مربیان با تجربه معمولا معیارهای ذهنی خاصی برای شناخت استعدادها دارند. به نظر آنان ورزشکاری هاهنگ تر، وسیع تر یا قوی تر از بقیه است که دارای ویژگیهای (توانایی های جسمانی، روانی، حرکتی) مناسب تری از دیگران باشد. عملکرد ورزشکار در مسابقات معمولا فرصت ارزشیابی استعدادها را فراهم می کند.
آقای علی نژاد (۱۳۸۰ ) مراحل سه گانه استعدادیابی با رعایت سن، هدف، تمرینهای رشد استعداد را در سه مرحله مقدماتی، مرحله دوم و مرحله نهایی پیشنهاد کرد. در این شیوه استعدادیابی ، رده های سنی مختلف در هر یک از مراحل سه گانه توصیه می شود که بدون تردید از اهمیت زیادی برخوردار است.
۲-۶ مرحله استعدادیابی
مرحله مقدماتی -۳ تا ۱۰سال - شناسایی استعدادهای ورزشی تمرین ها و فعالیت های ورزشی مرحله دوم - عمومی در مدارس ۱۱ تا ۱۶ - گزینش افراد با استعداد و هدایت به طرف ورزش های مختلف تمرین در تیم های آموزشگاهی و باشگاهی مرحله نهایی - بالای ۱۶ - دستیابی به اوج عملکرد ورزشی تمرین های پیشرفته تیم های ملیمرحله مقدماتی در بیشتر رشته های ورزشی انجام می شود. این مرحله همراه با آزمایشهای پزشکی در مورد سلامتی و رشد عمومی جسمانی صورت می گیرد و به منظور شناسایی هر گونه اختلال بدنی از لحاظ علمی یا امراض احتمالی است.
مرحله دوم که بهترین مرحله انتخاب است برای نوجوانانی کاربرد دارد که تجربه تمرینات منسجم را داشته باشند. در این مرحله استعدادیابی، روانشناسان ورزشی نقش مهمی ایفا می کند.
مرحله نهایی استعدادیابی در مورد بازیکنان تیم ملی استفاده می شود از جمله عواملی که باید مورد ارزیابی قرار گیرد، سلامتی ورزشکار، سازگاریهای فیزیولوژیکی او نسبت به تمرین و مسابقه، توانایی او در مقابله با فشار و مهمتر از همه، قابلیت ورزشکار برای پیشرفت در آینده است.
در ورزش دو روش اصلی انتخاب و شناسایی ورزشکاران مستعد وجود دارد:
۱ - روش گزینش طبیعی یا غیر منظم:
گزینش طبیعی رویکردی عادی است و راه طبیعی پیشرفت ورزشکار در یک رشته ورزشی است. بر پایه این روش ورزشکاران تحت تاثیر عوامل محیطی مانند سنت، مدرسه، آرزوهای والدین، جامعه و دوستان در ورزش خاص به فعالیت می پردازند و تکامل عملکرد ورزشی آنان بواسطه گزینش طبیعی تعیین می شود. به این مفهوم که آنها به طور تصادفی در ورزش فعالیت می کنند که استعداد آن را دارند. در چنین شرایطی، تکامل عملکرد ورزشکار به کندی صورت می گیرد چرا که انتخاب ورزش مطلوب اغلب به درستی انجام نمی شود.
۲ - روش گزینش علمی یا منظم:
در این روش با انجام آزمون ها و آزمایشهای علمی توسط متخصصان و کارشناسان علوم ورزشی، افراد با استعداد به طورعلمی شناسایی و به سمت رشته ورزشی مناسب راهنما یی می شوند. کسانی که به طور علمی انتخاب می شوند در مقایسه با ورزشکارانی که از طریق روش طبیعی انتخاب می گردند برای رسیدن به اجراهای ورزشی بهینه و ماهرانه به زمان کمتری نیاز دارند.
پیامد گزینش علمی، انتخاب افراد با استعداد تر و هدایت آنها به ورزشی مناسب است.
۲-۷ معیارهای استعداد یابی
استعدادیابی به معیارهای ویژه ای نیاز دارد . این معیارها از این جهت ضرورت دارند که فرد توانا از ناتوان متمایز شده و آنهایی که مناسب یک رشته ورزشی بوده به این ورزش روی می آورند و افرادی که به معیارهای لازم دست نیابند در جهت دیگر هدایت می شوند این معیارها را می توان در دو بخش یا دو مرحله کلی طبقه بندی کرد :
-
- استعدادیابی عمومی
۲ - استعدادیابی ویژه یا تخصصی
.
ظرفیت های روانی عامل دیگری است که در تعیین استعداد و درموفقیت ورزشکاران نخبه مهم است .در فرایند استعدادیابی ویژه با سنجش قابلیت های بیشتری روبرو هستیم همچنین تعداد افرادی که در این فرایند شرکت می جویند کمتر از فزآیند استعدادیابی عمومی است . اجرای فرایند استعدادیابی ویژه متضمن چهار مرحله است. .( تئودور بومپا .اصول و روش شناسی تمرین از کودکی تا قهرمانی )
۱ - سنجش سلامت ورزشی
۲ - سنجش قابلیت جسمانی
۳- سنجش قابلیت حرکتی
۴- روانشناسی-سنجش قابلیت روانشناختی
۲-۸ قوانین و مقررات بازی والیبال
والیبال در سال ۱۸۹۵ میلادی مطابق با سال ۱۲۷۴ شمسی توسط ویلیام ج – مورگان مدیر در ایالت ماسوچوست امریکا ابداع شد . در ابتدا این ورزش مینتونت نام گذاری شد ه بود و دلیل این نام برای همگان نا معلوم بود .والیبال ورزشی تیمی است بین دو تیم بر روی یک زمین مستطیل قائم الزاویه که دارای خطوط مساوی و برابر و یک واسط تور با ارتفاع از هم جدا شده اند که هرتیم مجاز به استفاده از ۶ بازیکن است که اساس بازی از این قرار است که توپی را با زدن ضربه میان دو تیم رد و بدل می کنند هر تیم برای رد کردن توپ به سوی دیگر تور تنها اجازه سه بار ضربه زدن را دارد و به هنگام برخورد توپ به زمین حریف یا در اثر خطای یک تیم یک امتیاز به تیم مقابل داده می شود .
برای هر ورزشکاری تمرینات امادگی اسان است . تقویت عملکرد و جلوگیری از صدمات . بنابراین تمرینات برای انعطاف پذیری و توان همراه هم هستند . برای والیبالیست ها . تمرینات توان با هدف قرار دادن انچه که منطقه قدرت نامیده می شود شروع می گردد. این منطقه مرکز بدن است که شامل معده قسمت بالای ران و قسمت تحتانی پشت می شود .این معده در درجه اول با تمرینات شکمی بعنوان بعنوان نقطه تمرکز تمرینات منطقه قدرت سرو کار دارد گرچه قسمت تحتانی پشت و پشت ران نیز توسط این نرمش ها تقویت می گردند.بوجود اوردن توان در این نقاط اصلی به ایجاد تدریجی توان و انعطاف پذیری در مفاصل خاص ورزش کمک می کند (.مانند زانو ها و ارنج و شانه )
هنگامی که منطقه قدرت قوی شود و مفاصل ثابت داشته باشیم هر چیز دیگری در سر جای خود قرار دارد .والیبال مستلزم حرکاتی مکرر و تکراری مانند تاب خوردن . پریدن و فرود امدن است .که می توانند به صورت منفی بر روی شکم و قسمت تحتانی کمر در تمام طول مفصل تاثیر بگذارد . با پیش بینی این مسائل . معقول است که این قسمت ها را برای نیاز های اضطراری و شدیدی که دارند اماده سازیم .شکم و پایین کمر پلی هستند که قسمت بالای بدن را به قسمت پایین بدن وصل می کنند .بنابراین با استرس زیادی مواجه می باشند . پس هر ورزشکاری باید توجه جدی خود را به حفظ ان عضلات معطوف بدارد.
والیبالیست ها باید تمرینات امادگی شکمی خود را در اغاز . میانه و پایان نرمش های دیگر خود ادغام کنند .این مسئله ان عضلات را اماده می کند تا تقریبا به صورت درست مانند وضعیتی که در یک بازی حاکم است عمل کنند .البته نمی توان گفت که تکنیک مهم نیست بلکه برعکس تکنیک مهم تر است زیرا ریسک وارد شدن صدمه به قسمت تحتانی پشت وجود دارد تمرکز و دقت بر روی حفظ فرم صحیح در خلال کار در رابطه با شکم مهم و اساسی است . (ال اسکیتز و مایکل لین )
فهم و درک یک بازیکن از والیبال .بر حسب وضعیت خودشان نسبت به این ورزش می تواند روش های مختلفی داشته باشد .بازی والیبال در مدرسه یا در پارک خیلی با انچه که در یک فضای کنترل شده رقابتی که در هر طرف تور .تنها سه تماس با توپ مجاز است . تفاوت دارد .اشنایی ابتدایی با والیبال به عنوان یک ورزش تفریحی همیشه منجر به موفقیت فرد در این ورزش در یک فضای رقابتی نخواهد شد.(باب میلر . کتاب والیبال )
۲-۹پلیومتریک
هر مربی والیبال از این تمرینات استفاده کرده و هر والیبالیستی این تمرینات را انجام داده. بله، پلیومتریک‌ها (Plyometric) یا تمرینات پرش. پلیومتریک‌ها دقیقا چه هستند؟ کجا و کی باید این تمرینات را انجام داد؟ حد آنها چقدر است و از کجا به بعد بیش از حد و افراطی بحساب می‌آیند؟ اینها مسائل مهمی هستند که باید قبل از طراحی یک برنامه پرشی درست و حسابی آنها را درک کرد..
این روش تمرین در دهه ۱۹۶۰ توسط دانشمندان اتحاد جماهیر شوروی ابداع شد. هدف این بود که قدرت پرش ورزشکاران روسی بیشتر شود. به تدریج این تکنیک در بین تمام کشورها رواج پیدا کرد، چون ثابت شد این روش در اکثر ورزش‌هایی که نیازمند دویدن سریع و پرش هستند بسیار مؤثر است.
پلیومتریک‌ها تمریناتی هستند که عضلات را قادر می‌سازند تا در کوتاه ترین زمان ممکن به حداکثر توان دست یابند. انجام این تمرینات به شما قدرت فوق العاده‌ای می‌دهد و به شما کمک می‌کند تا پرش عمودی خود را که یکی از مهمترین ویژگیهای یک والیبالیست است را افزایش دهید. این تمرینات می‌تواند سرعت و عکس العمل شما را در والیبال بسیار افزایش دهد و می‌تواند حتی پرش شما را تا ۴۰-۵۰ اینچ و حتی تا ۶۰ اینچ (۱۰۰-۱۵۰ سانتی متر) افزایش دهد!
تمرینهای پلیومتریک در یک مدت کوتاه زمانی نیروی زیادی را از سیستم عصبی و عضلانی شما می‌گیرد، همچنین فشار زیادی را به مفاصل شما وارد می‌کند، اگر این تمرینات خارج از برنامه ریزی صحیح و دقیق انجام گیرد ممکن آسیب‌های سختی را بر روی مفاصل و عضلات شما ایجاد کند. هرچند که بعد از این که این تمرینات را انجام دادید تاثیر فوق العاده آن بر روی بدنتان شما را به وجد می‌آورد و خستگی این تمرینات را فراموش خواهید کرد.
نمونه‌ای از پرش‌های پلیومتریک پرش‌های عمودی پشت سر هم و پرش‌های موسوم به box depth عمق خرک می‌باشند که هر دو آنها برای والیبالیست‌ها آشنا می‌باشند. در هر دوی این تمرینات بدن نسبت به زمین عکس العمل نشان می‌دهد. در هردو تمرین ورزشکار روی زمین فرود می‌آید و بلافاصله دوباره بالا می‌پرد. هنگامی که پاها به زمین می‌خورند بدن (به ویژه عضلات پا) مجبور می‌شوند که وزن شخص را جذب کنند. این نیرو که باعث جذب وزن بدن می‌شود در واقع انرژی است که می‌توان از آن بهره برد. این انرژی برای مدت یک هزارم ثانیه ذخیره می‌شود و سپس هنگامی که عضلات شل می‌شوند تلف می‌شوند و از بین می‌روند. کلید کار، بهره بردن از این انرژی با حاکثر سرعت ممکن برای دوباره بلند شدن از زمین است. و این همان کاری است که تمرینات عمودی پشت سر هم و پرش‌های box depth بدن را برای آن آماده می‌کنند. اما در هر حال، این به تنهایی کافی نیست که صرفا بدانیم تمرینات پلیومتریک می‌توانند برای پرش مفید باشند. شما باید این را هم بدانید که چرا و چگونه این تمرینات را باید انجام بدهید . (پرش به بالا . کمیته بین المللی المپیک ۲۰۰۷)
۲-۱۰ آمادگی جسمانی چیست ؟
سازمان بهداشت جهانی امادگی را “توانایی اجرای کار عضلانی به صورت رضایت بخش ” تعریف می کند .دانشکده طب ورزش امریکا تعریف امادگی جسمانی را چنین بیان می کند : ” قابلیت اجرای سطوح متوسط تا شدید فعالیت بدنی بدون خستگی بی مورد و حفظ این قابلیت در سراسر دوره زندگی ” ودر جایی دیگر در شرح این اصطلاح امده است : “توانایی انجام فعالیت های روزانه با قدرت و هوشیاری و بدون خستگی بی مورد و با انرژیفراوان و لذت بردن از سرگرمی های اوقات فراغت و توانایی روبه رو شدن با موارد اضطراری پیش بینی نشده “
ایفرد با توجه به دو هدف کلی امادگی جسمانی یعنی هدف تندرستی و هدف مهارتی عوامل امادگی جسمانی را نیز به دو طبقه تقسیم کرده است که عبارتند از : عوامل وابسته به تتدرستی و عوامل وابسته به مهارت حرکتی .
امدگی وابسته به تندرستی به توسعه کیفیت های مورد نیاز برای اجرای خوب عملکرد و همچنین حفظ شیوه زندگی سالم توجه می شود .بنابراین عوامل این نوع امادگی عبارتند از : استقامت قلبی –تنفسی. قدرت عضلانی . استقامت عضلانی انعطاف پذیری و ترکیب بدن .
در امادگی وابسته به مهارت حرکتی . به توسعه کیفیت های مورد نیاز برای اجرای بهتر ورزش ها و دیگر فعالیت های جسمانی توجه می شود به همین دلیل بعضی مواقع به این نوع امادگی . امادگی حرکتی نیز می گویند .عوامل این نوع امادگی عبارتند از :سرعت .توان . تعادل .چابکی .سرعت عکس العمل و هماهنگی عصبی - عضلانی . عوامل هر دو امادگی با یکدیگر همپوشانی بسیار نزدیکی دارند .
