1-3- فرضیه اصلی 4
1-4- سوال فرعی . 4
1-5-فرضیه فرعی 4
1-6-اهمیت وضرورت تحقیق 4
1-7-اهداف تحقیق 5
1-8- روش تحقیق 5
1-9- روش گرد اوری اطلا عات 5
1-10- نواوری تحقیق. 5
1-11- پیشینه تحقیق. 6
1-12- محدودیت تحقیق. 6
1-13- ساختار تحقیق 6
فصل دوم :تعاریف ومفاهیم 7
2-1- تعریف امر به معروف ونهی از منکر. 8
2-1-1- معروف ومنکر. 8
2-1-2-معنای امرونهی 8
2-1-3- مرجع امر ونهی کننده (امر وناهی). 9
2-2–شرایط وجوب امر به معروف ونهی از منکر. 10
2-3- مبانی امر به معروف ونهی از منکر . 10
2-4- جایگاه امر به معروف در قران 12
2-5- مراتب اجرای امر به معروف ونهی از منکر . 14
2-6- دوره تاریخی اجرای امر به معروف ونهی از منکر 14
2-6-1- دوره انفرادی. 15
2-6-2- دوره سازمانی 16
2-6-3- دوره تشریفاتی 17
فصل سوم :مسولیت کیفری وحمایت کیفری از امران به معروف وناهیان از منکر 18
3-1- جایگاه حقوقی امران به معروف وناهیان از منکر 19
3-1-1- شرایط امران به معروف وناهیان از منکر 19
3-2- مسولیت کیفری امران به معروف وناهیان از منکر. 21
3-2-1- مفهوم لغوی. 21
3-2-1-1- مفهوم اصطلاحی. 21
3-2-2- مبانی مسولیت کیفری. 21
3-2-2-1- نفی ضرر خصوصی. 21
3-2-2-2- نفی ضررعمومی 22
3-2-2-3- اصل عدالت 22
3-2-3- شرایط وارکان مسولیت کیفری. 22
3-2-3-1- مباشرت وتسبیب. 22
3-2-3-2- بلوغ. 23
3-2-3-3- عقل. 23
3-2-4- اصول حاکم بر مسولیت کیفری 23
3-2-4-1- انسانی بودن مسولیت کیفری. 23
3-2-4-2- اصل همگانی بودن مسولیت کیفری. 24
3-2-4-3- اصل انتقال ناپذیری مسولیت کیفری 24
3-2-4-4- اصل قانونی بودن مسولیت کیفری. 25
3-2-4-5- اصل فردی کردن مسولیت کیفری 25
3-2-4-6- اصل شخصی بودن مسولیت کیفری. 26
3-2-5- مسولیت کیفری امران به معروف وناهیان از منکر. 26
3-2-5-1- شرایط مسولیت کیفری امران به معروف وناهیان از منکر 26
3-2-5-2- مصادیق مسولیت کیفری متصدیان امر به معروف ونهی از منکر 27
3-2-5-3- تعرض به حریم خصوصی دیگران. 27
3-2-5-4- تجسس در امور دیگران. 28
3-2-5-5- جلوگیری از منکر با عمل حرام. 28
3-2-5-6- احتمال خطر جانی یا حیثییتی 29
3-2-5-7- اجرای خود سرانه حدود وتعزیرات. 29
3-3- حمایت کیفری از امران به معروف وناهیان از منکر در پرتوی قانون جدید. 30
3-3-1- انواع حمایت کیفری. 30
3-3-1-1- حمایت کیفری ساده. 30
3-3-1-2- حمایت کیفری تشدیدی. 30
3-3-1-3- حمایت کیفری ویژه یا فرق گذار 30
3-3-1-4- حمایت قضایی 31
3-3-1-5- حمایت اجتماعی واقتصادی 31
3-3-2- تشدید مجازات مرتکبین. 31
3-3-2-1- رسیدگی در مراجع قضایی خاص 31
3-3-3- مبانی جرم انگاری علیه امران به معروف وناهیان از منکر 32
3-3-3-1- معیار توجه به هزینه ها وفواید جرم انگاری 32
3-3-3-2- لزوم توجه به افکار عمومی جامعه. 33
3-3-3-3- پرهیز از استفاده ابزاری از مجرم 33
3-4- مبانی حقوقی امر به معروف ونهی از منکر 33
3-4-1- حق بر امده از انتخاب کار گزاران 34
3-4-2- حق طبیعی بشر بر بهره مندی از محیط سالم زندگی 34
3-4-3- حفظ مصلحت جامعه. 34
3-5- جایگاه حقوقی امر به معروف ونهی از منکر 35
3-5-1- تقابل حریم خصوصی با امر به معروف ونهی از منکر 35
3-6- امر به معروف ونهی از منکر در پرتوی قوانین ومقررات. 38
3-6-1-قانون اساسی. 38
3-6-2- قانون فعالیت احزاب ،جمعیت ها ،انجمن های سیاسی. 40
3-6-3- قانون راجع به مجازات اسلامی 40
3-6-4- قانون خط مشی کلی صدا وسیما. 41
3-6-5- قانون حمایت قضایی بسیج. 41
3-6-6- فرمان رهبر 42
3-6-7- قانون حمایت کیفری از امران به معروف وناهیان از منکر. 42
3-7- چرایی تدوین قانون. 49
3-8– ویژگی های قانون مطلوب برای فریضه امر به معروف ونهی از منکر. 49
3-9- مزایای قانون 50
3-10- معایب قانون 50
نتیجه گیری وپیشنهادات 52
منابع وماخذ 54
چکیده :
امر به معروف و نهی از منکر در آموزه های قرآنی در حوزه عمل اجتماعی از جایگاه بسیار بالا و پرارزشی برخورداراست. نقش هر مسلمان در تعیین سرنوشت جامعه و تعهدی که باید در پذیرش مسؤولیت های اجتماعی داشته باشد، ایجاب می کند که او ناظر و مراقب همه اموری باشد که پیرامون وی اتفاق می افتد. این مطلب در فقه اسلامی تحت عنوان امر به معروف و نهی از منکر مطرح شده و از مهم ترین مبانی تفکر سیاسی یک مسلمان به شمار می رود.در آیات قرآن و احادیث نقل شده از ائمه معصوم بر اهمیت آن تاکید شده است. در این پایان نامه ضمن برسی مفهوم امر به معروف ونهی از منکر و همچنین جایگاه ان در قران ،وشرایط ومبانی ان،و همچنین جایگاه ان در نظام حقوقی ایران،و قوانین ومقررات، قانون اخیر مجلس شورای اسلامی اسلامی ایران در خصوص حمایت از امران به معروف وناهیان از منکر مورد تحلیل قرار گرفته ومسوولیت کیفری امران به معروف وناهیان از منکر برسی شده است، ودر نتیجه این که امر به معروف ونهی از منکر پایه واساس دین است ونقش کلیدی در سلامت معنوی جامعه داردوجامعه بدون این دو فریضه جامعه ای راکد وفاقد خاصیت دینی خواهد بود.
واژگان کلیدی:
امر به معروف،نهی از منکر، قانون، حمایت قضایی ،مسوولیت کیفری
مقدمه :
از منظر معارف بلند مذهب تشیع امر به معروف و نهی از منکر یکی از فروعات دین مبین اسلام است. و درباره وجوب آن جای هیچ گونه شک و شبهه ای وجود ندارد و همه فقهاء اسلام آنرا واجب می دانند و وجوب آن هم با تمسک به آیات قرآن و احادیث پیامبر(صلی الله علیه وآله) و ائمه اطهار (علیهم السلام) و دلیل عقلی به اثبات رسیده، است و اگر این دو فریضه مهم الهی واجب نبود آن وقت دعوت پیامبر و آن همه تلاشها در راه راهنمایی بشر معنی و مفهومش را از دست می داد زیرا امر به معروف یعنی راهنمایی بسوی خیر و خوبی و هر آنچه رضای الهی در آن است و نهی از منکر یعنی بازداشتن از بدی ها و هر آنچه موجب نافرمانی از دستورات الهی می شود که این، وظیفه پیامبر است و بعد از او، جانشینان و پیروانش باید این مسیر: (دعوت به خوبی ها و نهی از بدی ها) را دنبال نمایند تا بشریت افسار گسیخته، در دام هوای نفس و شیطان سقوط نکند. به بیان دیگر همه انبیاء الهی برای این منظور به پیامبری مبعوث شده اند تا بشریت را به سوی خوبی وصلاح بکشانند و آنها را از بدی ها و ناهنجاریها بازدارند زیرا هر دینى، از پیروان خود مى‏خواهد به هنجارهایى تن در دهند و از ناهنجارى‏هایى دوری کنند. این هنجارها در قالب احکام و ناهنجارى‏ها در قالب ممنوعات قرار مى‏گیرند، از این منظر دین عبارت است از پاره‏اى بایدها و نبایدها که مؤمنان باید در چار چوب آن حرکت کنند و بکوشند بایدها را انجام دهند و از نبایدها پرهیز کنند. امر به معروف و نهى از منکر نیز عبارت است از: در خواست تحقق آن بایدها و کوشش براى پیشگیرى از نبایدها. از این منظر مى‏توان هدف دین را تحقق آن بایدها و محو آن نبایدها دانست. این بایدها در قالب معروف‏ها و آن نباید ها در هیئت منکرها معرفى مى‏شوند. پس می توان این نتیجه را بدست آورد که امر به معروف و نهی از منکر یعنی تحقق بخشیدن همه برنامه های دینی اسلام و نفی همه برنامه هایی که با این دین منافات دارد از خداوند منان مسئلت داریم تا در راه تحقق این فریضه مهم ما را یاری نماید.
1-1-بیان مسله
آیین مقدس اسلام در کنار دیگر برنامه‌های فردی و اجتماعی خود، از پیروانش می­‌خواهد که نسبت به آن‌چه از دیگران می­‌بینند بی­‌تفاوت نباشند بلکه آن‌ها را به سوی خوبی­‌ها فرا خوانده و از بدی‌ها باز دارند. این دو وظیفه اساسی، امر به معروف و نهی از منکر نام دارد. از آنجایی‌که انسان غافل است و به دلیل عارض شدن نسیان بسیاری از مواردی که مفید برای اوست فراموش می‌کند بنابراین امر به معروف و نهی از منکر جزء ضروریاتی است که در جهت نیل به کمال برای هر انسانی ضرورت پیدا می کند.با توجه به اهمیت این فریضه در قرآن کریم بر آن تاکید فراوان شده و احادیث متعددی در این خصوص از سوی پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) نقل شده است
امر به معروف و نهی از منکر ضمن اینکه دارای آثار فردی و اجتماعی عدیده ای است دارای شرایط و مراتب خاصی است که توسط فقها و عالمان دینی تبیین شده است و به عنوان فریضه ای واجب در کتب فقهی دارای سابقه می باشد.بعد از استقرار نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران ،تدوین کنندگان قانون اساسی اصل هشتم قانون اساسی را به امر به معروف و نهی از منکر اختصاص داده اند.و از سوی دیگر در قوانین کیفری ایران عمل حرام دارای وصف کیفری است و به منظور حمایت کیفری از آمران به معروف و ناهیان از منکر قوانینی به تصویب رسیده اند و ستادهای امر به معروف و نهی از منکر با همکاری نیروهای مقاومت بسیج مبادرت به امر به معروف و نهی از منکر می نمایند
.در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 و قانون آیین دادرسی کیفری1392 و طرح حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر نیز در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید.حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر برای اولین بار در قوانین موضوعه، دیگر ویژگی این طرح است، مقاومت، تهدید، توهین و یا مزاحمت از جمله موانعی هستند که در برابر اجرای فریضه امر به معروف و نهی از منکر در جامعه وجود دارد و جرم‌انگاری آن می‌تواند به نوعی حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر در برابر رفتارهای افرادی باشد که با لجاجت اصرار بر شکستن حریم‌ها در فضای عمومی جامعه دارند. امر به معروف و نهی از منکر موضوع این طرح، محدود به مرحله زبانی و نوشتاری است و اقدام عملی تنها وظیفه دولت است. هم چنین امر به معروف و نهی از منکر ناظر به رفتاری تعریف شده که علنی بوده و بدون تجسس مشخص باشد و نمی‌توان در اجرای امر به معروف و نهی از منکر متعرض حیثیت، جان، مال، مسکن، شغل و حریم خصوصی افراد گردید.در این پایان نامه ضمن بررسی مفهوم امر به معروف و نهی از منکر در پرتو قرآن کریم و روایات وارده و کلام بزرگان،شرایط و مراتب آن تحلیل می شود.و شرایط آمران به معروف و ناهیان از منکر بررسی می گردد.و نحوه حمایت کیفری از آنها مورد کنکاش قرار می گیرد.
1-2- سوال اصلی تحقیق:
شرایط حمایت کیفری از امران به معروف وناهیان از منکر کدام است؟
1-3- فرضیه اصلی تحقیق
شرایط اصلی حمایت کیفری از آمران به معروف و ناهیان از منکر این است که اولاً افراد مورد اشاره شناسایی و ساماندهی شوند و تحت آموزش مذهبی و حقوقی قرار گیرند و از سوی دیگر صرفاً به تذکر لسانی و ارشاد افراد نا آگاه اکتفا کنند.
1-4- سوالات فرعی تحقیق
1-مفهوم حقوقی امر به معروف و نهی از منکر چیست؟
2- موارد استثنا بر حمایت کیفری امران به معروف وناهیان از منکر کدام است؟
1-5- فرضیه های فرعی تحقیق
1-با توجه به جایگاه امر به معروف و نهی از منکر در قرآن و احادیث و حمایت های قانونی از آن می توان گفت از لحاظ حقوقی یک حکم تکلیفی است که مکلفین با رعایت شرایط مندرج در منابع معتبر فقهی و اصول حقوقی نظیر عدم ورود به ضرر غیر مبادرت به ارشاد و تنبیه لسانی افراد نا آگاه در جامعه و گسترش سعادت در جامعه می شوند.
2-علی رغم پذیرش حمایت کیفری از آمران به معروف و ناهیان از منکر ، این حمایت مطلق نیست بلکه مقید به رعایت موازین شرعی و حقوقی از سوی این افراد در هنگام انجام وظیفه و عدم ضرر جانی و مالی به اشخاص نا آگاه است.بدیهی است در صورت ورود ضرر از سوی آمران به معروف و ناهیان از منکر به اشخاص در صورتی که در مقام دفاع از خود باشند و متهاجم افراد مقابل باشند مشمول حمایت های قانونی قرار نمی گیرند.
1-6- اهمییت وضرورت تحقیق:
مقوله امرونهی ،به عنوان قاعده واصل در نظام اسلامی به مفهوم اعم ونظام حقوق اسلامی در معنای
اخص بوده وهست،این نهاد به منزله ابزاری پیشگیرانه در دنیای علوم جنایی وبه ویژه جرم شناسی نیز
قلمداد می شود که به موجب ان همان گونه،که می تواند افراد جامعه را از ارتکاب هر گونه گناه باز دارد،
می تواند در قبال دستاری تابعان اجتماعی به وقوع جرم نیز نقشی پیشگیرانه ایفا کندبا این توضیح که چون
در نظام جمهوری اسلامی دیانت ما عین سیاست ماست وبالعکس،لذا هر انچه ناقض ارزشها وهنجارهای
بنیادین اسلامی می باشد،واجد وصف کیفری است. لذا تا حدودی مفهوم والبته نه گسترده گناه وجرم به هم
نزدیک شده واز این منظر،هر گونه اقدام وتدبیری در راستای مبادرت نورزیدن افراد جامعه به نقض ارزشها
وهنجارهای اسلامی که در قالب (نهی از منکر) نمود می یابد ،به نوعی اقدام وتدبیر پیشگیرانه در قبال جرم
در فرایند اجتماعی است لذا با توجه به ضرورت اهمیت موضوع امر به معروف ونهی از منکر وهمچنین حمایت کیفری از امران به معروف وناهیان از منکر به تحقیق در رابطه با این امر پرداخته شده.:
1-7- اهداف تحقیق:
1-واکاوی جایگاه حقوقی آمران به معروف و ناهیان از منکر در نظام قضایی ایران.
2-بررسی نحوه حمایت کیفری از آمران به معروف و ناهیان از منکر.
3-بررسی قوانین و مقررات حمایت کننده از آمران به معروف و ناهیان از منکر.