایه شرکتها، افزایش کاربران و افزایش توان پیش بینی استفادهکنندگان از اطلاعات اشاره نمود که این موارد نهایتا منجر به افزایش ارزش شرکت میشود. نتایج تجربی افشا عموما مطابق پیش بینی تئوری مالی است که اطلاعات عمومی بیشتر، ارزش شرکت را با کاهش هزینه سرمایه یا افزایش جریانهای نقدی یا و یا هر دو اینها، افزایش میدهد (بوتوسان[1] و همکاران، 1997).
ارزش شرکت به فرصتهای سرمایهگذاری آینده وابسته است (میرس[2]، 1997، اسمیت و واتس[3]،1992و یرماک[4]، 1996) و شرکتهای با رشد بالاتر دارای این پیام میباشند که در آینده سود تقسیمی بیشتری دارند و یک رابطه مثبت بین ارزش شرکت و رشد فروش وجود دارد. همچنین یرماک (1996) بیان می کند که اندازه شرکت با ارزش آن در ارتباط میباشد و هر چه شرکت بزرگتر باشد دارای ارزش بیشتری است. روس[5] (1997) نشان داد که ارزش یک شرکت با افزایش در اهرم مالی آن افزایش خواهد یافت، زیرا افزایش اهرم، درک بازار را در مورد ارزش افزایش میدهد. در رابطه با اهرم، لینز[6](2003) نیز از بدهی به عنوان یک متغیر کنترلی با این رویکرد که امکان دارد اعتباردهندگان قادر باشند مسائل نمایندگی را کاهش دهند، استفاده نمود. چرا که انتظار میرود اعتباردهندگان به عنوان نظارتکنندگان بیرونی عمل کنند و در کاهش مسائل نمایندگی نقش داشته باشند. لذا یک رابطه مثبت بین اهرم و ارزش شرکت را پیش بینی کرد.
با توجه به مطالب فوق سوال اصلی پژوهش این است که آیا حاکمیت شرکتی و کیفیت گزارشگری مالی بر ارزش شرکت تاثیر دارد؟
1-3- اهداف پژوهش
این پژوهش مشتمل بر دو هدف به شرح زیر است:
تعیین تاثیر حاکمیت شرکتی بر ارزش شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران.
تعیین تاثیر کیفیت گزارشگری مالی بر ارزش شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران.
1-4- اهمیت پژوهش
ارزشگذاری یکی از موضوعات اساسی در مباحث مدیریت مالی و مدیریت سرمایهگذاری است. همچنین سرمایهگذاری از ضروریات برنامه ریزی میباشد. ارزشگذاری به مدیریت کمک می کند تا درکی از پیشرفت خود در ایجاد ارزش بیابد و از این طریق موفقیت یا شکست استراتژیها و ساختار مالی جاری را بسنجد. علاوه بر این سهامداران نیز برای تصمیم گیری در مورد خرید و فروش سهام شرکتها نیازمند اطلاعاتی جهت تعیین ارزش اوراق بهادار هستند. یکی از مهمترین این تصمیمها، مرتبط با سرمایهگذاری در سهام میباشد که خود تابعی از ارزش شرکت سرمایهپذیر محسوب میشود. به بیان دیگر سرمایه گذاران در پی آنند تا از ناکاراییهای بازار بهره جویند، به این معنا که سهامی را شناسایی و متعاقبا خریداری نمایند که ارزش آن کمتر از مقدار واقعی تعیین شده باشد. از سوی دیگر مدیران در جهت حداکثر کردن ارزش شرکت تحت رهبری خود در حال برنامه ریزی اقدامهایی هستند که آینده شرکت را رقم خواهد زد. یکی از منابع اطلاعاتی، اطلاعات حسابداری است. بنابراین سرمایه گذاران با داشتن اطلاعات حسابداری میتوانند عایداتشان را حداکثر کنند. مبانی نظری گزارشگری مالی به لزوم تهیه اطلاعات مالی به گونهای که در تصمیم گیری افراد مفید واقع شود تاکید کرده است. نقش اصلی حسابداری فراهم آوردن اطلاعات مورد نیاز استفادهکنندگان از جمله برای ارزشگذاری شرکتها میباشد. بنابراین سرمایه گذاران با داشتن اطلاعات حسابداری به موقع و قابل اتکا میتوانند عایداتشان را حداکثر کنند.
از طرفی در تحقیقات پیشین، اندازه هیئت مدیره، اندازه کمیتههای مختلف، تعداد جلسات، جبران خسارت(پاداش) مدیر، دوگانگی وظیفه مدیرعامل و رئیس هیئت مدیره و بسیاری مفاهیم دیگر برای توصیف ابعاد مختلف حاکمیت شرکتی بکار گرفته شده است و به طور کلی به نظر میرسد ارتباط مثبت خاصی بین معیارهای منحصر به فرد حاکمیت خوب و ارزش و عملکرد شرکت باشد، ولی بیشتر یافتهها بینتیجه مانده است (کالیتا[7]،2011). برخلاف روال گذشته، این پژوهش پا را فراتر گذاشته و حاکمیت شرکتی و کیفیت گزارشگری مالی را به عنوان دو متغیر مهم در مدل خود افزوده است.
1-5-کاربرد نتایج پژوهش
جدایی مالکیت و کنترل، باعث ایجاد مشکلات نمایندگی در داخل شرکتها میشود. در نتیجه ممکن است مدیران اقداماتی را انجام دهند که در جهت بهترین منافع سهامداران نباشد. از آنجایی که سهامداران معمولا پراکنده هستند و قابلیت نظارت و کنترل اقدامات مدیران به طور مستقیم وجود ندارد، ممکن است عملکرد شرکتها آسیب ببیند. علاوه بر این مدیران در مورد شرکت اطلاعات بهتری از سهامداران دارند. این عدم تقارن اطلاعاتی باعث میشود که آنها نتوانند تصمیمات آگاهانه بگیرند. مجموعه ای از مکانیسمهای حکومت می تواند برای کاهش مشکلات نمایندگی اجرا شود. هدف از حاکمیت شرکتی آن است که اطمینان حاصل شود که مدیران در جهت بهترین منافع سهامداران عمل می کنند. علاوه بر این، میتوانند مدیران را مجبور کند که اطلاعات با اهمیت را افشا کنند، به طوری که عدم تقارن اطلاعاتی بین مدیران و سهامداران به حداقل برسد.
بر این اساس در صورتی که شرکتها، حاکمیت شرکتی را خوب اجرا کنند و افشاهای بیشتری انجام دهند، مشکلات نمایندگی کمتر شده و ارزشهای شرکت بالاتر خواهد رفت.
1-6- فرضیه های پژوهش
با توجه به اهداف ذکر شده، فرضیه های اصلی این پژوهش به شرح زیر است:
حاکمیت شرکتی بر ارزش شرکت تاثیر مثبت دارد.
کیفیت گزارشگری مالی بر ارزش شرکت تاثیر مثبت دارد.
1-7- قلمرو پژوهش
هر پژوهشی باید دارای قلمرو و دامنه مشخصی باشد تا پژوهشگر در تمامی مراحل پژوهش، بر موضوع پژوهش احاطه کافی داشته باشد و بتواند براساس آن نتایج حاصل از نمونه را به جامعه تعمیم دهد. قلمرو مکانی این پژوهش شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران میباشد و قلمرو زمانی این پژوهش سالهای 1386 تا 1392 میباشد. روش نمونه برداری در این پژوهش مبتنی بر روش حذف سیستماتیک میباشد.
1-8-روش پژوهش و جمعآوری اطلاعات
این پژوهش از نظر هدف، از نوع تحقیقات کاربردی محسوب میشود. هدف تحقیقات کاربردی توسعه دانش کاربردی در یک زمینه خاص است. به عبارت دیگر تحقیقات کاربردی به سمت کاربرد عملی دانش هدایت میشود. همچنین از نظر ماهیت و روش این تحقیق توصیفی- همبستگی میباشد. توصیفی از آن جهت که به شناخت بیشتر شرایط موجود و یاری دادن به فرآیند تصمیم گیری میانجامد. برای جمعآوری مبانی نظری و شرح پژوهش از روش کتابخانهای استفاده میشود. بدین منظور از کتب، مقالهها و پایگاههای اطلاعاتی مرتبط استفاده خواهد شد. روش گردآوری داده ها روش اسنادکاوی است.
1-9- ابزار تجزیه و تحلیل
در این تحقیق از روشهای کمی تجزیه و تحلیل آماری استفاده خواهد شد که شامل تجزیه و تحلیل رگرسیون چند متغیره به روی حداقل مربعات معمولی خواهد بود.
تمامی این تجزیه و تحلیلهای آماری به کمک نرمافزار Eviews انجام خواهد شد و برای تعیین روش تخمین مدل از آزمونهای F لیمر[8] و هاسمن[9]، استفاده خواهد شد. در نهایت برای معنادار بودن کل مدل از آماره F و برای بررسی معنادار بودن ضریب متغیرهای مستقل از آمارهی t استفاده میشود. در بخش آمار توصیفی نیز، تجزیه و تحلیل داده ها با بهره گرفتن از شاخصهای مرکزی همچون میانگین و میانه و شاخص پراکندگی انحراف معیار انجام میپذیرد.
1-10- تعریف واژهها و اصطلاحات کلیدی
ارزش شرکت (Firm Value): با توجه به رشد واحدهای تجاری، تاسیس شرکتهای سهامی، متفاوت بودن علایق وانتظارات سهامداران و حداکثر کردن سود به عنوان هدف نهایی شرکتها، ارزش به عنوان واسطه داراییهای موجود و کارایی عملیاتی تعریف شده است (کیم[10]،2011: 35).
حاکمیت شرکتی (Corporate Governance): مجموعه ابزارهای هدایت و کنترل است که با بهره گرفتن از قوانین، مقررات، ساختارها، فرآیندها، فرهنگها و سیستمها موجب دستیابی به هدفهای پاسخگویی، شفافیت، عدالت و رعایت حقوق ذینفعان میشود (حساس یگانه، 1385: 32).
کیفیت گزارشگری مالی (Financial Reporting Quality): به میزان بیان و آشکارسازی وضعیت اقتصادی یک شرکت به وسیلهی گزارشات مالی و عملکرد آن در طول دورهی مالی به شیوهای صحیح و صادقانه اشاره دارد (اسماعیلزاده مقری و همکاران، 1389: 7).
افشاء (Disclosure): یکی از اصول حسابداری است که بر کلیه جوانب گزارشگری مالی تاثیر دارد و ایجاب می کند که کلیه واقعیتهای با اهمیت مربوط به رویدادها و فعالیتهای مالی واحد تجاری به شکل مناسب و کامل گزارش شود (عالیور، 1381: 76).
