این چهار بعد مطابق شکل۳-۲ مبنای تعریف بنگاه های چابک هستند. چابکی عبارتی جامع است که در تمامی زمینه-های فعالیت بنگاه از قبیل تولید، بازاریابی، طراحی، سازماندهی و افراد، نفوذ می کند. چابکی ترکیبی از محصولات فیزیکی، خدمات و اطلاعات است که با تغییر نیازمندیهای مشتری تغییر می کند(فتحیان،شیخ؛۱۳۸۸).
قابلیت های چابکی
قابلیت های چابکی [۹۴]، عبارت است از تواناییهایی که باید در سازمان ایجاد شود تا سازمان از قدرت مورد نیاز برای پاسخگویی به تغییرات برخوردار باشد و عبارتند از)شریفی و ژانگ،۲۰۰۱):
تسلط بر تغییرات و عدم اطمینان
اغنای مشتری
همکاری جهت افزایش رقابت پذیری
ایجاد بنگاه چابک
اهرمی کردن اثر اطلاعات و افراد
ابعاد چابکی از دیدگاه نظام مند(فتحیان، شیخ؛۱۳۸۸)
قدرت پاسخگویی[۹۵] :عبارت از توانایی شناخت تغییرات و پاسخ سریع به آنها است که شامل موارد زیر میباشد:
احساس، درک و پیش بینی تغییرات؛
واکنش سریع و فوری به تغییر؛
ایجاد، اصلاح و بهبود تغییر.
شایستگی[۹۶] :عبارت است از مجموعه وسیعی از تواناییها که بهرهوری فعالیتها را در جهت رسیدن به اهداف سازمان تأمین می کند. شایستگی شامل موارد زیر می باشد:
داشتن دیدگاه استراتژیک؛
فناوریهای مناسب سخت افزاری و نرمافزاری؛
کیفیت محصول؛
اثربخشی هزینه؛
بالا بودن معرفی محصولات جدید؛
مدیریت تغییر؛
قابلیت دانش و شایستگی افراد؛
اثربخشی و کارایی عملیات؛
هماهنگی داخلی و خارجی؛
یکپارچه سازی
انعطاف پذیری[۹۷]: عبارت است از توانایی تولید و ارائه محصولات گوناگون و دستیابی به اهداف مختلف با منابع و تجهیزات یکسان. انعطافپذیری در چهار حوزه زیر مد نظر می باشد:
انعطاف پذیری در حجم محصول؛
انعطاف پذیری در تنوع محصول؛
انعطاف پذیری سازمان؛
انعطاف پذیری افراد.
سرعت[۹۸] : عبارت است از توانایی انجام دادن عملیات در کوتاهترین زمان ممکن که شامل:
سرعت عرضه محصولات جدید به بازار؛
تحویل سریع و بههنگام محصولات؛
و سرعت در زمان عملیات، میباشد.
و در نهایت فراهم کننده های چابکی که عبارتند از سازمان، نیروی انسانی، تکنولوژی و نوآوری که در واقع به عنوان عوامل ایجادکننده چابکی در سازمان به حساب میآیند.
بهبود قابلیت های چابکی در سازمان
در آینده و در حین رقابت در محیط رقابتی پویا، شرکتها و سازمانها باید به فکر توسعه قابلیتها و استفاده از چابکی به عنوان مزیت رقابتی باشند. یکی از مشکلات تمرکز بر بهبود چابکی، پویایی و نیز اقتضایی بودن قابلیتی است که از پیش توسط سازمان ذکر شده است. چابکی در اینجا به عنوان یک راه بی پایان از بهبود مستمر قلمداد می شود و از آن جا که هیچ طرحی برای اندازه گیری چابکی در ادبیات این تئوری ذکر نشده است، تعیین سطح خاصی از چابکی مورد نیاز دشوار است. در این راستا فوکورکا و فلیدنر(۱۹۹۸) بر اساس نظر ناکان(۱۹۸۶) و و نیز نظرات فردوس و دی میر(۱۹۹۰) مدلی را برای بهبود قابلیت چابکی طراحی نموده اند. این مدل حاکی از آن است که شرکتهایی که بدون در نظر گرفتن سایر قابلیت های عملکردی بر بهبود چابکی تأکید می کنند، احتمالاً با شکست و ناکامی مواجه خواهند شد. مدل “تل ماسهای” شکل زیر که به نوعی مدل بسط یافتۀ فردوس و دی میر است به شرکتها و سازمانها پیشنهاد می کند که در آینده برای رقابت و پایداری بر بعد چابکی حساب ویژه ای باز کنند(فردوس و دی میر[۹۹]،۱۹۹۰).
کارآیی در هزینه
چابکی
قابلیت
انعطافپذیری
کیفیت
مدل بهبود قابلیت چابکی(نیکپور،برکم؛۱۳۹۱)
همانطوری که در نمودار مشخص است، بهبود کیفیت، پیش شرط ضروری برای بهبود و توسعه سایر قابلیت های رقابتی است. شرکتها و سازمان پس از دستیابی به سطح قابل قبولی از کیفیت، باید کماکان به فکر توسعه کیفیت باشند و در عین حال برنامه ها و راهکارهایی را برای بهبود قابلیت اطمینان تهیه نمایند. هنگامی که سطح قابل قبولی از قابلیت اطمینان به دست آمد در عین تداوم دو فعالیت قبل، سازمانها باید به انعطاف پذیری، پاسخگویی و قابلیت سازگاری روی آورند. مبتنی بر بهبود موفقیت آمیز در عرصه قابلیت های انعطاف پذیری، شرکتها و سازمانها میتوانند به سمت چابکی و چالاکی گام بردارند. به علاوه، تلاش های بهبود کیفیت، قابلیت اطمینان و انعطافپذیری میباشد(همان).
ویژگیهای سازمانهای چابک
بطور خلاصه ویژگیهای این سازمانها عبارتند از:
مبتنی بودن بر اطلاعات
غیرمتمرکز است ولی از نظر فناوری شدیداً متمرکز عمل می کند؛
تمرکز فعالیتهای سازمان مجازی حول شایستگیهای منحصر به فرد آن است؛
انعطاف پذیر (قابلیت سازگاری داشتن) و چابک (سریع)ست؛
سرمایه گذاریهای آن بهینه بوده و هزینه های سربار در آن حذف می شود؛
خلاق، پویا، سازگار و همراه با ساختاری مجازی مبتنی بر کار گروهی است؛
