(در فایل دانلودی نام نویسنده و استاد راهنما موجود است)

 

 

 

 

 

چکیده                                                                                                                                       1

 

فصل اول: کلیات پژوهش

 

1-1- مقدمه                                                                                                                          3

 

1-2- عنوان تحقیق                                                                                                         5

 

1-3- بیان مسئله                                                                                                            5

 

1-4- اهمیت و ضرورت تحقیق                                                                                   8

 

1-5- اهداف تحقیق                                                                                                         9

 

1-5-1- اهداف کلی                                                                                                      9

 

1-5-2- اهداف جزئی                                                                                                   9

 

1-6- سؤالات تحقیق                                                                                                       11

 

1-6-1- سؤالات اصلی                                                                                                11

 

1-6-2- سؤالات فرعی                                                                                                11

 

1-6- قلمرو تحقیق                                                                                                       14

 

1-6-1- قلمرو مکانی تحقیق                                                                             14

 

1-6-2- قلمرو زمانی تحقیق                                                                             14

 

1-6-3- قلمرو موضوعی تحقیق                                                                          14

 

1-7- تعریف واژه ها                                                                                                 14

 

1-7-1- تعاریف نظری                                                                                              14

 

1-7-2- تعاریف عملیاتی                                                                                     16

 

1-8- نوع متغیرها                                                                                                       18

 

فصل دوم: ادبیات پژوهش

 

مقدمه                                                                                                                                    20

 

2-1- معنویت محیط کار                                                                                            21

 

2-1-1- مقدمه                                                                                                              21

 

2-1-2- معنویت                                                                                                           21

 

2-1-2-1- تعریف معنویت                                                                                  21

 

2-1-2-2- مفهوم معنویت                                                                                  22

 

2-1-2-3- انواع معنویت                                                                                  23

 

2-1-2-4- دین و معنویت                                                                                  23

 

2-1-3- معنویت در محیط کار                                                                          24

 

2-1-3-1- تعریف معنویت در محیط کار                                                 24

 

2-1-3-2- دیدگاه های معنویت در محیط کار                                      25

 

2-1-3-2-1- دیدگاه کریشناکومار و نک                                           25

 

2-1-3-2-2- دیدگاه دنیس و همکاران                                                26

 

2-1-3-2-3- دیدگاه کینجرسکی و اسکرپینگ                                   28

 

2-1-3-3- سطوح معنویت در سازمان                                                         28

 

2-1-3-4- جایگاه معنویت سازمانی در پژوهش ها                        32

 

2-1-3-5- گرایش های دینی و معنوی در کار و سازمان           35

 

2-1-3-6- علل علاقه مردم به معنویت در محیط کار                   35

 

2-1-3-7- ترویج و کاربرد معنویت در محیط کار                        36

 

2-1-3-8- ویژگی های معنویت در کار و محیط کار                      37

 

2-1-3-9- اهمیت و مزایای معنویت در محیط های کاری           38

 

2-1-3-10- مدرسه با روح (روح بخش)                                                    40

 

2-2- فرسودگی شغلی                                                                                                    43

 

2-2-1- مقدمه                                                                                                              43

 

2-2-2- تعریف فرسودگی شغلی                                                                          43

 

2-2-3- تاریخچه فرسودگی شغلی                                                                     44

 

2-2-4- دیدگاه های فرسودگی شغلی                                                             45

 

2-2-4-1- فرسودگی به عنوان یک سندرم روانشناختی                45

 

2-2-4-2- فرسودگی شغلی به عنوان یک بحران هویتی (وجودی)    45

 

2-2-4-3- فرسودگی شغلی از دیدگاه جامعهشناختی                      45

 

2-2-5- مؤلفه های فرسودگی شغلی از دیدگاه مسلچ                      45

 

2-2-5-1- خستگی یا ازمحلال عاطفی                                                         45

 

2-2-5-2- مسخ شخصیتی یا ازخودبیگانگی                                            46

 

2-2-5-3- کاهش میل به تحقق یافتن شخصیت                                      46

 

2-2-6- پژوهش های مربوط به فرسودگی شغلی                                       47

 

2-2-7- علائم فرسودگی شغلی                                                                             47

 

2-2-8- مراحل شکل گیری فرسودگی شغلی                                                  48

 

2-2-8-1- مرحله ماه عسل                                                                               48

 

2-2-8-2- عدم انرژی                                                                                          49

 

2-2-8-3- آغاز نشانه های مزمن فرسودگی                                         49

 

2-2-8-4- بحران                                                                                                     49

 

2-2-8-5- مرحله به بن بست رسیدن                                                         49

 

2-2-9- عوامل مؤثر بر فرسودگی شغلی                                                    49

 

2-2-9-1- عوامل مؤثر بر فرسودگی شغلی از دیدگاه پاریک 49

 

2-2-9-2- عوامل مؤثر بر فرسودگی شغلی از دیدگاه پوتر  50

 

2-2-9-3- عوامل مؤثر بر فرسودگی شغلی از دیدگاه مسلچ و لیتر     50

 

2-2-9-4- عوامل مؤثر بر فرسودگی شغلی از دیدگاه رزنبرگ 51

 

2-2-10- راه های مقابله با فرسودگی شغلی                                       51

 

2-2-11- ابزار سنجش فرسودگی شغلی                                                          52

 

2-3- رضایت شغلی                                                                                                         53

 

2-3-1- مقدمه                                                                                                              53

 

2-3-2- تعریف رضایت شغلی                                                                                53

 

2-3-3- رویکردهای رضایت شغلی                                                                     55

 

2-3-4- نظریه های رضایت شغلی                                                                     56

 

2-3-4-1- نظریه امید و انتظار (دیوید نادلر، اوارد ای. لالر)     56

 

2-3-4-2- نظریه بریل                                                                                        56

 

2-3-4-3- نظریه نیازها                                                                                  56

 

2-3-4-4- نظریه دوعاملی/ نظریه بهداشت- انگیزش (فردریک هرزبرگ)         57

 

2-3-4-5- نظریه نقش                                                                                          58

 

2-3-4-6- نظریه گینزبرگ                                                                               58

 

2-3-4-7- نظریه لوسان و شن                                                                       58

 

2-3-5- مدل های رضایت شغلی                                                                          59

 

2-3-5-1- مدل فرات و استارک                                                                    59

 

2-3-5-2- مدل رضایت شغلی مقیمی                                                            61

 

2-3-6- ارزیابی رضایت شغلی                                                                          61

 

2-3-7- مقیاس های رضایت شغلی                                                                     62

 

2-3-7-1- شاخص توصیفی شغل                                                                          62

 

2-3-7-2- پرسشنامه رضایت شغلی مینه سوتا (ام اس کیو)  63

 

2-3-7-3- مقیاس مجموعه شغل                                                                       64

 

2-3-8- اهمیت رضایت شغلی                                                                                65

 

2-3-9- پیش زمینه های رضایت شغلی                                                          65

 

2-3-9-1- پیشینه های محیطی رضایت شغلی                                         66

 

2-3-9-1-1- ویژگی های شغل                                                                      66

 

2-3-9-1-2- دستمزد                                                                                          67

 

2-3-9-1-3- عدالت                                                                                            67

 

2-3-9-2- پیشینه های فردی در رضایت شغلی                                   68

 

2-3-10- عوامل مؤثر بر رضایت شغلی                                                       68

 

2-3-11- علل عدم رضایت شغلی                                                                        71

 

2-3-12- رضایت شغلی و عملکرد شغلی                                                       71

 

2-3-12-1- تأثیر رضایت شغلی بر عملکرد ضعیف است                71

 

2-3-12-2- رضایت شغلی غیرمستقیم منجر به عملکرد بهتر می شود     71

 

2-3-12-3- عملکرد بهتر، منجر به افزایش رضایت شغلی می گردد        72

 

2-3-12-4- بین رضایت شغلی و عملکرد رابطه متقابل وجود دارد        72

 

(در فایل دانلودی نام نویسنده و استاد راهنما موجود است)

 

 

 

 

 

 

 

پژوهش حاضر به ارزیابی کیفیت برنامه های درسی  رشته علوم تربیتی (گرایش مدیریت وبرنامه ریزی آموزشی) در مقطع کارشناسی از دیدگاه دانشجویان واعضای هیات علمی دانشگاه های دولتی شهر تهران در سال تحصیلی 90-89 پرداخته است.برای دستیابی به هدف پژوهشی این سوال مطرح است که کیفیت برنامه های درسی رشته مدیریت وبرنامه ریزی آموزشی با توجه به عناصر نه گانه فرانسیس کلاین از چه میزان مطلوبیتی برخوردار است؟ تحقیق حاضر از نوع پژوهش های توصیفی- پیمایشی می باشد.در جمع آوری اطلاعات از ابزار اندازه گیری پرسشنامه استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش شامل دو گروه :

 

الف. اعضای هیات علمی رشته مدیریت وبرنامه ریزی آموزشی

 

ب. دانشجویان سال آخر مقطع کارشناسی رشته مدیریت وبرنامه ریزی آموزشی

 

برای نمونه گیری در این پژوهش از جدول کرجسی ومورگان(1970) استفاده شده است.برای تجزیه وتحلیل اطلاعات   پرسشنامه از روش های  آماری توصیفی واستنباطی استفاده شده است.

 

نتایج تحقیق در عناصر مورد ارزیابی نشان داد که اساتید عناصر(فعالیت های یادگیری،روش های تدریس،زمان،مواد ومنابع،گروهبندی،مکان وارزشیابی را در سطح نسبتا مطلوب وعناصر هدف ومحتوا را نامطلوب ارزیابی کردند در حالیکه دانشجویان تنها عنصر زمان را نسبتا مطلوب ارزیابی نموده وهشت عنصر دیگررا نامطلوب ارزیابی کردند.همچنین بین نظرات اساتید ودانشجویان درعناصر(راهبردهای تدریس،زمان،مواد ومنابع،مکان وارزشیابی)تفاوت معنی داری وجود داشت.

 

واژگان کلیدی :ارزیابی،کیفیت،برنامه درسی،مدیریت وبرنامه ریزی آموزشی،آموزش عالی

 

فهرست مطالب

 

عنوان                                                                                                                        صفحه                                                                                                                                                                                                                                                                         

 

فصل اول : طرح پژوهش

 

مقدمه ——————————————————————– 2

 

بیان مساله ——————————————– 3

 

اهمیت و ضرورت تحقیق—–——————————— 7

 

هدف های تحقیق ———————————————————–  8

 

سؤال های تحقیق———————————————————— 9

 

تعاریف مفهومی وعملیاتی —————————————————– 11

 

فصل دوم:مبانی نظری و پیشینه تحقیق

 

مبانی نظری

 

آموزش عالی ————————————————————————  16

 

وظایف واهداف عمده آموزش عالی ———————————————- 17

 

تاریخچه آموزش عالی ——————————————————–19

 

رشته علوم تربیتی گرایش مدیریت و برنامه ­ریزی آموزشی ————————————–20

 

 

 

تاریخچه وسیر تحول رشته مدیریت آموزشی ———————————————–  20

 

رابطه رشته مدیریت آموزشی با سایر رشته­ها ————————————————  21

 

مدیریت آموزشی در ایران ————————————————————–22

 

مبانی نظری برنامه­ درسی —————————————————————–24

 

روند تحولات برنامه­ درسی —————————————————————24

 

مفهوم برنامه درسی ——————————————————————– 27

 

عناصر برنامه درسی ——————————————————————- 31

 

عناصر نه گانه———————————————————————— 33

 

ملاک های تعیین اهداف ————————————————————— 35

 

ضرورت تدوین اهداف آموزشی ——————————————————– 36

 

منابع تعیین اهداف ——————————————————————– 36

 

ملاک های انتخاب محتوا ————————————————————- 37

 

ملاک های انتخاب روش های تدریس ————————————————— 41

 

رابطه عناصر برنامه­ درسی ————————————————————– 46

 

برنامه درسی در آموزش عالی ———————————————————- 47

 

اهداف  برنامه­ درسی در آموزش عالی ————————————————— 48

 

سطوح برنامه ­های درسی در آموزش عالی ———————————————— 49

 

مبانی نظری کیفیت

 

 

 

تعاریف کیفیت —————————————————————— — 51

 

کیفیت در آموزش عالی ————————————————————— 54

 

مبانی نظری ارزیابی

 

مفهوم ارزیابی ————————————————————————-58

 

پیشینه ارزشیابی آموزشی ————————————————————– – 59

 

اهداف و نقش های ارزیابی ———————————————————— – 60

 

مفهوم ارزیابی برنامه درسی ————————————————————  63

 

ارزیابی درونی ———————————————————————- 63

 

ویژگی های ارزیابی درونی ———————————————————— 65

 

تاریخچه کوتاهی از تحولات ارزشیابی برنامه­ درسی —————————————– 65

 

الگوهای ارزیابی ——————————————————————— 66

 

ارزشیابی کیفیت برنامه­ درسی ———————————————————–72

 

نقش ارزشیابی برنامه درسی در بهبود کیفیت برنامه های آموزش عالی ————————– 72

 

چالش‌ها و موانع ارزیابی کیفیت در ایران ————————————————- 77

 

پیشینه پژوهش

 

پژوهش های داخلی —————————————————————– 79

 

پژوهش های خارجی —————————————————————- 85

 

خلاصه دانش ومطالعات موجود درباره موضوع وارائه چارچوب نظری تحقیق ——————-89

 

 

 

فصل سوم: روش شناسی تحقیق

 

روش انجام پژوهش —————————————————————— 94

 

جامعه ونمونه آماری ——————————————————————94

 

نمونه پژوهش ———————————————————————– 95

 

ابزار پژوهش———————————————————————— 96

 

ویژگی های فنی ابزار —————————————————————- 97

 

شیوه تحلیل داده ها —————————————————————– 97

 

فصل چهارم: یافته های تحقیق

 

یافته های جمعیت شناختی تحقیق ——————————————————- 100

 

بررسی سوال شماره یک پژوهش ——————————————————- 104

 

بررسی سوال شماره دو پژوهش ——————————————————– 107

 

بررسی سوال شماره سه پژوهش ——————————————————– 110

 

بررسی سوال شماره چهار پژوهش —————————————————— 114

 

بررسی سوال شماره پنج پژوهش ——————————————————- 116

 

بررسی سوال شماره شش پژوهش —————————————————— 119

 

بررسی سوال شماره هفت پژوهش —————————————————— 122

 

بررسی سوال شماره هشت پژوهش —————————————————— 124

 

 

 

بررسی سوال شماره نه پژوهش ——————————————————–127

 

توصیف و تحلیل پرسشهای باز پاسخ ————————————————— 132

 

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

 

خلاصه یافته ها

 

سوال اول پژوهش —————————————————————— 135

 

سوال دوم  پژوهش —————————————————————– 136

 

سوال  سوم پژوهش —————————————————————– 138

 

سوال چهارم  پژوهش ————————————————————— 139

 

سوال پنجم پژوهش —————————————————————– 140

 

سوال ششم پژوهش —————————————————————– 142

 

سوال هفتم پژوهش—————————————————————— 143

 

سوال هشتم پژوهش—————————————————————– 144

 

سوال نهم  پژوهش—————————————————————— 145

 

بحث—————————————————————————– 147

 

محدودیت های پژوهشی————————————————————- 149

 

پیشنهادات تحقیق——————————————————————- 149

 

پیشنهاد های پژوهشی—————————————————————-151

 

فهرست منابع  ———————————————————————152

 

منابع فارسی————————————————————-152

 

منابع انگلیسی———————————————————-163

 

پیوست ها———————————————————————–

 

(در فایل دانلودی نام نویسنده و استاد راهنما موجود است)

 

چکیده:

 

این پژوهش با هدف سنجش امکانات موجود در کتابخانه مرکزی دانشگاه علوم پزشکی همدان، اعم از منابع اطلاعاتی و امکانات موجود جهت ارائه خدمات اشاعه گزینشی اطلاعات از طریق پست الکترونیکی به اعضای هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی همدان، انجام گردید. سیستم «اشاعه گزینشی اطلاعات» سیستمی است که با آگاهی از علایق موضوعی کاربران به صورت تمام خودکار می تواند کلیه پایگاه های اطلاعاتی موجود در مرکز اطلاع رسانی را پس از هر بار روزآمد شدن جستجو کرده و مدارک مرتبط با نیاز اطلاعاتی کاربران را به پست الکترونیکی آنها ارسال کنند. روش این پژوهش به صورت پیمایشی-توصیفی است و ابزارهای گردآوری داده ها برای شمارش منابع موجود در کتابخانه مرکزی به روش مشاهده و جهت جمع آوری اطلاعات از اعضای هیات علمی از ابزار پرسشنامه استفاده شد. جامعه پژوهش عبارت بودند از کلیه منابع چاپی و غیرچاپی کتابخانه مرکزی دانشگاه علوم پزشکی همدان ، کلیه اعضای هیات علمی تمام وقت با مدرک کارشناسی ارشد و بالاتر که به عنوان مربی، استادیار، دانشیار، استاد و در دانشگاه علوم پزشکی همدان مشغول به تدریس هستند که تعداد آنها 250 نفر می باشد و پرسشنامه در بین آنها توزیع گردید که از این تعداد فقط 150 نفر به پرسشنامه پاسخ دادند. یافته های تحقیق حاکی از آن است که امکان بازیابی مقالات مجلات فارسی از سال 1377 به صورت تمام متن وجود دارد و نیز اطلاعات کتابشناختی کل کتابهای لاتین، تمام پایگاه های اطلاعاتی تمام متن که دانشگاه علوم پزشکی آنها را خریداری نموده از طریق سایت کتابخانه مرکزی دانشگاه علوم پزشکی همدان قابل جستجو و بازیابی می باشند. کل اعضای هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی همدان برای بازیابی اطلاعات مورد نیاز خود از اینترنت استفاده می کنند و 99% نیز دارای پست الکترونیکی هستند، 7/30% از جامعه پژوهش درگذشته از خدمات اشاعه گزینشی اطلاعات استفاده کرده اند و 3/35% نیز مایل به ساخت پروفایل پژوهشی و دریافت اطلاعات به صورت تمام خودکار می باشند، در این راستا 3/69% از اعضای هیات علمی ترجیح می دهند که ابتدا چکیده و اطلاعات کتابشناختی منابع بازیابی شده را دریافت و مطالعه کنند و سپس اصل منابع مرتبط را درخواست نمایند. با در نظر گرفتن یافته های پژوهش و تمایلات اعضای هیات علمی و نیز منابع اطلاعاتی و پایگاه های اطلاعاتی موجود در کتابخانه مرکزی، امکان برقراری سیستم ارسال خودکار اطلاعات جهت ارائه خدمات اشاعه گزینشی اطلاعات  فراهم می باشد.

 

 

 

واژه های کلیدی:   امکان سنجی، اشاعه گزینشی اطلاعات، اعضاءهیات علمی

 

 

 

فصل اول: کلیات تحقیق

 

1-1- مقدمه 2

 

1-2- بیان مسأله . 3

 

   1-2-1 تعریف عملیاتی. 4

 

   1-3- اهمیت و ضرورت پژوهش . 4

 

1-4 – اهداف . 4

 

   1-4-1 هدف کلی. 4   

 

   1-4-2 اهداف ویژه . 5

 

1-5- پرسش های اساسی پژوهش. 5

 

1-6 متغیرهای اساسی پژوهش. 6

 

فصل دوم: مروری بر ادبیات تحقیق و پیشینه تحقیق

 

2-1- اشاعه اطلاعات 8

 

    2-1-1 مقدمه . 8

 

    2-1-2 کتابخانه مرکزی دانشگاه علوم پزشکی همدان  .9

 

    2-1-3 تعریف اشاعه اطلاعات .10

 

    2-1-4 ضرورت و اصول اشاعه اطلاعات 11

 

    2-1-5  انواع بهره گیران از خدمات اطلاعاتی 13

 

   2-1-6  تحقق خدمات اشاعه . 15

 

      2-1-6-1 انواع خدمات اشاعه اطلاعات بر اساس منابع اطلاعاتی 16

 

             2-1-6-1-1  خدمات اشاعه مشاوره ای. 16

 

             2-1-6-1-2  خدمات میز امانت. 17

 

             2-1-6-1-3  امانت بین کتابخانه ای. 18

 

             2-1-6-1-4  امانت مجلات 18

 

             2-1-6-1-5  تهیه کپی 19

 

             2-1-6-1-6 انتقال از راه دور. 20

 

      2-1-6-2  اشاعه منابع اطلاعاتی ردیف دوم. 20   

 

             2-1-6-2-1 خدمات ارجاعی. 20

 

             2-1-6-2-2 خدمات آگاهی رسانی جاری 21

 

             2-1-6-2-3  فهرست سفارشات. 21   

 

             2-1-6-2-4  بولتن فهرست مندرجات 22

 

             2-1-6-2-5  بولتن اطلاعات  کتابشناختی 22

 

             2-1-6-2-6  نمایه ها 22

 

             2-1-6-2-7 خدمات کاوش گذشته نگر. 23

 

             2-1-6-2-8  خدمات مرجع 23

 

             2-1-6-2-9 خدمات پاسخ گویی به سوالات. 24

 

             2 -1-6-2-10 بانک داده ها. 24   

 

             2-1-6-2-11 تحلیل اطلاعات 25

 

             2-1-6-2-12 تثبیت اطلاعات 25   

 

             2-1-6-2-13 ارزیابی اطلاعات 25

 

             2-1-6-2-14 بسته بندی دوباره اطلاعات. 26

 

      2-1-6-3 اشاعه منابع اطلاعاتی ردیف سوم 26

 

              2-1-6-3-1 خدمات ارتباطی. 26   

 

              2-1-6-3-2 اطلاعات خبری (اطلاعات صریح) 27

 

              2-1-6-3-3 اشاعه از طریق ارتباط مستقیم 27

 

              2-1-6-3-4 رسانه های گروهی. 28   

 

  2- 2   اشاعه گزینشی اطلاعات. 28

 

    2-2-1 مقدمه. 28

 

    2-2-2  ایجادپرونده 30

 

    2-2-3  مفهوم ربط 33

 

    2-2-4 بازیافت ناخواسته 34

 

    2-2-5  تطبیق دادن. 35

 

    2-2-6  اطلاع دهی. 36

 

    2-2-7 بازخورد. 36

 

    2-2-8 بازنگری و بهنگام کردن پرونده . 36   

 

    2-2-9  اجرا. 37

 

    2-2-10  سایر پالایشها 37

 

    2-2-11  انتقال و ذخیره داده ها 37

 

    2-2-12 جستجو توسط کاربر نهایی. 38

 

    2-2-13 مدیریت یکپارچه اطلاعات. .39

 

    2-2-14 خدمات اطلاعات پردازش شده40

 

    2-2-15 مثالی موفق از اشاعه گزینشی اطلاعات41

 

    2-2-16  تحویل اطلاعات43  

 

        2-2-16-1  اصول.43

 

        2-2-16-2  پست الکترونیک44

 

        2-2-16-3  ابزار گروهی، اینترنت، اینترانت، اکسترانت    .44

 

       2-2- 17 خدمات پشتیبانی. 48

 

       2-2-18 بازخورد بهره گیران و ارزیابی خدمات 48

 

       2-2-19 مشکلات اشاعه. 49

 

 2-3 پیشینه پژوهش. 50

 

    2 -3-1  پیشینه پژوهش در ایران. . 50

 

    2-3-2 پیشینه پژوهش در خارج از ایران. 52

 

 

 

فصل سوم: روش تحقیق

 

3-1- مقدمه . 61

 

3-2- روش انجام پژوهش 61

 

3-3- جامعه پژوهش 61

 

3-4- روش گردآوری و تجزیه تحلیل داده ها 62

 

3-5- محدودیتهای پژوهش. 62   

 

 

 

 

 

فصل چهارم:تجزیه و تحلیل داده ها

 

 

 

4-1- مقدمه 64

 

 4-2- تجزیه و تحلیل اطلاعات 64

 

         

 

فصل پنجم:نتیجه گیری و پیشنهادات

 

5-1-پاسخ به سوالات اصلی پژوهش96

 

5-2- بحث و نتیجه گیری 100

 

5-3- پیشنهادات پژوهش101

 

5-4- پیشنهادات برای پژوهش های آینده.101

 

منابع و مآخذ  

 

حیاتبخش ادعیه مفاتیح در حیطه تعلیم و تربیت برای مقابله با چالشهای موجود نیازمند است، اما متأسفانه تحقیقات منسجم و هدفمندی در جهت دستیابی به این مهم وجود ندارد. این تحقیق در تلاش است تا با بررسی برخی ویژگی­های خدا، انسان، دنیا و مرگ در ادعیه مفاتیح، آموزه­های تربیتی مربوط به هر­کدام را استخراج نماید تا افقی تازه به سوی محقّقین تربیت اسلامی گشوده گردد. در این تحقیق از روش توصیفی- تحلیلی استفاده شده است. به این طریق که اطّلاعات از طریق کتابخانه جمع­آوری گردیده، و پردازش آنها بوسیله استدلال و استنتاج انجام شده است. نتایج پژوهش نشان می­ دهند که متن ادعیه مفاتیح سرشار از معارفی است که در صدد شناساندن خدا، انسان، دنیا و مرگ به خوانندگان است. بدست آوردن بینش دربارۀ ویژگی­های این مبانی، آموزه­های تربیتی ذیقیمتی را به نظام آموزش و پرورش اسلامی ارائه خواهد داد.

 

واژگان کلیدی: آموزه، ادعیه، مفاتیح، خدا، انسان، دنیا و مرگ.

 

فهرست مطالب:

 

فصل اول: طرح مسئله

 

مقدّمه      1

 

بیان مسئله       7

 

هدف­های تحقیق     11

 

اهمّیّت و ضرورت انجام تحقیق       12

 

سؤال­های تحقیق     14

 

تعریف مفاهیم مطرح شده در سؤالات تحقیق  .   14

 

الف- تربیت       14

 

ب- آموزه­های تربیتی      15

 

ج- مفاتیح الجنان     15

 

د- دعا    .    16

 

پیشینه نظری و تجربی         16

 

الف- پیشینه نظری       16

 

پیشینه تجربی    .    20

 

ب- چکیده تحقیقات انجام شده در ایران   .    20

 

ج- چکیده تحقیقات انجام شده در خارج از ایران    .    22

 

روش اجرای تحقیق    .  22

 

الف- نوع تحقیق بر اساس طرح تحقیق و اهداف آن     .  22

 

ب- ابزار و روش جمع آوری داده ها       23

 

ج- منابع اطلاعاتی         23

 

د- روش تجزیه و تحلیل داده ها یا اطلاعات   .   23

 

فصل دوم: مبانی خداشناسی در مفاتیح و آموزه های تربیتی آن

 

مقدّمه    .  24

 

خداوند، مهربان است.    .  26

 

آموزه­های تربیتی     40

 

خداوند، حکیم است.        56

 

آموزه­های تربیتی          60

 

خداوند، پوشاننده خطاست.   .       77

 

آموزه­های تربیتی            79

 

خداوند، هدایت کننده است.    .        86

 

هدایت عمومی یا تکوینی .          86
 

هدایت تشریعی           86
 

هدایت توفیقی            86
 

هدایت در آخرت به سوی بهشت و وصول به مطلوب .       86
آموزه­های تربیتی         88

 

فصل سوم: مبانی انسان شناسی در مفاتیح و آموزه­های تربیتی آن

 

مقدّمه         91

 

انسان، حریص است.    .     94

 

آموزه­های تربیتی      .     102

 

انسان، ممکن الخطاست.        111

 

آموزه­های تربیتی        119

 

انسان، ضعیف است.    .   121

 

آموزه­های تربیتی       122

 

فصل چهارم: مبانی دنیا شناسی در مفاتیح و آموزه­های تربیتی آن

 

مقدّمه    .   125

 

دنیا، آفریدۀ خداست.        128

 

آموزه­های تربیتی       141

 

دنیا، فریبکار است.    .     147

 

آموزه­های تربیتی   .    149

 

دنیا، زودگذر است.   . 154

 

آموزه­های تربیتی    159

 

دنیا، محل سختی­هاست.      164

 

آموزه­های تربیتی    170

 

فصل پنجم: مبانی مرگ شناسی در مفاتیح و آموزه های تربیتی آن

 

مقدّمه     .  174

 

مرگ، حقیقت است.      177

 

آموزه­های تربیتی    .   184

 

نحوۀ مرگ، عین نحوۀ زندگی است.       189

 

آموزه­های تربیتی       195

 

فصل ششم: نتیجه­گیری     198

 

محدودیّت­های محقّق .   201

 

محدودیتّ­های تحقیق    202

 

پیشنهادات  .  202

 

فهرست منابع  .   203

 

منابع فارسی    .  203

 

منابع عربی   .   213

 

 فصل اول

 

طرح مسئله

 

مقدّمه:

 

«هم دعـــــــا از تو اجابت هــم ز تو ایمــنی از تو مهـــــابت هــم ز تو

 

جز تو پیش کی بر آرد بنده دســـت  هم دعا و هم اجابت از تـــوسـت»

 

                                    (مولوی، 1388)

 

انسان در اعماق وجود خویش در می یابد که نیازمند تضرّع و ناله به سوی قدرتی نامتناهی است تا به زبان فطرت خود، خالق خویش را بخواند و نیاز خود را به سوی بی نیاز مطلق بیاورد و از او استمداد طلبد. خلجی مترجم صحیفه سجّادیه (1380) در این باره می­گوید: «دعا، به معنای خواندن خداوند و خواستن از او، یکی از امور قطعی و دستورهای حتمی در ادیان توحیدی است» (ص 14). امام سجّاد علیه السلام (1380) می فرمایند: «و باز فرمودی: «مرا بخوانید شما را پاسخ می­گویم، آنان که از بندگی من سر برتابند، خوار به دوزخ درآیند»[1]. پس خواندن خود را عبادت، و ترکَش را کبرورزی نامیدی، و بر ترک آن به درآمدن به دوزخ، همراه با خواری تهدید کردی» (دعای 45 صحیفه سجادیه). «فَإِنَّکَ أَمَرْتَنِی بِالدُّعَاءِ وَ تَکَفَّلْتَ لِی بِالْإِجَابَهِ، زیرا تو خود دستور دعایم دادی و اجابت آن را نیز برایم به عهده گرفتی » (اعمال مخصوص شب اول ماه رمضان، ص779).

 

 در آیه شریفه 60 سوره مبارکه مؤمن (غافر) در قسمت اوّل خداوند انسان را دعوت به دعا می نماید و در ادامه می فرماید کسانی که از «عبادت» من سر برتابند.؛ از این آیه می­توان استدلال نمود که مغز و جان عبادت و پرستش، دعاست.[2] یعنی کسی که عزم رسیدن به هدف اصلی آفرینش خود «عبودیت» را دارد، «دعا» از مهمترین و بلکه تنها راه «عبد شدن» است. دعا اکسیری گرانبها در اعماق جان آدمی است که با فطرت او سرشته گردیده است. «انسان دعایی غریزی و درخواستی فطری دارد که با زبان فطرتش از پروردگارش حاجت می خواهد» (موسوی همدانی، 1387 الف، ص 47). فقر ذاتی انسان، او را به دعا وا می دارد و بهترین دلیل بر عرضه حاجت به سوی وجود مطلق، همان احساس عجز و ناتوانی در برابر قدرت کامل است.

 

 دعا، هم یک نیاز ذاتی است و هم راهی برای برآورده شدن نیازها، و هم طریقی برای محو فلاکتهاست. دعای غریزی و فطری را همه موجودات عالم فریاد می کنند: «یَسْأَلُهُ مَن فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأرْضِ کُلَّ یَوْمٍ هُوَ فِی شَأنٍ[3]» (رحمن: 29)؛ «همه کسانی که در آسمانها و زمینند از او درخواست می‏کنند، و او همه روزه مشغول کاری نو است‏» (تفسیر المیزان، ج19، ص154) و انسان که اشرف مخلوقات است به نحو برتر، دعا را با زبان فطرت خود بیان می نماید و به حضرت باریتعالی عرض حاجت می کند: «اللّهم . فَإِلَیْکَ عَجَّتِ الْأَصْوَاتُ بِصُنُوفِ اللُّغَات، خدایا . صداها با انواع مختلف لغاتشان (و هر کس به زبانی ناله اش) بسوی تو بلند است» (دعای عرفه،ص875). خداوند اجابت دعا را بی­قید و شرط قرار داده (بقره: 186) به شرط آنکه دعا، دعای حقیقی باشد و دعا کننده از زبان فطرت خود ـ که هیچگاه دروغ نمی گوید ـ دعا کند. ارکان اصلی دعا از نظر علامه طباطبایی (ره) (1387الف) اخلاص در دعا، مطابقت قلب و زبان، بریدگی از اسباب ظاهری و توسّل به خدای تعالی است و آدابی از قبیل خوف و طمع، رغبت و رهبت، خشوع و تضرّع، اصرار، ذکر، عمل صالح، ایمان و ادب حضور باعث می شودکه دعا، نیایش حقیقی شود و بی قید و شرط به استجابت برسد و این آداب و مقدمات وسایلی برای پرورش و تربیت روح انسان است. دعا به صورت دعای فطری و دعای زبانی صورت می گیرد. دعای فطری نیازی به تعلیم ندارد؛ چون پروردگار عالم آن را با سرشت آدمی تنیده است. «زبان دعا زبان مشترک آدمیان است و منشأ فطری دارد و می تواند محور وحدت انسان ها و بستر گفتگوی تمدنها و ادیان قرار گیرد» (سلمانپور، 1384، ص 38). هر انسانی نیز، می تواند به هر زبان و لهجه ای و با هر محتوایی که مطابق با دعای فطری اوست، به زبان، «دعا» گوید.

 

 ائمه طاهرین علیهم السلام به عنوان انسان هایی که به کمال رسیده اند، در این زمینه دعاهایی را به انسان ها تعلیم فرمودند که نه تنها با زبان غریزه آنها هم­نواست، بلکه متون آموزشی متقنی را برای انسان به ارمغان آورده اند. « نکته بارزی که با کمی تدبّر در ادعیه اسلامی موجود در کتب دعا . جلوه می کند این است که دعاهای ائمه علیهم السلام تنها دعا نیست بل متن درس اسلام­شناسی است، متن درس برای عقاید اسلامی، احکام، اخلاق و درس زندگی و آداب معاشرت، آداب جهاد و . می باشد و چه نیکو درسهایی که معلمان آنها ائمه سلام الله علیهم اجمعین باشد» (برازش، 1368، ص48). با توجه به نکات ذکر شده ـ که «الدّعاءُ مُخُّ العِبادهِ» (مجلسی،1404ق ب، ص 300) « دعا مغز و جان‏ عبادت است» (غفاری ساروی، 1375، ص334) ـ و اینکه هدف نهایی آفرینش انسان «عبودیت» (باقری، 1387) و «هدایت متربی به سیر الی الله و قرب به خداست» (صاحبدل، 1388)؛ و با توجه به اینکه ائمه اطهار علیهم السلام منابع اصیلی از معارف الهی را به انسان تعلیم فرموده اند، پس می توان اینگونه نتیجه­گیری کرد که بررسی ادعیه ائمه اطهار علیهم السلام و تعمّق در آن، می تواند نکات ظریف و دقیقی را در طریق تربیت انسان و «عبودیت» به بشر تعلیم دهد.

 

در فرهنگ تشیع، اهمیت بسیار به مسئله نیایش داده شده است و شرط لازم و ضروری رسیدن به کمال واقعی انسان، دعا معرفی شده است (کلباسی، 1362). از سوی دیگر رسیدن به کمال مطلوب انسانیت، جز با پرورش قوای فطری و درونی او امکان­پذیر نخواهد بود و «عبودیت» جز از راه «تربیت» میسّر نمی­ شود. از همه اینها این نتیجه را می توان اخذ نمود که از مضامین ادعیه در جهت تربیت انسان سود بسیاری می توان جُست و تعمّق در ادعیه باعث دریافت معارف ارزشمندی در باب تربیت خواهد گردید.

 

در طول تاریخ، انسان به عنوان موجودی دارای اندیشه، همواره در پی کشف مجهولات ذهنی خود بوده است. او در ورای زندگی مادی خویش، با سؤالاتی روبرو می شود که پاسخ به آنها برای او حیاتی به نظر می رسد. پاسخ صحیح به سؤالات ذهن او، باعث ترجیح و تعیین گزینه های خاص در زندگی و جهت­گیری او در مسیری معین می گردد. موجود چند ساحتی «انسان» برای پرورش ابعاد گوناگون وجود خود نظیر جسم، عقل، عاطفه، اخلاق، معنویت و . باید چارچوبی در ذهن خود بسازد و از فلسفه ای پیروی نماید. «می توان فلسفه را نوعی دانش جامع و ژرف قلمداد کرد که آدمی می تواند نسبت به اشیا و امور و نحوه انجام کارها به دست آورد، به طوری که اینچنین دانشی می تواند سبب گردد انسان امور عالم را آنگونه که هستند ببیند و کارها را آن گونه که باید انجام دهد» (علوی، 1386، ص 17). نگاه جامع و ژرف به همه جوانب زندگی سبب می شود که بصیرتی در فرد ایجاد گردد و کارها را آنگونه که باید، انجام بدهد. در قرآن کریم، خداوند متعال به کَرّات انسان را به فیلسوفانه نگریستن دعوت می نماید (نساء: 86) و از پیروی کورکورانه از روشها منع می نماید (مائده: 104). مفاتیح الجنان تألیفی از ادعیه و زیارات منقول از ائمه­اطهار علیهم السلام می باشد که معارف زلال وحی را به نسل امروز منتقل می نماید. در صورتی که «تدبّر» به جای سطحی نگریستن به ادعیه و زیارات قرار گیرد، مسلمین به گنجی عظیم دست خواهند یافت که هر چه بیشتر استخراج گردد، معادن جدیدتری کشف خواهد شد.

 

 شریعتی (1387) یکی از عناصری که دعای اسلامی را تشکیل می دهند را عنصر فکری می­داند: «عنصر فکری یعنی این که تمام متن دعای اسلامی از اول تا آخر . درباره خداشناسی، انسان شناسی، اصول اخلاقی و اصول اجتماعی و حقوق افراد نسبت به هم و طبقات نسبت به هم و بیان ایده­آل های بشری و همچنین بیان ترس و گریز از خطرها و پستی های اجتماعی و فردی و اخلاقی است» (ص83).

 

قرآن و اهل بیت دو ثقل مهم دین الهی اسلام می باشند که هر کدام با دیگری تفسیر می گردد و هر دو با هم اصول اعتقادی و عملی انسان را ترسیم می نمایند و غفلت

 

چکیده

 

پژوهش حاضر با  انتخاب داستانهایی از متون ادب فارسی  اقدام به طراحی وارائه الگو جهت آموزش فلسفه به کودکان نموده است .تحقیق با روش تحلیل محتوی کیفی  از نوع تأملی یا فکری به انجام رسیده ودر این جهت  سوابق نظری و پژوهشی برنامه فلسفه به کودکان بررسی گردید و با عنایت به دیدگاه صاحب نظران  و نویسندگان ادبیات کودک ونوجوان ،بیست داستان ازبین متون ادب فارسی شامل “شاهنامه ،گلستان و بوستان ،الهی نامه و منطق الطیر ،مثنوی ،کشکول ” انتخاب گردیدو جهت هر نمونه داستان  الگویی بر اساس اهداف ،محتوی ،روش وشیوه ارزشیابی برنامه  مذکور  طراحی شد ، سپس چگونگی استفاده از  اهداف برنامه آموزش فلسفه به  کودکان شامل :” استدلال ،کاوشگری ،قضاوت و ارزشیابی ،تفکر ومنش تفکر “در داستانهای مذکور مورد تحلیل قرار گرفت، در این راستا یافته های پژوهش دلالت دارد بر آنکه نقش داستان در برنامه حائز  اهمیت است و کودکان از این طریق به تفکر و سؤال کردن تشویق می شوندولیکن صاحب نظران در کشورهای مختلف براستفاده از داستانهایی از فرهنگ ملی  تأکید دارند و دیگر آنکه  با عنایت به دیدگاه اندیشمندان معاصر ،حکماء الهی در این متون با  تسلط کامل بر علوم عقلی ونقلی، تؤامان حکمت نظری وعملی  وبه عبارتی هم اندیشه وعمل  را ،در  داستان وحکایات  ،جهت تکامل وتعالی انسان  برمبنای خدامحوری بکار گرفته اند. ضمن تحلیل محتوای داستانها محرز گردید، استفاده از آنها  درحوزه اهداف فلسفه به کودکان میسر   بوده وچه بسا الگوی مطروحه راهگشای ورود همه کودکان جهان به حکت متعالیه اسلام  باشد .انشاءالله .

 

کلمات کلیدی:

 

داستان ، آموزش فلسفه به کودکان،متون ادب فارسی

 

فهرست مطالب

 

عنوان                                                                                                    صفحه

 

فصل اول :کلیات تحقیق 1

 

مقدمه 2

 

1-1بیان مساله  . 3

 

1-2اهمیت وضرورت تحقیق 6

 

1-2-1 فواید نظری تحقیق 6

 

1-2-2 فواید کاربردی تحقیق. 6

 

1-3 اهداف تحقیق 6

 

1-3-1هدف کلی . 6

 

1-3-2اهداف جزیی . 6

 

1-4سوالات تحقیق . 6

 

1-4-1سوالات اصلی . 6

 

1-5تعریف اصطلاحات تحقیق . 6

 

1-5-1 داستان . 6

 

1-5-2 متون ادب فارسی . 7

 

1-5-3 آموزش فلسفه به کودکان . 7

 

فصل دوم تحقیق : مطالعات نظری 8

 

2-1 مبانی نظری تحقیق 8

 

2-1-1 فلسفه وحکمت 9

 

الف)فلسفه درآموزش فلسفه به کودکان 10

 

ب)حکمت الهی در متون ادب فارسی 12

 

2-1-2 فلسفه تعلیم وتربیت 22

 

الف) فلسفه تعلیم وتربیت غرب . 23

 

  ب) فلسفه تعلیم وتربیت اسلام. 27

 

2-1-3داستان. 32

 

الف)داستان در آموزش فلسفه به کودکان 32

 

 ب)داستان در متون ادب فارسی 37

 

2-2پیشینه تحقیق . 63

 

1-1-2پژوهشهای داخلی. 63

 

2-2-2پژوهشهای خارجی 64

 

فصل سوم: روش شناسی تحقیق(متدولوژی) 67

 

3-1نوع تحقیق . 68

 

3-2روش تحقیق    68

 

3-3جمع آوری اطلاعات  . 69

 

3-4تجزیه وتحلیل سوالات 69

 

3-5جامعه متنی 70

 

3-6نمونه تحقیق 70

 

فصل چهارم: تجزیه وتحلیل یافته‌های تحقیق 71

 

مقدمه 72

 

 4-1داستان در برنامه آموزش فلسفه به کودکان 72

 

 4-2استخراج داستانهای متون ادب فارسی  وتنظیم وطراحی جهت آموزش فلسفه به کودکان 76

 

  4-2-1مثنوی معنوی 84

 

4-2-1-1 داستان خروروباه و شیر 84

 

4-2-1-2 داستان شیر بی دم وشکم. 89

 

4-2-1-3داستان رومیان وچینیان 94

 

4-2-1-4فیل و تاریکی 98

 

4 -2-2گلستان وبوستان سعدی. 103

 

4-2-2-1 چاق ولاغر. 103

 

4-2-2-2درخت بی مرگی . 108

 

4-2-2-3بیماری عجیب . 112

 

4-2-2-4سنگ انتقام 117

 

  4-2-3منطق الطیر  و الهی نامه عطار نیشابوری . 121

 

4-2-3-1سی مرغ وسیمرغ. 121

 

4-2-3-2شیخ صنعان 126

 

4-2-3-3اسب سواری مرد دیوانه. 132

 

4-2-3-4گنجشک وشکارچی 137

 

  4-2-4کشکول شیخ بهایی. 143

 

4-2-4-1پیرزن وخدا 143

 

4-2-4-2شهادت کبک 147

 

4-2-4-3زنون حکیم. 152

 

4-2-4-4عنوان بصری وامام صادق. 157

 

4-2-5شاهنامه فردوسی. 165

 

4-2-5-1ضحاک مار دوش. 165

 

4-2-5-2رستم وسهراب . 169

 

4-2-5-3سام وزال وسیمرغ 174

 

4-2-5-4هفت خوان رستم 179

 

فصل پنجم: نتیجه گیری وپیشنهادات 186

 

5-1 نتیجه گیری . 187

 

5-2تحلیل داستان 192

 

5-2-1      تحلیل داستانهای مثنوی معنوی 192

 

5-2-1-1 تحلیل داستان خروروباه و شیر. 192

 

5-2-1-2 تحلیل داستان شیر بی دم وشکم . 193

 

5-2-1-3 تحلیل داستان رومیان وچینیان. 195

 

5-2-1-4 تحلیل داستان فیل و تاریکی   . 196

 

 5-2-2   تحلیل داستانهای گلستان وبوستان سعدی. 198

 

5-2-2-1 تحلیل چاق ولاغر 198

 

5-2-2-2 تحلیل درخت بی مرگی 200

 

5-2-2-3 تحلیل داستان تحلیل بیماری عجیب . 203

 

5-2-2-4 تحلیل داستان سنگ انتقام . 204

 

5-2-3 تحلیل داستانهای منطق الطیروالهی نامه عطار نیشابوری 206

 

5-2-3-1 تحلیل داستان سی مرغ وسیمرغ 206

 

5-2-3-2 تحلیل داستان شیخ صنعان 209

 

5-2-3-3 تحلیل داستان اسب سواری مرد دیوانه 214

 

5-2-3-4 تحلیل داستان گنجشک وشکارچی 215

 

5-2-4تحلیل داستانهای کشکول شیخ بهایی 216

 

5-2-4-1 تحلیل داستان پیرزن وخدا . 216

 

5-2-4-2 تحلیل داستان شهادت کبک . 220

 

5-2-4-3 تحلیل داستان زنون حکیم 221

 

5-2-4-4 تحلیل داستان عنوان بصری وامام صادق 226

 

5-2-5تحلیل داستانهای شاهنامه فردوس. 230

 

5-2-5-1 تحلیل داستان ضحاک مار دوش 230

 

5-2-5-2 تحلیل داستان رستم وسهراب 232

 

5-2-5-3 تحلیل داستان سام وزال وسیمرغ. 235

 

5-2-5-4 تحلیل داستان هفت خوان رستم 238