(در فایل دانلودی نام نویسنده و استاد راهنما موجود است)

 

 

 

 

 

فهرست مطالب

 

عنوان                                                                                                                                             صفحه

 

چکیده 1

 

مقدمه 2

 

فصل اول کلیات

 

1-1- بیان مسئله 7

 

1-2- سؤالات تحقیق 8

 

1-3- فرضیه‌ها 8

 

1-4- ضرورت تحقیق 9

 

1-5-اهداف تحقیق 9

 

1-6-پیشینه‌ی پژوهش 10

 

1-7-روش پژوهش 13

 

1-8-نوآوری و دشواری پژوهش 13

 

فصل دوم مفاهیم

 

2-1- قتل 16

 

2-1-1- پدیده‌ی قتل 16

 

2-1-2- تعریف قتل 17

 

2-1-2-1- معنای لغوی قتل 17

 

2-1-2-2- معنای اصطلاحی قتل 17

 

2-1-2-3-تعریف حقوقی قتل 17

 

2-1-2-4-تعریف فقهی قتل 17

 

2-1-3- قتل عمد 18

 

2-1-3-1- تعریف قتل عمد از منظر قانون 18

 

2-1-3-2- تعریف قتل عمد از منظر فقه امامیه 20

 

2-1-3-3- تعریف قتل عمد از منظر فقه اهل سنت 21

 

2-1-3-4- تعریف قتل عمد از منظر حقوق‌دانان 22

 

2-1-4- قتل شبه عمد 23

 

2-1-4-1- تعریف قتل شبه عمد از منظر قانون 23

 

2-1-4-2-تعریف قتل شبه عمد از منظر فقه امامیه 24

 

2-1-4-3- تعریف قتل شبه عمد از منظر فقه اهل سنت 25

 

2-1-5- قتل خطای محض 26

 

2-1-5-1- تعریف قتل خطای محض از منظر قانون 26

 

2-1-5-2- تعریف قتل خطای محض ازمنظر فقه امامیه 27

 

2-1-5-3- تعریف قتل خطای محض از منظر اهل سنت 28

 

2-1-5-4- تعریف قتل خطای محض از منظر حقوق‌دانان 29

 

2-2-مجازات انواع قتل 30

 

2-2-1- مجازات قتل عمد 30

 

2-2-1-1- مجازات قتل عمد در حقوق ایران 30

 

2-2-1-1-1- قصاص 30

 

2-2-1-1-2- دیه 31

 

2-2-1-1-3-تعزیرات 32

 

2-2-1-1-4- محرومیت از ارث 33

 

2-2-1-2- مجازات قتل عمد در ادیان و ملل گذشته 33

 

2-2-1-3- مجازات قتل عمد در قرآن 34

 

2-2-1-4- مجازات قتل عمد از منظر فقها 34

 

2-2-2- مجازات قتل شبه عمد 36

 

2-2-2-1- مجازات قتل شبه عمد در حقوق ایران 36

 

2-2-2-2- مجازات قتل شبه عمد از منظر فقها 36

 

2-2-3- مجازات قتل خطای محض 37

 

2-2-3-1- مجازات قتل خطای محض در حقوق ایران 37

 

2-2-3-2- مجازات قتل خطای محض از منظر فقها 39

 

2-2-3-3- عاقله 39

 

2-2-3-3-1- تعریف عاقله 39

 

2-2-3-3-2- جایگاه عاقله 40

 

2-3-قصاص 41

 

2-3-1- تعریف قصاص 41

 

2-3-1-1- معنای لغوی 41

 

2-3-1-2- معنای اصطلاحی 42

 

2-3-1-3- تعریف قانون 43

 

2-3-1-4- تعریف فقهی 43

 

2-3-2- فلسفه‌ی قصاص در اسلام 43

 

2-3-2-1- ادله‌ی قصاص در اسلام 45

 

2-3-2-1-1- آیات 45

 

2-3-2-1-2-روایات 47

 

2-3-2-1-3-اجماع 47

 

2-3-2-1-4-عقل 49

 

2-3-3- شرایط مجازات قصاص 49

 

2-3-3-1-شرایط قاتل 50

 

2-3-3-1-1-بلوغ 50

 

2-3-3-1-2-عقل 52

 

2-3-3-2- شرایط مقتول 53

 

2-3-3-2-1- برابری در دین 53

 

2-3-3-2-2- محقون الدم بودن 55

 

2-3-3-2-3-انتفاء ابوت 56

 

2-3-4- شبهه درأ در قصاص 56

 

فصل سوم: بررسی حقوقی و فقهی عدم قصاص پدر در قتل عمدی فرزند

 

3-1- عدم قصاص پدر در قتل عمدی فرزند در حقوق 60

 

3-1-1- تعریف و ارکان متشکله‌ی قتل عمد فرزند توسط پدر 60

 

3-1-2-پدر و جد پدری چه کسانی هستند؟ 60

 

3-1-2- 1- فرزند 61

 

3-1-2-2- فرزندخوانده 62

 

3-1-2-3- فرزند رضاعی 63

 

3-1-2-4- فرزند نامشروع 65

 

3-1-3- تبدیل مجازات نه سقوط مجازات 66

 

3-1-4- تعریف کشتن فرزند 67

 

3-1-4-1- وجود فرزند زنده 68

 

3-1-4-1-1- نظر نگارنده 68

 

3-1-4-2- فرجام زندگی 69

 

3-1-4-3- معیارهای تشخیص حیات پایدار 70

 

3-1-4-4- رکن قانونی 72

 

3-1-4-4-1-نظر نگارنده 73

 

3-1-4-5- رکن مادی 73

 

3-1-4-5-1- وجود پدر 74

 

3-1-4-5-2- وجود فرزند 75

 

3-1-4-5-3- فرزند کشی از طریق فعل مثبت 76

 

3-1-4-5-4-1-نظر نگارنده 78

 

3-1-4-5-5-1- قصد فعل 81

 

3-1-4-5-5-2- قصد شخص معین 82

 

3-1-4-5-5-2-1-نظر نگارنده 82

 

3- 1-4-5-5-3- قصد نتیجه 83

 

3-1-4-5-5-4- آگاهی جانی بر کشنده بودن فعل 84

 

3-1-4-5-5- 4-1-نظر نگارنده 85

 

3-1-5- امر پدر به قتل فرزند 86

 

3-1-5-1- مشارکت پدر با اجنبی در قتل فرزند 88

 

 
(در فایل دانلودی نام نویسنده و استاد راهنما موجود است)

 

 

 

 

 

 

 

فهرست مطالب

 

عنوان                                       صفحه

 

چکیده. 1

 

فصل اول: مفاهیم و کلیات. 2

 

1-1- مقدمه. 2

 

1-1-1- طرح تحقیق. 3

 

1-1-2- بیان مسأله. 3

 

1-1-3- پرسشهای تحقیق. 4

 

1-1-4- فرضیه ها. 4

 

1-1-5- هدف تحقیق. 5

 

1-1-6- پیشینهی تحقیق. 5

 

1-1-7- جنبه نوآوری تحقیق. 7

 

1-1-8- روش تحقیق. 7

 

1-2- جایگاه تاریخی مقوله مستی در فقه وحقوق موضوعه   8

 

1-2-1- موضوع حقوق جزای ایران در مورد مستی. 8

 

1-2-1-1- مستی در حقوق سابق ایران. 9

 

1-2-1-2- مستی در قانون مجازات پس از انقلاب. 10

 

1-2-2- مقررات حقوق جزای ایران. 12

 

1-2-2-1- بررسی شیوهی نگارشی ماده 224. 14

 

1-2-2-2-  نقد شیوه نگارشی ماده 224. 15

 

1-2-2-3- مستی مجرمانه و غیر مجرمانه. 17

 

1-3- مفاهیم. 19

 

1-3-1- خمر در لغت. 19

 

1-3-2- تعریف خمر. 20

 

1-3-3- مستی. 21

 

1-3-3-1- مفهوم لغوی مستی. 21

 

1-3-3-2- مفهوم اصطلاحی مستی (تعریف مستی). 21

 

1-3-3-3- مستی در اصطلاح شرع. 23

 

1-3-4- مفهوم مواد اعتیاد آور. 25

 

1-3-5- تعریف مسئولیت. 26

 

1-3-5-1- مفهوم لغوی مسئولیت. 26

 

1-3-6- ماهیت اراده و قلمرو آن در حقوق. 27

 

1-3-6-1- معنای لغوی اراده. 27

 

1-3-6-2- تعریف اصطلاحی اراده. 28

 

1-3-6-3- تمایز مفهوم اراده از مفاهیم مشابه. 29

 

1-3-6-4-جایگاه اراده در عرصه ی مسئولیت کیفری. 32

 

1-3-6-5- قلمرو اراده در حقوق کیفری. 32

 

1-3-6-6- قلمرو اراده در رکن مادی جرم. 35

 

1-3-6-7- قلمرو اراده در رکن روانی جرم. 36

 

1-3-6-8- جایگاه اراده در عرصهی اهلیت جنایی. 36

 

1-3-7- مفهوم اهلیت جنایی. 37

 

1-3-7-1- ارکان اهلیت جنایی. 37

 

1-3-7-2- رویکرد اهلیت جنایی. 39

 

1-3-7-3- مراتب و درجات اهلیت جنایی. 40

 

فصل دوم: معرفی علل وعوامل مستی(انواع مست کننده ها)   41

 

2-1- انواع مستی. 41

 

2-2- ضابطه تشخیص مستی. 42

 

2-3- مسکرات سنتی ومشروبات. 44

 

2-3-1- فرق بین مستی و الکلیسم. 55

 

2-3-2- تأثیر مواد الکلی و مواد مخدر بر سطح آگاهی و اراده   56

 

2-4- مسکرات غیر سنتی ( مواد مخدر). 60

 

2-4-1-مفهوم مواد مخدر. 60

 

2-4-2- انواع مواد مخدر. 61

 

2-5- انواع گیاهان روان گردان. 62

 

2-6- مستی و مسمومیت ناشی از استعمال مواد مخدر. 66

 

2-7- نگاهی اجمالی به دلالت حرمت استعمال مواد مخدر   68

 

فصل سوم: وضعیت فقهی ارتکاب جرم در حال مستی. 73

 

3-1- مسئولیت. 73

 

3-1-1- برهان مسئولیت. 73

 

3-1-2- انواع مسئولیت. 74

 

3-1-3- مبانی مسئولیت مدنی. 76

 

3-1-4- مسئولیت کیفری در حقوق اسلامی. 79

 

3-1-5- ارکان و پایه های مسئولیت کیفری. 80

 

3-1-5-1- مستی و رفع یا عدم رفع مسئولیت کیفری. 80

 

3-1-5-2- جرایم ارتکابی در حال مستی. 81

 

3-1-5-3- قتل در حالت مستی. 82

 

3-1-5-4-پرداخت کننده دیهی قتل ناشی از مستی. 91

 

3-1-5-5- مسئولیت مست نسبت به جرایم مستوجب حد. 96

 

3-1-5-6- ارتکاب سایر جرایم در حال مستی از منظر قانون مجازات اسلامی   99

 

3-1-5-7- ارتکاب جرائم در رانندگی در حالت مستی. 101

 

3-2- مصونیت. 105

 

3-2-1-تعریف عوامل رافع مسئولیت. 105

 

3-2-2-عوامل رافع مسئولیت کیفری. 106

 

3-2-3- اختلال روانی و تاثیر آن بر مسئولیت کیفری. 107

 

3-2-4- شرایط زوال مسولیت کیفری در اثر استعمال مواد الکلی و مواد مخدر. 109

 

3-2-5- جایگاه مستی در بین عوامل رافع مسئولیت کیفری   111

 

نتیجه گیری کلی. 113

 

ضمائم. 115

 

فهرست منابع. 124

 

چکیده

 

گسترش روز افزون مصرف مشروبات الکلی و شیوع تولید و مصرف انواع مواد اعتیادآور و روان گردانها در سطح کشورمان، سبب ایجاد باب جدیدی  راجع به مشروبات الکلی و انواع مواد اعتیادآور و روان گردانها شده است. قانونگذار ایران  تأثیر مستی در مسئولیت کیفری را به روشنی تبیین نکرده است؛ زیرا هر چند در مورد قتل، ماده 224قانون مجازات اسلامی حکم خاصی بیان شده و در مورد سایر جرایم نیز ماده­ی 53 همین قانون وجود دارد، اما صرف نظر از تعارض ظاهری این دو ماده، وضعیت شخصی که برای ارتکاب جرم، خود را مست می‌کند، مشخص نیست و نسبت به مستی اختیاری و غیر اختیاری هم حکم صریحی وجود ندارد.

 

برآنیم تا  مستی ناشی از مشروبات الکلی و حالت ناشی از مصرف انواع موادهای روان گردان و اعتیادآور، را به عنوان عامل مستقل رافع مسئولیت کیفری مورد بحث قرار دهیم. فی­الواقع بحث اصلی در این تحقیق، این است که آیا کسانی که تحت تأثیر مصرف مشروبات الکلی و یا مواد مخدر و یا روان گردانها مرتکب جرم می‌شوند، مسئولیت کیفری دارند؟ آیا کسانی که با قصد ارتکاب جرم، مست می­ کنند با کسانی که بدون قصد پیشینی بر ارتکاب جرم، مست شده­­اند ومرتکب جرم می­شوند، دارای مسئولیت کیفری یکسانی هستند و هم چنین حکم در مسأله، در جرایم مستوجب قصاص و حدود با هم تفاوتی دارد یا نه؟ در نهایت این نتیجه کلی حاصل شد، که اگر ثابت شود استعمال مشروبات الکلی و روان گردان به منظور ارتکاب جرم بوده، مجرم به مجازات استعمال و هم چنین جرمی که ارتکابی، محکوم خواهد شد و در مورد شخصی که خود را به قصد ارتکاب جرم مست می­ کند در این حالت جرم، عمدی تلقی می­شود و شخص مسئول می­باشد، امّا در حالتی که شخص بدون قصد قبلی و ناخواسته (جهل به موضوع، فقدان اراده) مست شود مسئولیتی ندارد. و حکم مسأله در جرایم مستوجب قصاص و حدود بایکدیگر تفاوتی ندارد.

 

واژگان کلیدی: مستی، جرم، قصاص، دیه، مسئولیت، مصونیت.

 

1-1- مقدمه

 

نوشتار حاضر اندک کوششی است در جهت بررسی و تبیین کلیات مشروبات مست کننده و سکرآور که با استفاده ار آیات و احادیث و همچنین نظریات فقها و علمای علم حقوق تهیه و تدوین گردیده است.

 

انگیزه انتخاب این رساله علاوه بر علاقه­مندی به تحقیق در موضوع مذکور و علی­رغم سابقه­ی فقهی و قانونی موضوع مستی در حقوق ایران، متأسفانه ابعاد و زوایای مختلف این موضوع و جایگاه و چگونگی تأثیر آن بر جرم، مسئولیت جزایی و مجازات کماکان مبهم و مجهول است و مقرارت جاری پاسخگوی سؤالات و ابهامات فراوانی که در این ارتباط ـ به ویژه در عمل ـ رخ می­نماید و مطرح می­شود، نیست. که در این تحقیق نوشته­هایی به طور پراکنده در این زمینه به وسیله­ی فقها و حقوقدانان و پزشکان در برخی از کتب آورده شده است ولی صرفاً در حد تعاریف و اشاره مختصر به موضوع فوق می­باشد. لذا سعی شده در حد بضاعت اندک خود حدالمقدور به صورت مفصل موضوع مذکور برسی و تحلیل گردد.

 

مصرف مشروبات الکلی به ویژه زمانی که به صورت غیرمتعارف انجام شود، عملی زشت و ناپسند محسوب می­شود و از این رو همه­ی قوانین به گونه­ای متعرض این مسأله متعرض شده ­اند. در قانون ما که متأثر از آموزهای دینی و موازین شرعی است، با توجه ویژه به مستی، واکنش شدیدی در مقابل آن در نظر گرفته شده است. مصرف مشروبات گاهی بدون توجه به این که مرتکب را در حالت خطرناک قرار دهد، مورد جرم انگاری قرار می­گیرد. در قانون مجازات اسلامی نوشیدن یک قطره خمر نیز مجازات دارد، هرچند مستی نیاورد و بر این اساس جنبه­ی تعبدی آن بر جنبه­ی باز دارندگی برتری دارد.

 

در حقوق اسلام جرایم حدی قرار می­گیرد و واکنش شدیدتری در مقابل آن اعمال می­شود. مصرف مشروبات الکلی نیز جزو همین دسته از جرایم است و تابع مقررات خاصی می­باشد. در این جرم، مصلحت عقل که ارزشمندترین سرمایه بشر و مایه­ی تمایز او از سایر موجودات است، مورد حمایت قرار گرفته است. قانون گذار در این زمینه به مقدمات مصرف مشروبات الکلی مانند تهیه، ساختن، خرید و فروش آن نیز توجه خاص نموده است و با توجه به تفاوت ماهیت آنها، مقدمات مصرف الکل تابع مقررات تعدد مادی حقیقی می باشد.

 

البته روی سخن بیشتر درباره­ی حالتی است که مصرف مشروبات الکلی در انسان به وجود می­آورد و بررسی تأثیر این حالت در مسئولیت کیفری  و مدنی مورد بحث است. مستی موجب اخلال در اراده و قدرت تشخیص انسان می­شود و اختیار وی را معیوب می­سازد. در فقه، راقع مسئولیت است، در قانون نیز مستی عامل رافع مسئولیت است، اما مقررات وضع شده دارای ایهام است. اصولاً شیوه مذکور بر این اساس بود که تنها بر تجزیه و تحلیل مواد قانونی مربوط به مشروبات مست کننده و مستی اکتفا نگردیده بلکه سعی شده نظریات فقها و حقوقدانان نیز آورده شود به طوری که حدالمقدور مبانی فقهی و حقوقی در این رساله گردآوری گردد.

 

چکیده

 

الرَّحْمنُ عَلَّمَ الْقُرْآنَ خَلَقَ الإْ انسانَ عَلَّمَهُ البیان ،

 

خدای رحمان قرآن را آموزش داد انسان را آفرید و به او بیان آموخت.آفریدگار جهان به مشیت حکیمانه­ی خود انسان را موجودی آفرید که  می­ا ندیشد و سخن می­گوید. نیروی تفکر و تکلم، دو فیض بزرگ خداوند است که به آدمیان بخشید و لوازم آن دو را به طور طبیعی در وجود آنان به ودیعه نهاد. در پرتو این دو نعمت گرانقدر، خداوند، بشر را بر دیگر موجودات برتری داد و به وی امتیاز بخشید.همان نعمت بیان است که قرآن از آن یاد کرده است بشر سخن آفرین، با آفرینش کلام می ­تواند افکار و اندیشه­های درونی خود را بیرون بریزد و دیگران را، از مقصود خود آگا ه سازد. می تواند منویات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و اعتقادی خویش را که کسی از آنها آگاه نیست به زبان یا قلم یا تصویر یا به گونه­ای دیگر در اختیار دیگران  قرار دهد. این انسان بدون آزادی عقیده و بیان یک مفهوم ناقص است، یک مفهوم مفلوج است.این تحقیق در پی حصول به هدف که آشنایی و بررسی معیارهای تحدید آزادی بیان درفقه امامیه و نظام حقوقی ایران در پنج فصل تنظیم گردیده، فصل اول: کلیات  که شامل مقدمه، مسأله، ضرورت تحقیق، هدف تحقیق،  سؤالات،  تاریخچه، که به صورت کتابخانه ای توصیفی است پرداخته،  فصل دوم: آزادی معانی لغوی، اصطلاحی، ضرورت بحث، مفاهیم و تعاریف مختلف، مصادیق، ماهیت آن در فقه امامیه و نظام حقوقی ایران و غرب، معیارهای تحدید در فقه امامیه و نظام حقوقی ایران، مقایسه و نتیجه گیری.

 

درفصل سوم: آزادی بیان معنای  لغوی و اصطلاحی، مفهوم، ضرورت بحث در فقه امامیه و نظام حقوقی، مصادیق، ماهیت در نظام حقوقی و فقه امامیه، مقایسه­ آن در فقه امامیه و غرب.

 

در فصل چهارم: تحدید معنای  لغوی و اصطلاحی، ماهیت آن در فقه امامیه، غرب، نظام حقوقی، مصادیق، مبانی ، مقایسه و نتیجه گیری .

 

درفصل پنجم:تحدیدآزادی بیان درقوانین موضوعه،اصول قانون اساسی،محدودیت های حق آزادی بیان،

 

مواردامکان اضرارآزادی بیان به جامعه ،  قوانین ومجازات اسلامی درمواردآزادی بیان،مطبوعات،عقیده وفکر،نظرات موافقین و مخالفین، و درآخرنتیجه گیری کل راتبیین می کند.

 

کلید واژه

 

تحدید – آزادی – آزادی بیان – فقه امامیه – نظام حقوقی

 

فهرست مطالب

 

عنوان                                              صفحه

 

فصل اول- کلیات

 

مقدمه. 2

 

بیان مسأله 4

 

اهداف تحقیق. 3

 

ضرورت تحقیق. 5

 

سؤالات. 6

 

تاریخچه. 7

 

مقدمه8

 

فصل دوم آزادی.9  

 

2- 1-مفهوم معانی لغوی آزادی 10

 

2-2-مفهوم آزادی در اصطلاح 10

 

2-3 – ضرورت بحث آزادی.10

 

2-4- مفهوم آزادی ازدیدگاه اندیشمندان. 13

 

2-5- مصادیق آزادی16

 

2-5-1- آزادی فردی.16

 

2-5-1-1- برخی از موجبات سلب این آزادی. 17

 

2- 5-1-1-1- ترس ازمرگ17

 

2-5-1-1-2- مسؤلیت فوق توان.17

 

2-5-1-1-3- علاقه وافربه زندگی دنیا 18

 

2-5-1-1-4-حرص وطمع18

 

2-5-1-1-5- احتیاج.19

 

2-5-2- آزادی عقیده وفکر.20

 

2-5-3- آزادی سیاسی23

 

2-5-4- آزادی بیان24

 

2-6- ماهیت آزادی ازدیدگاه فقه امامیه ونظام اسلامی. 25

 

2-7- ماهیت آزادی در نظام حقوقی ایران  26

 

2-8- حقوق وآزادی هادرقانون اساسی ایران 31

 

2-9- ماهیت آزادی از دیدگاه غرب . 39

 

2-10-معیارهای تحدید آزادی درفقه امامیه و نظام اسلامی. 40

 

2-11- معیارهای تحدید آزادی در نظام حقوقی ایران 41

 

2-12- مقایسه و نتیجه گیری. 42

 

مقدمه47

 

فصل سوم آزادی بیان48

 

3-1-مفهوم لغوی بیان 49

 

3-2- مفهوم اصطلاحی بیان.49

 

3-3 -ضرورت بحث آزادی بیان در فقه امامیه 50

 

3-4- ضرورت بحث آزادی بیان در نظام حقوقی ایران 51

 

3-5- مصادیق آزادی بیان 53

 

3-6-ماهیت آزادی بیان در نظام حقوقی ایران . 68

 

3-7- ماهیت آزادی بیان از دیدگاه فقه امامیه69

 

3-8- مقایسه و نتیجه گیری آزادی بیان در اسلام و غرب 73

 

مقدمه80

 

فصل چهارم تحدیدآزادی بیان 81

 

4-1- مفهوم لغوی تحدید 82

 

4-2- مفهوم اصطلاحی تحدید 82

 

4- 3- ماهیت تحدید آزادی بیان در فقه امامیه و اسلام .  82

 

4-4- ماهیت تحدید آزادی بیان در غرب. 95

 

4-5- تحدیدآزادی بیان درقوانین دول غربی101

 

4-6- محدودیت آزادی  بیان در نظام حقوقی ایران102

 

4-7- اهم قلمرومحدودیت های آزادی بیان در فقه امامیه و اسلام104

 

4-8- مبانی تحدید آزادی بیان112

 

4-9- مقایسه و نتیجه­گیری.   117

 

فصل پنجم تحدیدآزادی بیان درقوانین موضوعه123

 

5-1- معیاریاملاک تعیین تحدیدآزادی بیان ازدیدگاه اسلام.124

 

5-2- برخی ازاصول قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران127

 

5-3- محدودیت های حق آزادی بیان136

 

5-4- مواردامکان اضرارآزادی بیان به جامعه137

 

5-5- موادقانون اساسی درخصوص مطبوعات138

 

5-6- قوانین ومجازات اسلامی درخصوص آزادی بیان.143

 

5-7- قوانین ومجازات اسلامی درموردمطبوعات.143

 

5-8- قوانین ومجازات اسلامی درموردعقیده وفکر144

 

5-9- نظرات موافقین ومخالفین 145

 

نتیجه گیری. 148

 

فهرست منابع.149

 

مقدمه

 

مهم­ترین مباحثی که در اسلام وجود داشته و دارد، مبحث اصل آزادی بیان است، که نقش مهم و اساسی در نظام فردی و اجتماعی دارد و این بحث آزادی ، از دیدگاه فقه امامیه و حقوق بشر را مورد تحلیل و بررسی قرار می­دهیم، تا جایگاه ویژه ی آن در احکام فقهی و حقوقی واضح  و روشن گردد. در اکثر موارد استعمال آزادی بیان به نبود قانون حکومتی که محدویت بیانی را واضح و روشن می کند، اشاره شده است.بیان در مفهوم عام مشتمل بر بیان های زبانی و غیر زبانی است.

 

مثل بیان تصویری، اشاره­ای، نوشتاری و غیر نوشتاری فلاسفه در تعریف (بیان) دقت می­ کنند تا گفتاری مثل (سوگند دروغ  در دادگاه) را که زبانی است از حیطه­ی بحث خارج کنند.موارد حدود آزادی بیان، پذیرش و قبول مفهوم آزادی بیان در جوامع  امروزی وسیع و گسترده بوده چنانچه در اعلامیه­های حقو ق بشر و قوانین اساسی گنجانده شده است.

 

قانون کامل و جامع قانونی است که از جانب خداوند تبارک و تعالی نازل شده است که به نفع تمام بندگان است اما ایالات متحده ی آمریکا که خود را مدافع حقوق بشر می­داند، قانون در این کشور جامع و کلی نیست بلکه یک جانبه بوده و فقط به نفع گروه خاصی است.

 

اهداف تحقیق

 

الف :هدف اصلی

 

تبیین حدودومرزهای این وا‍ژه مقدس ازمنظر فقهای شیعه با استناد به مبانی محکم ازجمله آیات وروایات مستند

 

ونظام حقوقی ایران است که قطعا پذیرش عقلی وتأمین منفعت زندگی مادی ومعنوی انسان رابه دنبال دارد.

 

ب: اهداف فرعی

 

آیاواقعا در اسلام آزادی بیان وجود دارد؟

 

آیا دروغ ،غیبت،کلام فتنه انگیز ،کلام منحرف کننده وتحقیرآمیز واز محدودیت های بیان است ؟

 

بیان مسأله

 

آزادی بیان علیرغم گذشت بیش از سه دهه از انقلاب اسلامی ایران وتحقق ابعاد وسیعی از آن در سطوح

 

مختلف جامعه به نظر می رسد این واژه ازجهاتی دچار ابهام بوده و موجب برداشت های متضادونادرست و

 

کاربردهای مخالف با فلسفه و ضرورت آن می شود.

 

– محدودیت­های آزادی بیان برطبق کدام مصلحت­ها و معیارها می­باشد؟

 

– در زمینه سیاسی: تا جایی که به منا فع ملی و تمامیت ارضی خدشه­ای وارد نشود.

 

– در زمینه ا قتصادی: تا جایی که به خطوط اصلی، اصول و مبانی دین خدشه وارد نشود.

 

– در زمینه اجتماعی: در خصوص آسیب شناسی تا جایی که به آزادی دیگران لطمه وصدمه­ای وارد نشود.

 

– در زمینه علمی و تخصصی: انرژی هسته ای، ارتباطات، سیاست تا جایی که هیچ مانعی برای پیشرفت و اختراعات علمی و جود نداشته باشد.

 

ضرورت تحقیق

 

با توجه به نیاز جامعه و به روز بودن آن، آشنایی با موضوع آزادی بیان، جایگاه آن ازدیدگاه اسلام چیست و اینکه انسان کلام خود را چگونه، به چه نحو، با چه شرایطی

 

(در فایل دانلودی نام نویسنده و استاد راهنما موجود است)

 

 

 

 

 

فهرست مطالب

 

عنوان                                                                                      صفحه             

 

چکیده 1

 

فصل اول: کلیات و مفاهیم مرتبط با مصلحت

 

بخش اول: کلیات

 

1- مقدمه. 4

 

1-1- بیان مساله 6

 

1-2- سؤالات. 9

 

1-3- فرضیات 9

 

1-4- سابقه و ضرورت انجام تحقیق. 9

 

1-5- اهداف کلی و کاربردی تحقیق. 11

 

1-6- روش تحقیق و ابزار گردآوری اطلاعات 11

 

1-7- محدودیتهای تحقیق 11

 

1-8- سازماندهی تحقیق. 12

 

بخش دوم:  مفاهیم مرتبط با مصلحت

 

1-9- مفاهیم 14

 

1-9-1- فقه سیاسی. 14

 

1-9-2- بررسی معنای لغوی و اصطلاحی مصلحت. 15

 

1-9-3- مصلحت و حسن و قبح عقلی 16

 

1-9-4- مصلحت و ضرورت. 17

 

1-9-5- مصلحت و مفسده. 17

 

1-9-6- مصلحت و اهداف و مقاصد احکام شرعی 19

 

1-9-7- مصلحت و استحسان. 21

 

1-9-8- مصلحت به مبنای حکم شرعی. 22

 

1-9-9- مصلحت به عنوان ملاک حکم حکومتی. 23

 

1-9-10- مصلحت به عنوان منبع اجتهاد و روش اجتهاد 23

 

1-10- نتیجه گیری. 25

 

 

 

فصل دوم: بررسی مصالح مرسله

 

2-1- مقدمه. 28

 

2-2-تعریف مصالح مرسله 28

 

2-3- تاریخچه مصالح مرسله. 29

 

2-4- دیدگاه مذاهب چهارگانه در رابطه با مصالح مرسله   30

 

2-4-1 نظر شافعیان در رابطه با مصالح مرسله 30

 

2-4-2- نظر حنفیان درباره مصالح مرسله. 31

 

2-4-3- نظر مالکیان در رابطه با مصالح مرسله. 31

 

2-4-4- نظر حنبلیها در رابطه با مصالح مرسله. 31

 

2-4-5- مصالح مرسله از دیدگاه شاطبی. 32

 

2-5- شاطبی کیست؟. 32

 

2-5-1- نوشته های شاطبی. 33

 

2-5-2- نظریه مقاصد از دیدگاه شاطبی. 33

 

2-6- اقسام مصلحت. 36

 

2-6-1- تقسیم به لحاظ درجه اهمیت و از حیث قوت. 36

 

2-6-2- تقسیم بر اساس اعتبار شارع. 36

 

2-6-3- تقسیم از جهت دین و دنیا. 37

 

2-6-4- تقسیم به اعتبار محل صدور 37

 

2-6-5- تقسیم به اعتبار متعلق آن 41

 

2-6-6- تقسیم به اعتبار قطع و ظن 37

 

2-7- ضوابط و چارچوب تمسک به مصالح مرسله 38

 

2-7-1-  هماهنگی با مقاصد شرع. 39

 

2-7-2-  مخالف نبودن بانص. 39

 

2-7-3- ضروری و کلی و قطعی بودن. 39

 

2-7-4- معقول بودن 39

 

2-7-5-  رعایت اهم و مهم 39

 

2-7-6-  رعایت نقش زمان و مکان 39

 

2-7-7- عمومی بودن 39

 

2-8- ادله حجیت مصالح مرسله. 40

 

2-8-1-  ادله لاضرر 40

 

2-8-2-  ادله نفی حرج. 41

 

2-8-3-  سیره. 41

 

2-8-4-  جامعیت اسلام 42

 

2-8-5-  جاودانگی اسلام 42

 

2-8-6-  درک حسن و قبح  اشیاء. 43

 

2-9- ادله منکرین مصالح مرسله. 44

 

2-9-1-  اعتراف به نقص شریعت 44

 

2-9-2-مردد بین دو اعتبار. 44

 

2-9-3-  از بین رفتن وحدت و عمومیت تشریع 45

 

2-10- نقش مصلحت مرسله در انواع احکام. 45

 

2-11- تعارض مصالح با نصوص 46

 

2-12- احکام مبتنی بر مصالح مرسله. 48

 

2-12-1- احکام مربوط به نظام اداری 48

 

2-12-2- احکام مربوط به نظام قضایی و حقوقی خاص 48

 

2-13- نتیجه گیری. 49

 

فصل سوم: بررسی مجمع تشخیص مصلحت نظام

 

3-1- مقدمه. 52

 

3-2- سابقه تأسیس مجمع تشخیص مصلحت نظام. 52

 

3-3- جایگاه مصلحت در فقه شیعه 54

 

3-4- اقسام مصلحت. 55

 

3-4-1-  تقسیم به لحاظ مقاصد شرع 55

 

3-4-2-  تقسیم به لحاظ درجه اهمیت. 56

 

3-5- ضوابط مصلحت. 56

 

3-5-1-  تقدیم اهم بر مهم. 56

 

3-5-2-  استفاده از کارشناسان و متخصصان. 58

 

3-5-3-  سازگاری با روح قوانین اسلام. 58

 

3-5-4-  توجه به نقش زمان و مکان 58

 

3-5-5-  نگهداشت حوزه مصلحتهای حاکم، اجتماع است. 59

 

3-5-6-  قاعده نفی عسر و حرج 59

 

3-5-7-  قاعده لاضرر. 59

 

3-6- بررسی حجیت مصلحت 60

 

3-6-1-  جامعیت اسلام 60

 

3-6-2-  حکومت، ضرورتی فطری و نیازی عقلی 60

 

3-6-3-  تشخیص مصلحت در مسائل نوظهور 61

 

3-7- مصلحت در موضوعات احکام 62

 

3-7-1-  رابطه مصلحت با احکام اولیه. 62

 

3-7-2-  رابطه مصلحت با احکام ثانویه 63

 

3-7-3-  رابطه مصلحت با احکام حکومتی 63

 

3-8- نسبت فقه و مصلحت از دیدگاه امام. 64

 

3-9- مفهوم مصلحت از دیدگاه امام 64

 

3-10- مصلحت نظام از دیدگاه امام 65

 

3-10-1- واژه صلاح. 66

 

3-10-2- مصالح کشور. 66

 

3-10-3- مصالح مسلمین. 66

 

3-10-4- مجمع تشخیص مصلحت نظام 67

 

پژوهش حاضر برای پاسخ به این پرسش اصلی سامان یافته است که جریان سلفی تکفیری در چه ابعادی بر بیداری اسلامی تأثیرگذار بوده و راهبردها و راهکارهای جمهوری اسلامی ایران در کنترل و خروج از آن چیست؟ با بهره گرفتن از روش مکعب بحران و نظریه پخش، اثبات شده است که سلفی‏گری تکفیری در جهان اسلام بحران ایجاد کرده است و از طرف دیگر با توجه به فضای بیداری اسلامی و مقتضیات آن، توانسته است بر روند و سمت و سوی جریان بیداری اسلامی نیز تأثیرگذار باشد. با این حال جمهوری اسلامی ایران در صورت استفاده هدفمند و هدایت شده از ظرفیت‏های خود می‏تواند در برابر این جریان مقاومت و مقابله کند. شش راهبرد کلان برای مقابله با جریان سلفیه تکفیری قابل طرح است: «هماهنگی و همسویی کلیه فعالیت‌های مرتبط با سلفیه»، «شناسایی ظرفیت‌ها و فعالیت‌های سلفیه در جهان اسلام»، «تبیین مرزهای سلفیه تکفیری و اهل سنت»، «تبیین ماهیت جریان‌های سلفی و خطرات آنها»، «مقابله با شیعه‌هراسی و شیعه‌ستیزی» که خود به دو راهبرد فرعی «معرفی و ترویج شیعه اعتدالی» و «مقابله با جریان‌های افراطی شیعه سنی ستیز» تقسیم شده است و «تقریب میان مذاهب اسلامی».

 

در ذیل هر یک از راهبردها نیز راهکارهایی برای نیل به راهبردها وجود دارد که در مجموع عبارتند از : «تشکیل ستاد سلفیه»، «تشکیل دفتر مطالعات استراتژیک سلفیه»، «تهیه منشور مرزهای میان سلفیه و اهل سنت»، «تبین تاریخ و تبارشناسی و کارنامه سلفیه»، «نقد عالمانه مبانی و اعتقادات سلفیه و پاسخ به شبهات»، «مدیریت اطلاعات و اخبار»، «تشکیل شورای عالی گسترش معارف شیعه»، «تأسیس شبکه جهانی اهل بیت:»، «تشکیل سمن‏های مشترک با صوفیه و بریلوی‏ها»، تأسیس کرسی‏های شیعه شناسی در مراکز مهم علمی»، «معرفی معارف شیعی به صورت ایجابی»، «استفاده از غیر شیعیان برای دفاع از شیعه»، «تدوین قوانین و تبیین مرزهای میان شیعه اعتدالی و شیعه افراطی»، «تأکید بر شعور تا شور در تبلیغات شیعی»، «تعریف پروژه‏های تحقیقاتی آسیب‏شناسی تقریب»، «ارتباط سازمان دهی شده با علمای اسلامی» و برگزاری اجلاس‏های هدفمند.

 

فهرست

 

تقدیر. 5

 

چکیده. 6

 

مقدمه: طرح تحقیق و چارچوب نظری. 14

 

بیان مسأله. 14
 

اهمیت و فایده موضوع. 17
 

سابقه تحقیق. 19
 

نوآوری تحقیق. 24
 

اهداف تحقیق. 25
 

پرسش اصلی. 25
 

فرضیه تحقیق. 25
 

پرسش‌های فرعی. 26
 

دامنه پژوهش 26
 

سازماندهی تحقیق. 27
فصل اول: چارچوب نظری و مفاهیم. 28

 

مقدمه. 29

 

چارچوب نظری. 29
1.1. نظریه بحران (بر اساس مدل هرمن کان). 30

 

1.1.1. ماهیت بحران. 30

 

1.2. 1.تأثیرات بحران. 30

 

1.3. 1. راه‏های کنترل و برون رفت از بحران. 31

 

1.1.3.1. رویکرد تصمیم گیری 32

 

1.2. نظریه پخش و تأثیرات سلفی‌گری بر بیداری اسلامی. 33

 

راهبرد و راهکار. 36

 

مفاهیم. 39
2.1. نقد و بررسی مفهوم سلف 39

 

2.1.1. معنای لغوی 40

 

2.1.2. معنای اصطلاحی. 41

 

2.2. نقد و بررسی حدیث خیره و مشروعیت سلف 42

 

2.3. سلفی‏گری (السلفیه) 43

 

2.4. نقد و بررسی مکتب سلفی‏گری و چالش‏های نظری و تاریخی. 45

 

2.4.1. بررسی پیشینه «سلف» در آیات و روایات 45

 

2.4.2. ابن‌قیم و مذهب سلفی‏گری 46

 

2.4.3. نقد و بررسی حدیث خیره و تضاد با واقعیت‏های تاریخی. 48

 

2.4.4. نکوهش گروهی از پیشینیان. 51

 

2.5. نقد مفهوم سلفی‏گری با توجه به مفهوم پی‌روی 51

 

2.5.1. پی‌روی کامل در همه عرصه‌های زندگی. 52

 

2.6. اصول گرایی اسلامی. 56

 

2.7. اسلام گرایی. 56

 

2.8. بیداری اسلامی. 57

 

2.8.1. ابعاد و اهدف بیداری اسلامی. 61

 

2.9. خاستگاه جغرافیایی جریان‌های سلفی و پراکندگی آنها 63

 

2.9.1. سلفی‏گری شبه قاره 63

 

2.9.1.1. نقد و بررسی مکتب دیوبند 68

 

2.9.1.2. مقایسه تطبیقی سلفی‌گری شبه قاره و سلفی‌گری وهابی. 71

 

2.9.1.3. نقد و بررسی اهل حدیث 73

 

2.10. سلفی‌گری مصر. 76

 

2.10.1. اخوان المسلمین در مصر. 86

 

2.10.2. مقایسه تطبیقی سلفی‌گری وهابی و سلفی‌گری مصر. 88

 

2.11. سلفی‌گری نجد 90

 

نتیجه. 91

 

فصل دوم: ماهیت بحران نقد و بررسی مبانی و جریان شناسی سلفی‏گری 92

 

مقدمه. 93

 

مبانی سلفیه. 93
1.1. جاهلیت 93

 

1.1.1. جاهلیت در اندیشه مودودی 94

 

1.1.2. جاهلیت در اندیشه سید قطب 100

 

1.2. توحید 102

 

1.2.1. نقد و بررسی قرائت سلفی وهابی(توحید عبادی) 103

 

1.2.2. قرائت سلفی‌گری مصر از توحید 109

 

1.3. جهاد 115

 

1.3.1. قرائت وهابی از جهاد 116

 

1.3.2. جهاد در قرائت سلفی‌گری مصر. 116

 

1.4. نقل‌گرایی سلفی. 119

 

1.5. مرجعیت سلف(سلف‌گرایی افراطی) 121

 

1.6. ظاهر گرایی. 122

 

1.7. هستی‌شناسی سلفی‌گری (حس گرایی) 123

 

جریان شناسی سلفی‌گری. 124
2.1. ریشه‌های انشعاب در جریان‏های سلفی. 126

 

2.1.1. سیاست 126

 

عقاید 130
2.1.2. مبانی و عقاید 131

 

2.1.3. ورود اندیشه‌های اعتقادی ـ انقلابی. 133

 

2.2. روش 134

 

2.3. نقد و بررسی جریان‌های سلفی. 134

 

2.3.1. سلفی‌گری تکفیری 135

 

2.3.2. سلفی‌گری جهادی 137

 

2.3.3. سلفی‌گری تبلیغی. 140

 

2.3.4. سلفی‌گری سیاسی. 141

 

2.3.5. سلفی‌گری اصلاحی (تنویری) 142

 

نتیجه. 145

 

فصل سوم: تأثیرات بحران: نقد و بررسی تأثیرات سلفی‏گری بر بیداری اسلامی. 147

 

مقدمه. 148

 

ارزیابی بحران 148
1.1. تهدید 150

 

1.1.1. تهدیدات سخت 151

 

1.1.1.1. حجم تاریخی. 152

 

1.1.1.2. حجم مکانی. 154

 

1.1.1.3. حجم آثار وپیامدها 155

 

1.1.2. تهدید نرم 157

 

1.2. زمان. 162

 

1.3. آگاهی. 164

 

جریان‌های مؤثردر بیداری اسلامی و رابطه آنها با سلفی‏گری. 165
2.1. اصول گرایی اسلامی. 165

 

2.2. جریان سکولار. 168

 

2.3. جریان سلفی. 170

 

2.3.1. سلفی‌گری تکفیری 172

 

2.3.2. سلفی‌گری جهادی 176