• • نوجوانی

که شامل دورهی انتقالی از کودکی به بزرگسالی میشود. که آغاز آن حدود ۱۲- ۱۰ سالگی و پایان آن حدود ۲۲- ۱۸ سالگی است. نوجوانی با تغییرات سریع جسمی آغاز میشوند، همراه با افزایش وزن و طول قد و رشد کنشهای جنسی است. در نوجوانی افراد، به صورت فزایندهای به سمت استقلال روی آورند و هویت خود را جستجو میکنند. تفکرات آنها انتزاعیتر، منطقیتر و آرمانیتر میشود.

• • بزرگسالی اولیه

از سالهای آخر دهه دوم و یا در حدود ۲۰ سالگی آغاز میشود و تا دهه سوم زندگی ادامه دارد. در این دوره کار و عشق موضوع اصلی زندگی افراد است. افراد تصمیمهای مهم شغلی و جستجوی روابط صمیمانه از طریق ازدواج و یا روابط با دیگر افراد مهم، را به عمل میآورند. دیگر دوره های رشد برای بزرگسالان در نظر گرفته شده است، اما بحث ما بیشتر شامل دورههایی است که با تعلیم و تربیت ارتباط دارد.

۲-۲- نمودار مفهوم رشد

رشد به تغییرات پی در پی و منطقی گفته میشود که از زمان انعقاد نطفه تا هنگام مرگ اتفاق میافتد. این تغییرات در ابعاد جسمانی، عاطفی، شناختی و اجتماعی به وجود میآید و دارای الگو ونظم خاصی است و دارای آثار بلند مدتی در زندگی فرد میباشد.
با توجه به گستردگی و پیچیدگی مباحث مربوط به رشد که در حتوصله این پژوهش نیست لازم است به جنبه هایی از رشد اشاره شود که به هدف تخقیق مرتبط است. مانند رویکرد شناختی که به مطالعه و شناخت (تفکر، هوش، حافظه و حل مسئله) میپردازد و همچنین رویکرد اجتماعی که به جنبه های عاطفی و شخصیتی و مهارتهای اجتماعی در انسان توجه دارد. با اشاره به مباحث مهم این دو رویکرد مسئله رشد هم تا اندازهای توصیف و تبیین خواهد شد.
۲-۸ . تغییرات مؤثر بر فرایند رشد
رشد فرایند فیزیکی و فزاینده است که تغییراتی میتواند در روند آن تأثیر بگذارد به عنوان مثال پیوستگی در رشد بهبود تدریجی کودکان در ریاضیات و یا درک اهمیت رفتار خوب با دیگران اشاره دارد. بیشتر روانشناسان رشد را به عنوان موضوعی تدریجی و پیوسته توصیف میکنند. همچنین عدم پیوستگی در رشد نیز به تغییرات متمایز و مرحلهای اشاره دارد. بر اساس این دیدگاه، هر کدام از ما مرحله و دورههایی از تغییرات را تجربه میکنیم که بیشتر کیفی هستند تا کمی، به این معنی که رشد به معنای افزایش یک پدیده نیست، بلکه به معنای ایجاد یک پدیده متفاوت است.
رشد تحت تأثیر زمینه ها و شرایط تاریخی – فرهنگی قرار دارد.
نمیتوان تصویر واحدی از رشد برای همهی فرهنگها، طبقات اجتماعی و یا گروه های نژادی مختلف قائل بود. هر جامعه الگوهای ویژهای از باورها، ارزشها، آداب و رسوم و مهارتها دارد که آن را به نسلهای بعدی خود منتقل میکند. این الگوهای اجتماعی و فرهنگی، تأثیر زیادی در بوجود آمدن صفات و شایستگیها در فرد دارند. رشد به واسطهی تغییرات اجتماعی زمان از قبیل حوادث تاریخی (جنگها – تکنولوژی) و جنبشهای اجتماعی تأثیر زیادی میپذیرد هر نسلی به شیوهی خودش رشد میکند و هر نسلی دنیا را برای نسل بعدی تغییر میدهد.
اریک اریکسون معتقد بود که شخصیت افراد طی مراحل مختلف رشد کامل میشود به نظر او کودک باید در هر مرحله از رشد خود بحرانها و تعارضهایی را به طور موفقیت آمیزی حل کند تا برای مرحله بعدی آمادگی لازم را داشته باشد. حل این بحرانها و تعارضها این امکان را برای فرد فراهم میکند تا با مسائل بزرگتری که جنبه روانشناختی دارند روبرو شود ونه تنها سلامت روانی خود را تأمین میکند بلکه به اهداف شخصی واجتماعی خود دست یابد، کودکان و نوجوانان به طور فعالانهای در جست و جوی حل این بحرانها و کنترل محیط خود هستند. جدول زیر مراحل رشد اریکسون که دارای ۸ بحران اصلی است را نشان میدهد.
۲-۱- جدول اریکسون ۱