- اقتصادی شدن پروژههای تأمین انرژی از منابع تجدید پذیر. (ازوجی، ۱۳۸۸)
از این رو در صورت هدفمند سازی آن و اصلاح قیمت حاملها، منابع قابلتوجهی آزاد خواهد شد که دولت میتواند این منابع را صرف برنامههای توسعهای و اجتماعی خود کند. (پنج تجربه…، ۱۳۸۸) هرچند نتایج حاصله از اعطای یارانهها به شرایط محیطی آنها بستگی دارد ولی به طور کلی بعضی از انواع یارانهها نظیر آنچه به نوآوریها و گروههای هدف (هدفمند کردن) اختصاص مییابد، از انواع دیگر که تولید و مصرف کالاهای اساسی را هدف قرار داده، بهتر میباشد. با این حال برای مشخص شدن آثار آنها باید نتایج حاصله مورد بررسی و سنجش قرار بگیرد. (ایگر و همکاران، ۲۰۰۷)
آمارهای رسمی نشان میدهد که شدت مصرف انرژی در ایران نسبت به متوسط جهانی پنج برابر بیشتر است. این شاخص جهانی نگرانکننده و هشداردهنده است و تداوم رشد مصرف انرژی با شرایط کنونی میتواند زیانبار و جبرانناپذیر باشد. در طی سال ۱۳۸۸، مصرف انرژی بخش خانگی و تجاری)که مصرف انرژی بیمارستانها و مراکز درمانی هم در این دسته قرار میگیرد( معادل ۸۳/۴۲۱ میلیون بشکه نفت خام بوده است که برابر با ۸۷/۳۳ درصد کل مصرف کشور بوده و ۱۱/۲ درصد افزایش را نسبت به سال قبل از آن نشان میدهد. (اسلامی،۱۳۸۸)
از طرف دیگر طبق مطالعات انجامشده در کشور، پتانسیل کاهش مصرف انرژی بین ۴۰ تا ۵۰ درصد برآورده شده است. ساختمانهای ایران به طور متوسط شش برابر کشورهای اروپایی انرژی مصرف میکنند و ۴۰ درصد انرژی الکتریکی و تجدید ناپذیر کشور در بخش ساختمانها مصرف میشود. در این میان بیمارستانها اگرچه آمار مجزا و مستقلی در زمینه مصرف انرژی ندارند ولی به دلیل اهمیت به باربریای انواع تجهیزات بیمارستانی، واضح است که بیش از همه انواع ساختمانهای مسکونی و اداری و تجاری از انواع انرژیها مصرف میکنند. (علوی، ۱۳۹۱)
البته بیمارستانها ظرفیت بالایی نیز برای صرفهجویی در مصرف انرژی دارند، به طوری که بدون هیچ بودجه خاصی میتوان تا ۱۰% مصرف انرژی در بیمارستانها را کاهش داد، این در حالی است که در کشورهای توسعهیافته مانند آلمان تا ۲۰% و در هلند تا ۴۴% امکان برای صرفهجویی وجود دارد. (یاکلیوس، ۱۹۹۶)
مطالعاتی در خصوص مصرف انرژی در بیمارستانها صورت گرفته که به اختصار در این فصل به آنها اشاره شده است. همچنین در رابطه با هدفمند سازی یارانهها در ایران و آثار و تبعات آن پژوهشهایی انجامشده که تنها به ذکر چند نمونه از آنها در این فصل بسنده و شرح بیشتر آنها را در فصل دوم ارائه نموده شده است.
در پژوهشی با عنوان"مصرف انرژی گرمایی برای تدارک آب گرم داخل بیمارستان” انجمن مهندسان بهداشتی لهستان میزان مصرف انرژی گرمایی برای تولید آب گرم داخلی بیمارستانهای بزرگ با بیش از ۶۰۰ تخت مورد مطالعه قرار داد. در این پژوهش که در دو بیمارستان آموزشی لهستان در یک دوره چهار ساله انجام گرفت، هدف بررسی تغییرات فصلی در میزان مصرف انرژی گرمایی برای تولید آب گرم در دورههای خاص بود. نتایج حاصل از این پژوهش مصرف سالیانه، ماهیانه، روزانه و حتی ساعتی انرژی گرمایی را برای تولید آب گرم داخلی نشان داد. (بوژاک، ۲۰۱۰)
سنتاموریس و همکاران در مطالعهای به بررسی میزان مصرف انرژی در ۳۰ ساختمان بهداشتی و درمانی پرداختند. یافتههای آنها که در این پژوهش سیستم های روشنایی، سرمایش و گرمایش و ترکیب ساختمانها را مورد بازرسی قراردادند، نشان داد که میانگین مصرف سالیانه انرژی در بیمارستانها ۴۰۷ کیلووات بر مترمربع و در کلینیک ها ۲۷۵ کیلووات بر مترمربع بوده است که حداکثر مصرف در قسمت گرمایش بوده است (۴/۷۳% در بیمارستانها و ۳/۶۵% در کلینیک ها). ۱۵% از انرژی گرمایی در بیمارستانها و ۱۱% در کلینیک ها با بهره گرفتن از سیستم های تولید و توزیع کارا قابل صرفهجویی است. عایقکاری مناسب ساختمانها، ۱۳۷ کیلووات بر مترمربع از انرژی بیمارستانها و ۱۰۳ کیلووات بر مترمربع از انرژی کلینیک ها را حفظ خواهد نمود. با بهره گرفتن از سیستم های سرمایشی طبیعی نیز میتوان به میزان قابلتوجهی در مصرف انرژی صرفهجویی نمود و با به کارکیری لامپهای با کیفیت میتوان ۵۰% از مصرف انرژی برق کاست. (سنتاموریس و همکاران، ۱۹۹۴)
مطالعهای که در چین با عنوان رابطه میان قیمت انرژی و مصرف انرژی در چین در سال ۲۰۰۹ انجام شد نشان داد که افزایش قیمت انرژی منجر به کاهش در میزان مصرف هم در بخش صنعتی و هم خانگی شده است. امروزه قیمت انرژی در چین پایین تر از حد جهانی است و در اصل یک نوع یارانه به آن تعلق میگیرد. نتایج این مطالعه نشان میدهد که مکانیسم قیمت انرژی در چین باید مورد تجدیدنظر قرار گیرد و اینکه در موازات با قیمت جهانی باشد. با افزایش قیمت انرژی، مصرف آن کاهش مییابد. (یووآن و همکاران ، ۲۰۱۰)
لیمینگ و میزینگ ۲۰۰۷ با بهره گرفتن از روند دادهها در مورد کششپذیری قیمت انرژی مطالعهای انجام دادند، در دوره قبل از سال ۱۹۹۵ نشان داد که تغییر در افزایش قیمت انواع انرژی منجر به کاهش زیادی در مصرف آنها شده است و پس از سال ۱۹۹۵ نشان داد که افزایش در قیمت انرژی نسبت به سایر فاکتورها مانند درآمد جامعه تأثیر کمتری داشته است. (لیمینگ و همکاران ، ۲۰۰۷)
دگ و همکاران ۲۰۰۷ روند افزایش قیمت انرژی را در آلمان بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند که قیمت بالا باعث کاهش میزان مصرف سوختهای فسیلی و روی آوردن به استفاده از سوختهای تجدید پذیر شده است. (دگ و همکاران ، ۲۰۰۷)
همچنین در داخل کشور ابومسعودی، احمدی و بستانی در تحقیقی با عنوان وضعیت مصرف انرژی در بیمارستانهای منتخب شهر اصفهان که جامعه آماری آن شامل بیمارستانهای: الزهرا «س» و امین (دولتی)، امیرالمؤمنین «ع» (تحت پوشش بنیاد جانبازان انقلاب اسلامی)، سعدی و مهرگان (خصوصی) بوده، به نتایجی دست یافتند که نشان میدهد در دیدگاه کلان میزان مصرف انرژی بیمارستانها در دوره پنج ساله مذکور بیش از استاندارد جهانی و در نگرش خرد مصرف انرژی در بیمارستانهای دولتی بیش از بیمارستانهای خصوصی بود. در این پژوهش که هدف از انجام آن مقایسه ضمنی میزان مصرف انرژی بیمارستانهای دولتی با خصوصی بوده است بیان شد که بهکارگیری روشهایی جهت صرفهجویی در مصرف انرژی در کلیه بیمارستانها ضروری به نظر میرسد و بنابراین استفاده از سیستمهای مدیریت انرژی ساختمان (BEMS) توصیه میشود. (شیخ ابومسعودی و همکاران ، ۱۳۸۴)
در پژوهشی دیگر نیز با عنوان بررسی میزان مصرف انرژی و هزینههای آن در مرکز آموزشی درمانی شهید رجایی قزوین، نظری میزان مصرف انرژی به تفکیک برای تخت روز اشغالی، هزینه منابع انرژی به کل هزینههای بیمارستانی در یک بیمارستان جنرال با ۱۶۷ تخت فعال طی یک سال محاسبه کرده است. طبق نتایج گزارششده به ازای هر تخت روز اشغالشده ۰.۶۳ مترمکعب آب، ۵۵.۷ کیلووات برق،۲۳ مترمکعب گاز مصرف شده است. مجموع هزینههای انرژی به ازای یک تخت روز اشغالی ۲۴۳۰ ریال و هزینههای انرژی در دوره یک ساله ۱.۹۵درصد کل هزینههای مرکز را شامل میشود. (نظری، ۱۳۸۲)
محمد اسلامی نیز نقش شرکتهای اسکو در کاهش هزینههای انرژی بیمارستانهای کشور را در پژوهشی با همین عنوان مورد بررسی قرار داده که توانسته در این مطالعه پتانسیل صرفهجویی انرژی در بیمارستانها را برآورد کند و میزان مصرف انرژی را در بیمارستانهای ایران به تفکیک دولتی و خصوصی نشان دهد. (اسلامی، ۱۳۸۸)
علوی در مقاله توصیفی خود با عنوان ((بهینهسازی مصرف انرژی در مراکز درمانی؛ بازاندیشی در معماری بیمارستان)) سیستم های مدیریت هوشمند انرژی را مورد مطالعه قرار داده است. (علوی، ۱۳۹۱)
از آنجا که عملی شدن طرح هدفمندی یارانهها مطمئناً بر میزان مصرف حاملهای انرژی مشترکین تأثیر داشته و با عنایت به اینکه مدت زمان زیادی از اجرای طرح هدفمند سازی یارانهها نمیگذرد، بررسی آثار این رفرم اقتصادی در حیطه سلامت میتواند مفید قرار بگیرد. همچنین از آنجائیکه تاکنون در داخل کشور پژوهشی زیادی با این عنوان خصوصاً در بیمارستانها انجام نپذیرفته بود، پژوهشگر بر آن شد تا از طریق این مطالعه تأثیر اجرای طرح هدفمند سازی یارانهها را بر میزان مصرف حاملهای انرژی مورد بررسی قرار دهد، بنابراین در این پژوهش به مطالعه وضعیت مصرف حاملهای انرژی قبل و بعد از اجرای طرح هدفمند سازی یارانهها در بیمارستانهای آموزشی دانشگاه علوم پزشکی ایلام پرداخته شده است. (رابطهای که عامل تمایز این پژوهش از سایر مطالعات مذکور میباشد.)
۱-۳ اهداف و فرضیات
۱-۳-۱ هدف اصلی طرح
مقایسه وضعیت مصرف حاملهای انرژی قبل و بعد از اجرای طرح هدفمندی یارانهها در بیمارستانهای دانشگاه علوم پزشکی ایلام در سال ۱۳۹۰-۱۳۸۸
۱-۳-۲ اهداف فرعی طرح
- تعیین مقدار و مبلغ مصرف آب یک سال قبل و بعد از طرح هدفمندی یارانهها در بیمارستانهای مورد پژوهش
- تعیین مقدار و مبلغ مصرف برق یک سال قبل و بعد از طرح هدفمندی یارانهها در بیمارستانهای مورد پژوهش
- تعیین مقدار و مبلغ مصرف گاز یک سال قبل و بعد از طرح هدفمندی یارانهها در بیمارستانهای مورد پژوهش
- مقایسه مقدار و مبلغ مصرف آب یک سال قبل و بعد از طرح هدفمندی یارانهها در بیمارستانهای مورد پژوهش
- مقایسه مقدار و مبلغ مصرف برق یک سال قبل و بعد از طرح هدفمندی یارانهها در بیمارستانهای مورد پژوهش
- مقایسه مقدار و مبلغ مصرف گاز یک سال قبل و بعد از طرح هدفمندی یارانهها در بیمارستانهای مورد پژوهش
- تعیین میانگین مصرف آب بر حسب تعداد بیمار و تخت روز اشغالی یک سال قبل و بعد از طرح هدفمندی یارانهها در بیمارستانهای مورد پژوهش
- تعیین میانگین مصرف برق بر حسب تعداد بیمار و تخت روز اشغالی یک سال قبل و بعد از طرح هدفمندی یارانهها در بیمارستانهای مورد پژوهش
- تعیین میانگین مصرف گاز بر حسب تعداد بیمار و تخت روز اشغالی یک سال قبل و بعد از طرح هدفمندی یارانهها در بیمارستانهای مورد پژوهش
- مقایسه میانگین مصرف آب بر حسب تعداد بیمار و تخت روز اشغالی یک سال قبل و بعد از طرح هدفمندی یارانهها بین بیمارستانهای مورد پژوهش
- مقایسه میانگین مصرف برق بر حسب تعداد بیمار و تخت روز اشغالی یک سال قبل و بعد از طرح هدفمندی یارانهها بین بیمارستانهای مورد پژوهش
- مقایسه میانگین مصرف گاز بر حسب تعداد بیمار و تخت روز اشغالی یک سال قبل و بعد از طرح هدفمندی یارانهها بین بیمارستانهای مورد پژوهش
- تعیین نسبت حاملهای انرژی نسبت به کل هزینهها قبل و بعد از طرح هدفمندی یارانهها بین بیمارستانهای مورد پژوهش
- تعیین بهره وری هریک از حامل های انرژی قبل و بعد از طرح هدفمندی یارانهها در بیمارستانهای مورد پژوهش
- مقایسه بهره وری هریک از حامل های انرژی قبل و بعد از طرح هدفمندی یارانهها بین بیمارستانهای مورد پژوهش
۱-۳-۳ هدف کاربردی
ارائه گزارش طرح به مسئولین دانشگاهی جهت اقدام برای کاهش میزان مصرف حاملهای انرژی
هدف آرمانی:
ارتقاء بهرهوری در مصرف حاملهای انرژی در سازمانهای ارائه خدمات بهداشتی و درمانی ایران.
۱-۳-۴ سؤالات پژوهش
- مقدار و مبلغ مصرف آب یک سال قبل و بعد از طرح هدفمندی یارانهها در بیمارستانهای مورد پژوهش چقدر میباشد؟
- مقدار و مبلغ مصرف برق یک سال قبل و بعد از طرح هدفمندی یارانهها در بیمارستانهای مورد پژوهش چقدر میباشد؟
- مقدار و مبلغ مصرف گاز یک سال قبل و بعد از طرح هدفمندی یارانهها در بیمارستانهای مورد پژوهش چقدر میباشد؟
- آیا بین مقدار و مبلغ مصرف آب یک سال قبل و بعد از طرح هدفمندی یارانهها در بیمارستانهای مورد پژوهش تفاوت وجود دارد؟
- آیا بین مقدار و مبلغ مصرف برق یک سال قبل و بعد از طرح هدفمندی یارانهها در بیمارستانهای مورد پژوهش تفاوت وجود دارد؟
- آیا بین مقدار و مبلغ مصرف گاز یک سال قبل و بعد از طرح هدفمندی یارانهها در بیمارستانهای مورد پژوهش تفاوت وجود دارد؟
- میانگین مصرف آب بر حسب تعداد بیمار و تخت روز اشغالی یک سال قبل و بعد از طرح هدفمندی یارانهها در بیمارستانهای مورد پژوهش چقدر میباشد؟
- میانگین مصرف برق بر حسب تعداد بیمار و تخت روز اشغالی یک سال قبل و بعد از طرح هدفمندی یارانهها در بیمارستانهای مورد پژوهش چقدر میباشد؟
- میانگین مصرف گاز بر حسب تعداد بیمار و تخت روز اشغالی یک سال قبل و بعد از طرح هدفمندی یارانهها در بیمارستانهای مورد پژوهش چقدر میباشد؟