چکیده

 

هدف از پژوهش حاضر بررسی تأثیر لمس­درمانی بر میزان اضطراب و شدت علایم بیماران مبتلا به سندرم روده­ی تحریک­پذیر بود. برای آزمون فرضیه ­های پژوهش از طرح نیمه­­آزمایشی پیش­آزمون پس­آزمون با گروه کنترل استفاده شد. نمونه­­ی این پژوهش  شامل30  نفر (15 نفر در گروه آزمایش و 15 نفر در گروه کنترل) بود. در این پژوهش از روش نمونه گیری در دسترس استفاده شد. پس از انتخاب نمونه آزمودنی­ها بر اساس نمرات مقیاس نمره­بندی علایم گوارشی در دو گروه آزمایش و کنترل جایگزین شدند. گروه آزمایش به مدت چهار هفته (هفته­ای یک بار) تحت لمس­درمانی قرار گرفت، در حالی که گروه کنترل در این مدت در انتظار درمان بود. در این پژوهش برای گردآوری داده­ ها از مقیاس نمره­بندی علایم گوارشی و مقیاس اضطراب حالت- صفت اسپیل­برگر استفاده شد. داده­های به­دست آمده از پیش­آزمون و پس­آزمون با بهره گرفتن از آزمون­های آماری  تحلیل کوواریانس و یومن­ویتنی مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج به­دست آمده نشان دادند که بین گروه آزمایش و کنترل در متغیر­های علایم گوارشی و اضطراب حالت تفاوت معناداری وجود دارد. به عبارتی لمس­درمانی توانسته علایم گوارشی و اضطراب حالت بیماران مبتلا به سندرم روده­ی تحریک­پذیر را به صورت معناداری کاهش دهد. همچنین در این پژوهش لمس­درمانی موجب کاهش اضطراب صفت بیماران مبتلا به سندرم روده­ی تحریک­پذیر شد اما این کاهش معنادار نبود. با توجه به نتایج به دست آمده در این پژوهش نیاز به تحقیقات بیشتری در این زمینه است تا بتوان بر اساس شواهد بیشتری در این زمینه بحث و نتیجه­گیری کرد.

 

    کلید­ واژه­ها :  درمان­های مکمل، لمس­درمانی، اضطراب، سندرم روده­ی تحریک­پذیر.

 

فهرست مطالب

 

عنوان                                                                                                                           صفحه

 

فصل اول: مقدمه و کلیات

 

1- 1 مقدمه 1

 

1-2 بیان مسأله.5

 

1-3 ضرورت انجام پژوهش.10

 

1-4 اهداف پژوهش13

 

1-5 فرضیه ­های پژوهش.13

 

1-6 تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرها13

 

 

 

فصل دوم: ادبیات نظری و پیشینه­ی پژوهش

 

2-1 مقدمه.17

 

2-2 بیماری­های دستگاه گوارش18

 

2-3 سندرم روده­ی تحریک­پذیر23

 

2-3-1 سبب­ شناسی26

 

2-3-2 علایم بالینی.29

 

2-3-2-1 علایم گوارشی29

 

2-3-2-2 علایم خارج از دستگاه گوارش و اختلالات همراه.32

 

2-3-3 تشخیص34

 

2-3-4 روش های درمان سندرم روده ی تحریک پذیر37

 

2-3-4-1 ضداسپاسم­ها.39

 

2-3-4-2 داروهای ضد اسهال.40

 

2-3-4-3 داروهای ضد افسردگی.40

 

2-3-4-4 داروهای ضد اضطراب42

 

2-3-4-5 مواد حجم­زای مدفوع42

 

2-3-4-6 مشاوره و تغییر رژیم غذایی43

 

2-3-4-7 درمان­های مکمل و جایگزین.44

 

2-4 اضطراب45

 

2-4-1 نقش اضطراب در اختلالات گوارشی و سندرم روده­ی تحریک­پذیر.48

 

2-4-2 روش­های کاهش اضطراب50

 

2-4-2-1 درمان­های دارویی اضطراب.51

 

2-4-2-2 درمان­های غیردارویی اضطراب52

 

2-5 طب مکمل و جایگزین.56

 

2-6 لمس­درمانی.58

 

2-6-1 مبانی نظری لمس­درمانی63

 

2-6-1-1 فیزیک نوین63

 

2-6-1-2 چاکراها66

 

2-6-1-3  لایه­های میدان زیستی.69

 

2-6-1-4 علم انسانی وحدت­نگر.70

 

2-6-1-5 نظریه وبر.74

 

2-6-2 نقش انر‍‍‍‍‍‍ژی در لمس­درمانی.74

 

2-6-3 مراحل اجرای لمس­درمانی.75

 

2-7 مروری بر پژوهش­های مرتبط با موضوع تحقیق.79

 

 

 

فصل سوم: روش شناسی پژوهش

 

3-1 مقدمه82

 

3-2 طرح پژوهش.8

 

3-3 جامعه آماری، حجم نمونه و روش نمونه­گیری87

 

3-4 ملاک­های ورود به پژوهش87

 

3-5 ابزار جمع­آوری اطلاعات.87

 

3-5-1 پرسشنامه حالت- صفت اضطراب اسپیلبرگر.87

 

3-5-2 پرسشنامه نمره­بندی علایم گوارشی90

 

3-6 روش اجرای پژوهش.91

 

3-7 پروتکل لمس­درمانی کورمک92

 

3-8 روش تجزیه و تحلیل داده­ ها.93

 

 

 

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده­ ها

 

4-1 مقدمه95

 

4-2 یافته­ های توصیفی.95

 

4-2-1  نتایج تحلیل توصیفی داده­ ها در مرحله پیش­آزمون.95

 

4-2-2 نتایج تحلیل توصیفی داده­ ها در مرحله پس­آزمون.97

 

4-3 نتایج تجزیه و تحلیل استنباطی داده­ ها.98

 

 

 

فصل پنجم: بحث و نتیجه­گیری

 

5-1 مقدمه.102

 

5-2 بررسی نتایج102

 

5-2-1 بررسی فرضیه پژوهشی اول102

 

5-2-2 بررسی فرضیه پژوهشی دوم105

 

5-2-2-1 بررسی بخش اول فرضیه دوم.105

 

5-2-2-2 بررسی بخش دوم فرضیه دوم.107

 

5-3 محدودیت­ها و موانع پژوهش.108

 

5-4 پیشنهادها.109

 

5-4-1 پیشنهادهای کاربردی.109

 

5-4-2 پیشنهادهای پژوهشی109

 

فهرست منابع.111

 

پیوست­ها.126

 

چکیده لاتین.137

 

1 مقدمه

 

در جهان امروز بررسی و مطالعه­ اختلال­هایی که دارای ریشه­ روان­شناختی هستند، بیش از پیش مورد توجه روان­شناسان قرار گرفته­است. خانواده­ی وسیعی از اختلالات روان­تنی[1] وجود دارد که به نظر می­رسد سبب­شناسی یا نشانه­ های مربوط به آن­ها هنوز به اندازه­ کافی بررسی و تبیین نشده­است. تا کنون تعداد زیادی از اختلال­های روان­تنی مورد شناسایی قرار گرفته­ که در اغلب موارد اعضای مختلف بدن را درگیر می­ کند. بیماری کرونر قلب، بیماری آرتریت­روماتویید (اختلال مفاصل)، سردرد­های شایع روان­تنی از قبیل سردرد­تنشی، برخی از بیماری­های پوستی، تعدادی از بیماری­های مربوط به سیستم دفاعی بدن و دستگاه­تنفسی و بیماری­های گوارشی بخشی از اعضای خانواده­ی وسیع بیماری­های روان­تنی را تشکیل می­ دهند (سادوک[2] و سادوک، 2007). برخی از این بیماری­ها مانند بیماری­های قلبی در زمینه­ مسایل روان­شناختی مورد تبیین گسترده­تری قرار گرفته­اند، اما در تعدادی دیگر از جمله بیماری­های گوارشی نیاز به تحقیقات گسترده­تری احساس می­شود. در این راستا این پژوهش سندرم روده­ی تحریک پذیر (IBS)[3] را که یکی از شایع­ترین اختلال­های روان­تنی است و در حیطه ی بیماری های گوارشی قرار دارد مورد مطالعه و درمان قرار داد.

 

سندرم ­روده­ی ­تحریک­پذیر(IBS) معمول­ترین اختلال عملکردی دستگاه گوارش است که با تغییر اجابت مزاج و درد یا ناراحتی شکمی، بدون وجود اختلالات ساختاری قابل شناسایی مشخص می­شود (هاریسون[4]، 2008؛ آستیانو[5] و همکاران، 2008). اختلالات عملکردی دستگاه گوارش (FGID)[6] اختلالات مزمنی هستند  که با علت نامشخص، ملاک های تشخیصی سوال برانگیز، دوره­های طولانی مدت و غیرقابل پیش ­بینی بیماری، همراهی همیشگی با اختلالال­های روان­شناختی و تأثیرات دارویی اندک مشخص می شوند (چانگ و همکارن[7]، 2006؛ تیل­برگ[8] و همکاران، 2008).

 

 دامنه­ی شیوع سندرم روده­ی تحریک­پذیر بین 1/2 تا 22% قرار دارد (نیکول[9] و همکاران، 2008؛ ری و تالی[10]، 2009). شایع­ترین علایم این سندرم درد شکمی مزمن همراه با تغییر در دفعات اجابت مزاج، قوام و عبور مدفوع و نفخ شکم همراه با وجود موکوس در دفع است (هاریسون، 2008). سبب­شناسی این سندرم به درستی شناخته نشده، اما نقش احتمالی فعالیت­های غیر طبیعی حسی­حرکتی روده، عدم کارایی اعصاب مرکزی و محیطی، اختلالات روانی و اضطراب، عوامل داخل مجرایی، اختلال در محور مغز روده (کرید[11] و همکاران،2008؛ هاریسون، 2008)، ژنتیک، عوامل غذایی، التهاب و عفونت و عدم تعادل انتقال دهنده­های عصبی مطرح می باشند ( آگاه، فتعلی و عشایری، 1388).

 

علایم روان­شناختی در سبب­شناسی و تشدید علایم سندرم روده­ی تحریک­پذیر نقش مهمی دارند به گونه­ای که، به طور معمول علایم بیماران مبتلا به این سندرم در طول یا بعد از دوره­ای از فشار روانی ظاهر می­شود (حاتمی­زاده، 1382). تظاهرات نابهنجار روانی در 70 تا 90 درصد این بیماران دیده می­شود که شایع­ترین آنها اضطراب، افسردگی و اختلالات جسمانی شکل است (فولکز[12]، 2004). با این وجود بررسی­ها نشان می­ دهند که عوامل روانی علت بیماری نیستند، بلکه این عوامل بیماری را تشدید می­ کنند. در 85 درصد بیماران عوامل روانی مقدم یا منطبق بر علایم گوارشی می­باشند و فقط در 15 درصد موارد علایم گوارشی قبل از عوامل روانی دیده می­شود (حاتمی­زاده، 1382). علاوه بر اضطراب و افسردگی تاریخچه­ای از سوء استفاده جسمی و جنسی نیز در این بیماران معمول است ( کرید و همکاران، 2008).      

 

در نیمی از بیماران میزان استرس بالا است و به وضوح با افزایش نشانه­ها در ارتباط است (بلانچارد[13] و همکاران، 2008 به نقل از هانت[14] و همکاران، 2009). استرس می ­تواند حرکات روده را در افراد طبیعی نیز  به اندازه بیماران مبتلا به سندرم روده­ی تحریک پذیر افزایش دهد، اما به­نظر می رسد که آستانه بیماران مبتلا به این سندرم پایین تر از حد طبیعی است.  همچنین بیمارانی که سندرم روده تحریک پذیر دارند بیشتر درگیر بیماریهای دیگر می­شوند و اکثراً این بیماری­ها ارتباطی با این سندرم  ندارند بلکه این بیماران در مقابل این بیماری­ها نسبت به افراد طبیعی که دچار آنها می شوند، ناتوان تر می­گردند که این خود می­ تواند زمینه را برای افزایش اضطراب و فشار روانی در این بیماران فراهم کند. ترس از سرطان نیز  به طور تقریبی در نیمی از بیماران وجود دارد که در زمان درمان برای رفع این مشکل و اطمینان­بخشی به بیمار باید تدابیری اندیشیده شود  (ریدل[15] و همکاران،2007).

 

نتایج مطالعه­ای که سون[16] و همکاران (2009) به منظور بررسی عوامل خطرساز سندرم روده­ی تحریک­پذیر در بین دختران نوجوان کره­ای انجام دادند، نشان داد که فشارروانی، اضطراب و افسردگی به طور مستقل با افزایش شیوع این سندرم در ارتباط هستند. در پژوهش دیگری کوهن[17] و همکاران[18] (2006) به بررسی اختلال استرس پس از سانحه[19] (PTSD) و دیگر اختلالات همراه در بیماران مبتلا به سندرم روده­ی تحریک­پذیر پرداختند، نتایج این مطالعه نشان داد که 86 % از این