- انعطاف پذیری در تولید و شخصی سازی
- طراحی وبرنامه­ریزی تولید با حداقل هزینه
- بهروری بالای نیروی انسانی
- استفاده موثراز دارایی­ های ثابت
- کیفیت تولید
- راندمان تولید با حداقل هزینه
- دسترسی به منابع کافی از نیروی کار ماهر
استفاده موثراز دارایی­ های ثابت
نمایشگر ۹-۲٫ دسته بندی عوامل حیاتی موفقیت
منبع: تامپسون و استریکلند، ۱۹۹۹
تامپسون متعقد است که در هر صنعت این عوامل بیشتر از ۴ تا ۵ عامل نیست و از این عوامل ­یکی – دو عامل از همه مهمتر است. (تامپسون و استریکلند، ۲۰۰۳)
۸-۲ روانکارها و تعاریف آن
همه روانکارها از روغن پایه شروع می شود، سه نوع روغن پایه وجود دارد: سنتزی، معدنی و گیاهی.
در یک تعریف ساده، روانکاری، روشی است برای جلوگیری از اصطکاک و سایش سطوح متحرکی که روی یکدیگر قرار می­گیرند. کار اصلی روانکاری، کاهش میزان اصطکاک بین سطوح متحرک و ثابت است که توسط روانکارها (انواع روغن، گریس و…) امکان پذیر می شود.
( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

بیشتر مردم بر این باور هستند که روانکار برای لغزنده کردن سطوح استفاده می شود حال آنکه این عمل، ابتدایی ترین وظیفه روانکار می باشد. یک روانکار مناسب چندین مزیت را به همراه دارد، علاوه بر کاهش اصطکاک، باعث کاهش میزان سایش، کاهش دمای کارکرد، کاهش خوردگی سطح فلزات و کمک به خارج کردن آلاینده­ها از سیستم می نماید. روانکارها دارای خواص زیادی هستند که بتوانند نیاز­های عملیاتی شما را برطرف سازند. برای مثال مواد شیمیایی مختلفی به ماشین اضافه می کنند تا در دماهای بالا کار کنند. همچنین می توان از روانکاری استفاده کرد که از سطوح ماشین در فشارهای بالا محافظت کند. با تجزیه و تحلیل ماشین می توان روانکاری را که مناسب جهت عملکرد ماشین باشد مشخص کرد.
۹-۲ تصمیم ­گیری چند معیاره و فرایند تحلیل شبکه­ ای
انسان در زندگی روزمره خود تصمیمات بسیاری می­گیرد. این تصمیمات از مسائل شخصی و فردی تا مسائل بزرگ و کلان را شامل می­ شود. در اکثر مسائل تصمیم سازی عموماً اهداف و عوامل متعددی مطرح است و فرد تصمیم ساز سعی می­ کند که بین چندین گزینه­ی موجود (محدود­یا نامحدود) بهترین گزینه را انتخاب کند. (قدسی پور، ۱۳۸۲)
تصمیم ­گیری در دنیای پیچیده امروز به چالشی برای مدیران و سازمان­ها تبدیل شده است. تعداد شاخص­ های تصمیم گیری، تنوع معیارهای کمی ­و کیفی و لزوم در نظر گرفتن همزمان آنها، اهمیت اثرات و پیامدهای تصمیم و عواملی نظیر آن بر پیچیدگی تصمیم­ها می­افزاید. از این رو بالاخص در دو دهه اخیر، روش­های ریاضی و دانش کامپیوتر در حل مسائل تصمیم ­گیری به­ یاری آنان شتافته و تکنیک­ها و فنون تصمیم ­گیری چند معیاره و سیستم­های پشتیبان تصمیم ­گیری را ایجاد نموده است.
مدل­های کلاسیک پژوهش در عملیات مانند برنامه­ ریزی خطی، برنامه­ ریزی عدد صحیح، برنامه­ ریزی غیر خطی و مانند آن مدلهای تصمیم ­گیری هستند که بهینه سازی را فقط براساس­یک معیار به انجام می­رسانند. لذا این مدلها در زمره مدلهای تک هدفه طبقه بندی می­گردند. هدف انتخاب شده این گونه مدلها عموما نخستین و مهم ترین هدف بوده و سایر اهداف در سایه این هدف به فراموشی سپرده می­ شود.
تصمیم ­گیری انتخاب­یک گزینه از میان گزینه­ های مختلف است و این انتخاب هنگامی ­هوشیارانه و حساب شده است که بیش از­یک معیار در گزینش آن به کار گرفته شود. تصمیم ­گیری با­ یک معیار فرایندی ساده و ­یک بعدی می­باشد. (قدسی پور، ۱۳۸۲)
۱-۹-۲ تصمیم گیری چند معیاره^[۱۴۲]
تصمیم گیری چند معیاره بر یک فرایند ارزش دادن به گزینه ­هایی که بوسیله چند معیار ارزیابی شده اند، دلالت دارد. تصمیم گیری چند معیاره می تواند به دو طبقه وسیع تقسیم شود: تصمیم گیری چند شاخصه^[۱۴۳] و تصمیم گیری چند هدفه^[۱۴۴]. اگر مسئله مورد ارزیابی، یک مجموعه محدود از گزینه­ ها به منظور انتخاب بهترین آن­ها بر اساس وزن­های مربوط به ویژگی­های آن گزینه­ ها باشد، این مساله یک تصمیم گیری چند شاخصه می باشد، درحالی که تصمیم گیری چند هدفه به انتخاب بهترین گزینه­ ها بر مبنای یک سری اهداف کم و بیش ناسازگار سروکار دارد. (فو و مینووا^[۱۴۵]، ۲۰۰۵) مدل­های تصمیم گیری چند هدفه به منظور طراحی به کار گرفته می­شوند، در حالی که مدل­های تصمیم گیری چند شاخصه به منظور انتخاب گزینه برتر استفاده می شود. (اصغرپور، ۱۳۸۵)
۱-۱-۹-۲ انواع تصیم گیری چند شاخصه
الف- مدل غیرجبرانی^[۱۴۶]: این مدل شامل روش‌هایی است‌که مبادله در بین شاخص‌ها مجاز نیست؛ بدین معنا که نقطه ضعف موجود در ­یک شاخص با مزیت موجود در شاخص دیگر جبران نمی‌شود. بنابراین در این روش‌ها هر شاخص به تنهایی مطرح بوده و مقایسه‌ها بر‌اساس شاخص به شاخص صورت می‌پذیرد.
ب- مدل جبرانی^[۱۴۷]: این مدل شامل روش‌هایی است که امکان مبادله میان شاخص‌ها وجود دارد، به عبارت دیگر تغییری در­ یک شاخص می ­تواند با تغییر در شاخصی دیگر تعدیل شود و­ یا کاهش­ یک شاخص در صورتی‌که سبب افزایش شاخص دیگر شود، قابل پذیرش خواهد بود. (فولادگر، ۱۳۸۶).
به طور کلی اگر اجازه دهیم ضعف­یک شاخص در تصمیم ­گیری ها توسط شاخص های دیگر جبران شود، تکنیک مورد نظر جبرانی می­باشد. از تکنیکهای جبرانی می­توان به فرایند تحلیل سلسله مراتبی و شبکه­ ای­ اشاره کرد که فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP)^[148] اجزای یک سیستم را به صورت یک سلسله مراتب سازماندهی می­ کند به طوری که هر عنصر سلسله مراتبی به عنصر سطح بالاتر خود می تواند وابسته باشد و به صورت خطی این وابستگی تا بالاترین سطح می تواند ادامه داشته باشد. (کورتایلا و پزونن^[۱۴۹]، ۲۰۰۰) استفاده از این روش بسیاری از مسائل را به دلیل وابستگی (درونی/ بیرونی)، تاثیرات بین و درون خوشه ­ها (معیارها، گزینه­ ها) نمی­تواند مرتفع کند. ^[۱۵۰]ANP روشی بسیار مناسب برای حل این نوع از مشکلات است. در حقیقت ANP با بهره گرفتن از شبکه نیاز به تعیین سطوح به صورت سلسله مراتب ندارد.
از آنجا که دریک صنعت عوامل متعددی بر موفقیت آن صنعت مؤثر است و این عوامل برهم اثرگذار می­باشند، دراین رساله از روش فرایند تحلیل شبکه­ ای جهت اولویت بندی عوامل حیاتی موفقیت استفاده شده تا وابستگی­های درونی و وابستگی­های بیرونی در نظرگرفته شود.
۲-۹-۲ روش فرایند تحلیل شبکه­ ای (ANP)
فرایند تحلیل شبکه ای یکی از تکنیکهای تصمیم گیری چند معیار ه است و در مجموعه مدل­های جبرانی قرار می گیرد. این مدل برمبنای فرایند تحلیل سلسله مراتبی ^۳ طراحی شده است و” شبکه ” را جایگزین” سلسله مراتب” کرده است. (ساعتی، ۲۰۰۵)
این فرایند، نظریه جدیدی است که در آن ساختار شبکه ای، جانشین ساختار سلسله مراتبی شده است. این ویژگی سبب می شود که به صورت نظاممند، وابستگی­ها و بازخوردهای بین معیارها و زیرمعیارها بررسی شود. بر این اساس لازم است تمام وابستگی­های بین شاخص ­ها و همچنین جهت آن­هاتبیین شود. به طور کلی یک معیار زمانی با دیگر معیارها مرتبط می شود که دست کم یکی از زیر معیارهای آن بر یک زیرمعیار از دیگر معیارها اثرگذار باشد یا از آن تأثیر بپذیرد.(ساعتی، ۱۹۹۹)
در یک سلسله مراتب وابستگی­ها باید به صورت خطی ” از بالا به پایین و یا بالعکس” باشد. چنانچه وابستگی دو طرفه باشد یعنی وزن معیار­ها به وزن گزینه­ ها و وزن گزینه­ ها نیز به معیارها وابسته باشد مسئله دیگر از حالت سلسله مراتبی خارج شده و تشکیل یک “شبکه “یا سیستم غیر خطی یا سیستم با بازخور را می­دهد. (کُرتایلا و پزونن^[۱۵۱]، ۲۰۰۰)
برخلاف فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) که ارتباط عناصر تشکیل دهنده مدل یکطرفه است، در فرایند تحلیل شبکه ای یک عنصر از مدل بر عنصر یا عناصر دیگر و حتی بر خود اثرگذار است و ممکن است از دیگر عناصر نیز تأثیر بپذیرد. به عبارت دیگر مسئله از حالت خطی خارج و در قالب غیرخطی یا شبکه­ ای نمود می­یابد. (ساعتی، ۲۰۰۱)
فرایند تحلیل شبکه­ ای هر موضوع و مسئله ای را به مثابه “شبکه” ای از معیارها، زیرمعیارها و گزینه­ ها (همه این­ها عناصر^۷ نامیده می­شوند) که بایکدیگر در خوشه­هایی جمع شده اند، در نظر می­گیرد. تمامی­عناطر در­ یک شبکه می­توانند به هر شکل دارای ارتباط با­یکدیگر باشند. به عبارت دیگر، در­یک شبکه بازخورد و ارتباط متقابل بین و میان خوشه ­ها امکان پذیر است. (مونیکا^[۱۵۲] و همکاران، ۲۰۰۸)
از زمان معرفی ANP، از این روش برای برنامه­ ها و تصمیم گیری­های متعددی به کار گرفته شده است به عنوان مثال: استفاده از مدل ANP توسط موموح و زو ^[۱۵۳](۱۹۹۸) برای انتخاب واحدهای تولید برق جهت تخصیص قیمت مناسب در صنعت رقابتی برق، سارکیس و مید^[۱۵۴] (۱۹۹۸) برای انتخاب استراتژی لجستیک، بیوکیازیک^[۱۵۵] (۲۰۰۰) برای ­یافتن مهمترین عوامل برای آموزش و پرورش مبتنی بر حافظه ارکالتلیگلو^[۱۵۶] (۲۰۰۰) برای تعیین سیاست­های تدارکات نظامی. مید و پریسلی^[۱۵۷] (۲۰۰۲) برای انتخاب پروژه مبتنی بر پژوهش و توسعه. چانگ و همکاران(۲۰۰۸) در مورد ارزیابی قوانین توزیع، پرتوی^[۱۵۸] (۲۰۰۶) برای­یافتن امکانات استراتژیک.
۳-۹-۲ تفاوت میان AHP وANP
نمایشگر ۶-۲ تفاوت میان فرایند سلسله مراتبی و فرایند تحلیل شبکه­ ای را به وضوح نشان می­دهد:
نمایشگر ۱۰-۲
یک فرایند سلسه مراتبی
یک فرایند شبکه­ ای
نمایشگر ۱۰-۲ تفاوت میان روش AHP وANP
منبع: مومنی و شریفی سلیم، ۱۳۹۰، ص۹۱
فرض اصلی در AHP استقلال عملیاتی قسمت بالایی (طبق شکل) در ساختار سلسله مراتبی از قسمت پایینی و از معیارهای هر سطح ­یا طبقه است.(نجفی، ۱۳۸۹)
آنچه در روش AHP انجام می­ شود گاهی از واقعیت دور است، به عنوان نمونه گاهی می­بینیم بین شاخص ­ها و گزینه ارتباط دوجانبه وجود دارد، از این رو ساعتی برای گسترش نظریه­ خود درباره روش AHP، روش ANP­ یا فرایند تحلیل شبکه­ ای را پیشنهاد کرد که در آن تعاملات، وابستگی­ها، چه درونی و چه بیرونی بین عناصر و خوشه ­ها و همچنین وابستگی­های بین گزینه و معیارها وجود دارد. این کار به انتخاب گزینه­ی برتر در فضایی نزدیک به واقع کمک خواهد کرد. (مؤمنی و شریفی سلیم، ۱۳۹۰)
بنابراین ANP را می­توان متشکل از دو قسمت دانست: سلسله مراتب کنترلی و ارتباط شبکه­ ای. سلسله مراتب کنترلی ارتباط بین هدف، معیارها، و زیرمعیارها را شامل شده و برای ارتباط درونی سیستم تاثیرگذار است و ارتباط شبکه­ ای وابستگی بین عناصر و خوشه ­ها را شامل می­ شود ارتباطات پیچیده بین و میان عناطر تصمیم، از طریق جایگزینی ساختار سلسله مراتبی با ساختار شبکه­ ای در نظر گرفته می­ شود. فرایند تحلیل شبکه­ ای حالت عمومی­AHP و شکل گسترده آن محسوب می­ شود. (ساعتی، ۱۹۹۹)
اگر چه فرایند تجزیه و تحلیل شبکه ای نیز یک مقیاس اندازه گیری نسبی مبتنی بر مقایسات زوجی را به کار می­گیرد، اما مانند فرایند تحلیل سلسله مراتبی یک ساختار اکیداً سلسله مراتبی را به مسأله تحمیل نمی­کند، بلکه مسأله تصمیم گیری را با به کارگیری دیدگاه سیستمی توأم با بازخورد مدلسازی^[۱۵۹] می کند.(ساعتی، ۲۰۰۵)
۴-۹-۲ مراحل روش فرایند تحلیل شبکه­ ای( ANP )

این کتاب از منابع مفید و جدید مرتبط با موضوعات حقوق بین‌الملل بشردوستانه و مخاصمات نوین بوده که توسط نگارنده در قالب یک مجموعه گردآوری شده است.
و…
ب) مقالات
۱- عسکری، پوریا، مسئولیت بین‌المللی افراد و دولت‌ها در پرتو ضابطه کنترل، مجله حقوقی بین‌المللی، ش:۴۰، ۱۳۸۸.
نویسنده به بررسی آراء دیوان بین‌المللی دادگستری و دیوان بین‌المللی کیفری برای یوگسلاوی سابق در قضایای نیکاراگوئه و تادیچ و اختلاف عمیقی که در تعیین معیار و ضابطه کنترل جهت تحقق مسئولیت دولت مداخله گر وجود دارد، می‌پردازد.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲- افتخارجهرمی، گودرز، اسلامی، ابراهیم، “نحوه اعمال صلاحیت دادگاه‌ها در رسیدگی به جرایم فضای سایبر"، مجله حقوقی دادگستری، دوره ۷۸،شماره ۸۸،تهران،۱۳۹۳.
با توجه به اینکه مسائل مرتبط با جرایم در فضای سایبر، نیاز به رسیدگی قضایی دارند، لذا در این مقاله نگارنده، نحوه اعمال صلاحیت دادگاه ها را در فضای سایبر مورد ارزیابی قرار داده است. اما در این مقاله نیز به ویژگی‌های حملات سایبری و تفاوت آن با جرایم سایبر، توجه نشده است.
۳- ضیایی بیگدلی، محمدرضا، نگرشی بر مسئولیت بین‌المللی ناشی از نقض حقوق بشر و حقوق بین‌الملل بشردوستانه، پژوهش حقوق و سیاست، دانشگاه علامه طباطبایی، ش ۱۳، ۱۳۸۴.
نویسنده در این مقاله نگاهی کلی به بحث مسئولیت و رابطه بین حقوق بشر و حقوق بین‌الملل بشردوستانه دارد.
و…
ج) پایان نامه و رساله‌ها
۱- اقبالی، کیوان؛ تحولات اخیر در اصل تفکیک بین رزمندگان و غیررزمندگان در حقوق مخاصمات مسلحانه؛ پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی، ۱۳۸۸.
این پایان نامه ضمن اینکه برای رساله مفید است، اما بیشتر به بررسی قواعد حقوق مخاصمات مسلحانه در خصوص شناسایی موجودیت‌های نظامی و تفکیک بین رزمندگان و غیر رزمندگان می‌پردازد.
۲- برقعی، سید مهدی؛ بررسی حقوقی تهدیدات امنیتی ناشی از حملات سایبری: مورد استاکس نت؛ پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده روابط بین‌الملل، تهران،۱۳۹۱٫
این پایان نامه به مطالعه آثار ویروس استاکس نت در حوزه امنیتی می‌پردازد. با این‌حال متن پایان نامه حقوقی- سیاسی است و خیلی از مسائل و موضوعات مرتبط با رساله حاضر را دربر نمی‌گیرد.
۳- داعی، علی، حق دادخواهی و جبران خسارت قربانیان نقض‌های شدید حقوق بین‌الملل بشردوستانه، رساله دکتری، دانشگاه علامه طباطبایی،۱۳۹۰.
نویسنده این رساله، به آثار نقض حقوق بین‌الملل بشردوستانه و نحوه‌ی جبران خسارت پرداخته است.
۴- رستمی، زینب، مسئولیت بین‌المللی دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی در عملیات حفظ صلح، رساله دکتری، دانشگاه شهید بهشتی،۱۳۹۱.
در این رساله مسئولیت بین‌المللی دولت‌های عضو سازمان ملل متحد در عملیات حفظ صلح و انتساب اعمال و اقداماتی که در چارچوب این عملیات ها صورت می‌گیرد به دولت‌های عضو مورد بحث قرار گرفته است.
برخی از منابع غیرپارسی
با توجه به اینکه موضوع رساله، موضوع عصر حاضر می‌باشد، منابع پارسی کمتری در این خصوص ارائه گردیده است، اما با توجه به اهمیت موضوع برای کشورهای پیشرفته‌ای همچون آمریکا و اتحادیه اروپا، لذا بیشتر منابع این رساله از مقالات خارجی بوده است که برخی از مهمترین آن‌ها در ذیل معرفی می‌گردند:
ابتدا لازم به ذکر است که در طول دوره نگارش این رساله، تقریباً در ۹۵ درصد از مقالات و کتب و منابعی که مرتبط با حملات سایبری بوده است، نام آقای مایکل اشمیت به عنوان نظریه پرداز و نویسنده نمایان می‌باشد. دلیل آن این است که ایشان هم‌زمان در دانشکده حقوق جنگ ایالات متحده آمریکا و چند دانشگاه دیگر تدریس دارند و در اکثر همایش‌‎ها و سخنرانی‌های مرتبط با حقوق مخاصمات و به خصوص حملات سایبری حضور فعالی داشته و دارند. برخی از این منابع عبارتند از:
۱- Schmitt, Michael N., Wired Warfare:Computer Network Attack and Jus in Bello, 2007.
۲- Schmitt,Michael N. ,Computer Network Attack and the Use of Force in International Law,article,Columbia Journal of Transnational law ,Volume 37,1999.
۳- Schmitt Michael, “International Law in Cyberspace”,۲۰۱۲٫
در تمام این مقالات آقای مایکل اشمیت به دنبال ارائه یک مدل جهت ضابطه‌مند کردن شناسایی حمله سایبری در چارچوب حقوق مخاصمات مسلحانه و همچنین نحوه اعمال حقوق بین‌الملل بشردوستانه در این‌گونه حملات است. که البته به دلیل وجود نظرات مخالف در مقابل طرح ایشان، این نظریه ها توسط دیگر نویسندگان بین‌المللی در حال بررسی و ارزیابی می‌باشد.
۴- Rosenzweig, Paul , A Taxonomy of Cyber War IHL Questions, 2014.
در این مقاله، نگارنده سعی در طبقه‌بندی جنگ سایبری در چارچوب حقوق بین‌الملل بشردوستانه می‌باشد که البته حمله سایبری با جنگ سایبری در پاره‌ای موارد متفاوت می‌باشد.
۵- Kulesza, Joanna, State responsibility for acts of cyber‐terrorism, University of Lodz GigaNet Symposium ,Vilnius, September 13, 2010.
با توجه به مسئله مسئولیت دولت در قبال نقض حقوق بین‌الملل بشردوستانه در حملات سایبری، این مقاله در خصوص “انتساب” به خوبی مسئله را تجزیه و تحلیل نموده و راه کارهایی برای حل مسئله انتساب در حملات سایبری ارائه نموده است.
با نگاهی گذرا بر منابع فوق می‌توان متوجه شد که هیچ‌کدام از این منابع به شکل خاص به موضوع حملات سایبری و تفاوت آن با جنگ سایبری و آثار حاصل از آن اشاره‌ای نداشته‌اند. لذا در این رساله به طور خاص به این موضوع می‌پردازیم.
۳- اهداف پژوهش
یکی از مسائل جدید که امروزه مورد توجه حقوق بین‌الملل قرارگرفته، چالش‌های حقوقی مرتبط با فضای سایبر و به خصوص حملات سایبری می‌باشد که به دلیل عدم تعریف دقیق این گونه مفاهیم حقوقی، در پاره‌ای موارد باعث خلط موضوع گردیده است. لذا در این پژوهش برآنیم تا مفاهیمی همچون حملات سایبری، جنگ سایبری و جرایم رایانه‌ای را با نگاهی جدید بررسی نموده و از طرفی دیگر در پرتو رویکردهای بشردوستانه به پیامدهای حقوقی حملات سایبری در سطوح داخلی و بین‌المللی پرداخته و همچنین محدودیت‌هایی را که اصول بنیادین حقوق بین‌الملل بشردوستانه در برخورد با این‌گونه مسائل بین‌المللی و بشری با آن روبرو هستند را بررسی نموده و مشکلات فراروی حقوق بین‌الملل مدرن به ویژه در حوزه حقوق بین‌الملل بشردوستانه را مورد ارزیابی قرار دهیم و نهایتاً قابلیت اعمال حقوق بین‌الملل بشردوستانه بر حملات سایبری را بازکاوی نماییم.
۴- فرضیه‌ها
در راستای پاسخ به سئوالات مطروحه و به دلیل هم‌پوشانی برخی از سئوالات، فرضیات زیر متصور است:
الف: فرضیه اصلی
“اصول بنیادین حقوق بین‌الملل بشردوستانه، قابلیت اعمال بر حملات سایبری را دارد".
ب: فرضیه‌های فرعی
با توجه به هم‌پوشانی سئوالات فرعی مطروحه، سه فرضیه فرعی قابل طرح می‌باشد:
۱- واکنش به حملات سایبری در چارچوب مواد مندرج در منشور و قواعد حقوق بین‌الملل عرفی امکان‌پذیر می‌باشد.
۲- در مواجهه با نقض حقوق بین‌الملل بشردوستانه در حملات سایبری، مسؤلیت بین‌المللی دولت قابل طرح و پیگیری می‌باشد.
۳- با توسعه تدریجی در حوزه قواعد حقوق بین‌الملل بشردوستانه و قواعد عرفی، حملات سایبری در چارچوب محدودیت های حقوق بین الملل بشردوستانه قرار خواهد گرفت.
ج: فرضیه رقیب
” تحت الشعاع تحولات نوین در فضای سایبر و مخاصمات مسلحانه، اصول و قواعد حقوق بین‌الملل بشردوستانه در مواجهه با حملات سایبری، قابلیت اعمال ندارند.”
با توجه به احتمال انجام حملات سایبری در طول مخاصمات مسلحانه و یا در زمان صلح، فرضیه‌های مطروحه فوق، در دو مقطع زمان صلح و زمان مخاصمه، قابل ارائه و ارزیابی می‌باشند.
۵- مفاهیم مقدماتی
الف: حقوق بین‌الملل بشردوستانه: حقوق بین‌الملل بشردوستانه واژه‌ای است که در قرن حاضر به وجود آمده و ترجمه کلمه Humanitarian law است. واژه «حق» در ترکیب «حقوق بین‌الملل بشردوستانه»، ترجمه “حق” در مقابل “تکلیف” نیست، حقوق در این‌جا ترجمه “مقررات” است. در فارسی کلمه حقوق، ‌مشترک لفظی است که گاهی اوقات مراد از حقوق جمع حق (Right) و گاهی اوقات ترجمه (Law)به معنای قانون است. در زبان عربی واژه (Law) را قانون ترجمه کرده و (Right) را حقوق ترجمه کرده‌اند. اما در برخی متون فارسی متأسفانه این دو کلمه به حقوق تعبیر شده و لذا گاهی خلطی هم پیش می‌آید. از آنجایی‌که این واژه در سطح بین‌المللی و در حوزه حقوق بین‌الملل کاربرد بیشتری داشته، تحت عنوان حقوق بین‌الملل بشردوستانه به کار برده می‌شود. لذا حقوق بین‌الملل بشردوستانه، شاخه‌ای از حقوق بین‌الملل عمومی است که شیوه رفتار متخاصمین در جنگ و نحوه انجام عملیات نظامی را انتظام می‌بخشد و هدف آن، کاهش آلام ناشی از جنگ بر روی افراد، اعم از رزمنده و غیررزمنده می‌باشد.
ب: حملات سایبری: یکی از چالش‌های موجود در این رساله و در واقع در اکثر مقالات و کتاب‌های موجود، نبود تعریفی جامع در خصوص “حمله سایبری” می‌باشد. فعلاً به عنوان یک تعریف پایه، حمله سایبری را به شکل زیر تعریف می‌نماییم:
“حمله سایبری، نوعی عملیات مبتنی بر اطلاعات به صورت تهاجمی یا تدافعی می‌باشد که به منظور ایجاد اختلال و یا تخریب اطلاعات موجود در رایانه‌ها و شبکه‌های رایانه‌ای، به‌کار گرفته می‌شود.”
ج: جنگ سایبری: جنگ سایبری، با هدف ازهم گسیختن سیستم‌های اطلاعاتی و مخابراتی، سیستم‌های کنترل و فرماندهی، ارتباطات و جاسوسی نیروی نظامی دشمن در هنگام یک مخاصمه مسلحانه و در فضای سایبر صورت می‌گیرد. درواقع جنگ سایبری اشاره به علمیات نظامی براساس اصول اطلاعاتی و شبکه‌های الکترونیکی و به عبارتی دیگر جنگ مبتنی بر اطلاعات می‌باشد.

فصل چهارم ۸۷
۴-۱- مقدمه ۸۸
۴-۲- یافته های مرحله ی اول پژوهش ۸۸
۴-۲-۱- انتخاب مستندات ۸۹
۴-۲-۲- تحلیل داده ها ۹۰
۴-۲-۳- فن یادداشت برداری ۹۲
۴-۲-۴- کد گذاری باز ۹۳
۴-۲-۵- گسترش مفاهیم ۹۹
۴-۲-۶- کد گذاری محوری ۱۰۳
۴-۲-۷- تحلیل داده ها – طبقه ها ۱۰۸
۴-۲-۷-۱- طبقه کلان اول: آمادگی الکترونیکی سازمان ارائه دهنده خدمت ۱۰۹
۴-۲-۷-۲- طبقه کلان دوم : آمادگی الکترونیکی جامعه هدف ۱۱۲
۴-۳- یافته های مرحله دوم پژوهش ۱۱۵
۴-۳-۱- تحلیل پرسشنامه ها ۱۱۵
۴-۳-۱-۱- رتبه بندی معیارها ۱۱۶
۴-۳-۱-۲- رتبه بندی زیر معیارها بر اساس « آمادگی الکترونیکی جامعه هدف » ۱۱۶
۴-۳-۱-۳- رتبه بندی زیر معیارها بر اساس معیار « بعد آمادگی سازمان ارئه دهنده خدمت » ۱۱۷
۴-۳-۱-۴- رتبه بندی زیر معیارها بر اساس معیار « استراتژی ها و سیاست های فناوری اطلاعات » ۱۱۹
۴-۳-۱-۵- رتبه بندی زیر معیارها بر اساس معیار « شبکه ارائه خدمت » ۱۲۰
۴-۳-۱-۶- رتبه بندی زیر معیارهابر اساس معیار « زیر ساخت شبکه فناوری اطلاعات » ۱۲۱
۴-۳-۱-۷- رتبه بندی زیر معیارهابر اساس معیار « فرهنگ، رشد و یادگیری منابع انسانی » ۱۲۲
۴-۳-۱-۸- رتبه بندی زیر معیارهابر اساس معیار «دسترسی جامعه هدف به خدمات الکترونیکی» ۱۲۳
۴-۳-۱-۹- رتبه بندی زیر معیارهابر اساس معیار « پذیرش خدمات الکترونیک سازمان توسط جامعه هدف » ۱۲۴
۴-۳-۱-۱۰- رتبه بندی زیر معیارهابر اساس معیار « پذیرش خدمات الکترونیک سازمان توسط جامعه هدف » ۱۲۵
۴-۳-۱-۱۱- رتبه بندی زیر معیارهابر اساس معیار « رضایت جامعه هدف از خدمات الکترونیکی » ۱۲۶
۴-۴- یافته های مرحله سوم پژوهش ۱۲۷
۴-۴-۱- تحلیل توصیفی(جمعیت شناختی) ۱۲۸
۴-۴-۱-۱- بررسی سطح تحصیلات خبرگان ۱۲۸
۴-۴-۲- بررسی وضعیت موجود آمادگی الکترونیکی سازمان ارائه دهنده خدمت ۱۲۹
۴-۴-۳- بررسی وضعیت موجود آمادگی الکترونیکی جامعه هدف ۱۳۲
فصل پنجم ۱۳۷
۵-۱- مقدمه ۱۳۸
۵-۲- یافته های تحقیق در پاسخ به سوالات تحقیق ۱۳۸
۵-۳- پیشنهادات برای سازمان (نوآوری) ۱۴۰
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۵-۴- پیشنهادات برای تحقیقات آینده ۱۴۰
مراجع ۱۴۱
پیوست‌ها ۱۴۷
پیوست (الف) ۱۴۸
پیوست (ب) ۱۵۴
فهرست اشکال

هندی در آن‌ها بسیار بالاست و فهم رابطه‌ی دو مصراع آن‌ها دشوار است». مهم‌ترین شاعران این روش عبارتند از: اسیر شهرستانی، قدسی، محمد قلی سلیم و بیدل دهلوی (شمیسا، ۱۳۷۷: ۱۹۲).
«گاهی انقلاب‌ها و جریانات اجتماعی باعث تغییر سبک‌ها می‌شود؛ سبک هندی که از اوایل قرن یازدهم تا اواسط قرن دوازدهم به مدت صد و پنجاه سال در ایران و هند و آسیای صغیر معمول بود، در نتیجه همین انقلاب‌های اجتماعی به وجود آمد. «با روی کار آمدن حکومت صفوی و رسمی شدن مذهب شیعه، شاهان صفوی جز شعرهای مذهبی به دیگر انواع شعر درباری، عرفانی و عاشقانه بی‌توجهی کردند و این باعث شد که شعر دیگر در انحصار طبقه خاصی نباشد و اصناف گوناگون مردم به شعر روی آوردند». (انوشه، ۱۳۷۶: ۷۹۵).
«به دلیل گستردگی حوزه زمانی و مکانی سبک هندی، تنوعاتی در این سبک پدید آمد که باعث پیدا شدن تمایزاتی میان شعر شاعران پیرو سبک هندی مقیم ایران و هند شده است. گروهی سبک متداول شاعران ایرانی این دوره را سبک صفوی نامیده‌اند و سبک هندی را دربارهی پیروان هندی این شیوه به کار برده‌اند؛ و در تقسیمی دیگر سبک شعر این دوره، سبک صفوی نامیده شده که برای آن، دو شاخهی سبک صفوی ایرانی یا اصفهانی و سبک هندی قائل شده‌اند. در شاخهی هندی این سبک به دلیل بومی نبودن زبان فارسی در هند و محیط فرهنگی آن جا، زبان شعر پیچیده‌تر و اغلب با لغزش‌های دستوری و گاه سستی کلام همراه است. این نکته نیز گفتنی است که اگر چه در ایران در سدۀ دوازدهم هجری در قبال سبک هندی و انحطاطش واکنشی نشان داده شد اما نفوذ این سبک در پاکستان و تاجیکستان و افغانستان تا دوران اخیر ادامه داشته است» (انوشه، ۱۳۷۶: ۷۹۵).
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

در پیدایش سبک هندی عواملی چون مذهب، سفر شاعران به هند، توسعهی شهر اصفهان، رفاه اقتصادی و علاقه شاهان صفوی به فرهنگ را می‌توان دخیل دانست. توضیح آنکه، حکومت صفویه به شعر مدحی و درباری توجه نداشت و با آمیزه‌های سنتی عرفانی در تضاد بود؛ همین امر باعث شد شعر از دربارها خارج شود و همهی اصناف حق ادعای شاعری یابند و توجه آنان به امور جزئی و پند و اندرز و…معطوف شد. از طرفی عدم درآمد از شعر مدحی باعث شد که شاعران به دربارهای هند روی برند و آشنایی آن‌ها با تفکرات هندوان نیز تا حدودی در تغییر سبک دخیل گشت. رفاه اقتصادی مردم نیز علتی شد تا هر کس به وسع خود به نحوی به ادبیات و شعر و شاعری بپردازد و شعر در میان عامه رواج یابد وهمهی این عوامل کم‌کم زمینه پیدایش سبک هندی را به وجود آورد.
«قالب شعر در سبک هندی، «تک بیت» است که شکل غزل می‌یابد و به این صورت در یک بیت کامل می‌شود. منتهی این ابیات وقتی در کنار هم قرار می‌گیرند، قالب غزل می‌سازند. شاعر در این راستا می‌بایست مصرع اول را با مضمونی تازه بیان کند تا مطلب او جدید باشد. این امر باعث می‌شد که روز به روز امکان شاعران برای ایجاد روابط تازه محدودتر شود و آنان به سراغ ربط دادن امور دورتر بروند و کم‌کم در ورطهی تعقید و اغراق افتند و ابهام در شعر به وجود آید. به این جهت است که می‌گویند در سبک هندی ابهام وجود دارد» (شمیسا، ۱۳۷۵: ۲۸۷-۲۸۶).
«این سبک که گاهی آن را به دو دوره مکتب وقوع و سبک هندی تقسیم میکنند، ویژگی‌های تازه‌ای مانند کاربرد زبان و تعبیرات عامیانه، جزئی گویی و جزئی نگری و مضمون سازی و نازک خیالی، بازی با کلمات و چیستان سازی و معما آفرینی و … را در شعر فارسی را میدهد». (درگاهی، ۱۳۸۳: ۵۴-۳۵).
«مهم‌ترین مختصات سبک هندی را از نظر زبانی این‌گونه بر شمرده‌اند: رو آوردن طبقات مختلف مردم به شعر، وسعت دایره واژگان شعر و خارج شدن بسیاری از لغات ادبی قدیم از دایره آن. از نظر فکری شعر این دوره معنی گراست و توجه به معنی بیش از توجه به زبان است. شاعران این دوره، عموماً مضمون سازند و از هر چیزی که در عالم طبیعت وجود دارد؛ برای مضمون سازی استفاده می‌کنند. طول و عرض معنا در شعر این دوره از یک بیت بیشتر نیست. از نظر ادبی باید گفت سبک هندی به بدیع و بیان زیاد توجه نمی‌شود و هر چند که اساس این سبک بر تشبیه است؛ از سایر عناصر بیانی و بدیعی جز به صورت طبیعی استفاده نمی‌شود. صنعت تلمیح بیش از صنایع دیگر مورد توجه است و قالب مسلط این دوره غزل است. اما غزلی که در مقایسه با گذشته آرای تعداد ابیات بیشتری است و تکرار قافیه نیز در آن امری طبیعی است. اساس سبک هندی را تمثیل دانسته‌اند یعنی؛ ممثل کردم مطلبی معقول به صورت محسوس. معروف‌ترین شاعران این سبک کلیم کاشانی و صائب تبریزی هستند» (زیبنده، ۱۳۹۰).
۲-۶-۶ سبک شعر دوره‌ی بازگشت
«سبک بازگشت در بسیاری از تحلیل‌های امروز، به طور معمول چون با مهر تقلید – آن هم به مفهوم رایجش- شناخته میشود، گاهی حتی از سبک هندی نیز بیشتر مورد بی مهری و کم توجهی شده است. این سبک گرچه بر تتبع و تقلید استوار است و گاهی ایستایی و افت در شعر این دوره ایجاد کرده، اما صدور این احکام کلی، ما را از دست‌یابی به ظرایف و بعضا «اطلاعات موجود در آن محروم می_نماید. هر اثر ادبی به محض قرار گرفتن در دایره ادبیات- چه اصیل و چه تقلیدی- خواه ناخواه و کم و بیش از جهاتی، آیینه روزگار خویش و طرز فکر و رفتار مردمان زمان خود است. تک تک این متون، به شرط داشتن ویژگی‌های ادبی باید مورد کاوش و سنجش قرار گیرند تا هم برخی از ناگفته‌های تاریخ آن دوره به دست آید و هم خصوصیات زبانی و ادبی روزگار متن بهتر شناخته شود» (مسجدی، ۱۳۸۶: ۱۶۳-۱۳۷).
شاع
ران دوره قاجار به زعم خود، جهت رهایی ادبیات از چنگال ابتذال و تدنی سبک هندی چاره را در رواج ادبیات قدیم دیدند و از این رو در قصیده به تقلید قصاید سبک خراسانی قرن پنجم و ششم و در غزل به تقلید غزلیات سبک عراقی پرداختند. تتبع شاعران این دوره در مختصات شعری فصحای قدیم و مخصوصاً مختصات زبانی سبک خراسانی، باعث پیدایش سبک شناسی در ایران گردید. دوره‌ی بازگشت ادبی از نیمه قرن دوازدهم آغاز و تا پایان قرن سیزدهم ادامه داشت.
شعر دوره‌ی بازگشت دارای سبک نوینی نیست، اما در تاریخ ادبیات دوره‌ی بین انقراض صفویه تا آغاز سلطنت فتحعلی شاه را که از نظر شعری دوره‌ی بسیار ضعیفی است دوره‌ی فترت می‌نامند. با روی کار آمدن سلسله قاجار و تثبیت حکومت مرکزی در ایران جنبشی در ادبیات پیدا می‌شود. عبدالوهاب نشاط که کلانتر اصفهان بود، انجمن ادبی نشاط را تاسیس می‌کند. از شاعران معروف دوره فترت هاتف اصفهانی و پسرش سحاب اصفهانی هستند.
«بدین ترتیب جنبش بازگشت در نیمه‌ی دوم قرن دوازدهم-یعنی از اواخر دوره‌ی افشاریه-اشاعه یافت اما رواج اصلی و اشاعه‌ی کامل آن از زمان فتحعلی شاه قاجار به بعد است.
نهضت بازگشت دو شاخه اصلی دارد: اول قصیده سرایی به سبک خراسانی و عهد سلجوقی. شعر کسانی چون صبا و خاقانی و سروش و شیبانی از این دست است. دوم غزل‌سرایی به سبک عراقی یعنی تقلید از حافظ و سعدی» (شمیسا، ۱۳۷۷: ۲۰۴).
«اما در مورد تقلید در سبک بازگشت نیز باید گفت: «ادبیات هر قومی را سنتی است که باعث امتیاز آن از ادب اقوام دیگر میگردد؛ چنان که همین سنت تقلید صیغه مخصوصی به ادب پارسی داده و بیش از پیش گنجینه ادبی این مرز و بوم را غنی ساخته است. جای شک و شبهه نیست که اگر واقعاً کار این مقلدان تقلیدی صرف و ناقص، از کار شایسته استاد بوده هیچ گونه ارزش هنری نداشته باشد، وجود و عدم آن علی السویه است، ولی اگر با همه نقص کار دارای جهات امتیازی باشد آن وقت دیگر نمی_توان وجود آن را بیهوده دانست و ارزشی برای آن قائل نبود» (وصال به نقل از مسجدی، ۱۳۸۶: ۱۶۳-۱۳۷).
۲-۶-۷ سبک شعر نو در دوران معاصر
«تحول اجتماعی مهمی که می‌توانست تفکر و در نتیجه سبک را تغییر دهد؛ انقلاب مشروطه بود. انقلاب مشروطه یکی از مهم‌ترین عوامل تغییرات اجتماعی و سیاسی و مخصوصاً فرهنگی در تاریخ ایران است و از این رو مهم‌ترین تغییر سبکی را در پی داشت که سبک نو در شعر و نثر است. به این معنی که یکسره ادبیات به دو بخش کهن و نو تقسیم شد». (شمیسا، ۱۳۷۷: ۲۲۹).
۲-۷ زمینه‌ها و بسترهای شکل گیری سبک هندی
«درک ماهیت و چگونگی شکل گیری سبک شعر فارسی عصر صفوی که به «سبک هندی یا اصفهانی» مشهور است، مستلزم تأمل در بسترهای سیاسی و اجتماعی به وجود آورنده آن از دو سده و اندی پیش است. توفان سهمگین مغول از شرق تا غرب جغرافیای فرهنگی ایران و سایر بلاد اسلامی را در نوردید و علاوه بر به جا گذاشتن ویرانیها، موجد تحولاتی دیر پا در عرصه فرهنگ شد؛ به گونه‌ای که بر آمدن دولت صفویه با شعارهای دینی شیعی، یکی از نتایج دراز مدت آن بود که در غیاب نظام خلافت، امکان بروز و ظهور مییافت، چیزی که دانشمندان، تاریخ دانان و منتقدان، کمتر به آن توجه کرده‌اند، اما تأثیر مخرب خود را در فرهنگ و ادب به جا گذاشت. در مسیر این یورش برق آسا، اغلب مراکز علمی و ادبی ایران، شهرهایی که از شرق به غرب در نوار شمالی فلات قاره ایران قرار داشتند، مانند بخارا و سمرقند، غزنین، طوس، سرخس، نیشابور، ری، قزوین، تبریز نابود شد و نظامیهها و کتابخانه‌های آن‌ها از بین رفت و حاکمان فرهنگ پرور این شهرها نیز پراکنده شدند. در نتیجه، اضمحلال سیاسی، فروپاشی فرهنگی را نیز رقم زد و چنانکه دیده میشود، تا چندین قرن بعد نیز هیچ کدام این شهرها نتوانست عظمت و شکوه فرهنگی گذشته خود را بدست آورد و شاعری بزرگ و نویسنده‌ای چیره دست در دامن آن‌ها پرورده نشد. اگر سعدی، حافظ و خواجو توانستند به بلوغ هنری برسند، در سایه امنیت سیاسیای بود که اتابکان فارس با دادن باج و خراج، فارس و شهرهای اطراف را از موج نخستین و ویرانگر مغولان در امان نگه داشته بودند. محققان بزرگی به مسأله آغاز انحطاط فرهنگی و بحران ادبی در تمدن ایرانی در دوران بعد از مغول اشاره کرده‌اند». (شفیعی کدکنی،۱۳۸۰: ۳۱) .
۲-۸ دلایل بی توجهی پادشاهان صفوی به شعر و فرار شاعران
۲-۸-۱ ترویج مذهب شیعه و تثبیت مبانی ایدئولوژیک
«به عقیده من علت عمده بی توجهی سلاطین صفوی به شعر و شاعری توجه عمده آن‌ها به تثبیت و تحکیم مبانی ایدئولوژیکشان برای استقرار حکومتی متمرکز و نیرومند بر قلمروی وسیع و یکپارچه بوده مورد توجهشان واقع می‌شده … حکومت صفوی تجلی یک مبارزه عقیدتی تقریباً هزار ساله بود که امروز وقت به فعل درآوردن ادعایشان بود. بدین جهت آن‌ها توجه عمده خود را نخست برروی سامان بخشیدن به چهار چوب ایدئولوژیک و سپس بر روی محمل‌ها و سدهای نشر اندیشه خویش که همانا عوامل نظامی، سیاسی، فرهنگی بود متمرکز کرده بودند و دلیل ما بر این مدعا همین که بزرگ‌ترین اندیشمندان شیعی چون میرداماد، شیخ بهایی، ملاصدرا و … در طول حیات همین سلسله پیدا شدند و عمدتاً از میان همین کسان نیز رایزنان حکومتی صفویه بودند». (شمس لنگرودی، ۱۳۷۱: ۲۲-۲۱ ).
«دودمان صفوی بر حسب سیاست خود و ضدیتی که با نیروی عظیم معنوی آل عثمان یعنی آیین سنت داشتند، بیشتر ه
م خود را صرف ترویج مذهب شیعه می‌کردند و کمتر به شعر و ادب می‌پرداختند». (آرین‌پور، ۱۳۷۲: ۷).
«در عصر صفویه چون طبقه مداحان و ادبای رسمی جای خود را به صوفیان ولایت شعار داد، شعر هم جز در آنچه می‌توانست خادم مذهب و مروج سیاست حکومت باشد نقش مقابل ملاحظه‌ای نیافت». (زرین کوب، ۱۳۶۷: ۱۰۱).
۲-۸-۲ نخست بعضی از شاهان صفوی
«(شاه تهماسب) مردی بود لئیم و بسا از بامداد تا شام را به رسیدگی دفترها می‌گذراند تا طلب‌ها را تا آخر دریافت و ذخیره کند. خست او باعث شد که مستمری سپاهیان را در چهارده سال آخر از پادشاهی خود نپردازد … پادشاه دین پناه شاعران را به بهانه آن که مبالغه گر و دروغ پردازند به خود راه نمی‌داد اما حقیقت حال آن بود که نمی‌خواست سیم و زری که انباشته بود صرف آنان شود و در همین حال چنان به ارباب دانش‌های عقلی بی اعتنا بود که بسیاری از دانشمندان ایران در عهد وی از کشور بیرون رفتند». (صفا، ۱۳۵۶: ۱۶).
۲-۸-۳ توجه به زبان عربی
«در عهد صفوی جریانی پیش آمد که اشتغال به ادب عربی و تألیف و تدوین کتاب‌های فراوانی را بدان زبان و فنون وابسته بدان افزایش بسیار داد و آن مهاجرت خاندان‌های متعددی از عالمان شیعی جبل عامل و بحرین و مرکزهای شیعی عراق عرب به ایران و سکونت در شهرهایی مانند تبریز و شیراز و قم و مشهد و اصفهان. این عالمان تازی گوی در تعلیم و تألیف، طبعاً به زبان عربی سخن می‌گفتند و شاگردان و تربیت شدگان آنان نیز همین رسم را دنبال می‌کردند، این است که در این دوره که عهد بی اعتنایی به ادب پارسی بود، دوره احیای مجدد زبان و ادب عربی و فنون وابسته به آن در ایران است. (صفا، ۱۳۵۶: ۳۶۷ )» لازم به یادآوری است که در همین زمان زبان رسمی دربار هند زبان فارسی است.
۲-۸-۴ توجه بیش از حد به علمای مذهبی و کم توجهی به شاعران
«مؤلف کتاب سلم السموات که خود معاصر شاه عباس اول بود، خاطر نشان می‌کند که بر خلاف ملوک ماضیه چون سلاطین و ملوک متأخرین را حفظ قواعد دین و تربیت علمای مجتهدین بر مراعات حال شعرا و استماع مفتریات ایشان غالب است چندان التفاتی به مقامات ایشان نیست». (زرین کوب،۱۳۶۷: ۱۰۱).
«هم شاهان و بزرگان دولت آن عهد به جای توجه به ادب، بیشتر مصروف تربیت و نگهداشت عالمان دین بود و این تربیت و بزرگداشت را سیاست دینی صفویان و نیازشان به تقویت بنیاد تشیع ایجاب می‌کرد و طبعاً زیانش به حوزه‌های علوم عقلی و به ادب و شعر متوجه می‌شد». (صفا، ۱۳۶۷: ۴۹۵ ).
۲-۹ وجه تسمیه سبک هندی
از بررسی نوشته‌های گوناگون در باره نام گذاری این سبک، سه نظر به دست می‌آید:
۱- نظری که محل تولد و رشد این طرز را ایران (و در اصفهان) می‌داند و به این سبب آن را سبک اصفهانی می‌نامند.
۲- نظری که محل تولد و رشد این طرز را هندوستان دانسته و بدین سبب آن را سبک هندی می‌نامند.
۳- نظری که این طرز را نه بر آمده از یک شهر و سرزمین، بلکه برآیند تاریخی شعر فارسی و زیبایی شناسی هندی می‌داند.
«گروه اول عقیده دارند که چون بیشتر شاعران این سبک در اصفهان ساکن بودند و در آنجا بالیده و برخی از آن‌ها مثل صائب حتی پس از مرگ در آنجا مدفون هستند، سزاوار است این سبک، اصفهانی نامیده شود (از جمله مدافعان این نظر مرحوم امیری فیروز کوهی است (فیروز کوهی، ۱۳۳۱).
گروه دوم پرورش شاعران در دربار هند و تشویق شاعران گورکانی را عامل اصلی پیدایش سبک هندی می‌دانند». (از جمله یحیی آرین پور) (آرین‌پور،۱۳۷۲: ۸).
اما به طور کلی نام گذاری سبک‌های شعر فارسی به شیوه کنونی (عراقی و…) از چند دیدگاه قابل تأمل و بررسی است و نارسایی‌هایی نیز دارد که باز نگری اساسی آن ضرورت دارد و جای یک تقسیم بندی اصولی خالی است و نیاز آن به خوبی حس می‌شود تقسیم بندی سبک‌های شعر فارسی بر پایه محل پیدایش و چهار چوب جغرافیایی دو دشواری عمده دارد:
یکی اینکه از اسم این سبک‌ها نمی‌توان به محتوا و ویژگی‌های آن پی برد و نام سبک در بر دارنده هیچ یک از ویژگی‌های آن نیست و این با موازین نامگذاری سازگاری ندارد.
دوم اینکه با وجود گستردگی جغرافیایی ایران (به ویژه ایران قدیم) محدود کردن سبکی به یک منطقه خاص ممکن است شاعران هم زمان با این سبک را که در ناحیه‌ای دیگر و با ویژگی متفاوت اشعاری سروده‌اند، بیرون از این گردونه قرار دهد. نمونه برجسته این دور افتادگی، شاعران بزرگی چون خاقانی و نظامی‌اند که در این تقسیم بندی جایی ندارند. اما با وجود این کاستی‌ها دو سبک خراسانی و عراقی یک گام از سبک هندی جلوترند زیرا بر سر خراسانی و عراقی بودن آن‌ها اختلاف نظری نیست، در حالیکه بر سر زادگاه سبک هندی اختلاف هنوز برجاست و همچنان بین هند و اصفهان معلق مانده است.
«شگفت انگیزتر این که این نابسامانی در دو سبک بعدی به اوج می‌رسد و حتی از این معیار ضعیف جغرافیایی هم عدول می‌شود و روشن نیست بر چه پایه‌ای نامگذاری صورت می‌گیرد، یکی به نام «دوره بازگشت» و دیگری به نام شخص «نیمایی». حال با وجود این پراکندگی آیا باز هم باید بر سر اصفهانی یا هندی بودن این سبک به نزاع برخاست یا اینکه چاره‌ای اساسی اندیشید». (حسین‌زاده، ۱۳۷۹: ۲۲).
۲-۱۰ جامعه در عهد صفویه
در تاریخ ایران دوران اسلامی عصر صفوی یکی از دوره‌هایی است که تأثیرات عمیقی بر حیات اجتماعی و ارزش‌های فرهنگی ایران از خود به جاگذاشته است و این تأثیرات حتی تا قرن معاصر ن
یز به خوبی قابل تشخیص است. جامعه صفوی یک اجتماع ترکیبی بود متشکل از عناصر، ترک، تاجیک، گرجی و … که شاه در رأس هرم جامعه قرار داشت، در قاعده هرم مردم عادی شامل دهقانان، مناطق روستایی، صنعتگران، دکانداران، تجار کوچک شهرها بودند.
« جامعه عصر صفوی، یک جامعه فضیلت سالار بود که صاحب منصبان بر اساس ارزش و شایستگی‌شان و نه بر اساس نسبشان منصوب می‌شدند به خاطر همین گرایش به فضیلت سالاری بود که عناصر مختلف و متنوع از هر طبقه و گروه و نژاد مختلف می‌توانستند به مقامات و مناصب بالایی دست یابند. وجود طبقات مختلف چون علما و مشایخ و دهقانان و اصناف بازاری گروه‌ها را بخش‌های نیمه مذهبی- مذهبی رابطه و اتحاد محکمی که میان این‌ها به وجود می‌آمد بیانگر سیاست حاکمان صفوی در ایجاد مناسب با حکومت می‌باشد».(مشکور، ۱۳۵۶: ۶۰).
«ثبات قدرت دویست و پنجاه ساله‌ی صفوی و پیش گیری نسبی آن دولت از ایلغار ها و قتل و غارت‌های پیاپی قوم‌های نیم وحشی که به ایران می‌تاختند مایه‌ی گسترش آبادانی‌ها و فزونی جمعیت و روایی صنعت و بازرگانی شد، آیین‌ها و قائده ها و قانون‌هایی که در آنچه به نگهبانی کشور از دستبرد یغماگران می‌پیوست فراهم آمد، راه‌های کاروان رو در درون کشور ساخته شد و شهرها آبادانی‌ها و رباط‌ها و کاروان سراها و جاده‌های بسیار در همه سوی ایران احداث گشت. در کارهای هنری صنعتی و معماری آنچنان پیشرفتی فراز آمد که آن دوران را از ممتازترین زمان‌های تاریخ ایران ساخت».(صفا، ۱۳۶۷: ۷۴).
در این دوره مساجد مدارس و عمارات بسیاری ساخته شد، بسیاری از آرامگاه‌ها و اماکن مذهبی مرمت و بازسازی شد. ساخت آرامگاه‌های گوناگون نسبت به مساجد در معماری این دوره متداول‌تر بود و احترام و اعزازی خاص به اولیاء نشان داده می‌شد حال آن که از معماری غیر مذهبی هم عماراتی از نوع کاخ‌ها و بالاتر از همه کاروان سراها باقی مانده است، مرمت و تزئین و زینت کاری از نقاط قوت معماری این دوره بود، با این وجود با توجه به فراوانی ثروت ایران در مقایسه با دوره‌های گذشته میزان این آبادانی‌ها و ساخت و سازها کمتر است. البته بیشتر این آبادانی‌ها و توجه‌ها در زمان شاه عباس شکل گرفت و شاهان بعدی توجه چندانی به این ساخت و سازها نداشتند و «معماری از کمیت و حجم و تا حدودی کیفیت افت پیدا کرد» (آژند، ۱۳۸۰: ۴۴۱).
صفویان دولتی پردرآمد و ثروتمند بودند، شاه اسماعیل فردی بخشنده و گشاده دست بود ولی فرزندش شاه تهماسب مال دوست بود و به جمع مال و منال و خزینه حرص تمام داشت چنانکه در این دوران هیچ پادشاهی به اندازه او در جمع کردن بیت‌المال و پر کردن خزینه از پول نقد و طلا و نقره و پارچه‌های نفیس و اسلحه و…سعی و اقدام نکرده بود.
«شاه عباس اول بر اثر رونق دادن به کار تجارت و اقتصاد بر درآمد خزانه افزوده بود، لیکن او ثروت سرشار دولت را صرف اصلاحات گوناگون لشکری و کشوری و احداث راه‌ها و کاروان سراها و بناهای آباد می‌کرد و به همین سبب هنگام مرگش آنچه در خزینه‌ها مانده بود با آنچه نیایش تهماسب نهاده بود توانایی برابری نداشت. با این حال ثروت دولت پس از مرگ وی به علت اصلاحاتی که کرده بود، همچنان راه افزایش می‌سپرد».(صفا، ۱۳۷۰: ۸۰).
خاندان صفوی در پایان عهد خود گنجینه پر ثروتی داشته و آن را در دوران طولانی فرمانروایی از راه درآمدهای حاصل از املاک متعدد، هدیه‌های داخل و خارج و درآمدهای دیگر فراهم آورده و ذخیره کرده بود.

• زین سبب چون طلق حل کرده است باد اندر شمر

تا از او در کیمیا صنعت نماید مهرگان
(همان: ۳۸)
گاهی به طور غیر مستقیم می توان از آداب و رسوم و عقاید اجتماعی آن زمان در اشعارش سراغ گرفت؛ به عنوان مثال احتمالاً می توان در این بیت، عقیده ی برتری داشتن اولاد پسر بر دختر را که در آن زمان و شاید هنوز هم در جامعه ی ما رواج داشته و دارد، دریافت:

• شعاع درخش تو بر هر که تابد نیاید ز اولاد آن دوده دختر

(همان: ۱۲)
در پندها و نصیحت های مستقیمی که گه گاه در قصایدش می آورد نیز می توان جلوه هایی از اندیشه ی شاعر را دریافت و دیدگاه او را نسبت به زندگی و فلسفه ی حیات شناخت:

• یار را حاضر کنی در دی بهارت حاضر است

کی بُود هرگز بهاری خوشتر از دیدار یار؟
با گلستان شکفته بر سر سرو بلند
عشق بازی کن مکن یاد از گلی کاید ز خار
(همان: ۴۳)

• کارِ جهان خدای جهان این چنین نهاد

نفع از پی گزند و نشیب از پی فراز
گر کار چند روز برآشفت اندکی
نیکو شود به بخت خداوندگار باز
(همان: ۴۴)
یکی از برجسته ترین عناصر شعر ازرقی،"خیال” است. گاهی آن چنان خیال بر عناصر دیگر شعرش غلبه می کند و سایه می افکند که شعر در گرداب استعاره ها و مجازها می پیچد و مخاطب در رسیدن به معنی دچار سرگردانی می شود. خیال شاعر گاهی همچون منجنیقی شعر او را از عصر و زمانه ی او بر می گیرد و به چند قرن بعد پرتاب می کند، یعنی از سادگی و روانی تشبیهات و بیان طبیعی و تصاویر نزدیک به طبیعتِ دوره ی خراسانی دور می شود و بدون این که در میانه ی راه به وادی سبک عراقی فرود آید سر از سبک هندی در می آورد.
استعاره های او مانند اغلب معاصرانش بیشتر در زمینه ی اسما و ترکیبات اسمی است و تصرف در حوزه ی معانی فعلی کمتر دارد. استعاره های اضافی از قبیل"خدنگ فکرت” و “دیده ی غرایب” در دیوان او به کثرت دیوان مسعود سعد و بلفرج رونی نیست، ولی در شعرش نوعی دیگر ترکیبات استعاری به طور فراوان دیده می شود که تا حدّی امتیاز شعر او به شمار می رود و این گونه ترکیبات استعاری در شعر گویندگان دوره های بعد مورد توجه بسیار واقع می شود و نظامی در آفرینش این گونه استعاره ها افراط می کند و در شعر حافظ نیز نمونه های عالی این گونه ترکیبات را به فراوانی می توان یافت. از قبیل"یاقوت گل فروغ” و “گل ارغوان نسب” و “مرجان لاله کار” و “خیل صاعقه حمله” و “مرجان فروغ لاله” و “مینا نهاد برگ” و “فال قضا پیوند” و “الماس آب چهره” و “سیمرغ صبح” که در بیشتر آن ها پیوند تصویری و جنبه ی مشابهت به طور کامل رعایت شده و از مقوله ی ترکیبات اضافی معاصران او نیست.
در اغلب تشبیهاتِ ازرقی، عامل اغراق دارای اهمیت بسیار است. به طوری که می کوشد همه چیز را از آن چه هست حتی در تشبیه، وسیع تر و نیرومندتر و پر رنگ تر کند.
از میان صنایع بدیع معنوی، بیشتر به اغراق و مبالغه، حسن تعلیل، ایهام تضاد و تناسب و حسن تخلص توجه دارد. از صنایع بدیع لفظی هم که در شعرش بیشتر مورد استفاده قرار داده می توان به جناس، تکرار و مراعات نظیر اشاره کرد.
فصل سوم
بدیع و پیشینه ی آن
۳- بدیع و پیشینه ی آن
«بدیع در لغت به معنی نوآورده شده یا نو آورنده است و در اصطلاح علمی است که بدان شناخته می شود وجوه تحسین کلام بعد از حصول بلاغت آن»(رجایی، ۱۳۷۶: ۳۳۶) سیروس شمیسا در کتاب بدیع از دیدگاه زیبا شناسی می نویسد: «بدیع بحث از فنونی است که کلام عادی را کم و بیش تبدیل به کلام ادبی می کند و یا کلام ادبی را به سطح والاتری تعالی می بخشد»(شمیسا، ۱۳۸۱: ۲۳)
«دانشِ بدیع، بررسی و شناخت ابزار و شیوه هایی است که به وسیله ی آنها، در میان اجزای سخن، تناسبها و رابطه هایی به وجود می آید. این تناسب ها باعث ایجاد موسیقی سخن در نثر، و افزایش آن در شعر می گردد».(موسوی، ۱۳۸۲: ۴۶)
جلال الدین همایی در کتاب فنون بلاغت و صناعات ادبی در تعریف صنایع بدیعی می گوید:« اموری را که موجب زیبایی و آرایش سخن ادبی می شود محسنات یا صنعتهای ادبی می نامد».(همایی، ۱۳۸۴: ۳۷)
در قرآن مجید، کلمه ی “بدیع” دو بار به کار رفته است: ۱- بدیع السموات و الارض و اذا قضی امرا فانّما یقول له کن فیکون.(بقره: ۱۱۷). ۲- بدیع السموات و الارض انی یکون له ولدو لم تکن له صاحبه و خلق کل شیء و هو بکلّ شیء علیم.(انعام: ۱۰۱).
به سبب تاریخ دراز در ادبیات فارسی می شود اختلافی که از قبل وجود داشته و هنوز هم وجود دارد سخن گفت. بدیع از نظام ارزشمند ادبی است که قرن ها پیش وجود داشته بدون آنکه تحولی در آن صورت گرفته باشد. بدیع حد و مرز مشخصی ندارد. از نظام هایی همانند عروض، قافیه و نقد ادبی خالی نیست.
در کتاب های سنتی بدیع عیوبی مشاهده می گردد که هنوز هم ای عیوب در کتاب های بدیع وجود دارد. یکی آن است که این صنایع مطابق حروف الفبا تنظیم نشده است و طبقه بندی منطقی ندارد، به عنوان مثال یکی از کتب معروفی که دارای صنایع بدیعی مغشوش است کتاب فنون بلاغت و صناعات ادبی استاد علامه جلال الدین همایی است.(ر.ک: به کتاب نگاهی تازه به بدیع، سیروس شمیسا، ۱۳۸۱، صص،۲۱-۲۲).
کتاب البدیع تألیف ابن معتز در قرن سوم به زبان عربی، و ترجمان البلاغه ی محمد بن عمر رادویانی در قرن پنجم به زبان فارسی، کتاب حدائق السحر فی دقائق الشعر رشیدالدین وطواط در قرن پنجم و المعجم فی معاییر اشعارالعجم تألیف شمس قیس رازی در قرن هفتم، از کتاب های بلاغت فارسی هستند که در آن ها بدیع مورد بحث واقع شده است.
۳-۱- نگاهی به آثارِبدیعِ معاصر
در زمان معاصر، محمد خلیل رجایی، استاد همایی و غلامحسین آهنی با همان الگوی پیشینیان کارهای ارزشمندی در زمینه ی بلاغت ارائه دادند.
ضعف و کاستی های تقسیم بندی پیشینیان در ارائه ی مطالب بلاغت، نگرشی تازه به این موضوع به ویژه بدیع را می طلبید. اثر ارزشمند شفیعی کدکنی(موسیقی شعر)، راه را برای پژوهش در بدیع نیز به عنوان بخش عمده ای از موسیقی شعر هموار کرد.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

سیروس شمیسا، میر جلال الدین کزازی و وحیدیان کامیار از مؤلفان جدید بدیع محسوب می شوند که در این میان کتابِ سیروس شمیسا اولین کتاب در این زمینه و کتاب وحیدیان کامیار تا این لحظه کامل ترین کتاب محسوب می شود.
یکی از کتاب هایی که در این زمینه به تازگی تألیف شد، کتابی است به نام بدیع نو. مؤلف این کتاب، مهدی محبتی است. این کتاب در سال ۱۳۸۰ در ۳۱۲ صفحه توسط انتشارات سخن به چاپ رسیده است. این کتاب در هشت فصل تنظیم شده که شامل تاریخچه ی بدیع از گذشته تا امروز، آسیب شناسی بدیع، بدیع سنتی، مباحث تازه ی بدیع،سخن بازی، نقد و بررسی چند اثر جدید با نام روش های طبقه بندی صنایع بدیعی، بررسی دو شعر از دیدگاه زیبا شناسی علمی و معرفی اصول مشترک در شاهکار های ادبی است. مطالبی چون تاریخچه ی بدیع در عربی و فارسی از مطالب مفید کتاب محسوب می شود که به طور مفصّل به آن پرداخته شده است. پرداختن به آسیب شناسی بدیع نیز در فصل دوم از مطالب ارزنده ی کتاب محسوب می شود. هر چند دیگران به ویژه سیروس شمیسا قبل از ایشان، این مطالب را با عنوان برخی از عیوب کتب بدیع ذکر کرده است.(نگاهی تازه به بدیع، مبحث برخی از عیوب کتب بدیع)
با نگاهی مقایسه ای و انتقادی به کتب بدیعی معاصر باید گفت همان گونه که پیش از این گفتیم، مباحث بدیع در کتب قدیمی با نام هایی چون صنایع ادبی، آرایه های ادبی و ترفندهای ادبی نامیده شده است. آن طور که مشخص است این اختلاف سلیقه ی مؤلفان کتاب های بدیع بر مؤلفان کتب بدیع در قرن حاضر تأثیر نهاده است. به عنوان نمونه می توان نشانه های این تأثیر را در کتاب “بدیع نو” نوشته ی مهدی محبتی مشاهده کرد. زیرا مباحث فوق در این کتاب نیز با نام های مختلفی چون: ترفندهای هنری(ص ۱۹)، ترفندهای ادبی(صص۶۴و۱۸۱)، صنایع بدیعی(صص ۵۶و۳۲)، آرایش های هنری(ص۵۱)، زیبایی های بدیع(ص۵۷) و صنایع و ظرایف(ص۶۵) نامیده شده است؛ امّا ظاهراً بسامد لفظ صنایع نشان می دهد این لفظ در نظر ایشان بیشتر مقبول افتاده است. صفحات ۳۲, ۴۰, ۴۵, ۵۰, ۶۴, ۱۳۲, در این کتاب مؤید این نظر است. مؤلف این کتاب(بدیع نو) در مبحث “آسیب شناسی بدیع” یکی از اشکالات مهم را تداخل مباحث و موضوعات حوزه های مختلف ادبی در قلمرو بدیع می داند و می گوید: « اشکال مهم دیگر، تداخلِ مباحث و موضوعات حوزه های مختلف ادبی در قلمرو بدیع است و علّت این نارسایی نیز عدم بینش ساختاری و کلی نگر به زیبا شناسی سخن است. آن چه امروز تحت عنوان صنایع بدیعی داریم، برخی متعلق به عروض یا قافیه یا معانی یا بیان یا دستور یا علم کلام و منطق و مانند آن هاست.»(محبتی، ۱۳۸۰: ۶۰).
به رغم پرهیز آقای محبتی بر تقسیم بدیع بر لفظی و معنوی، هیچ انسجامی بین آن ها دیده نمی شود. به عنوان مثال تضاد و مقابله در صفحه ی ۱۰۲ ذکر گردید، در حالی که پارادوکس که به نحوی به همان مباحث مربوط می شود، در صفحه ی ۱۷۱ ذکر شده است. استدلال این مؤلف این بوده که چون پارادوکس(متناقض نما) جزو آرایه های جدید است، نباید در کنار آرایه های قدیمی ذکر شود. امّا یکی از اشکالات ایشان، تقسیم بندی مطالب بدیع به دو بخش جدید و قدیم است. هر چند بسیاری از مسائلی که با عنوان آرایه ی جدید بیان شده است به هیچ وجه آرایه نیست. آرکی تایپ، نماد گرایی، طنز و مسائلی از این قبیل، از این دست مسائل محسوب می شوند.
سیروس شمیسا موسیقی لفظی کلام را در سه روش تسجیع، تجنیس یا روش تکرار دانسته است(شمیسا، ۱۳۶۸: ۱۳). بنابراین بدیع لفظی را در این سه گروه طبقه بندی کرده است. در بدیع معنوی نیز آرایه ها را در پنج گروه طبقه بندی کرده است و باید گفت این کار اولین اقدام در طبقه بندی آرایه ها محسوب می شود. مسلماً این طبقه بندی در کارِ آقای وحیدیان بی تأثیر نبوده است. به عبارت دیگر آقای وحیدیان در کتابِ بدیع از دیدگاه زیبا شناسی، این طبقه بندی ها را اصلاح و تکمیل کرده است. مخصوصاً که با نگاهی به کتاب نامه ی کتابِ نگاهی تازه به بدیع، در می یابیم که یکی از منابعِ مورد استفاده ی وحیدیان کامیار، کتابِ نگاهی تازه به بدیع بوده است. با وجود این دو کتاب ارزشمند، مؤلفِ کتابِ بدیع نو(مهدی محبتی) هیچ گونه طبقه بندی منطقی را در کتاب خود رعایت نکرده و آرایه ها را بی هیچ نظم و ترتیب منطقی در کتاب خود ذکر کرده است. مثال های به کار رفته در این کتاب اغلب تکراری است. به ویژه مثال هایی که برای بدیع سنتی به کار برده، همان مثال های صناعات ادبی جلال الدین همایی است. با این تفاوت که مثال ها در کتاب استاد همایی از تنوع بیشتری برخوردار است امّا در کتاب بدیع نو، گاه تنها به یک مثال، آن هم از مثال های کتاب صناعات ادبی اکتفا شده است.
انتقاد دیگری که بر کتب بدیعی قرن معاصر وارد است این است که اگر چه آوردن شاهد و مثال جالب از کتاب های بدیع دیگر با ذکر مأخذ هیچ ایرادی ندارد، امّا سؤال بر سر این است که آیا برای برخی از آرایه ها مثل جناس خط یا جناس مرکب، جز این مثال های تکراری در هزار سال شعر و نثر فارسی شاهد دیگری پیدا نمی شود؟ اگر این طور است-که نیست- باید گفت چنین آرایه هایی به هیچ وجه سودمند نیستند و اگر هم این طور نیست، پس باید اقرار کرد که مؤلفان محترم برای ارائه ی شاهد و مثال هیچ زحمتی به خود نداده اند. شاید مؤلفان محترم این استدلال را داشته اند که هدف داشتند نگاهی گذرا به بدیع سنتی بیندازند(منظور کتاب بدیع نو تألیف مهدی محبتی است) و برای چنین کاری نیز اشکالی در مثال های محدود و تکراری نیافتند امّا در این صورت نیز آیا چنین توجیهی پذیرفتنی است؟
در مبحث «ردالعجز علی الصدر» و «ردالصدر علی العجز» اختلاف نظر وجود دارد. آن چه جلال الدین همایی«ردالعجز علی الصدر» می خواند(همایی، ۱۳۸۴: ۶۷)، سیروس شمیسا آن را «ردالصدر الی العجز» معرفی کرده است(شمیسا، ۱۳۶۸: ۵۹). نظر سیروس شمیسا همان نظر شمس قیس رازی(شمس قیس رازی، ۱۳۷۳: ۳۰۱) و قبل از او، رادویانی( رادویانی، ۱۳۶۲: ۳۱) است. امّا نظر جلال الدین همایی نظر رشیدالدین وطواط(وطواط، ۱۳۶۲: ۱۸) است. به نظر می رسد این اختلاف نظرها علاوه بر واژه ی «الی» و «علی»، بر سر تأویل «ردّ» رخ داده باشد که با استدلال به تداعی معانی به خوبی می توان بر درستی نظر رادویانی و به تبعیت از ایشان نظر جلال الدین همایی را دریافت. زیرا در ردّالعجز علی الصدر یا ردّالصدر علی العجز نوعی تکرار و تداعی معانی مطرح است و فرد با دیدن واژه ی دوم متوجه می شود که این واژه در جای دیگری نیز تکرار شده است. بنابراین به جایی که واژه را برای اولین بار دیده، باز می گردد. البته باید گفت این نام گذاری ها هیچ تأثیری در موسیقی شعر ندارد و به ارزش موسیقیایی آن چیزی نمی افزاید، ولی مسلماً طرح درست این گونه مسائل، خوانندگان را از سر در گمی می رهاند و به فهم بهتر مطلب کمک می کند.
در بعضی از کتب بدیعی به درستی به عیوب کتب بدیعی اشاره شده است. مثلاً در مقدمه ی “نگاهی تازه به بدیع” آمده است:«عیوب و اشکالات کتب بدیعی از قبیل تشتت در اسماء و اصطلاحات، نداشتن نظم و نسقی علمی، عدم استفاده از مفاهیم کارآمد و روشنگری چون صامت و مصوت و هجا، تعاریف سطحی و ناقص، مثال های تکراری و کهنه و غیره و غیره…» (شمیسا، ۱۳۶۸: ۴). و یا در “بدیع از دیدگاه زیباشناسی” ایراداتی از قبیل:« تعاریف و مطالب سطحی و نارسا، تقلید کردن علما از همدیگر، عدم توجه به نقش و ارزش زیبایی آفرینی و… ذکر شده است».(وحیدیان کامیار، ۱۳۷۹: ۱۰).
این ایرادات گاهی مربوط به کتب ادبی عربی بوده و عیناً در کتب فارسی نیز راه یافته است. بعضی از مؤلفین کتب بدیعی در مورد برخی از صنایع، دقت های خاص و قابل ستایشی کرده اند. (مانند دقت های سیروس شمیسا در بخش ایهام) امّا دیگر صنایع را با همان تعاریف و احیاناً مثال های گذشتگان ذکر کرده اند. به طور کلی تعاریف نارسا، متضاد و غلط، اسامی مختلف برای تعریف واحد، تعاریف مختلف برای اسامی واحد، مثال های غلط و تکراری، عدم اطلاع دقیق مؤلفان از کتب پیشینیان، عدم دقّت در تقسیم بندی صنایع به لفظی و معنوی، باعث گردید که فهمیدن و فهماندنِ بدیع تا حدی مشکل باشد.از مباحث قابل بحث در ادبیات فارسی، تأثیر پذیری بیش از حدّ بدیع ادبیات فارسی از ادبیات عرب است. گر چه مسائل زیبا شناسی کلام و هنرهای سخن آرایی در تمام زبان ها به نحوی وجود دارد و در بسیاری از موارد این هنرها و صنایع مشترکند، امّا نمی توان ادّعا کرد که تمام مواردی که در زبانی، «هنر» یا «عیب» محسوب شده اند در تمام زبان ها همان نقش را داشته باشند.از آنجا که مباحثِ علوم بلاغی از جمله بدیع، تحت تأثیرِ زبان و ادبیات عرب وارد ادبیات فارسی شده است، از این جهت دو عیب عمده متوجه بدیع و ادبیات فارسی شده است. اوّل این که بعضی از این صنایع با زبان و ادبیات فارسی سازگاری ندارند و نمی توانند سخن فارسی را بیارایند، یا آن مواردی که عیب سخن پنداشته شده اند، شاید در زبان فارسی عیب محسوب نشوند. به عنوان مثال«تنافر حروف و تتابع اضافات» را جزء عیوب کلمه و کلام دانسته اند که در مقدمه ی بعضی از کتب بدیعی فارسی از جمله المعجم، معالم البلاغه، زیباشناسی سخن پارسی و … آمده است. میر جلال الدین کزازی در مقدمه ی زیباشناسی سخن پارسی در مورد تنها مثال تنافر حروف(هرگاه حروف تشکیل دهنده ی کلمه، باعث شوند کلمه به سختی تلفظ شود) می گوید:«از این رو نمونه ای که بدیع نویسان از سر ناچاری در پارسی برای این آهو یافته اند و به دست داده اند، به هیچ روی نمونه ای درست و به سزا نمی تواند بود. آن نمونه “پنهانست” در این بیت از مولوی است:
! دو دهان داریم گویان همچو نی یک دهان پنهانست در لب های وی
«پنهانست» واژه ای نیست که بتواند نمونه ای از ناسازی آوایی باشد. پنهانست از دو واژه ی ساده «پنهان» و «است» ساخته شده است که هیچ کدام واژه ای درشت و ناهموار نیست»(کزازی، ۱۳۶۸: ۳۰). و در مورد تتابع اضافات که از عیوب کلام محسوب شده است، می گوید:«بی گمان هر پی آوردی(تتابع اضافات) در واژگان سخن را به آهو و عیبناک نمی توان کرد. راستی را که پی آورد واژگان در بیت های زیر از سعدی و حافظ به هیچ روی ناپسند و ناشیوا شمرده نمی تواند شد» (همان: ۳۸). در حالی که در کتب معالم البلاغه(ص ۱۶)، فنون بلاغت(ص ۲۲)، بیت زیبا و مشهور سعدی"خواب نوشین….” به خاطر اضافه شدن چند کلمه به همدیگر، معیوب و غیر فصیح دانسته شده است. با این که آقای کزازی آگاهانه این موارد را به درستی مورد نقد قرار داده، امّا مطابق دیگر کتب، از آن ها به عنوان عیوب سخن پارسی یاد شده است.
سیروس شمیسا در نگاهی تازه به بدیع، در مورد تتابع اضافات، که در زبان عربی از عیوب فصاحت کلام است، در مبحث هم صدایی می گوید:«تتابع اضافات در زبان فارسی(بر خلاف عربی) مستحسن و مقبول است زیرا تکرار منظم مصوت کوتاهe است.» سپس در پاورقی ادامه می دهد«این که در مقدمه ی کتب بلاغی نوشته اند تتابع اضافات مُخل فصاحت است ناظر بر ساخت زبان عربی است که در آن هر کلمه بنا به موقعیت نحوی خود حرکتی متفاوت با کلمه ی بعدی دارد:ذُکِرَ رَحمَهِ رَبّکَ عَبدَهُ زکریا، پایان هر کلمه حرکتی است. حال در فارسی همه ی کلمات مختوم به e می شود.(شمیسا، ۱۳۶۸: ۸۱).
دوّم این که توجّه بیش از حدّ علمای بلاغت قدیم به کتب بلاغت عربی و توجّه متأخرین به کتب پیشینیان و کتب عربی باعث توقف بدیع فارسی شده است. به همین دلیل عناوین و مثال های بدیعی در اکثر کتاب ها اکثراً شبیه و مانند است. گر چه نباید در این زمینه تلاش ها و زحمات برخی از علمای قدیم و حال را نادیده گرفت.
میر جلال الدین کزازی در پاسخ به این پرسش که چرا زیبا شناسی سخن پارسی آن چنان که شایسته ی آن است باز نموده نشده است، می گوید:«ادب فارسی با همه ی فسونکاری و دلارایی اش همواره در سایه و کنار مانده است؛ و اگر بدان پرداخته اند چونان دنباله و وابسته ای از ادب تازی بوده است؛ از این روی، این دو ادب که در ساختار زبان شناسی و کاربردها و بنیادهای زیباشناختی از هم جدایند با هم درآمیخته اند، بدین سان چهره ی راستین سخن پارسی در پرده ی پوشیدگی نهان مانده است. چه بسا در بررسی زیباشناسانه ی آن از روش ها و هنرهایی سخن رفته است که پیوندی چنان با زبان و ادب پارسی ندارد»(کزازی، ۱۳۶۸: ۹). یا در مورد صنعت “ایهام دوگانه” می گوید:«ساخت بیت یا جمله آن چنان باشد که بتوان دو معنای ناساز از گونه ی ستایش یا نکوهش و آفرین و نفرین از آن ستاند» و در ادامه می گوید:«پایه ی دوگانگی بیشتر بر ساخت جمله ی پارسی نهاده شده است که نیک ساده است، به گونه ای که جای واژه در جمله گونه ی نحوی آن را رقم می زند در دوگانگی. با دیگرگون کردن جای واژگان، می توان نهاد را به گزاره و گزاره را به نهاد دیگرگون کرد» این است که، این ساختار در زبان عربی وجود ندارد؛ مثلاً در این مثال:
ای خواجه ضیا شود ز روی تو ظُلَم با طلعت تو سور نماید ماتم