این پرسشنامه‌ها بازگشت داده شدند. برای آزمون فرضیات و همچنین بررسی روش‌های تجدید ارزیابی و موانع ارائه و افشاء ارزش نهفته بازار دارایی‌ها از آزمونt مستقل استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد که ارائه و افشاء ارزش نهفته بازار دارایی‌ها بر تصمیمات اقتصادی ذینفعان تأثیر گذار بوده و به اخذ تصمیمات بهتر سرمایه‌گذاری کمک می‌کند. علاوه بر این به نظر مدیران شرکت‌های بورسی مطلوب‌ترین روش برای تجدید ارزیابی دارایی‌ها استفاده از ارزش منصفانه می‌باشد و عدم معافیت مالیاتی مازاد حاصل از تجدید ارزیابی‌ها مهمترین مانع برای ارائه ارزش بازار دارایی‌ها می‌باشد.
واژه‌های کلیدی: ارزش نهفته بازار، ارزش منصفانه، ذینفعان، تجدید ارزیابی، موانع تجدیدارزیابی
فهرست مطالب
فصل اول: کلیات تحقیق
عنوان صفحه
1-1. مقدمه 2
1-2. تشریح و بیان موضوع 4
1-3. اهمیت، ضرورت و اهداف اساسی پژوهش 8
1-4. فرضیات تحقیق 9
1-5. روش تحقیق 9
1-5-1. جامعه آماری 10
1-5-2. نمونه آماری 10
1-5-3. قلمرو تحقیق 10
1-5-4. روش گردآوری اطلاعات 10
1-6. روش تجزیه و تحلیل اطلاعات 10
1-7. محدودیت‌های تحقیق 11
1-8. خلاصه فصل 11
1-9. خلاصه فصول بعد 11
فصل دوم: مبانی نظری و ادبیات تحقیق
2-1. مقدمه 13
2-2. استفاده‌کنندگان از اطلاعات مالی(ذینفعان) 14
2-3. خصوصیات کیفی اطلاعات حسابداری 17
2-3-1. مربوط بودن 20
2-3-1-1. ارزش پیش‌بینی‌کنندگی 20
2-3-1-2. انتخاب خاصه 21
2-3-2. قابلیت اتکا 21
2-3-2-1. کامل بودن 22
2-3-2-2. بی‌طرفی 22
2-3-2-3. احتیاط 23
2-3-2-4. بیان صادقانه 23
عنوان صفحه
2-4. روش‌های ارزش‌گذاری دارایی‌ها 25
2-4-1. روش بهای تمام شده 26
2-4-2. روش تجدید ارزیابی 29
2-5. حسابداری ارزش منصفانه و استانداردهای حسابداری ایران 32
2-6. موانع تجدید ارزیابی 35
2-7. ارزش بازار و نسبت‌های مالی 37
2-8 . پیشینه تحقیق 39
2-8-1 . تحقیقات داخلی 39
2-8-2. تحقیقات خارجی 41
2-9. خلاصه فصل 42
فصل سوم: روش تحقیق
3-1. مقدمه 44
3-2. روش تحقیق 44
3-3. جامعه آماری 44
3-4. نمونه آماری 45
3-5. فرضیات تحقیق 46
3-6. ساختار ابزار اندازه‌گیری 46
3-7. پایایی و روایی ابزار اندازه‌گیری 47
3-7-1. روایی ابزار اندازه‌گیری 47
3-7-2. پایایی (قابلیت اعتماد) ابزار اندازه‌گیری 48
3-8. روش گردآوری اطلاعات 49
3-9. نارسایی‌های ابزار اندازه‌گیری و شیوه‌های رفع آن 49
3-10. روش تجزیه و تحلیل اطلاعات 51
3-11. خلاصه فصل 51
فصل چهارم: تجریه و تحلیل داده‌ها
4-1. مقدمه 53
4-2. اطلاعات جمعیت‌شناسی 53
عنوان صفحه
4-3. نتایج آزمون فرضیات 55
4-3-1. نتایج حاصل از آزمون فرضیه اول 56
4-3-2. نتایج حاصل از آزمون فرضیه دوم 58
4-4. روش تجدیدارزیابی مطلوب از دیدگاه مدیران 60
4-5. موانع به‌کارگیری ارزش منصفانه در ایران 61
4-6. سایر یافته‌های پژوهش 64
4-7 . خلاصه فصل 65
فصل پنجم: خلاصه و نتیجه‌گیری
5-1. مقدمه 67
5-2. خلاصه تحقیق و نتیجه‌گیری 67
5-3. ارائه پیشنهادات حاصل از نتایج تحقیق 69
5-4. پیشنهادات برای تحقیقات آتی 69
5-5. محدودیت های تحقیق 70
5-6. خلاصه فصل 71
فهرست نگاره‌ها
عنوان صفحه
نگاره شماره 1-1: خصوصیات کیفی مرتبط با محتوای اطلاعات.5
نگاره شماره 2-1: خصوصیات کیفی مرتبط با محتوای اطلاعات.19
نگاره شماره 2-2: ترکیب جامعه آماری تحقیق – تحقیق دستگیر39
نگاره شماره 2-3: نتایج آماری- تحقیق میلاد.42
نگاره شماره 3-1: اطلاعات مربوط به توزیع پرسشنامه و پاسخ های دریافت شده.50
نگاره شماره 4-1: اطلاعات جمعیت شناسی.54
نگاره شماره 4-2: سوالات سودمندی ارزش نهفته بازار دارایی‌ها56
نگاره شماره 4-3: بررسی سودمندی ارزش نهفته بازار دارایی‌ها بر تصمیمات ذینفعان.57
نگاره شماره 4-4: سوالات مربوط به اخذ تصمیمیات بهتر سرمایه‌گذاری58
نگاره شماره 4-5: سؤالات مربوط به اخذ تصمیمات بهتر سرمایه‌گذاری59
نگاره شماره 4-6: سوالات مرتبط با روش‌های تجدیدارزیابی.60
نگاره شماره 4-7 : سوالات مرتبط با روش‌های تجدیدارزیابی60
نگاره شماره 4-8 : سوالات مرتبط با موانع افشاء ارزش منصفانه62
نگاره شماره 4-9 : سوالات مرتبط با موانع افشاء ارزش منصفانه63
نگاره شماره 4-10: سایر یافته‌های پژوهش.64
-1. مقدمه
از دیرباز تاکنون هدف حسابداران ارائه اطلاعات مربوط، قابل اعتماد، قابل مقایسه و قابل فهم به استفاده‌کنندگان است تا بتواند به آنها در انجام تصمیم‌گیری عقلایی و اقتصادی مطلوب و همچنین در بررسی نحوه بکارگیری منابعی که در اختیار مدیریت واحد تجاری قرارداده شده، کمک کند.
برخلاف تصور برخی از افراد،که صرفاً سرمایه‌گذاران را به عنوان مخاطبان اطلاعات مالی می‌پندارند، استفاده‌کنندگان از اطلاعات مالی طیف گسترده‌ای از آحاد جامعه را در بر می‌گیرد که هریک برای حداکثر کردن منافع خود به این اطلاعات مراجعه می‌کنند. استفاده‌کنندگان اطلاعات مالی را می‌توان در گروه‌های ذیل طبقه‌بندی نمود.
الف- سرمایه‌گذاران
ب- اعطاکنندگان تسهیلات مالی
ج- تأمین‌کنندگان کالا و خدمات و سایر بستانکاران
د- مشتریان
ه- کارکنان واحدتجاری
و- دولت و مؤسسات دولتی
ز- جامعه به‌طور اعم
ح- سایراستفاده‌کنندگان
گاهی اوقات این‌گونه ادعا می‌شود که تهیه‌کنندگان اطلاعات مالی خودشان استفاده‌کننده از اطلاعات تهیه شده نیستند. ولی باید گفت که هیأت مدیره شرکت‌های مختلف علاقه بسیار زیادی به اطلاعاتی دارند، که خود در گزارش‌های مالی ارائه می‌دهند. در واقع می‌توان گفت، گزارشات مالی یک شرکت ارائه‌کننده تصویری است از اینکه چگونه شرکت اداره می‌شود و همچنین می‌تواند راهی باشد تا بتوان واحد تجاری و فعالیت‌های آن را از دیدگاه مدیریت و هیأت مدیره، مشاهده کرد. گزارشگری مالی برون سازمانی یک چنین دیدگاهی را به ذینفعان ارائه می‌کند.
برای گزارشگری برون سازمانی اصول، مبانی و الزامات مختلفی در متون حسابداری پیش بینی شده است. از آن جمله اصل بهای تمام شده است که ثبت کلیه رویدادهای اقتصادی را در زمان وقوع آنها، به بهای تمام شده الزامی می‌کند. مبانی و اصول موجود، همزمان با تحولات محیط اقتصادی و پیشرفت‌های علوم مختلف دچار تغییرات و نوآوری‌های فراوانی گردیده و نظام‌های مختلفی را برای ارزشیابی اقلام صورت‌های مالی به وجود آورده است. بطور‌کلی می‌توان این نظام‌ها را در دو قالب اصلی یعنی «بهای تمام شده تاریخی» و «ارزشهای جاری» خلاصه نمود. نظام بهای تمام شده تاریخی بیان می‌کند که ارزش اقلام صورت‌های مالی باید براساس مبالغ زمان تحصیل آنها ارائه شود و در مقابل نظام ارزشهای جاری، به ارائه ارزشهای بازار اقلام در زمان ارائه تاکید دارد.
گزارشگری مالی می‌بایست هدف تهیه تمامی اطلاعات مربوط به بازارهای سرمایه را برآورده سازد. بنابراین چنانچه هر دوی اطلاعات ارزشهای تاریخی و ارزشهای جاری مربوط باشند، می‌بایست در سیستم حسابداری شرکت برای تعیین نتایج مانده‌های نهایی و ارزش دفتری که سرمایه‌گذاران و سایر تحلیلگران از آن استفاده می‌کنند، مورد استفاده قرار گیرد. با توجه به اینکه استفاده‌کنندگان از اطلاعات مالی برای اتخاذ تصمیمات بهتر، نیازمند اطلاعات به‌روز، به موقع و وضعیت فعلی واحد تجاری می‌باشد، لذا ارائه اطلاعات «مربوط» می‌تواند نیاز اطلاعاتی استفاده‌کنندگان را مرتفع نماید. اطلاعات مربوط به اطلاعاتی اطلاق می‌شود که بر تصمیمات اقتصادی استفاده‌کنندگان در ارزیابی رویدادهای گذشته، حال و آینده یا تائید و تصحیح ارزیابی‌های گذشته موثر باشند.
بررسی وضعیت گزارشگری مالی در ایران بیانگر ارائه گزارشات مالی براساس ارزشهای تاریخی می‌باشد. با توجه به موارد پیش‌گفته درخصوص نیاز‌های اطلاعاتی استفاده‌کنندگان این سؤال مطرح می‌شود که آیا گزارشات مالی در ایران برای استفاده‌کنندگان از اطلاعات مالی در راستای اتخاذ تصمیمات سرمایه‌گذاری، مفید و سودمند می باشد؟ در صورت عدم سودمندی این اطلاعات چه موانعی برای استفاده از سایر روش‌های ارزشیابی وجود دارد؟
بنابراین در این تحقیق به بررسی مسائل مرتبط با ارزشهای نهفته بازار دارایی‌ها پرداخته خواهد شد، لذا هدف اصلی این تحقیق بررسی سودمندی افشاء ارزش بازار نهفته دارایی‌ها بر تصمیمات سرمایه‌گذاری ذینفعان در ایران و شناسایی عوامل موثر در عدم افشاء آنها با توجه به مجاز بودن تجدید ارزیابی دارایی‌ها، می باشد. هدف این پژوهش پاسخ به سؤالات زیر است:
آیا ارزش بازار نهفته (پنهان) دارایی‌ها، تصمیمات سرمایه‌گذاری ذینفعان را تحت تاثیر قرار می دهد؟
چه عواملی سبب عدم استفاده از ارزشهای بازار توسط مدیران شرکت‌ها می شود؟
روش انجام تحقیق در این مطالعه پیمایشی بوده و جمع‌آوری داده‌های لازم جهت انجام پژوهش از طریق پرسشنامه صورت خواهد پذیرفت. جامعه آماری تحقیق، شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد که نمونه آماری از طریق فرمول کوکران (به شرح فصل سوم) محاسبه خواهد شد. به منظور تعیین اعتبار و روایی (قابلیت اطمینان) پرسشنامه از روش‌های علمی و نظرات اساتید دانشگاه و مدیران سازمان‌ها استفاده خواهد شد.
انتظار می‌رود که پس از انجام تحقیق، سودمندی ارزش نهفته دارایی‌ها بر تصمیمات سرمایه‌گذاری ذینفعان تأیید شود. همچنین موانع موجود در مسیر ارائه و افشاء این ارزش‌ها در ایران شناسایی شود.
1-2. تشریح و بیان موضوع
محصول نهایی و در واقع هدف اصلی فرایند حسابداری ارائه اطلاعات مربوط و قابل اتکا برای تصمیمات سرمایه‌گذاری ذیفعان مختلف از جمله سرمایه‌گذاران، اعتباردهندگان و سایر استفاده‌کنندگان می‌باشد. بر این اساس کمیته تدوین استانداردهای حسابداری (1388) در بیانیه مفاهیم‌نظری گزارشگری مالی که زیربنای استانداردهای حسابداری ایران است اظهار می‌دارد که:
«هدف صورت‌های مالی ارائه اطلاعات تلخیص و طبقه‌بندی شده درباره وضعیت مالی، عملکرد مالی و انعطاف‌پذیری واحد تجاری است به نحوی که برای طیف گسترده‌ای از استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی در اتخاذ تصمیمات اقتصادی مفید واقع شود.»
هیات استانداردهای حسابداری مالی[1] (1980) در بیانیه شماره 1 از مفاهیم نظری حسابداری مالی[2] ، هدف گزارشگری یک واحد تجاری را به شکل زیر تعریف می نماید:
«گزارشگری مالی باید اطلاعاتی ارائه کند که برای سرمایه‌گذاران، اعتباردهندگان و سایراستفاده‌کنندگان حال و آینده مفید واقع شوند، تا آنها بتوانند بر این اساس در زمینه سرمایه‌گذاری، دادن اعتبار و موارد مشابه تصمیم بخردانه‌ای اتخاذ نمایند. این اطلاعات باید برای کسانی که در مورد فعالیت‌های اقتصادی و تجاری درک معقولی دارند و سایرکسانی که تمایل دارند در مورد این اطلاعات با آگاهی معقول مطالعه نمایند، جامع باشد.
همچنین گزارشگری مالی باید به سرمایه‌گذاران، اعتباردهندگان و سایر استفاده‌کنندگان حال و آینده کمک کند تا آنها بتوانند مبلغ، زمان‌بندی و ریسک وجوه نقد دریافتی از محل سود تقسیمی یا بهره و وجوه حاصل از فروش، بازخرید یا سررسید اوراق بهادار یا وام‌ها را برآورد نمایند. از آنجا که جریانهای نقدی سرمایه‌گذاران و اعتباردهندگان وابسته به جریانهای نقدی واحد تجاری است، گزارشگری مالی باید اطلاعاتی ارائه کند تا دراین راستا به سرمایه‌گذاران، اعتباردهندگان و سایر استفاده‌کنندگان کمک کند که آنها مبلغ، زمان‌بندی و ریسک خالص جریانهای نقدی ورودی آتی به واحد تجاری را برآورد نمایند» (هندریکسون و ون‌بردا، 1992).
اطلاعات ارائه شده در صورت‌های مالی باید دارای برخی خصوصیات کیفی باشند. که براساس تعریف مفاهیم نظری گزارشگری، خصوصیات کیفی عبارتند از:
«خصوصیاتی که موجب می‌گردد اطلاعات ارائه شده در صورت‌های مالی برای استفاده‌کنندگان در راستای ارزیابی وضعیت مالی، عملکرد مالی و انعطاف پذیری مالی واحد تجاری مفید باشد» (کمیته تدوین استانداردهای حسابداری، 1388).
همچنین مفاهیم نظری مذکور نگاره شماره 1-1 را برای خصوصیات کیفی اصلی، مرتبط با محتوای اطلاعات ارائه می کند:
نگاره شماره 1-1: خصوصیات کیفی مرتبط با محتوای اطلاعات
نگاره شماره 1-1: خصوصیات کیفی مرتبط با محتوای اطلاعات
براساس تعاریف کمیته تدوین استانداردهای حسابداری (1388) در مفاهیم نظری گزارشگری مربوط بودن عبارتست از:
«اطلاعاتی مربوط تلقی می شوند که بر تصمیمات اقتصادی استفاده‌کنندگان در ارزیابی رویدادهای گذشته، حال و آینده یا تائید و تصحیح ارزیابی‌های گذشته موثر باشند».
با توجه به مطالب ارائه شده می توان این‌گونه نتیجه گرفت که واحدهای تجاری می‌بایست اطلاعاتی را ارائه نمایند که دارای ویژگی مربوط‌بودن باشد، و بدین ترتیب اهداف ترسیم شده برای حسابداری و گزارشگری مالی نیز محقق خواهد شد.
رویدادهای متنوعی در واحدهای تجاری بوقوع می‌پیوندد که اطلاعات آنها باید در اختیار استفاده‌کنندگان قرار‌گیرد. خروجی سیستم حسابداری عموماً مجموعه‌ای از اعداد و ارقام است، بنابراین تمام رویدادها باید کمی شده و تبدیل به رقم گردند. بدین منظور اصول، مبانی و الزامات مختلفی در متون حسابداری پیش‌بینی شده است. از آن جمله اصل بهای تمام شده الزام می‌کند که همه رویدادها باید در زمان وقوع به بهای تمام شده ثبت شود، همچنین مبنای واحد پولی بیان می‌کند که تمام رویدادهای مالی و غیرمالی واحد تجاری باید براساس یک واحد پولی گزارش شوند.
مبانی و اصول مذکور همزمان با تحولات محیط اقتصادی و پیشرفت‌های علوم مختلف دچار تغییرات و نوآوری‌های فراوانی گردیده و نظام‌های مختلفی را برای ارزشیابی اقلام صورت‌های مالی به وجود آورده است. بطور‌کلی می توان این نظام‌ها را در دو قالب اصلی یعنی «بهای تمام شده تاریخی» و «ارزشهای جاری» خلاصه نمود. نظام بهای تمام شده تاریخی بیان می‌کند که ارزش اقلام صورت‌های مالی باید براساس مبالغ زمان تحصیل آنها ارائه شود و در مقابل نظام ارزشهای جاری، به ارائه ارزشهای بازار اقلام در زمان ارائه تاکید دارد.
هندریکسون و ون‌بردا (1992) در کتاب تئوری‌های حسابداری بیان می‌کنند که «در بسیاری از موارد واحد پولی بهترین معیار یا واحد سنجش می‌باشد، به‌ویژه زمانی‌که جمع اقلام لازم یا مورد نظر باشد. ولی بزرگترین نقطه ضعف مبنای مذکور این است که با گذشت زمان ارزش واحد پولی ثابت نمی‌ماند. از آنجا که پیش بینی‌ها و
