بیان مسأله3
اهمیت و ضرورت تحقیق.4
اهداف تحقیق5
1-4-1 هدف اصلی5
1-4-2 اهداف فرعی.5
فرضیه های تحقیق5
تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای تحقیق6
فصل دوم: مبانی نظری و پیشینهی تحقیق
2-1 مقدمه .11
2-2 مبانی نظری 11
2-2-1 تأمین مالی خارج از ترازنامه .11
2-2-1- 1 ابزارهای تأمین مالی خارج از ترازنامه 12
2-2-1-1-1 اجارههای عملیاتی 12
2-2-1-1-2 فروش حسابهای دریافتنی 13
2-2-1-1-3 تأمین مالی برون پروژههای خاص.13
2-2-1-1-4 برون سپارری 14
2-2-1-1-5 تبدیل داراییها به اوراق بهادار 14
2-2-1-2 عوامل موثر در اجرای تأمین مالی خارج از ترازنامه15
2-2-1-2-1 تاثیر نسبتهای اهرمی .15
2-2-1-2-2 تاثیر نسبتهای سود و زیانی و نسبتهای سودآوری .15
2-2-1-2-3 بازده داراییها 16
2-2-2 واکنش سرمایه گذاران .17
2-2-2-1 نظریه بازار کارا . .17
2-2-2-2 تئوری مالی رفتاری 18
2-2-2-2-1 مشخصههای تئوری مالی رفتاری.19
2-2-2-2-2 تئوری حسابداری اجتماعی .19
2-2-3 اعلان سود 21
2-2-3-1 عدم تقارن اطلاعات 21
2-2-3-2 محتوای اطلاعاتی . 21
2-2-4 تاثیر تأمین مالی خارج از ترازنامه بر واکنش سرمایه گذاران نسبت به اعلان سود 23
2-3 پیشینهیژوهش.24
3-3-1 بخش اول: پیشینهی پژوهشهای تأمین مالی خارج از ترازنامه24
3-3-1-1 پیشینه پژوهشهای خارجی .24
3-3-1-2 پیشینهی پژوهشهای داخلی.26
3-3-2 بخش دوم: پیشینهی پژوهشهای وانش سرمایه گذاران .26
3-3-2-1 پیشینه پژوهشهای خارجی .26
3-3-2-2 پیشینهی پژوهشهای داخلی.30
3-3-3 بخش سوم: پیشینهی پژوهشهای اعلان سود33
3-3-3-1 پیشینه پژوهشهای خارجی .33
3-3-3-2 پیشینهی پژوهشهای داخلی.35
فصل سوم: روششناسی پژوهش
3-1 مقدمه 39
3-2 روششناسی پژوهش39
3-3 جامعه آماری .40
3-4 روش گردآوری داده ها 41
3-5 ابزار تجزیه و تحلیل داده ها .41
3-6 روشهای تجزیه و تحلیل داده ها 41
3-7 روشهای آماری آزمون فرضیه ها .42
3-7-1 آمار توصیفی .42
3-7-2 بررسی نرمال یا غیرنرمال بودن دادههای پژوهش 42
3 -7-3 دادههای پانل (دادههای تابلویی) .42
3-7-4 آزمونF لیمر 42
3-7-5 آزمون هاسمن .44
3-7-6 مدل اثرات ثابت.44
3-7-7 مدل اثرات تصادفی .45
3-7-8 ضریب تعیین .47
3-7-9 مدلهای رگرسیون 48
3-7-10 اساسی رگرسیون .49
3-7-11 آزمون معنادار بودن در الگوی رگرسیون .49
3-7-12 آزمون معنادار بودن برای معادله رگرسیون 49
3-7-13 آزمون معنادر بودن ضرایب 50
3-7-14 آزمون خود همبستگی جملات خطا .50
3-7-15 مفهوم سطح معناداری /50
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها
4-1 مقدمه .52
4-2 آمار توصیفی 52
4-3 تحلیل فرضیه های تحقیق .54
فصل پنجم: نتیجهگیری و پیشنهادها
5-1 مقدمه .59
5-2 نتیجهگیری .59
5-3 پیشنهادهای تحقیق60
5-3-1 پیشنهادهای اجرایی (حاصل ازپژوهش) .60
5-3-2 پیشنهادها برای تحقیقهای آتی .61
5-4 محدودیتهای تحقیق .62
منابع و مأخذ 63
منابع فارسی .64
منابع لاتین .66
ضمائم و خروجی نرم افزار .68 Abstract .I
فهرست جداول شماره صفحه
جدول 2-1 ارتباط تأمین مالی خارج از ترازنامه با نسبتهای مالی15
جدول 3-1 چگونگی انتخاب شرکتهای مورد مطالعه40
جدول 4-1 یافته های توصیفی پژوهش . .52
جدول 4-2 بررسی نرمال بودن دادههای مطالعه.54
جدول 4-3 خروجی حاصل از تخمین دستوری مطالعه برای فرضیه اول .56
جدول 4-4 خروجی حاصل از تخمین دستوری مطالعه برای فرضیه دوم .57
چکیده:
یکی از روشهای تأمین مالی که امروزه مورد توجه مجامع جهانی قرار گرفته است، روش تأمین مالی برون ترازنامهای میباشد؛ که شرکت از طریق ابزارهای این روش، نقدینگی خود را افزایش میدهد. همچنین استفاده از این ابزارها جهت تأمین مالی، بازده و ریسک عملیاتی و در نهایت ارزش شرکت را تحت تأثیر قرار میدهد. باتوجه به اثرات تأمین مالی خارج از ترازنامه بر محتوای اطلاعاتی صورتهای مالی و متعاقباً احتمال به وجود آمدن عدم تقارن اطلاعاتی در بازار میتوان واکنش سرمایه گذاران را از این منظر سنجید. همچنین با اتکا بر اثرات فراوان تأمین مالی خارج از ترازنامه (اجاره عملیاتی) بر متغیرهای نسبت سودآوری (بازده مجموع داراییها)، واکنش سرمایه گذاران به این نسبت، به دلیل وجود کلیدیترین عدد (سود) در آن حائز اهمیت بوده و تغییرات ناشی از تأمین مالی خارج از ترازنامه در نسبت بازده مجموع داراییها را در تصمیمهای سرمایه گذاران نسبت به اعلان سود، میتوان مشاهده کرد. بنابراین، هدف این پژوهش، شناسایی تأثیر تأمین مالی خارج از ترازنامه بر واکنش سرمایه گذاران نسبت به اعلان سود میباشد. در این پژوهش، تعداد 274 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با بهره گرفتن از قاعده حذف سیستماتیک در قلمرو زمانی 1387 تا 1392 انتخاب گردیده است. پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی بوده و با توه به ماهیت و روش از نوع توصیفی- همبستگی میباشد. همچنین از نظر داده ها، کمی و از نظر زمان اجرای پژوهش، مقطعی میباشد. روش برآورد مدل بر اساس دادههای تلفیقی بوده که شامل اطلاعات سری زمانی و دادههای مقطعی میباشد. برنامه نرم افزاری مورد استفاده در این پژوهش، نرم افزار Eviews8 میباشد. در این پژوهش از اجاره عملیاتی به عنوان ابزار تأمین مالی خارج از ترازنامه استفاده شده است و نتایج حاصل از دو فرضیه پژوهش بیانگر آن است که اجاره عملیاتی بر واکنش سرمایه گذاران با توجه به عدم تقارن اطلاعاتی تأثیر معناداری ندارد. اما در فرضیه دوم، اجاره عملیاتی بر واکنش سرمایه گذاران نسبت به اعلان سود با توجه به بازده مجموع داراییها تأثیر مثبت و معناداری دارد.
واژههای کلیدی: اجاره عملیاتی، واکنش سرمایه گذاران نسبت به اعلان سود، عدم تقارن اطلاعات، بازده مجموع داراییها
فصل اول
کلیات پژوهش
1-1 مقدمه
یکی از مهمترین تصمیمهای مدیریت مالی، اتخاذ تصمیمهایی در مورد نحوه تأمین مالی برای شرکت میباشد؛ که شامل تصمیمهایی همچون ساختار مالی و ساختار سرمایه و همچنین تعیین بهترین شیوه تأمین مالی و ترکیب آنها است. حال شرکتها برای تأمین مالی راههای مختلفی از قبیل وام بانکی، استقراض خارجی، انتشار سهام، انتشار اوراق مشارکت و میباشد که یکی از روشهای تأمین مالی که امروزه مورد توجه مجامع جهانی قرار گرفته، روش تأمین مالی برون ترازنامهای میباشد که شرکت از طریق استفاده از ابزارهای متفاوت که این روش دارا میباشد، تأمین مالی می کند. به طور کلی، شرکت از طریق ابزارهای این روش نقدینگی شرکت را افزایش میدهد. یعنی شرکت میخواهد ضمن تحصیل دارایی، آن دارایی و بدهی مربوط به آن در ترازنامه نشان داده نشود و همچنین استفاده از این ابزارها جهت تأمین مالی، بازده و ریسک عملیاتی و در نهایت ارزش شرکت را تحت تأثیر قرار میدهد. با این وجود مسیر واکنش سرمایه گذاران به این ابزار مدیریتی حائز اهمیت ویژه میباشد.
در این فصل پس از تشریح موضوع پژوهش، به بیان مسأله و اهمیت و اهداف آن پرداخته میشود و در ادامه فرضیه های پژوهش، تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای استفاده شده در پژوهش ارائه گردیده است. در انتها قلمرو پژوهش حاضر بیان میشود.
1-2 بیان مسأله
همواره سرمایه گذاران به دنبال اطلاعاتی کامل و دقیق از صورتهای مالی هستند؛ تا این اطلاعات را در تصمیم گیریهای خود مد نظر قرار دهند. یکی از مهمترین و حتی اگر واقعبینانه به شرایط نظاره کنیم، میتوان گفت مهمترین عامل مؤثر بر تصمیم و واکنش سرمایه گذاران نسبت به اطلاعات، اطلاعات مربوط به سود میباشد. از آنجا که ابزارهای مختلفی بر میزان سود تأثیر میگذارند و یا تأثیر داده میشوند؛ در پژوهش حاضر به دنبال این هستیم که تأمین مالی خارج از ترازنامه که هم یکی از ابزارهای مدیریت است و هم یکی از عوامل تأثیرگذار بر میزان سود، چگونه اثری بر واکنش سرمایهگذارانی آگاه نسبت به اعلان سود میگذارد. تأمین مالی خارج از ترازنامه، نوعی تأمین مالی است که بیشتر شرکتها برای جلوگیری از افزایش بیش از اندازه در اهرم مالی و نقض قراردادهای بدهی خود سعی می کنند، عملیات خود را با نشان ندادن بدهی و دارایی در ترازنامه، تأمین مالی کنند(تقوی و همکاران، 1389: 5). مدیریت شرکت از طریق ابزارهای تأمین مالی خارج از ترازنامه همچون اجاره عملیاتی، برون سپاری، فروش حسابهای دریافتنی، تأمین مالی پروژههای خاص، تبدیل داراییها به اوراق بهادار و کالای امانی می تواند موجب افزایش سودآوری، کاهش ریسک و پایین آوردن اهرم مالی شرکت شود. البته، در ایران به جز اجاره عملیاتی و کالای امانی از دیگر ابزارها استفاده نمی شود و از این دو مورد فقط اطلاعات مربوط به اجاره عملیاتی در دسترس میباشد(مرادزادهفرد، 1388). برخی شیوه های تأمین مالی برون ترازنامهای علاوه بر تأثیر روی ترازنامه، اثر مثبتی نیز روی عدد سود گزارش شده دارند. این شیوه تأمین مالی به خصوص هنگامی بیشتر استفاده میگردد که پاداش مدیران بر اساس سود گزارش شدهی سالانه بوده و میزان آن با سود رابطه مستقیمی داشته باشد. از طرفی نشان ندادن دارایی در ترازنامه به دلیل انجام تأمین مالی برون ترازنامهای و منظور نکردن استهلاک دارایی در سود (زیان) موجب افزایش سود و از سویی دیگر، موجب افزایش نرخ بازده مجموع دارایی میشود. برخی شیوه های تأمین مالی برون ترازنامهای منافعی از نقطه نظر مالیاتی دارند. بنابر نوع عامل بهوجود آورنده این شیوه تأمین مالی، موارد مذکور میتوانند مورد توجه واقع شوند. در صورتی که ساختار تأمین مالی برون ترازنامهای اثر مالیاتی داشته باشد، تأثیر مستقلی بر جریانهای نقدی و در نهایت ثروت سرمایه گذاران (سهامداران) دارد. البته ممکن است که به صورت غیر مستقیم یا منفی بر ثروت سرمایه گذاران (سهامداران) تأثیر بگذارد. به عنوان مثال، میتوان به هنگامی اشاره کرد که سهامداران متأثر از تغییرات ظاهری به وجود آمده از حسابداری ساختگی، سهام خود را بفروشند(دستگیر و سلیمانیان، 1386). در نهایت این سؤال مطرح است که آیا تأمین مالی خارج از ترازنامه بر واکنش سرمایه گذاران نسبت به اعلان سود با توجه به متغیرهای عدم تقارن اطلاعاتی و بازده مجموع داراییها تأثیر میگذارد؟
1-3 اهمیت و ضرورت پژوهش
یکی از مهمترین زمینهها برای مدیریت، اعتماد سرمایه گذاران نسبت به اعلان سود میباشد. زیرا، مدیریت با داشتن پشتوانه مالی از طریق جذب سرمایهگذار در شرکت قدرت تطبیق و واکنش خود را نسبت به رویدادهای داخلی و خارجی همسان میسازد. حال سرمایهگذار که کیفیت سود را به عنوان مهمترین محرک خود در انتخاب سرمایهگذاری مد نظر دارد؛ ممکن است با ابزار مدیریتی به نام تأمین مالی خارج از ترازنامه روبهرو شود، با وجود این که ابزار مورد نظر تنظیمکننده نسبت اهرمی و نسبت سودآوری شرکت است؛ سرمایهگذار با آن چگونه برخورد می کند و یا میتوان این ارتباط را به صورت یک سؤال به این شکل بیان کرد که سرمایه گذاران این ابزار مدیریتی رابه عنوان توانایی مدیریت در بالا بردن عملکرد و استفاده بهینه از سرمایه شرکت میدانند یا نوعی پنهانکاری مدیریت به منظور بالا بردن سود ودر نتیجه حفظ موقعیت شغلی و منافع خود؟ با این وجود به دلیل نبود پژوهشی که تغییرات واکنش سرمایه گذاران نسبت به اعلان سود را از جنبه تأمین مالی خارج از ترازنامه رسیدگی و شناسایی کند. لذا، پژوهش حاضر ضرورت انجام را به منظور شناخت بیشتر تأثیرات تأمین مالی خارج از ترازنامه بر سود و متعاقباً ان چگونگی واکنش سرمایه گذاران را بااهمیت و اساسی میداند. یکی از شرایط رقابت کامل، شفافیت اطلاعات است و فقدان آن باعث پیدایش رانت میگردد. شفافیت اطلاعات را با مقداری تورش میتوان تقارن اطلاعات تعریف نمود. تقارن اطلاعات بدین معنی است که طرفین مبادلهکننده به یک اندازه از کیفیت کالای مورد مبادله و شرایط مبادله در بازار اطلاع داشته باشند. عدم تقارن اطلاعات به حالتی اطلاق میشود که یکی از طرفین مبادله کمتر از طرف دیگر در مورد کالا یا وضعیت بازار، اطلاعات داشته باشد. به عبارت دیگر، توزیع اطلاعات بین کلیه استفادهکنندگان از اطلاعات، ناهمسان باشد(هاشمی، 1381). مشکل عدم تقارن اطلاعات متأثر از تفاوت اطلاعاتی انگیزههای
