(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

 

فهرست مطالب

 

عنوان                                                                     صفحه

 

چکیده .1

 

فصل اول: کلیات          

 

1-1 مقدمه.2

 

1-2  بیان مسأله اساسی تحقیق به طور کلی3

 

1-3  اهمیت و ضرورت انجام تحقیق.6

 

1-4  جنبه جدید بودن و نوآوری در تحقیق.7

 

1-5  اهداف مشخص تحقیق7

 

1-6  سوالات پژوهش7

 

1-7  فرضیه‏های پژوهش8

 

1-8 روش شناسی پژوهش.8

 

1-8-1 جامعه آماری، روش نمونه‏گیری و حجم نمونه9

 

1-9 قلمرو پژوهش .10

 

1-9-1 قلمرو موضوعی پژوهش 10

 

1-9-2 قلمرو مکانی پژوهش .10

 

1-9-3 قلمرو زمانی پژوهش 11

 

1-10 روش‌ها و ابزار تجزیه و تحلیل داده‏ها 11

 

1-11 کلید واژه­ها .11

 

1-12خلاصه فصل.13

 

 

 

فصل دوم: ادبیات و پیشینه پژوهش

 

2-1  مقدمه .16

 

2-2  دوره کارشناسی17

 

عنوان                                                                        صفحه

 

2-3 اخلاق 19

 

2-4 معانی و کاربردهای اخلاق.20

 

2-5 اخلاق حرفه‌ای.20

 

2-6  عوامل پایه‌ای اخلاق حرفه‌ای23

 

2-7 ضرورت ترویج اخلاق حرفه‌ای در سازمان24

 

2-8  اخلاق حرفه ای در حسابداری و حسابرسی 25

 

2-9  هدف‌های عمده حسابداری و اخلاق27

 

2-10  رهنمودهای اخلاقی در حسابداری و حسابرسی.29

 

2-11 آیین رفتار حرفه‌ای‌.30

 

2-12 اصول بنیادی30

 

2-13 احکام.31

 

2-14 ضمانت اجرای آیین رفتار حرفه‌ای .32

 

2-15 اثربخشی حسابداری در سطوح و عوامل اساسی تکامل اخلاق.32

 

2-16 نقش اخلاق در ارتقای جایگاه ارزشی‌ حرفه حسابداری و حسابرسی.33

 

2-17 پیشینه پژوهش 36

 

2-17-1 پژوهش های داخلی .36

 

2-17-2 پژوهش های خارجی .38

 

2-18 خلاصه فصل.40

 

 

 

فصل سوم: روش پژوهش 

 

3-1   مقدمه 42

 

3-2   نوع پژوهش .43

 

3-3 روش پژوهش 43

 

عنوان                                                                      صفحه

 

3-4 فرضیه های پژوهش43

 

3-5 متغیرهای  پژوهش44

 

3-6  جامعه آماری44

 

3-7 حجم نمونه و روش برآورد حجم نمونه.45

 

3-8 ابزار جمع آوری داده ها45

 

3-9 روایی پرسشنامه.46

 

3-10 اعتبار یا پایایی.46

 

3-11 روش های تجزیه و تحلیل آماری و آزمون فرضیه ها. 47

 

3-11-1 آمار ناپارامتریک .47

 

3-11-2 آزمون من- ویتنی 48

 

3-12 خلاصه فصل 49

 

 

 

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده­ ها

 

4- 1   مقدمه. 52

 

4-2  متغیرهای پژوهش. 53

 

4-3  آمار توصیفی. 53

 

4-4 تحلیل روایی پرسشنامه 55

 

4-5 تحلیل پایایی پرسشنامه 55

 

4-6 آمار استنباطی. 55

 

4-6-1 آزمون نرمال بودن .56

 

4-6-2 آزمون مقایسه میان پاسخ های خانم ها و آقایان .57

 

4-6-3 آزمون فرضیه های پژوهش 58

 

4-7 خلاصه فصل 61

 

عنوان                                                                      صفحه

 

فصل پنجم: نتیجه­گیری و پیشنهادها

 

5- 1 مقدمه . 64

 

5-2 خلاصه­ 65

 

5-3  نتیجه­گیری . 66

 

5-3-1 تحلیل نتایج­ آزمون فرضیه­­­ی اول   66

 

5-3-2 تحلیل نتایج­ آزمون فرضیه­­­ی دوم  66

 

5-3-3 تحلیل نتایج­ آزمون فرضیه­­­ی سوم 67

 

5-3-4 تحلیل نتایج­ آزمون فرضیه­­­ی چهارم . 67

 

5-3-5  تحلیل نتایج­ آزمون فرضیه­­­ی پنجم 68

 

5-3-6  تحلیل نتایج­ آزمون فرضیه­­­ی ششم 68

 

5- 4  محدودیت­های پژوهش 69

 

5- 5  پیشنهادهای پژوهش . 69

 

5-5-1 پیشنهادهایی مبتنی بر یافته­ های پژوهش . 69

 

5-5-2 پیشنهادهایی برای پژوهش­های آتی 69

 

5-6- خلاصه­ی فصل . 70

 

 

 

منابع و مآخذ 72

 

ضمائم و پیوست ها . 76

 

چکیده انگلیسی . 84

 

چکیده:

 

دو پدیده، “اخلاق‌” و “حسابداری‌” از دیرباز نیاز اساسی انسان برای زیستن‌ در کنار یکدیگر در جامعه مدنی بوده‌ است و تاکنون نیز این دو عنصر اساسی‌ قوت و اثر خود را حفظ نموده‌اند.

 

با توجه به اهمیت حرفه حسابداری و اخلاق حرفه ای و بادر نظر گرفتن مبانی نظری و پیشینه ی پژوهش، تاثیر دوره کارشناسی حسابداری بر آشنایی دانشجویان با  اخلاق حرفه ای حسابداری مورد بررسی قرار گرفت. برای آزمون فرضیه ­ها، با بهره گرفتن از فرمول کوکران، نمونه­ای متشکل از 400 پرسشنامه (مرد – زن) بین دانشجویان سال اول و آخر دانشگاه دولتی اصفهان و دانشگاه های آزاد واحد های خوراسگان، مبارکه و نجف آباد توزیع گردید.

 

بطور کلی نتایج نشان می دهد که دوره کارشناسی بر میزان شناخت دانشجویان سال آخر دوره کارشناسی حسابداری نسبت به دانشجویان سال اول درخصوص احکام آیین رفتار حرفه‌ای جامعه حسابداران رسمی ایران مصوب شورای عالی در تاریخ 10/10/1382، تاثیر معناداری نداشته است. بخش عمده ای از نتایج این پژوهش در تطابق با مبانی نظری بوده و می تواند به ارتقاء سطح کیفیت تحصیل با افزودن واحد درسی آیین رفتار حرفه ای، کمک کند.

 

کلید واژه ها: دوره کارشناسی پیوسته حسابداری، اخلاق حرفه ای حسابداری

 

  

 

 

 

 1-1-مقدمه

 

تحصیلات مناسب آکادمیک یکی از مهم ترین بخش های هر جامعه را تشکیل می دهد و تربیت دانشجویانی که توانایی درک و تحلیل مسائل کاری را داشته باشند همواره از نیازهای اساسی جامعه بشری محسوب می شود. در این میان مسائل مالی یکی از مهم ترین بخش های هر جامعه و شرکت ها است که می بایست به خوبی درک شود. سرفصل دروس ارائه شده در دانشگاهها یکی از مسائل حیاتی برای آمادگی نیروی جوان برای اشتغال می باشد از این رو در پژوهش حاضر تاثیر دوره کارشناسی حسابداری بر آشنایی دانشجویان با  اخلاق حرفه ای حسابداری (مطالعه نمونه ای استان اصفهان) بررسی شده است.

 

در این فصل ابتدا توضیحاتی پیرامون موضوع پژوهش ارائه شده است. سپس اهمیت و ارزش،  جنبه جدید بودن و نوآوری در پژوهش و اهداف بیان می­گردد. در ادامه، فرضیه ­های پژوهش بیان گردیده و روش پژوهش مورد استفاده تشریح می گردد. سپس جامعه­ی آماری، روش نمونه گیری، ابزار گردآوری داده­ ها و ابزار تجزیه و تحلیل ارائه  می­شود و در پایان واژه­های کلیدی پژوهش بیان می­گردد.

 

1-2-  بیان مسأله اساسی تحقیق به طور کلی:

 

با توجه به رشد روز افزون جمعیت در دهه‌های گذشته و افزایش ظرفیت دانشگاه‌ها و اقبال فراوان جوانان جویای تحصیلات و شغل به رشته حسابداری همزمان با افزایش تقاضا در بازار حرفه حسابداری در سال‌های اخیر، شاهد ازدیاد فارغ‌التحصیلان این رشته و ورود آنها به بازار کار بوده و به نظر می‌رسد در این مورد نیز طبق معمول، کیفیت در پای کمیت قربانی شده است و اغلب فارغ ‌التحصیلان در هنگام فراغت از تحصیل، فاقد هر گونه مهارت کاربردی و عملیاتی هستند. حرفه حسابداری بیشتر از آن که یک علم[1] (دانش) باشد، یک فن[2] (مهارت) است. در متداول‌ترین و رایج‌ترین تعریف حسابداری، حسابداری را «فنّ» ثبت، طبقه‌بندی و تلخیص اطلاعات و رویدادها نامیده‌اند.

 

البته این عارضه فقط به دلیل شیوه تدریس و مهارت برخی اساتید به وجود نیامده است، بلکه با بررسی اجمالی سرفصل دروس و منابع و مراجع مورد استفاده نیز فاصله معناداری با نیازمندی‌ها، موضوعات، الزامات روزمره وجاری شرکت‌ها وسازمان‌ها مشاهده می‌شود؛ مواردی مثل حسابداری مدیریت، تجزیه و تحلیل‌های مالی واقتصادی، بودجه‌بندی عملیاتی و نقدی و نگاه ویژه‌ای که به حسابداری مالیاتی در فرهنگ مدیران وشرکت‌های ایرانی وجود دارد، قیمت تمام شده در شرکت‌های بازرگانی وموارد بسیاری که حسابداران و مدیران مالی در طول دوران کاری خود انجام می‌دهند، ولی در هنگام تحصیل، آموزش لازم و کافی مربوط به آن را دریافت نکرده‌‌اند، از این زمره‌اند(اسکندری، 1391) وموارد فوق الذکر با فقر اخلاق و عدم پایبندی به اخلاق حرفه ای بیش ازپیش نمایان می باشد.

 

از آنجا که سیستم حسابداری نقش موثری در برنامه ریزی و کنترل عملیات موسسات اقتصادی جامعه ایفا می کند و مدیریت می تواند با تجزیه و تحلیل دقیق آنها چگونگی اجرای عملیات را مورد ارزیابی قرار دهد و علل عدم کارایی را کشف کند و در هر مورد تصمیمات مقتضی اتخاذ نماید، تربیت کارشناسان حسابداری می تواند بسیاری از کمبودها و نارسایی ها را جبران نماید.

 

کارشناس علمی – کاربردی حسابداری، فردی است که دانش و مهارتهای لازم را در زمینه های حسابداری صنعتی، دولتی و مالی فراگرفته باشد. هدف از این دوره طبق نظر این شورا، تربیت کارشناسان علمی – کاربردی در رشته حسابداری است که بر اساس نظام آموزشهای علمی– کاربردی گروه هشتم شورای عالی برنامه ریزی وزارت علوم، پژوهش ها و فناوری طراحی و تدوین شده است(شورای عالی برنامه ریزی وزارت علوم، پژوهشات و فناوری، 1380).

 

جایگاه و ظرفیت شغلی رشته حسابداری در جامعه و بازار کار، اهمیت ولزوم تربیت کارشناسان خبره و کارآمد دراین رشته را بیش از پیش توجیه و الزام آور مینماید. ازجمله تخصص های مورد نیاز در بازارکار حرفه حسابداری میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

 

مدیرمالی وحسابدار صنعتی در شرکتها و موسسات
 

مدیرمالی وحسابدار دولتی(انجام امور حسابداری عمومی در موسسات بازرگانی، بانکها و واحدهای تولیدی و صنعتی و موسسات دولتی)
 

مدیرمالی وحسابدار عمومی در موسسات (انجام امور حسابداری در موسسات عمومی، غیرانتفاعی و تعاونیها)
 

مشاورین مالی و مالیاتی و
 

حسابرسی شرکت های بازرگانی، تولیدی و صنعتی
 

طراحی و اجرای سیستم های حسابداری و مالی(شورای عالی برنامه ریزی وزارت علوم، پژوهشات و فناوری،1380)
باتوجه به موارد مطرح شده در بالا که ضرورت تخصص در بازار کار حسابداری را بیان می دارد، داشتن اخلاق حرفه ای در کنار علم حسابداری یک امر بسیار مهم می باشد.

 

دراین بین در لغتنامه دهخدا، اخلاق را جمع خلق و خوبیها و علم اخلاق را دانش بد و نیک خوبیها تعریف کرده است (علی مدد، 1389)

 

در دنیای پیچیده امروز که سرعت پیشرفت ابداعات و نظریه پردازیهای بشر بسیار زیاد است و هر روزه سبکها، روشها و فنون فراوانی در هر عرصه علمی نمایان می گردد، مهمترین و پررنگ ترین عاملی که باعث حفظ کیان و کرامت این رویه ها می گردد حفظ اصول و چارچوبهای اخلاقی و انسانی است که باعث بقا و تبیین علوم و نظریه های مختلف است (کبیری و داروییان، 1389).

 

ارﺗﺒﺎط دو ﺳﻮﻳﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺣﺮﻓﻪ حسابداری ﻛﻪ از ﻳﻚ ﻃـﺮف اراﺋـﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﺣﺮﻓﻪ ای ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ و از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ اﺳـﺘﻔﺎده اراﺋـﻪ ﻛﻨﻨـﺪه اﻳﻦ ﺧﺪﻣﺎت اﺳﺖ، ﻧـﺎﮔﺰﻳﺮ ﺑﺎﻳـﺪ ﺗـﺎﺑﻊ ﺿـﻮاﺑﻂ دﻗﻴﻘـﻲ ﺑﺎﺷـﺪ ﻛـﻪ دوﻃﺮف را ﺑﻪ ﺣﻘﻮق ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ آﺷﻨﺎ و آﮔﺎه ﻛﻨﺪ. ﺿـﻮاﺑﻂ رﻓﺘـﺎری و اﺧﻼﻗﻲ ﻫﺮ ﺣﺮﻓـﻪ، ﻣﻬـﻢ ﺗـﺮﻳﻦ ﺧـﻂ ﻣﺸـﻲ ﻫـﺎی آن را ﺗﺸـﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﺪ. اﺧﻼق و رﻓﺘﺎر ﺣﺮﻓﻪ ای ﺑﺮای ﺣﺮﻓﻪ ﺣﺴـﺎﺑﺪاری ﺑﺴـﻴﺎر ﻣﻬـﻢ اﺳﺖ. ﺑﺪون ﭘﺬﻳﺮش و ﺟﻠﺐ اﻋﺘﻤﺎد اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن اراﺋﻪ ﺧﺪﻣﺎت از ﺳﻮی ﺣﺴﺎﺑﺪاران ﺑﻴﻬﻮده اﺳﺖ. اعتماد به خدﻣﺎت، ﺗـﺎﺑﻊ اﻋﺘﻤـﺎد ﺑﻪ اراﺋﻪ ﻛﻨﻨﺪه و آن ﻧﻴﺰ ﺗـﺎﺑﻊ درﺳـﺘﻜﺎری و ﭘﺎﻳﺒﻨـﺪی ﺑـﻪ اﺻـﻮل اﺧﻼﻗﻲ اﺳﺖ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻘـﺶ ﺣﻴـﺎﺗﻲ ﺣﺴـﺎﺑﺪاری در ﭘﻴﺸـﺮﻓﺖ اﻗﺘﺼﺎدی و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﻧﻴﺰ اﻫﻤﻴﺖ درﺳﺘﻲ اﻃﻼﻋﺎت ﺑـﺮای ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاران و اﻋﺘﺒﺎر دﻫﻨـﺪﮔﺎن، اﺧـﻼق در ﺣﺮﻓـﻪ ﺣﺴـﺎﺑﺪاری، عنصری ﻣﺤﻮری ﺑﻪﺷﻤﺎر ﻣﻲآﻳﺪ.از اﻳﻨـﺮو در ﺳﺎلﻫﺎی اﺧﻴﺮ ﺑﻴﺶازﭘﻴﺶ روی ﺑﺮرﺳـﻲ و ﺑـﺎزﻧﮕﺮی ﻣﺴـﺎﺋﻞ ﺣﺮﻓﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪاری و ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﻲ ﺑـﻪ وﻳـﮋه رﻋﺎﻳـﺖ آﻳـﻴﻦ و اﺧـﻼ ق ﺣﺮﻓﻪای در ﺳﻄﺢ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ.

 

اﺻﻮل اﺧﻼﻗﻲ ﺣﺴﺎﺑﺪاری ﻛﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒـﺎً در ﻫﻤـﻪ ا ﻧﺠﻤـﻦ ﻫـﺎی ﺣﺴﺎﺑﺪاری ﻣﺸﺘﺮک اﺳـﺖ و ﻣﻮﺟـﺐ ﺗـﺄﻣﻴﻦ اﻫـﺪاف اﻳـﻦ ﺣﺮﻓـﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اﺳﺖ:

 

درﺳﺘﻜﺎری
 

ﺻﻼﺣﻴﺖ و ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﺣﺮﻓﻪ ای
 

رازداری
 

اﺳﺘﻘﻼل
 

ﺗﻀﺎد ﻣﻨﺎﻓﻊ (اعتمادی و همکاران، 1391).
مسئله اخلاق در حسابداری امروزه به عنوان یکی از مهم ترین عوامل ارتقای جو سازمانی درآمده وبخش اعظم پژوهش ها انجام شده توسط مراکز پژوهش های معتبر جهان وانجمنهای مطرح حسابداری بین المللی را تشکیل میدهد. این مسئله از آنجا ناشی میشود که وقوع تخلفات بارز دراین حرفه حساس در تمام نقاط جهان گزارش شده و نیازبه تجدید نظر دراین امر مهم را امری اجتناب ناپذیر نموده است (پلاسس و همکاران [3] 2007  ) .

 

همچنین رایو[4] و وبر[5] ( 2004) اعلام نمودند که ارائه گزارشات نادرست درخصوص تخلفات حرفه ای حسابداران سبب ایجاد عدم اطمینان درجامعه سرمایه گذاران به طور خاص و درکل اقتصاد جامعه به صورت عام شده است.

 

پژوهش ها محدودی در رابطه با ارزیابی اخلاق حرفه ای توسط کولبرگ[6] (1976)، رست ) 1970 ( و ویکتور[7] ( 1989 ) به اجرا درآمده وپژوهش ها انجام شده دررابطه با اخلاق حرفه ای در حسابداری چشمگیر نمی باشد؛ و همچنین کمیته فنی سازمان حسابرسی (1385) بیان می کند که در ایران پژوهش ها عمده ای دررابطه با اخلاق حرفه ای در حرفه حسابداری به اجرا درنیامده است، از اینرو درحال حاضر مسئله اخلاق حرفه ای در حسابداری در ایران هم بسیار حائز اهمیت است و این مسئله توسط برنامه ریزان کلان سیستم آموزشی کشور از بدو تحصیل تا مقاطع تحصیلات تکمیلی مورد تأکید خاص قرار دارد.

 

با توجه به مطالب عنوان شده در خصوص اهمیت اخلاق حرفه ای حسابداری و ضرورت آشنایی فعالان رشته با این امر، پژوهش حاضر به دنبال بررسی تاثیر دوره کارشناسی این رشته بر آشنایی دانشجویان با  اخلاق حرفه ای حسابداری و درصورت نیاز، لزوم وجود دروس مربوطه را بررسی نماید.

 

 

 

1-3-  اهمیت و ضرورت انجام تحقیق:

 

اخلاق حرفه ای از جمله عوامل مهمی است که امروزه مورد توجه برنامه ریزان و مدیران مسئول سازمانهای دولتی و خصوصی قرار گرفته است.

 

فهرست

 

چکیده1

 

1-1-  مقدمه 3

 

1-2- تشریح و بیان مسأله تحقیق 4

 

1-3- ضرورت انجام تحقیق 5

 

1-4- پرسشهای تحقیق 8

 

1-5- اهداف پژوهش 8

 

1-5-1- اهداف علمی تحقیق 8

 

1-5-2- اهداف کاربردی تحقیق 8

 

1-6- تبیین فرضیه های تحقیق 8

 

1-7- روش پژوهش 9

 

1-8-  قلمرو زمانی و مکانی تحقیق 10

 

1-8-1- نمونه گیری و حجم نمونه 10

 

1-9-  روش و ابزار  گردآوری اطلاعات 10

 

1-10- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات 11

 

1-11- تعریف مفاهیم و متغیرهای تحقیق 11

 

1-12- ساختار کلی تحقیق 14

 

1-13- خلاصه فصل 14

 

2-1- مقدمه 16

 

2-2- پیدایش سرمایه فکری 17

 

2-3- مفهوم سرمایه فکری 21

 

2-4-مدیریت سرمایه فکری 23

 

2-5-عناصر سرمایه فکری 25

 

2-5-1-سرمایه انسانی 25

 

2-5-2 سرمایه ساختاری 28

 

2-5-3-  سرمایه رابطهای 30

 

2-5-4- مالکیت معنوی 33

 

2-5-5-. تحقیق و توسعه(R&D) 34

 

2-5-6- سرمایه نوآوری 35

 

2-6-  عناصر سرمایه فکری از دیدگاه محققین و صاحبنظران 37

 

2-7-  اندازه‌گیری سرمایه فکری 45

 

2-7-1- اهداف اندازه‌گیری سرمایه فکری 46

 

2-7-2- اهمیت  اندازه گیری سرمایه فکری 48

 

2-8- طبقه بندی روش های اندازه‌گیری سرمایه فکری 50

 

2-8-1- نقاط قوت و ضعف روش های اندازه گیری سرمایه فکری 51

 

2-9- روش های اندازه‌گیری سرمایه فکری 52

 

2-9-1- مدل سنجش عملکرد اثربخش(کیوی تابین) 53

 

2-9-2-  حسابداری منابع انسانی 53

 

2-9-3- برگه متوازن نامحسوس 54

 

2-9-4- روش کارت امتیازی متوازن 54

 

2-9-5- هوش سرمایه انسانی 55

 

2-9-6- هدایت کننده اسکاندیا 55

 

2-9-7مدل حسابداری و هزینه‌گذاری منابع انسانی 56

 

2-9-8- مدل کارگزار فناوری 56

 

2-9-9- امتیازات ثبت شده تقدیر-  موزون 57

 

2-9-10- کنترل دارایی های غیرملموس 58

 

2-9-11-مدل ارزش افزوده اقتصادی 58

 

2-9-13-مدل ارزش ناملموس محاسبه شده 59

 

2-9-14- مدل شاخص سرمایه فکری 60

 

2-9-15- مدل سنجش ارزشگذاری جامع 61

 

2-9-16- مدل حسابداری برای آینده 61

 

2-9-17- ارزش بازار تخصیص یافته سرمایه گذار 62

 

2-9-18-مدل محاسبه درآمد سرمایه دانش 62

 

2-9-20- ضریب ارزش افزوده  سرمایه  فکری 63

 

2-9-21- جستجوگر ارزش 64

 

2-9-22-مدل ارزشگذاری دارایی فکری 64

 

2-9-23- اعلامیه منابع انسانی 64

 

2-9-24- رویکرد ارزش کل نگر 65

 

2-9-25- چرخه ممیزی دانش 65

 

2-9-26- نقشه دارایی‌های دانش 65

 

2-9-27- کارت امتیازی زنجیره ارزش 66

 

2-9-28- خطوط راهنمای مریتوم 67

 

2-9-29-درجه بندی سرمایه فکری 67

 

2-9-30- اندازه‌گیری و حسابداری سرمایه فکری(مجیک) 68

 

2-8-31- مدل رویه‌ی مالی سنجش دارایی های نامشهود 68

 

2-9-32- خطوط راهنمای دانمارک 68

 

2-9-33- مدل هوش تجاری 69

 

2-11-روش های کمی اندازه‌گیری سرمایه فکری 70

 

2-12-سرمایه فکری به عنوان یک مزیت رقابتی 71

 

2-13-گزارش سرمایه فکری 72

 

2-13-1-گزارش جریان سرمایه فکری 76

 

2-13-2-گزارشگری خارجی سرمایه فکری 76

 

2-13-3-استفاده  کنندگان از گزارش سرمایه فکری 78

 

2-14-ارزیابی عملکرد 79

 

2-15- ارتباط پاسخگوی و ارزیابی عملکرد 81

 

2-16- رویکردهای ارزیابی عملکرد 82

 

2-16-1- رویکرد حسابداری 82

 

2-16-2-رویکرد مدیریت مالی 83

 

2-16-3- رویکرد اقتصادی 83

 

2-16-4-رویکرد تلفیقی 84

 

2-17- معیارهای ارزیابی عملکرد 84

 

2-17-1-معیارهای حسابداری 84

 

2-17-2-  معیارهای اقتصادی 84

 

2-18-طبقه بندی معیارهای ارزیابی عملکرد از دیدگاه استفاده کنندگان   85

 

2-19- نرخ بازده دارایی‌ها(ROA) 86

 

2-20-نرخ بازده حقوق صاحبان سهام(ROE) 88

 

2-21- ارزش ایجاد شده برای صاحبان سهام(CSV) 88

 

2-22-رشد درآمد(GR) 89

 

2-23- ارزش بازار به ارزش دفتری(MTB) 89

 

2-24- چارچوب نظری تحقیق 90

 

2-25-پیشینه تحقیق 91

 

2-26- خلاصه ی فصل 95

 

3-2- روش تحقیق 97

 

3-3- روش شناسی تحقیق 97

 

3-4- فرضیه های تحقیق 98

 

3-5-  قلمرو زمانی و مکانی تحقیق 99

 

3-6- نمونه گیری و حجم نمونه 99

 

3-7- روش گردآوری اطلاعات 100

 

3-8- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات 101

 

3-9- متغیرهای تحقیق و تعریف عملیاتی متغیرها 102

 

3-9-1- کارایی سرمایه فکری و نحوه سنجش آن 102

 

3-9-3- عملکرد مالی و نحوه سنجش آن 104

 

3-10- روش آزمون فرضیه ها 105

 

3-10-1- آزمون کولموگوروف-اسمیرنوف(k-s) 105

 

3-10-2- آزمون همبستگی 106

 

3-10-3- ضریب همبستگی 106

 

3-10-4- رگرسیون ساده خطی 106

 

3-10-5- آزمون دوربین – واتسون(DW) 107

 

3-11- خلاصه ای از فصل 107

 

4-2- تجزیه و تحلیل توصیفی 109

 

4-3- آزمون نرمال بودن داده ها 110

 

4-4-  همبستگی بین متغیرها 111

 

4-4-1- ضریب همبستگی پیرسون(r ) 111

 

4-4-2- ضریب همبستگی رتبه ای اسپیرمن(rs) 113

 

4-5- نتایج آزمون فرضیه ها 114

 

4-5-1-1- نتایج آزمون فرضیه ی فرعی اول 116

 

4-5-1-2- نتایج آزمون فرضیه ی فرعی دوم 116

 

4-5-1-3- نتایج آزمون فرضیه ی فرعی سوم 116

 

4-5-2- نتایج آزمون فرضیه ی اصلی دوم 116

 

4-5-2-1- نتایج آزمون فرضیه ی فرعی اول 117

 

4-5-2-2- نتایج آزمون فرضیه ی فرعی دوم 118

 

4-5-2-3- نتایج آزمون فرضیه ی فرعی سوم 118

 

4-5-2-4- نتایج آزمون فرضیه ی فرعی چهارم 118

 

4-5-3- نتایج آزمون فرضیه ی اصلی سوم 118

 

4-5-3-1- نتایج آزمون فرضیه ی فرعی اول 119

 

4-5-3-2- نتایج آزمون فرضیه ی فرعی دوم 120

 

4-5-3-3- نتایج آزمون فرضیه ی فرعی سوم 120

 

4-5-3-4- نتایج آزمون فرضیه ی فرعی چهارم 120

 

4-5-4- نتایج آزمون فرضیه ی اصلی چهارم 120

 

4-5-4-1- نتایج آزمون فرضیه ی فرعی اول 121

 

4-5-4-2- نتایج آزمون فرضیه ی فرعی دوم 122

 

4-5-4-3- نتایج آزمون فرضیه ی فرعی سوم 122

 

4-5-4-4- نتایج آزمون فرضیه ی فرعی چهارم 122

 

4-5-5- نتایج آزمون فرضیه ی اصلی پنجم 122

 

4-5-5-1- نتایج آزمون فرضیه ی فرعی اول 123

 

4-5-5-3- نتایج آزمون فرضیه ی فرعی سوم 124

 

4-5-5-4- نتایج آزمون فرضیه ی فرعی چهارم 124

 

5-1- مقدمه 129

 

5-2- تحلیل و تفسیر نتایج آزمون  فرضیه ها 129

 

5-2-1- تحلیل و تفسیر نتایج فرضیه ی اصلی اول 129

 

5-2-2- تحلیل و تفسیر نتایج فرضیه ی اصلی دوم 129

 

5-2-3- تحلیل و تفسیر نتایج فرضیه ی اصلی سوم 130

 

5-2-4- تحلیل و تفسیر نتایج فرضیه ی اصلی چهارم 130

 

5-2-5- تحلیل و تفسیر نتایج فرضیه ی اصلی پنجم 131

 

5-3-نتیجه گیری کلی 131

 

5-4-نتایج جانبی حاصل از تحقیق 132

 

5-5-پیشنهادهای حاصل از تحقیق 132

 

5-6-پیشنهاد برای تحقیقات آتی 133

 

5-7-محدودیت های تحقیق 134

 

5-7-1-محدودیت های انجام تحقیق 134

 

5-7-2-محدودیت های تعمیم یافته ها 134

 

5-8-خلاصه ی فصل 134

 

فهرست منابع 135

 

منابع فارسی 135

 

منابع انگلیسی 138

 

Abstract 143

 

چکیده

 

سرمایه فکری در مشتریان، فرآیندها، اطلاعات، علائم تجاری، منابع انسانی و سیستم های سازمان تجلی می­یابد و در محیط رقابتی امروز کاربردی مهم و گسترده یافته است. طبق دیدگاه مبتنی برمنابع شرکت،  سرمایه فکری منبع استراتژیکی است که شرکتها را قادر به ایجاد مزیت‌رقابتی و عملکرد مالی برتر می کند.  از این رو هدف اصلی این پژوهش بررسی تأثیر سرمایه‌ فکری(IC) بر عملکرد‌مالی و ارزش‌بازار شرکتها می‌باشد. به این منظور ابتدا پنج شاخص ارزیابی عملکرد و ارزش بازار شرکتها و شاخص سرمایه‌ فکری(با بهره گرفتن از مدل پالیک) در جامعه آماری شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال­های 84-88، در نمونه آماری 49 شرکت فعال در بورس اوراق بهادار اندازه ­گیری شده، سپس تأثیر سرمایه ‌فکری و اجزای آن بر هر یک از شاخص­های عملکرد مالی با بهره گرفتن از مدل رگرسیون تک‌ متغیره مورد آزمون قرار گرفته است. نتایج آزمون فرضیات تحقیق تأثیر معنی­دار سرمایه‌ فکری را بر روی ارزش ‌بازار به ارزش‌دفتری و همچنین بازده ‌حقوق ‌صاحبان ‌سهام تأیید نمی‌کند، درمقابل تأیید‌کننده رابطه ‌معنی‌دار و تأثیر‌مثبت‌ ضریب‌کارایی سرمایه‌ فکری، ضریب ‌کارایی‌ سرمایه ‌بکار‌گرفته ‌شده وضریب ‌کارایی‌ سرمایه‌انسانی بر روی بازده ‌داراییها بود و همچنین رابطه معنی‌دار و تأثیر مثبت از ضریب ‌کارایی‌ سرمایه‌ ساختاری را بر رشد‌درآمد تأیید کرد، وارزش ‌ایجاد شده ‌برای ‌صاحبان‌ سهام فقط از ضریب کارایی سرمایه ‌بکارگرفته شده رابطه ‌معنی‌داروتأثیر منفی را پذیرفت. نتایج کاربردی این پژوهش حاکی از اهمیت نقش سرمایه‌ فکری در عملکرد مالی شرکتها می‌باشد.

 

واژه‌گان کلیدی: سرمایه فکری، عملکرد مالی، ارزش ایجاد شده برای صاحبان سهام، ارزش بازار به ارزش دفتری.

 

  فصل اول

 

کلیات پژوهش

 

 فهرست مطالب فصل:

 

 

 

مقدمه
 

تشریح و بیان مسئله
 

ضرورت انجام پژوهش
 

پرسش های پژوهش
 

اهداف پژوهش
 

تبیین فرضیه های پژوهش
 

نوآوری پژوهش
 

روش تحقیق
 

قلمرو زمانی و مکانی پژوهش
 

روش گردآوری اطلاعات
 

روش تجزیه و تحلیل اطلاعات
 

تعریف مفاهیم و متغیرهای پژوهش
1-1-  مقدمه

 

توسعه اطلاعات و پیشرفت سریع فناوری در دهه­ی اخیر تحولی عظیم در تمام جنبه‌های زندگی و فعالیت‌های بشر ایجاد کرده و باعث حرکت به سمت اقتصاد دانش محور و منجر به تغییر پارادایم حاکم بر اقتصاد صنعتی شده است. به گونه‌ای که امروزه میتوان شاهد اقتصادی مبتنی بر دانش و اطلاعات بود که اساس و بنیان آن بر محور دارایی‌های نامشهود و سرمایه فکری استوار است. در چنین فضایی سرمایه‌های فکری سازمان‌ها بیش از پیش به عنوان مزیت‌های رقابتی مورد توجه قرار گرفته است و در حقیقت جهان پس از انقلاب کشاورزی و صنعتی که در آن زمین، سرمایه و نیروی کار منابع اصلی به حساب می‌آمدند شاهد انقلابی اطلاعاتی است که درآن منابع اصلی بر پایه دانش و اطلاعات شکل گرفته است. در عصر دانش، سرمایه فکری موضوعی با اهمیت می‌باشد و با حرکت در هزاره سوم، قدرت فکری ارزشمندتر از قدرت ماهیچه‌ای، قدرت مکانیکی و یا حتی قدرت فنی است (مجتهد زاده،1381).

 

سرمایه فکری مجموعه‌ای از دارایی‌های دانش محور است که در مشتریان، فرآیندها، اطلاعات، علائم تجاری، منابع انسانی و سیستم های سازمان تجلی می­یابد و به یک سازمان اختصاص داشته و در زمره ویژگی‌های آن محسوب می­شود و از طریق افزودن ارزش به ذی­نفعان کلیدی سازمان، به طور قابل ملاحظه‌ای به بهبود وضعیت رقابتی سازمان منجر می­شود.

 

بارنی چهار معیار تعیین کننده در ایجاد مزیت رقابتی را به شرح زیر معرفی می نماید:

 

ایجاد ارزش برای مشتریان،
 

کمیابی منابع،
 

قابلیت تقلید پذیری،

 

است)

 

 

 

در تحقیق حاضر تاثیر نوسانات جریان نقدی بر کیفیت سود و ارزش شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران مورد بررسی قرار گرفته است. اهداف این تحقیق: 1) تبیین تاثیر نوسانات جریان نقدی بر کیفیت سود شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و 2) تبیین تاثیر نوسانات جریان نقدی برارزش شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد.

 

در این پایان نامه از روش های آمار استنباطی نظیر رگرسیون براساس اقتصادسنجی داده های تابلویی و تحلیل همبستگی استفاده شده است. از این رو تعداد 75 شرکت طی 375 بار مشاهده در دوره زمانی 1386 تا 1390 مورد بررسی قرار گرفتند. رویکرد انتخابی برای آزمون فرضیه ها در ابتدا، تخمین مدل با استقاده از آزمون های چاو و هاسمن[1] جهت تعیین مدل اثرات مشترک یا مدلی با اثر ثابت و یا مدلی با اثر تصادفی و سپس تفسیر نتایج با هدف بررسی تایید یا رد فرضیات تحقیق می باشد. تجزیه و تحلیل فرضیه ها با بهره گرفتن از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون صورت گرفته و نتایج حاکی از آن است که نوسانات جریان نقدی بر کیفیت سود و ارزش شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تاثیر منفی و معناداری دارد. بدین طریق که با افزایش نوسانات جریان نقدی، کیفیت سود و ارزش شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران کاهش می یابد.                         .

 

واژه های کلیدی: جریان نقدی، نوسانات جریان نقدی، کیفیت سود، ارزش شرکت

 

1-1  مقدمه

 

امروزه سازمان های اقتصادی در جهت پیشبرد اهداف خود به شناسایی تک تک عوامل تاثیرگذار بر توسعه آن سازمان می پردازند. یکی از عواملی که می تواند تاثیر بسزایی در دست یابی به این اهداف داشته باشد، وجه نقد است و عدم برنامه‌ریزی در رابطه با آن می تواند مشکلات عدیده‌ای را برای یک سازمان به وجود آورد. نه تنها آگاهی از وجه نقد و میزان آن در هر سال برای یک سازمان مفید می باشد، بلکه پیش بینی آن نیز می تواند به برنامه‌ریزی صحیح در ارتباط با منابع و مصارف سازمان در سا‌ل‌های آتی منجر شود. در حقیقت بنگاهی موفق‌تر است که نیاز به منابع خود را از زمان حال پیش بینی کرده و در جهت تامین آن گام بردارد.

 

سرمایه گذاران نسبت به خرید سهام واحدهای انتفاعی که جریان نقد سرشاری دارند علاقه نشان می دهند و از سرمایه گذاری در واحدهای فاقد وجه نقد آزاد می پرهیزند. جریان های ورود و خروج وجه نقد و توان دسترسی واحدهای انتفاعی به آن شالوده و مبنای بسیاری از تصمیم گیری ها و قضاوت های گروه های عمده استفاده کنندگان از اطلاعات مالی واحدهای انتفاعی را تشکیل می دهد ( ثقفی و فدایی، 1386 ، 4 ).

 

سود حسابداری نیز از جمله تاثیرگذارترین و مهمترین بخش از محصول گزارشگری مالی است که نه تنها مورد توجه مدیران و سهامداران می باشد، بلکه می توان گفت که کل افراد جامعه را که چه به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم در بازار سرمایه گذاری کرده و یا خواستار سرمایه گذاری هستند، تحت تاثیر خود قرار داده و با توجه به اینکه یکی از مهمترین عوامل تاثیر گذار بر تصمیمات اشخاص می باشد می توان نتیجه گرفت که نه تنها کمیت سود بلکه از آن مهمتر کیفیت سود است که مخصوصا در درازمدت می تواند بازار سرمایه را تحت تاثیر خود قرار داده و موجب تخصیص بهینه منابع گردد (کنان[2]، 2001 ، 106 ).

 

1-2  بیان مساله

 

وجوه نقد از منابع مهم و حیاتی هر واحد اقتصادی است و ایجاد توازن بین وجوه نقد موجود و نیازهای نقدی یکی از مهمترین عوامل سیاست اقتصادی و تداوم فعالیت آنها است و در بسیاری از تصمیمات مالی و مدلهای ارزیابی اوراق بهادار، روش های ارزیابی طرح های سرمایه ای و برخی تجزیه و تحلیل های سنتی و جدید مدیریت مالی جریان های نقدی نقش محوری دارند. به این ترتیب از دید درون سازمانی، توانایی پیش بینی نتایج فعالیت های آتی، خصوصا جریانهای نقدی، اداره امور را در کاراترین شکل خود ممکن می سازد و به اتخاذ تصمیمات بهینه عملیاتی، سرمایه گذاری و تامین مالی منجر می شود ( عرب مازار یزدی، صفرزاده، 1386، 112 ).

 

به عبارتی وجوه نقد، اصلی ترین عنصر از گروه دارایی های جاری و مهمترین مولفه سرمایه در گردش واحدهای انتفاعی است به نحوی که تداوم فعالیت و تحقق اهداف واحدها را تسهیل نموده و امکان پذیر می سازد ( نیکومرام و همکاران، 1386، 277 ).

 

تاثیر وجوه نقد در اداره واحدهای انتفاعی بدان اندازه است که، آگاهی روزانه از وضعیت نقد در تصمیم گیری مالی و اساسی واحد انتفاعی امری ضروری است. اغلب تصمیمات مدیران به گونه ای با وجوه نقد ارتباط دارد. بنابراین ضروری است که به عنوان یکی از سه رکن برنامه ریزی مالی همواره مد نظر مدیران مالی قرار گیرد و به صورت کارا و اثربخش در خصوص وجوه نقد، اعمال مدیریت شود (نیکومرام و همکاران، 1386، 278 ).

 

طبق تحقیقات انجام گرفته، جریان های نقدی عملیاتی همواره یکی از مهمترین بخش صورت جریان وجوه نقد بوده است. سود حسابداری به تنهایی نمی‌تواند اطلاعات مناسبی را در اختیار سرمایه گذاران قرار دهد. زیرا سود حسابداری مبتنی بر روش تعهدی بوده و از اصول و مفروضات حسابداری پیروی می کند، بنابراین به سادگی می تواند تحت تاثیر اعمال و انتخاب های مدیران قرار گیرد. در مقابل جریان های نقدی از عینیت بالاتری برخوردار بوده و کمتر تحت تاثیر اعمال نظر مدیران قرار می گیرد. نتایج تحقیقات مختلف حاکی از آن است که جریان های نقدی دارای محتوای اطلاعاتی می باشد بنابراین توانایی اثرگذاری بر تصمیمات سرمایه گذاران را دارد. از این رو، هرچه سود به جریان های نقدی نزدیک باشد، اقلام تعهدی آن کمتر و کیفیت سود بالاتر است. صورت جریان وجوه نقد به دلیل عدم اتکا به اصول و روش های حسابداری تعهدی، عاری از نارسایی های مذکور است و به همین دلیل اطلاعات جریان های نقدی مورد توجه خاص استفاده کنندگان از اطلاعات حسابداری می باشد.

 

در تحقیقات اخیر، تحلیلگران دریافته اند که در تعیین ارزش شرکت نه تنها به کمیت سود بلکه باید به کیفیت آن نیز توجه شود. محققان براین باورند که کیفیت سود هنگامی بالا است که کیفیت اقلام تعهدی بالا باشد یکی از مهمترین شاخص های کیفیت سود، سطح جریان نقدی تعیین شده توسط شرکت می باشد. به عبارتی با اینکه می توان سود را دستکاری نمود اما غیر ممکن است که بتوان جریان نقدی را مورد دستکاری قرار داد. لذا تجزیه سود خالص به جریان نقدی عملیاتی و اقلام تعهدی نشانگر اهمیت جریان نقدی می باشد.

 

مقایسه نوسانات جریان نقدی با سود حسابداری، می تواند به سرمایه گذار اطلاعاتی راجع به کیفیت سود ارائه دهد. از سوی دیگر نوسانات جریان نقدی می تواند اطلاعات مناسبی در مورد میزان تحقق اقلام تعهدی، جریان سود و جریان های نقدی عملیاتی در اختیار سرمایه گذار قرار دهد. نتایج تحقیقات هوگن و بیکر[3] (1996)، هانت و دیگران[4] (2000)، ویجه[5] (2004) و هانگ[6] (2009) مؤید این امر می باشد.

 

نوسانات بالای جریان نقدی منجر به کمبود وجه نقد برای سرمایه گذاری در پروژه های سودآور می شود. به عبارتی نوسانات زیاد جریان نقدی منجر به یک الگوی سرمایه گذاری کمتر می شود که ارزش شرکت را کاهش می دهد (نیکوس و دیگران[7]، 2008 ، 3).

 

با توجه به موارد بیان شده، آیا می توان نوسانات جریان نقدی را به عنوان معیاری در نظر گرفت که بر کیفیت سود و ارزش شرکت تاثیرگذار باشد؟ به عبارت دیگر آیا نوسانات جریان نقدی  می تواند به عنوان شاخصی برای تغییر کیفیت سود و ارزش شرکت در نظر گرفته شود؟ برای دستیابی به پاسخ سوالات فوق این تحقیق درصدد است تاثیر نوسانات جریان نقدی بر کیفیت سود و ارزش شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران را مورد بررسی قرار دهد.

 

 

 

1-3  ضرورت تحقیق

 

از مهمترین معیارهای تصمیم گیری و قضاوت سرمایه گذاران در ارتباط با شرکت جریان نقد عملیاتی، کیفیت سود و ارزش آن شرکت می باشد. اطلاعات وجوه نقد بیانگر چگونگی ارتباط بین سودآوری واحد تجاری و توان آن جهت ایجاد وجه نقد و در نتیجه مشخص کننده کیفیت سود تحصیل شده توسط واحد تجاری است. مسلماً هر چقدر همبستگی بین سود و جریان وجوه نقد مرتبط با آن بیشتر باشد کیفیت سودآوری بالاتر خواهد بود. از طرفی میزان افزایش ارزش بازار شرکت از دید سرمایه‌گذاران نشانه توانایی سودآوری آتی شرکت بوده و به عنوان یک خبر خوب مبنی بر روشن بودن افق آینده شرکت از دید مدیریت است.

 

بازار سرمایه در سالهای اخیر مورد توجه افراد زیادی قرار گرفته است. بازار سهام نقش مهمی در تخصیص بهینه منابع اقتصادی جامعه دارد. گزارشگری مالی با کیفیت بالا اتخاذ تصمیمات آگاهانه سرمایه گذاران را تسهیل می کند و در هدایت این سرمایه ها به فرآیند تخصیص بهینه منابع کمک می کند. جریان وجه نقد و کیفیت سود به عنوان اقلام اطلاعاتی مهم و مورد توجه سرمایه گذاران بخشی از کیفیت گزارشگری مالی است که در تحلیل ارتباط ارزش شرکت، قیمت سهام و سود باید مورد توجه سرمایه گذاران قرار گیرد.

 

 

 

1-4  اهداف تحقیق

 

هر تحقیقی برای دستیابی به اهداف خاصی صورت می گیرد، این هدف خود را در قالب مساله تحقیق نمودار می‌سازد و از طریق بیان آن آشکار می شود ( خاکی، 1388، 29 ).

 

اهداف این تحقیق ، شامل اهداف علمی و کاربردی به شرح زیر می باشد:

 

اهداف علمی:

 

اهداف علمی پژوهش که از سوال اصلی پژوهش منتج گردیده و فرضیه های پژوهش نیز در آن راستا تدوین می‌گردند، به شرح زیر است:

 

 

 

تبیین تاثیر نوسانات جریان نقدی بر کیفیت سود شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران.
 

تبیین تاثیر کیفیت سود بر ارزش شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران.
 

تبیین تاثیر نوسانات جریان نقدی بر ارزش شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران.
 

 

اهداف کاربردی:

 

تحلیلگران دریافته اند که در تعیین ارزش شرکت نه تنها به کمیت سود بلکه باید به کیفیت آن نیز توجه شود. محققان براین باورند که کیفیت سود هنگامی بالا است که کیفیت اقلام تعهدی بالا باشد و از آنجا که کیفیت اقلام تعهدی میزان ارتباط اقلام تعهدی با تحقق جریان های نقدی می باشد، لذا این تحقیق سعی دارد تاثیر نوسانات جریان نقدی بر کیفیت سود و ارزش شرکت را بررسی نماید. نتیجه حاصل از این تحقیق می تواند مورد استفاده کلیه ذینفعان از قبیل اعتباردهندگان، سرمایه گذاران بالقوه و بالفعل و مدیران شرکتها از جمله شرکتهای سرمایه گذاری قرار بگیرد و آنها را در اتخاذ تصمیمات مناسب یاری نماید. همچنین اساتید و دانشجویان دانشگاهها می توانند از نتایج حاصل از این تحقیق در پژوهشهای آتی خود بهره گیرند.

 

است)

 

فهرست مطالب

 

چکیده 1

 

فصل اول:کلیات پژوهش 2

 

1- 1 مقدمه 3

 

1-2 بیان مساله و علل برگزیدن موضوع پژوهش 5

 

1-3  پرسش های پژوهش 5

 

1-4 اهداف پژوهش 5

 

1-5  اهمیت و ضرورت انجام پژوهش 5

 

1-6 فرضیه های پژوهش 6

 

1-7 روش شناسی پژوهش 6

 

1-7-1 شکل گیری پرتفوی 7

 

1-7-2 روش گرد آوری اطلاعات 7

 

1-8  متغیر های پژوهش 8

 

1-9 کاربران پژوهش 8

 

1-10 قلمرو پژوهش 9

 

1-10-1 قلمرو مکانی پژوهش 9

 

1-10-2 قلمرو زمانی پژوهش 9

 

1-10-3  قلمرو موضوعی پژوهش 9

 

1-11 ساختار پژوهش 9

 

فصل دوم: چارچوب نظری و پیشینه پژوهش 10

 

2-1 مقدمه 11

 

2-2 مروری بر ادبیات موضوع 11

 

2-3 تعاریف عملیاتی و مفهومی واژه‏ها و اصطلاحات فنی و تخصصی 13

 

2-4 مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای Capital Asset Pricing Model(CAPM) 13

 

5-2 مدل قیمت گذاری دارایی سرمایه ای سه عامله فاما و فرنچ (TFPM) Fama–French three-factor model 14

 

2-6 مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای چهار عامله کارهارت(FFPM) 15

 

2-7  بازده مورد انتظار بازار(Rm) 15

 

2-8  نرخ بازده بدون ریسک(Rf) 16

 

2-9 بتای بازار ( ): ضریب ریسک سیستماتیک سهم در بازار بورس 16

 

2-10 نسبت شارپ 16

 

2-11HML(High minus Low) 16

 

2-12 SMB(Small minus Big) 17

 

2-13 WML (Winner minus loser) 17

 

2-14 میانه (Median) 17

 

2-15 مفهوم چولگی (Skewness) 18

 

2-16 کشیدگی (Kurtosis) 18

 

2-17 انحراف معیار (Standard deviation) (SD) 18

 

2-18 چارچوب اصلی تحقیق به صورت ترسیمی 19

 

2-19پیشینه پژوهش 19

 

2-19-1پژوهش های انجام شده در خارج از کشور 19

 

2-19-2تحقیقات انجام شده در داخل کشور 28

 

فصل سوم: روش شناسی پژوهش 32

 

3-1 مقدمه 33

 

3-2 جامعه آماری 33

 

3-3 حجم نمونه و روش نمونه گیری: 34

 

3-4 شکل گیری پرتفوی 35

 

3-5  پرسش های پژوهش 35

 

3-6 متغیر های عملیاتی پژوهش 35

 

3-6-1 متغیر وابسته پژوهش 36

 

3-6-2 متغیرهای مستقل و نحوه اندازه گیری آنها 36

 

3-6-2-1عامل بتا ( ) 36

 

3-6-2-2 عامل نسبت ارزش دفتری به بازار HML (High Minus Low) 37

 

3-6-2-3 عامل اندازه شرکت SMB (Small Minus Big) 38

 

3-6-2-4 عامل گشتاوری WML (Winner minus loser) 38

 

3-7 معادلات نرخ بازده مورد انتظارپرتفوی  : 38

 

3-7-1 معادله (SCAPM) 38

 

3-7-2 معادله(KCAPM) 39

 

3-7-3 معادله) ( TFPM. 39

 

3-7-4 معادله (STFPM) 40

 

3-7-5 معادله (KTFPM) 40

 

3-7-6 معادله(FFPM) 41

 

3-7-7 معادله (SFFPM) 41

 

3-7-8 معادله (KFFPM) 42

 

3-8 فرضیه های پژوهش 43

 

3-9 مدل قیمت گذاری دارایی سرمایه ای 43

 

3-10مدل فاما و فرنچ 44

 

3-11 مدل قیمت گذاری دارایی سرمایه ای چهار عامله(FFPM) 44

 

3-12 بورس اوراق بهادار 44

 

3-13 بازارهای کارا، نیمه کارا و ضعیف 44

 

3-14 رگرسیون(regression) 45

 

3-15 همبستگی(Correlation) 46

 

3-15-1 ضریب همبستگی(correlation coefficient) 46

 

3-15-2 ضریب تعیین (Determination coefficient) 47

 

3-16 آزمون معنی دار بودن r 47

 

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل و آزمون مدل ها 48

 

4-1 مقدمه 49

 

4-2 آمار توصیفی متغیر های پژوهش 50

 

4-3 آزمون فرضیه 55

 

4-4 آزمون بررسی معنی داری ضرایب همبستگی 56

 

4-5 آزمون دوربین واتسون 57

 

4-6 آزمون معنی دار بودن R2 برای مدل ها 58

 

4-7 آزمون نرمال بودن متغیر وابسته و جمله خطا 66

 

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری 67

 

5-1 مقدمه 68

 

5-2 نتیجه گیری 68

 

5- 3 پیشنهادات برای تحقیقات آتی 70

 

5-4 محدودیتهای پژوهش 70

 

پیوستها 72

 

1. آماره های توصیفی 72
 

جدول ضرایب همبستگی 72
نمودارها 73

 

نمودار پراکندگی مشاهدات 73
 

نمودار توزیع فراوانی مشاهدات 74
 

نمودار چارک-چارک مشاهدات 75
 

نتایج برآورد مدل (3-1) 76
 

نتایج برآورد مدل (3-2) 77
8.. نتایج برآورد مدل (3-3) 78

 

نتایج برآورد مدل (3-4) 79
 

نتایج برآورد مدل (3-5) 80
 

نتایج برآورد مدل (3-6) 81
 

نتایج برآورد مدل (3-8) 83
 

نتایج برآورد مدل (3-9) 84
منابع و ماخذ 87

 

منابع فارسی 87

 

منابع خارجی 89

 

چکیده انگلیسی(مقاله رفرنس): 91

 

فهرست نگاره ها

 

نگاره3-1 متغیرهای عملیاتی پژوهش  .35

 

نگاره 4-1 فهرست شرکتهای برتر بورس توراق بهادار تهران نمونه پژوهش48

 

نگاره 4-2 آمار توصیفی متغیرهای پژوهش.49

 

نگاره 4-3 جدول ضرایب همبستگی.55

 

نگاره4-4 سطح معنی داری ضرایب همبستگی 56

 

نگاره4-5 آزمون دوربین واتسون.57

 

نگاره 4-6 معنی داری R2 برای مدل ها.58

 

نگاره 4-7 مدل CAPM60

 

نگاره 4-8 مدل SCAPM 60

 

نگاره4-9 مدل KCAPM.61

 

نگاره 4-10 مدل TFPM.61

 

نگاره 4-11 مدل STFPM 62

 

نگاره 4-12 مدل KTFPM.62

 

نگاره 4-13 مدل FFPM.63

 

نگاره 4-14 مدل  SFFPM.63

 

نگاره 4-15 مدل KFFPM.64

 

نگاره 4-16سطح معنی داری آزمون نرمال بودن جمله خطا65

 

نگاره 5-1 نتایج مدل ها بر اساس ضریب تعیین.67

 

 

 

عنوان تحقیق

 

تبیین تغییرات بازده در سه مدل CAPM، TFPM، FFPM در بورس اوراق بهادارتهران

 

چکیده

 

مدل قیمت گذاری دارایی سرمایه ای([1]CAPM)  به مدت سی سال بر نظریه مالی حاکم بوده است. مدل قیمت گذاری دارایی سرمایه ای یکی از مدل های تعادلی است که علت متفاوت بودن نرخ های بازدهی مورد انتظار اوراق بهادر مختلف را تشریح می کند. این مدل اظهار می کند که بتای  بازار به تنهایی برای توضیح بازده سهام کافی است. با این وجود شواهد نشان می دهد که روند بازده سهام نمی تواند صرفاً با مدل قیمت گذارایی دارایی سرمایه ای یک عامله توصیف شود. بنابراین، یک نظر آن است که  عوامل دیگر برای توضیح تغییرات قیمت در بازار بورس سهام به منظور کامل کردن بتا اضافه شوند. سهم اصلی این تحقیق مقایسه ی بین CAPM، مدل قیمت گذاریی دارایی فاما و فرنچ([2]TFPM)و مدل قیمت گذاری چهار عامله (FFPM[3]) با اضافه کردن گشتاور سوم و چهارم[4] برای توضیح تغییرات بازده مورد انتظار سهام شرکت های عضو بورس تهران است. جامعه­ی آماری تحقیق حاضر، شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران از سال 1386 تا پایان سال 1389 به مدت 4 سال  می باشد. حجم نمونه شامل33 شرکت از بین100 شرکت  برتر شرکتهای عضو بورس اوراق بهادار تهران است.  در تحقیق حاضر بررسی می شود آیا با افزودن چولگی و کشیدگی در شاخص مدل قیمت گذاری دارایی  چهار عامله(FFPM) در یک دوره ی کوتاه مدت این مدل قابلیت و توانایی بالاتری برای توضیح تغییرات بازده سهام نسبت به سایر مدل های قیمت گذاری دارایی دارد.

 

انتخاب بهترین مدل بر مبنای بالاترین ضریب تعیین خواهد بود. مدل قیمت گذاری چهار عامله (FFPM ) با افزودن عامل کشیدگی این نتیجه را می رساند که خود بهترین مدل باشد.

 

کلید واژه ها: بازده  سهم مورد انتظار، مدل قیمت گذاریی دارایی سرمایه ای، مدل قیمت گذاری دارایی فاما و فرنچ،  مدل قیمت گذاری چهار عامله،  چولگی، کشیدگی و ضریب تعیین

 

 1- 1 مقدمه

 

مدل های قیمت گذاری سرمایه گذاری با افزایش عاملهای موثر بر بازده سهام برای بسیاری از تصمیمات مالی همچون پیش بینی هزینه سرمایه برای تصمیمات سرمایه گذاری، برگزیدن پورتفوی،  بودجه بندی سرمایه ای و ارزیابی عملکرد مهم و با اهمیت است. این مدل ها توسط پژوهشگران مختلف به تدریج تکامل یافته و مدلهای کاملتری برای توضیح بهتر تغییرات بازده سهام بوده اند در این تحقیق نیز سعی شده است که این مدلها با هم مقایسه و تببین گشته و بهترین مدل برای توضیح تغییرات بازده سهام مشخص شود.

 

   مدل هایی که اغلب برای برآورد هزینه سرمایه استفاده می شوند نسخه کلاسیک CAPM شارپ(1964)، لینتر(1965) وموسسین(1966) هستند که توسط گراهام وهاروی (2001) گزارش شده اند. مدل قیمت گذاری دارایی سرمایه ای این محققان نشان می دهد روند تغییر در بازده سهام  می تواند فقط با بتای بازار  توضیح داده شود. در حالی که در تحقیقات (فاما و فرنچ(1992)؛ استرانگ وایکس یو(1997)؛ جاگانتان وونگ (1996)؛ لتتو و لودویگسون[5](2001) شواهد بیشتری  بوده که نشان می دهد روند بازده سهام نمی تواند کاملاً با عامل بتا شرح داده شود. مطالعات  فاما و فرنچ و سایرین نشان می دهدکه متوسط نرخ بازده سهام علاوه بر بتای بازار،  با اندازه ی شرکت(بنز[6]1981)، نرخ سود به قیمت[7](بسو 1983[8]) نسبت ارزش دفتری به سرمایه بازار (روسن برگ[9]1985)و رشد فروش گذشته(لکونیشوک و همکاران[10]1994) مرتبط است.

 

محققان عملکرد  مدل های جایگزین را که  بازده سهام را بهتر می تواند توضیح دهد، بررسی کرده اند. در ادبیات قیمت گذاری دارایی،  این مدل سه مسیر جداگانه می گرفت 1: مدل چند عامله، که  تعدادی عامل به نرخ بازده بازار از قبیل حجم[11] بین مدل قیمت گذارایی دارایی سرمایه مرتون[12] (1973) و مدل فاما و فرنچ اضافه می کند.2: نظریه قیمت گذاری آربیتراژ راس (1997)[13] و3: مدل ناپارامتری که از ادبیات CAPM انتقاد می کند و مشمول گشتاور اضافی توصیف شده توسط هاروی و سیدیک(2000) ودیتمار(2002)[14]است

 

فاما و فرنچ (1992) بیان می کنند که دو متغیر  یعنی، اندازه شرکت و نسبت ارزش دفتری به بازار توضیح بهتری درباره ی مقدار میانگین روند بازده سهام نسبت بهCAPM فراهم می آورد. در نتیجه، فاما و فرنچ (1993) با اضافه کردن حساسیت های متوسط بازده سهام به اندازه شرکت  و نسبت  ارزش دفتری به بازار، مدل تک عامله را به مدل سه عامله گسترش می دهند. این نشان می دهد که مدل قیمت گذاری سه عامله(TFPM) می تواند  نابه هنجاری های[15] بزرگتر بازار را به جز گشتاور نابهنجار[16] نشان دهد. (فاما و فرنچ 1996؛اسنس 1997[17]). یک سؤال جالب این است که آیا رابطه‌ای بین بازده و نسبت سهام شرکت‌ها وجود دارد؟ فاما و فرنچ(1992) این‌ مسئله را مورد بررسی قرار دادند و متوجه شدند که چنین رابطه‌ای وجود دارد بویژه اینکه دریافتند که به‌طور میانگین هرچه‌ مقدار نسبت BE/ME بزرگتر باشد، نرخ بازده نیز بیشتر خواهد بود.

 

 

 

علاوه بر این، جگادش و تیتمان[18](1993، 2001) استدلال می کنند شواهد مهمی وجود دارد که نشان می دهد عملکرد سهامی را می توان خوب یا بد در نظر گرفت که یک تا سه سال تغییرات قابل توجهی (خوب یا بد) را  برای دوره ی بعدتجربه نکند. در پاسخ به  این شرایط،  کارهارت (1997) [19] مدل قیمت گذاری چهار عامله(FFPM) را برای توضیح بازده متوسط سهام با اضافه کردن گشتاور کشیدگی و چولگی در مدل فاما و فرنچ پیشنهاد داد.

 

 

 

مطالعات جایگزین آمده اند تا پاسخی به عملکرد ضعیف مدل قیمت گذاری سرمایه ای بدهند آنها مدل قیمت گذاری سرمایه ای سه گشتاور را گسترش می دهند  که در آن سرمایه گذاران در انتخاب سبد سرمایه گذاری چولگی را به عنوان گشتاور اضافی در CAPM کلاسیک  در نظر بگیرند. دیتمار(2002) مدل قیمت گذاری دارایی سرمایه ای سه عاملی را به صورت مدل قیمت گذاری دارایی سرمایه ای چهار عاملی با اضافه کردن کشیدگی برای ترجیحات سرمایه گذاران توسعه می دهد.

 

هنوز به طور وسیع در ایران به مطالعه ای که به استفاده از گشتاورها  به عنوان عامل متفاوتی درمدل قیمت گذاری دارایی توجه کند، پرداخته نشده است. بنابراین برمبنای توصیف کوتاه بالا، این تحقیق تمایل دارد عامل گشتاوری در چندین مدل قیمت گذاری دارایی را بررسی کند.

 

   1-2 بیان مساله و علل برگزیدن موضوع پژوهش

 

 بازارهای سرمایه سازمان یافته و دارای نقدینگی زیاد عامل موثر  در توسعه کل اقتصاد از طریق  تخصیص سرمایه به پروژه  های  مهم  و ارزیابی سرمایه گذاری هستند. تحصیل  کلیه این منافع  مشروط به کارایی عملکرد بورس اوراق بهادار است. برای کمک به تحقق کارایی در بازار باید ابعاد مختلف بورس اوراق بهادار و مکانیزم های تاثیر گذار بر آن شناسایی شود وبه منظور افزایش  سطح آگاهی مشارکت کنندگان در بازار در اختیار  آنان قرار گیرد. یکی از عوامل تاثیر گذار بر کارایی عملکرد بورس اوراق بهادار ایجاد روش هایی برای اخذ تصمیمات مناسب سرمایه گذاری توسط سرمایه گذاران است به علت عوامل مختلف تاثیر گذار در تغییرات بازده سهام، سرمایه گذاران هنوز در انتخاب درست مدل تصمیم گیری و قیمت گذاری سهام مردد هستند. در این تحقیق با افزودن مدل چهار عامله ی قیمت گذاری علاوه بر مدل قیمت گذاری فاما و فرنچ و مدل  تک عامله ی قیمت گذاری دارایی تاثیر عوامل ریسک، اندازه شرکت، نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار و نرخ متوسط بازده سهام برنده وبازنده و بی طرف را بر تغییرات بازده سهام بررسی می کند.

 

    1-3  پرسش های پژوهش

 

این تحقیق این سوال را مطرح می کند که آیا افزودن چولگی و کشیدگی در شاخص مدل قیمت گذاری دارایی در دوره ی کوتاه مدت، قابلیت و توانایی بالاتری نسبت به سایر مدل های قیمت گذاری دارایی برای توضیح تغییرات بازده سهام مورد انتظار خواهد داشت؟

 

1-4 اهداف پژوهش

 

یکی از اهداف این تحقیق می تواند افزایش توانایی سرمایه گذاران در درک بهتر رابطه ی بین ریسک و بازده در مورد سهام باشد. در ضمن از نتایج این تحقیق می توان در انتخاب مدل های تصمیم گیری سرمایه گذاران و انتخاب پرتفوی مناسب جهت سرمایه گذاری استفاده کرد.

 

هدف اصلی این تحقیق تعیین بهترین مدل قیمت گذاری سهام به منظور توضیح تغییرات بازده سهام مورد انتظار  بازار بورس تهران در دوره ی زمانی چهار ساله

 

1-1 مقدمه. 2

 

1-2 بیان مساله. 3

 

1-3 ضرورت انجام تحقیق. 4

 

1-4 اهداف تحقیق. 5

 

1-5 فرضیه های تحقیق. 5

 

1-6 روش تحقیق. 6

 

1-7 روش و ابزار گردآوری داده ها. 6

 

1-8 قلمرو تحقیق. 6

 

1-9 جامعه و نمونه. 7

 

1-10 روش تحلیل داده ها. 7

 

1-11 تعریف نظری و عملیاتی متغیر ها. 8

 

فصل دوم:مبانی نظری و ادبیات تحقیق

 

2-1 مقدمه. 12

 

2-2 هزینه سرمایه. 13

 

2-3  اندازه گیری هزینه سرمایه. 15

 

2-3-1 هزینه بدهی 15

 

2-3-2 هزینه سهام ممتاز 16

 

2-3-3 هزینه سهام عادی 16

 

2-3-4 هزینه سود انباشته 17

 

2-3-5 هزینه موزون سرمایه 18

 

2-4 مفهوم ساختار سرمایه. 19

 

2-5 ساختار مطلوب سرمایه. 19

 

2-6 ویژگی های اوراق بهادار. 20

 

2-6-1 حقوق مالکانه 20

 

2-6-2 الزامات پرداخت 20

 

2-6-3 ادعا بر دارایی 21

 

2-6-4 ادعا بر سود 21

 

2-7 تاریخچه حسابرسی در ایران. 21

 

2-8 اهمیت حسابرسی در بازارهای سرمایه. 23

 

2-9 دوره تصدی حسابرس. 24

 

2-10 کیفیت حسابرسی. 26

 

2-10-1 تعریف کیفیت حسابرسی 26

 

2-10-2 درک کیفیت حسابرسی 27

 

2-10-3 کیفیت حسابرسی از دید سرمایه گذار: 28

 

2-10-4 کیفیت حسابرسی از دید اعضای کمیته حسابرسی: 29

 

2-11 رهنمودهای کیفیت حسابرسی. 29

 

2-12 عوامل موثر بر کیفیت حسابرسی. 31

 

2-13 نقش استانداردهای حسابرسی در کیفیت حسابرسی  33

 

2-14 تخصص حسابرس در صنعت. 35

 

2-14-1 رویکرد سهم بازار 35

 

2-14-2 رویکرد سهم پرتفوی 36

 

2-15 دوره تصدی. 37

 

2-16 پیشینه تحقیق. 37

 

2-16-1 تحقیقات صورت گرفته در زمینه هزینه سرمایه 37

 

2-16-2 تحقیقات صورت گرفته در زمینه کیفیت حسابرسی 40

 

2-16-3 تحقیقات صورت گرفته در زمینه تخصص حسابرس: 42

 

2-16-4 تحقیقات صورت گرفته در زمینه رابطه دوره تصدی: 43

 

2-16-5 تحقیقات صورت گرفته در زمینه دوره تصدی و استقلال حسابرس: 44

 

2-16-6 تحقیقات صورت گرفته در زمینه رابطه دوره تصدی حسابرس و هزینه های حسابرسی: 45

 

2-16-7 تحقیقات صورت گرفته در زمینه رابطه دوره تصدی حسابرس و محافظه کاری: 45

 

2-17 جمع بندی. 48

 

فصل سوم:روش تحقیق

 

3-1 مقدمه. 50

 

3-2 روش تحقیق. 50

 

3-3 فرضیه های تحقیق. 51

 

3-4 قلمرو تحقیق. 51

 

3-5 ابزار گردآوری اطلاعات. 52

 

3-6 روش های آماری مورد استفاده برای تجزیه و تحلیل داده ها  52

 

3-7 جامعه آماری. 54

 

3-8 نمونه آماری. 54

 

3-9 تعریف عملیاتی متغیر ها. 55

 

3-9-1 متغیر های مستقل. 55

 

3-9-1-1 کیفیت حسابرسی 55

 

3-9-1-2 تخصص حسابرسی 55

 

3-9-1-3 دوره تصدی حسابرسی 56

 

3-9-2 متغیر وابسته 56

 

فصل چهارم:تجزیه و تحلیل داده ها

 

4-1 مقدمه. 59

 

4-2 جامعه آماری و ویژگی های آن. 59

 

4-3 بررسی فرضیه های پژوهشی:. 75

 

4-3-1 بررسی فرضیه اول: 75

 

4-3-2 بررسی فرضیه دوم: 75

 

4-3-3 بررسی فرضیه سوم: 76

 

فصل پنجم:نتیجه گیری و پیشنهادات

 

5-1 مقدمه. 80

 

5-2 خلاصه تحقیق. 80

 

5-3 نتایج. 81

 

5-4 محدودیت های تحقیق. 85

 

5-6 پیشنهاد ها. 85

 

5-6-1 پیشنهاد های اصلی مبتنی بر نتایج تحقیق 85

 

5-6-2 پیشنهاد ها برای تحقیقات آتی 86

 

فهرست منابع و مآخذ. 87

 

مقدمه

 

هدف اصلی از انجام این پژوهش ارزیابی تغییرات ایجاد شده در هزینه سرمایه در شرکت هایی که از موسسات حسابرسی خوشنام و با کیفیت استفاده می کنند، در مقایسه با شرکت هایی که از این خدمات بی بهره هستند می باشد. هزینه سرمایه نشان دهنده فشار و ضعف مالی(اسکات[1]، 1976)، نماینده بدهی(مایرز[2]، 1977)، و تضاد نمایندگی بین مدیران و سرمایه گذاران و اعتبار دهندگان یا بین گروه های مختلف سرمایه گذاران است.

 

هنگامی که سرمایه گذاران مشغول تصمیم گیری برای سرمایه گذاری در شرکت ها و مؤسسات هستند، اعتبار دهندگان منحنی ریسک شرکت را ارزیابی می کنند. این منحنی ریسک، بازده مورد انتظار سرمایه گذاران و اعتباردهندگان را تعیین می کند که این همان هزینه سرمایه شرکت است. مطالعات پیشین یک رابطه مستقیم بین ریسک عدم توانایی پرداخت و هزینه بدهی را نشان می دهد. به عبارت بهتر ریسک عدم پرداخت بالا، هزینه سرمایه بیشتری را به دنبال خواهد داشت. اما انجام حسابرسی شرکت توسط موسسات خوشنام و با کیفیت باعث کاهش این ریسک و به تبع آن کاهش هزینه سرمایه خواهد شد (احمد پور و کاشانی پور، 1389).

 

پیتمن و فورتین[3] (2004) تأثیر شهرت حسابرس را بر هزینه سرمایه شرکت های آمریکایی که درطی سال 1977 تا 1988 به شرکت سهامی عام تبدیل شده اند در طی 9 سال پس از پذیرفته شدن این شرکت ها در بورس، بررسی کردند. آن ها دریافتند شرکت هایی که مؤسسات بزرگ حسابرسی را به خدمت گرفته اند، میانگین هزینه سرمایه کمتری گزارش کرده اند. همچنین این یافته ها نشان می دهد، اعتبار دهندگان به شهرت و اعتبار حسابرس به عنوان معیاری از کیفیت حسابرسی و بنابراین به کیفیت صورتهای مالی منتشر شده به وسیله شرکت هایی که به تازگی سهامی شده اند، حساس هستند (پیتمن و فورتین، 2004).

 

از طرفی ازدیدگاه استفاده کنندگان خارجی کیفیت حسابرسی می تواند از طریق تعیین حسابرسان مستقل و شایسته حاصل شود. به طور معمول پذیرفته شده که، مؤسسات حسابرسی مشهور در اغلب موارد خدمات متنوع و با کیفیتی ارائه می کنند. این عامل می تواند فرآیند حسابرسی با کیفیت را به دنبال داشته باشد که در نهایت به ارائه اطلاعات و گزارشگری مالی با کیفیت بیشتر منجر شود. گزارشگری مالی با کیفیت موجب اطمینان خاطر اعتباردهندگان در تصمیم گیری و کاهش ریسک اطلاعاتی آنها می شود. بنابراین، حسابرسی با کیفیت بالا تر می تواند موجب کاهش هزینه سرمایه شود.

 

1-2 بیان مساله

 

اعتبار دهندگان توجه خاصی به کیفیت اطلاعات مالی دارند. یافته های گذشته نشان می دهد که شرکت هایی که از خدمات موسسات حسابرسی خوشنام و با کیفیت استفاده می کنند میانگین هزینه بدهی کمتری گزارش کرده اند. همچنین این یافته ها نشان می دهند که، اعتبار دهندگان به شهرت و اعتبار حسابرس به عنوان معیاری از کیفیت حسابرسی و بنابراین به کیفیت صورتهای مالی منتشر شده به وسیله شرکت هایی که به تازگی سهامی شده اند، حساس هستند. از طرفی از دیدگاه استفاده کنندگان خارجی کیفیت حسابرسی می تواند از طریق تعیین حسابرسان مستقل و شایسته حاصل شود.

 

با توجه به این که مؤسسات حسابرسی خوشنام و با کیفیت، خدمات حسابرسی با کیفیت بیشتری ارائه می دهند، (دی آنجلو[4]، 1981) که این امر می تواند منجر به ارائه اطلاعات و گزارشگری مالی با کیفیت بیشتر می انجامد، در نتیجه استفاده کنندگان از این اطلاعات با اطمینان خاطر بیشتری به اطلاعات تکیه کرده و از آنها برای تصمیم گیری های مهم استفاده می کند و این امر (ارائه گزارشات با کیفیت بالاتر) موجب کاهش ریسک اطلاعاتی سرمایه گذاران و اعتبار دهندگان خواهد شد بنابراین ارائه گزارشات با کیفیت بیشتر باعث کاهش عدم تقارن اطلاعاتی و هزینه سرمایه می گردد.

 

با توجه به مطالب فوق می توان نتیجه گرفت، مقوله کیفیت حسابرسی با هزینه بهره و نیز ریسک اعتباردهندگان رابطه معکوس دارد. به عبارتی اعتبار دهندگان با توجه به کیفیت این دو عامل در  مورد اعطاء یا عدم اعطای اعتبارات به شرکت ها تصمیم گیری می کنند.

 

مدت زمانی است که حسابرسی با کیفیت به طور قابل ملاحظه ای مورد علاقه و توجه شرکا و تدوین کنندگان مقررات و دانشگاهیان است. مطالعات در حرفه حسابرسی در آمریکا نشان می دهد که چهار موسسه بزرگ بین المللی حسابرسی، خدمات حسابرسی با کیفیتی فراهم می کنند که اعتبار و آگاهی بخشی       صورت های مالی را افزایش می دهد (بیکر[5]، 1998).

 

مطالعات ته و وانگ تاثیر کیفیت حسابرسی و دوره تصدی بر اعتبار صورت های مالی گزارش شده در سراسر شرکت های آمریکایی را نشان می دهد. طبیعتا کیفیت حسابرسی به وسیله اطمینان بخشی به اعتبار دهندگان و سرمایه گذاران، ریسک اطلاعاتی آنان را کاهش داده و هزینه بهره و هزینه سرمایه شرکت ها را تحت تاثیر قرار می دهد (ته[6] و وانگ[7]، 1993).

 

در ایران سیستم تامین مالی بیشتر به سمت دریافت اعتبار از بانک ها متمایل است، با این حال بانک ها و سایر مؤسسات مالی سهم کمی در ساختار مدیریت شرکت ها دارند. بنابراین، آن ها ممکن است به شیوه های کنترلی و کیفی اعمال شده در داخل شرکت و نیز کیفیت گزارشگری مالی توجه کنند. از این رو انتظار می رود یک رابطه معکوس بین هزینه کیفیت حسابرسی و تأمین بدهی وجود داشته باشد (احمد پور، 1389).

 

با توجه به مطالب پیش گفته هدف پژوهش حاضر پاسخ به این سوال اصلی است که آیا بین تخصص، دوره تصدی و کیفیت حسابرسی با هزینه سرمایه شرکت های پذیرفته در بورس اوراق بهادار تهران رابطه وجود دارد یا خیر؟

 

1-3 ضرورت انجام تحقیق

 

مطالعات پیشین یک رابطه مستقیم بین ریسک عدم توانایی پرداخت[8]  و هزینه سرمایه نشان می دهد. به عبارت بهتر عدم انجام حسابرسی واحد تجاری توسط موسسات حسابرسی خوشنام و با کیفیت موجب افزایش ریسک عدم پرداخت[9]  و در نتیجه هزینه بهره بالایی را برای شرکت به دنبال خواهد داشت (فیشر[10] و زچنر[11]، 1989).

 

از طرف دیگر اعتبار دهندگان در برآورد ریسک عدم پرداخت، کیفیت حسابرسی صورت های مالی شرکت ها  را مد نظر قرار می دهند. بنابراین، انجام تحقیقاتی در راستای ارزیابی ارتباط این عوامل  با هزینه سرمایه شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار ضروری به نظر می رسد(احمد پور، 1389).

 

بنابراین با توجه به مطالب پیش گفته تحقیق حاظر در پی پاسخ به این سوال اساسی است که آیا رابطه ای بین تخصص، دوره تصدی و کیفیت حسابرسی با هزینه سرمایه وجود دارد؟

 

1-4 اهداف تحقیق

 

تحقیق حاضر دارای سه هدف اساسی بشرح زیر است:

 

الف) تعیین رابطه بین کیفیت حسابرسی و هزینه سرمایه.

 

ب) تعیین رابطه بین تخصص حسابرس و هزینه سرمایه.

 

ج) تعیین رابطه بین دوره تصدی حسابرس و هزینه سرمایه.

 

1-5 فرضیه های تحقیق

 

الف)کیفیت حسابرسی با هزینه سرمایه رابطه دارد.

 

ب) تخصص حسابرس با هزینه سرمایه رابطه دارد.

 

ج) دوره تصدی حسابرس با هزینه سرمایه رابطه دارد.

 

1-6 روش تحقیق

 

این تحقیق از نظر هدف از نوع تحقیقات کاربردی است. تحقیقات کاربردی تحقیقاتی هستند که نظریه ها، قانون مندی ها،اصول و فنونی که در تحقیقات پایه تدوین می شوند را برای مسایل اجرایی و واقعی بکار می برند.

 

همچنین تحقیق حاضر از نظر شیوه اجرا توصیفی – همبستگی است زیرا ضمن توصیف وضع فعلی جامعه مورد بررسی بدون دخل و تصرف، در بررسی رابطه متغیر ها از تکنیک رگرسیون و همبستگی استفاده می نماید. به لحاظ ماهیت داده ها نیز این تحقیق یک پژوهش پس رویدادی است زیرا از اطلاعات گذشته شرکت ها برای بررسی فرضیه ها استفاده می شود.

 

1-7 روش و ابزار گردآوری داده ها

 

در رابطه با روش گردآوری اطلاعات باید عنوان شود که اطلاعات مربوط به مسائل تئوریک از منابع کتابخانه ای نظیر مجلات، مقالات، گزارش های علمی و پایان نامه های تخصصی تهیه شده است. جهت جمع آوری اطلاعات و داده های مالی از گزارش های منتشره سایت سازمان بورس اوراق بهادار و نرم افزار های اطلاعات مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس و نرم افزار ره آورد نوین استفاده شده است. ابزار گردآوری داده ها نیز، صورت های مالی و گزارش های حسابرسی است.

 

1-8 قلمرو تحقیق

 

قلمرو موضوعی: موضوع تحقیق در حوزه رابطه حسابرسی و ویژگی های آن بر هزینه سرمایه شرکت هاست.
 

قلمرو زمانی: شامل دوره 5 ساله از سال 86 لغایت 90 است.
 

قلمرو مکانی: شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران.
 1-9 جامعه و نمونه

 

جامعه آماری پژوهش حاضر شامل شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. به علت گستردگی حجم جامعه آماری و وجود برخی نا هماهنگی ها میان اعضای جامعه، با بهره گرفتن از روش حذفی و در نظرگرفتن شرایط زیر انتخاب نمونه آماری صورت گرفته است:

 

به منظور همسانی تاریخ گزارشگری، حذف تأثیرات فصلی و افزایش قابلیت مقایسه اطلاعات، سال مالی شرکت منتهی به پایان اسفندماه هر سال باشد.
 

شرکت طی سال های 1386 تا 1390، تغییر سال مالی نداده باشد.
 

شرکت تا پایان سال مالی 1385 در بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته شده باشد.
 

با عنایت به ماهیت و طبقه بندی متفاوت اقلام صورت های مالی شرکت های سرمایه گذاری و واسطه گری مالی نسبت به شرکت های تولیدی، جزء شرکت های سرمایه گذاری، بانک و مؤسسات تأمین مالی نباشد.
 

به دلیل لزوم محاسبه متغیر های تحقیق و انجام آزمون فرضیات در مورد هر شرکت، اطلاعات مورد نیاز در رابطه با شرکت ها، در دسترس باشد.
با توجه خصوصیات جامعه آماری و محدودیت های موجود در جمع آوری داده ها تعداد جامعه برابر با تعداد شرکت های موجود در بورس اوراق بهادار است که شرایط فوق را دارا باشند. بنابراین در نهایت 120 شرکت از شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در 10 صنعت به عنوان نمونه انتخاب شده است.

 

1-10 روش تحلیل داده ها

 

به منظور تجزیه و تحلیل داده های آماری پژوهش، ابتدا اطلاعات حاصل از صورت های مالی شرکت ها استخراج و در جدول های excel تنظیم شد، سپس کلیه اطلاعات با بهره گرفتن از رایانه و از طریق نرم افزارهای آماری Spss و از دو روش آماری توصیفی و استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. در روش آمار توصیفی، با بهره گرفتن از شاخص های آماری مانند میانگین، انحراف معیار و ترسیم نمودار، متغیر های تحقیق توصیف گردید، در بخش روش های استنباطی به منظور آزمون فرضیه ها از رگرسیون استفاده شده است.

 

1-11 تعریف نظری و عملیاتی متغیر ها

 

کیفیت حسابرسی[12]

 

در گذشته تلاش های زیادی برای تعریف کیفیت حسابرسی شده است؛ هر چند هیچ کدام از آن ها مقبولیت عمومی پیدا نکرده اند. کیفیت حسابرسی به طور خاص یک مفهوم پیچیده و چند وجهی است. برخی از این تعریف ها در زیر بیان شده است؛

 

دی انجلو (1981) دیویدسون[13] و نئو[14] (1993) در تعریفی، کیفیت حسابرسی را توانایی حسابرس در کشف و بر طرف نمودن تحریف های با اهمیت و دستکاری های