فصل اول: کلیات تحقیق
1-1) مقدمه. 3
1-2) بیان مسأله. 3
1-3) ضرورت و اهمیت تحقیق. 5
1-4) اهداف تحقیق. 6
1-5) چارچوب نظری تحقیق. 6
1-6) فرضیههای تحقیق. 7
1-7) تعریف نظری و عملیاتی متغیرهای اصلی تحقیق. 7
1-7-1) هوش هیجانی 7
1-7-2) رابطه رهبر- عضو. 8
1-7-3) خلاقیت 8
1-8) قلمرو تحقیق. 9
فصل دوم: ادبیات نظری و پیشینه تحقیق
2-1) بخش اول: مبادله رهبر- عضو. 12
2-1-1) مقدمه. 12
2-1-2) تعریف و مفهوم رابطه رهبر- پیرو. 12
2-1-3) مبنای مطالعاتی رابطه رهبر- پیرو. 13
2-1-4) اهمیت رابطه رهبر- پیرو. 14
2-1-5) ابعاد و مدل های رابطه رهبر- پیرو. 16
2-1-6) پیش فرضها و عوامل موثر بر رابطه رهبر-پیرو. 18
2-2) بخش دوم: هوش هیجانی 21
2-2-1) مقدمه. 21
2-2-2) تعاریف و مفاهیم هوش هیجانی 21
2-2-3) سیر تحولی هوش هیجانی 23
2-2-4) اهمیت هوش هیجانی 24
2-2-5) رویکردهای متفاوت به هوش هیجانی 26
2-2-6) مدلهای هوش هیجانی 26
2-2-7) انواع هوش هیجانی (فردی و اجتماعی) 31
2-2-8) هوش هیجانی در سازمان و مدیریت 32
2-2-9) ویژگی مدیر با هوش هیجانی 33
2-3) بخش سوم: خلاقیت 36
2-3-1) مقدمه. 36
2-3-2) تعاریف و مفاهیم خلاقیت 36
2-3-3) سطوح خلاقیت 38
2-3-4) دیدگاهها در مورد افراد خلاق. 39
2-3-5) عوامل موثر بر خلاقیت 39
2-3-6) مدلهای خلاقیت 43
2-3-6-1) الگوی کشش بازار. 43
2-3-6-2) الگوی فشار فناوری 43
2-3-6-3) الگوی تلفیقی 44
2-3-7) فرایند خلاقیت 45
2-3-8) خلاقیت سازمانی و عوامل کلیدی موثر در موفقیت آن از دیدگاه صاحب نظران. 48
2-3-9) تفاوت خلاقیت با نوآوری 51
2-3-10) تکنیکهای خلاقیت و نوآوری 53
2-3-11) ویژگیهای سازمان خلاق. 59
2-3-12) نقش مدیر در پرورش خلاقیت 60
2-4) بخش چهارم: پیشینه مطالعاتی 62
2-4-1) پیشینه مطالعاتی داخل کشور. 62
2-4-2) پیشینه مطالعاتی خارج از کشور. 64
فصل سوم: روش اجرای تحقیق
3-1) مقدمه. 68
3-2) روش اجرای تحقیق. 68
3-3) جامعه و نمونه آماری 68
3-4) روش نمونه گیری و برآورد حجم نمونه. 69
3-5) روش ها و ابزار جمع آوری داده ها 69
3-5-1)پرسشنامه خلاقیت 69
3-5-2)پرسشنامه هوش هیجانی 70
3-5-3) پرسشنامه رابطه رهبر – عضو. 70
3-6) روایی ابزار اندازهگیری 70
3-7) پایایی ابزار اندازهگیری 70
3-8) روش های آماری تجزیه و تحلیل دادهها و اطلاعات 71
فصل چهارم: روش اجرای تحقیق
4-1) مقدمه. 73
4- 2) توصیف متغیرهای سئوالات عمومی پرسشنامه. 74
4-3) توصیف متغیرهای تحقیق. 78
4–4) بررسی نرمال بودن متغیرهای اصلی تحقیق. 81
4-5) آزمون فرضیههای تحقیق. 82
فصل پنجم: نتیجهگیری و پیشنهادات
5-1) مقدمه. 86
5-2) نتایج آمار توصیفی 86
5-2-1) توصیف پاسخ دهندگان. 86
5-2-2) توصیف متغیر خلاقیت 86
5-2-3) توصیف متغیر هوش هیجانی 86
5-2-4) توصیف متغیر مبادله رهبر- عضو. 86
5-3) نتایج آزمون فرضیهها 87
5-4) پیشنهادات در راستای نتایج تحقیق. 88
5-5) پیشنهاداتی برای محققین آینده 90
5-6) محدودیتهای تحقیق. 90
منابع. 92
پیوست 97
چکیده لاتین 110
مقدمه
خلاقیت نقش مهمی را در افزایش مزیت رقابتی سازمانها ایفا میکند. با توجه به اهمیت خلاقیت، محققان متعددی ماهیت خلاقیت و ابزاری برای افزایش خلاقیت کارکنان را مورد بررسی قرار داده اند. این مطالعات خلاقیت را به عنوان یک توانایی فردی به منظور داشتن ایده هایی در نظر میگیرند که نه تنها جدید نیستند، بلکه، مرتبط و برای سازمان مفید هستند. در نتیجه، تحقیقات اخیر عوامل اجتماعی و محتوایی را تسهیل کننده خلاقیت و پیامدهای اجتماعی ارزشمند در سازمانها معرفی کردهاند که برای افراد خلاق مورد نیاز هستند(فایست، 2013). در میان عوامل اجتماعی، مطالعات قبلی انجام شده در مورد خلاقیت و نوآوری ها توجه زیادی را به رهبر حمایتی و کیفیت مبادله رهبر – عضو معطوف کرده است. استدلال اصلی محققان این است که ایدههای خلاقانه ممکن است به نوآوری هایی منجر شوند که خواهان تغییراتی برای وضع موجود در سازمانهاست که نشان میدهد ایده های خلاقانه، ممکن است خطر درگیری با همکاران و سرپرستانی را ایجاد کند که مخالف تغییرات هستند. در نتیجه، رهبر حمایتی برای بهبود خلاقیت کارکنان ضروری است. اخیرا، محققان استدلال کردهاند که مدیران احساس می کنند هوش هیجانیشان منبع اصلی رهبر حمایتی برای بیداری خلاقیت کارکنان است(رسولی و همکاران، 1391). افراد با مهارتهای هوش هیجانی بالا به سرعت و به سادگی ذهن خود را آرام و شفاف میسازند و به این ترتیب راه را برای دسترسی به بینش درونی و ایدههای خلاق به روی خود میگشایند. کارکنانی که از هوش هیجانی قویتر برخوردارند، از نظر اجتماعی متعادل، شاد و سرزندهاند و هیچ نگرانی ندارند، احساسات خود را به طور مستقیم بیان میکنند و در امور تحصیلی خلاق و نوآور هستند (هاشمی، 1392). بررسی های انجام گرفته تا کنون نشان میدهد که نقش زیرمجموعهها ی هوش هیجانی و درک مبادله رهبر – عضو در خارج از حوزه تحقیق مطالعات خلاقیت است(لیدن و ماسلین، 2010).
1-2) بیان مسأله
همه سازمانها برای بقا نیازمند اندیشه های نو و نظرات بدیع و تازه اند. افکار و نظریات جدید همچون روحی در کالبد سازمان دمیده میشود و آن را از نیستی و فنا نجات میدهد. در عصر ما برای بقا و پیشرفت و حتی حفظ وضع موجود، جریان نوجویی و خلاقیت را در سازمان تداوم بخشید تا از رکود و نابودی آن جلوگیری شود. برای آنکه بتوان در دنیای متلاطم و متغیر به حیات ادامه داد باید به خلاقیت روی آورد(مارتینز، 2013).ضعف خلاقیت در سازمانهای خدماتی می تواند منجربه کاهش کیفیت خدمات، کاهش بازده مفید، ایجاد رقابت غیرمنصفانه، عدم دستیابی به مزیت رقابتی، ناکافی بودن مهارتهای مدیریتی، کاهش ارتباطات افقی و مواردی از این دست شود (گلستان هاشمی؛1392). نظر به اینکه خلاقیت در سازمانها هنوز نهادینه نشده و برای آن نیز تقاضاى مؤثری وجود ندارد و از طرفی تغییرات و تحولات فزاینده محیطی، برای ادامه حیات سازمانها راهی به جزء خلاقیت باقی نگذاشته است لذا شناخت و به کارگیری صحیح خلاقیت از اهمیت به سزایی برخوردار بوده و برای ارتقاء سطح آگاهی افراد از خلاقیت، سنجش و اندازه گیری آن موجب توسعه و بهبود استفاده از خلاقیت خواهد گردید. اغلب سازمانها و مدیران آنها نادانسته، به جای ایجاد زمینه ظهور و بروز و ارتقاء، خلاقیت کارکنان خود را سرکوب میکنند این امر از این لحاظ اهمیت دارد که اگر خلاقیت سرکوب شود، راه ایده های تازه بسته و در نتیجه سازمانها از دستیابی به توسعه باز خواهند ماند. هم چنین در بعضی مواقع بیشتر افراد نمیدانند چگونه میتوانند خلاقیت خود را افزایش دهند(صادقی مال امیری و رئیسی، 1389). خلاقیت ایجاد ترکیبی از راهحلها توسط افراد یا گروهها در یک روش جدید تعریف میشود. در واقع خلاقی شیوههایی از تفکر است که باعث تولید ایدههای جدید میشود(اولدهام.و کامینگ، 2013). در این تحقیق چهار بُعد برای سنجش خلاقیت در نظر گرفته شده است که عبارتند از: سیالی یا روانی، اصالت یا ابتکار، انعطاف پذیری و بسط (رشیدی و شهرآرای، 1392).
متغیرهای زیادی میتوانند در ایجاد و پرورش خلاقیت سازمانی نقش داشته باشند. یکی از این متغیرهای تاثیر گذار و مهم در ایجاد خلاقیت در سازمانها هوش هیجانی است(لی و همکاران، 2014). در واقع محققان استدلال کردهاند که هوش هیجانی میتواند عملکرد سازمانی را با توجه به خلاقیت کارکنان بهبود بخشد(سلیمان – الشیخ، 2007). هوش هیجانی شکلی از هوش اجتماعی است که شامل توانایی در کنترل احساسات و عواطف خود و دیگران و توانایی تمایز قائل شدن بین آنها و استفاده از این اطلاعات به عنوان راهنمایی برای فکر و عمل فرد تعریف میشود(چرنیس، 2014). به عقیده لی و همکاران(2014) تبادل رهبر- پیرو یکی از متغیرهایی است که میتواند ارتباط بین هوش هیجانی و خلاقیت را تعدیل کند(لی و همکاران، 2014).
به عبارتی تئوری رابطه رهبر- عضو که در ابتدا توسط گراین، دنزرو و هاگا(1975) مطرح شد میگوید که یک رهبر الگوی رابطهای یا مبادلهای یگانه و منحصر به فردی را با هر یک از زیردستان ایجاد میکند. فرض اصلی این تئوری این است که رهبران رابطه همگانی یگانهای را با هر زیردست شکل نمیدهند؛ بلکه در عوض، همان طور که دو گروه در فرایند ایجاد نقشِ متقابل مشارکت میکنند، رهبران روابط جداگانهای با هر زیردست ایجاد میکند(جواهری کامل،1391).
عدم خلاقیت کارکنان اداره کل حمل و نقل و پایانه ها میتواند در کاهش کارایی و عملکرد و کاهش کیفیت خدمات این اداره موثر واقع شود؛ هرچه کارکنان از خلاقیت بیشتری برخوردار باشند به واقع تسریع در انجام حمل و نقل را بدنبال خواهد داشت که یکی از مهمترین موضوعات در این اداره میباشد. با توجه به مطالب ارائه شده سوال تحقیق بر این اساس مطرح میشود که آیا مبادله رهبر – عضو ارتباط بین هوش هیجانی با خلاقیت کارکنان اداره کل حمل و نقل و پایانه های استان گیلان را تعدیل میکند؟
1-3) ضرورت و اهمیت تحقیق
در سالهای اخیر سازمانها دستخوش تغییر و تحولات زیادی شده اند. این تغییر و تحولات نتیجه طرح و اندیشههای تازه و نویی است که اصطلاحاً آن را خلاقیت و نوآوری مینامند. (شجاعی، 1387). مسائل امروز سازمانها با راه حلهای دیروز حل شدنی نیست و پیش بینی آینده، مشکلات آتی را حل نمیکند، بلکه باید برای پیش سازی آینده اقدام کرد. امروزه سازمانها نمی توانند با دل بستن به توان بالای تولیدی و اجرای چند طرح خلاقانه بر رقبای کوچک، منعطف، نوآور و فرصت گرا و کم هزینه غالب آیند. آنها باید شرایطی را فراهم کنند تا استعداد و خلاقیت کارکنان بارور شده و همه آنان روحیه کارآفرینی پیدا کرده و بتوانند به راحتی، مستمر و به طور فردی یا