صبا: باد معروف که در ادبیات فارسی فراوان ستوده اند. از فردوسی تا شاعران عصر ما هر یک به گونه ای از صبا نام برده و آن را پرونده گلها، رونق ده چمن، عطرافشان زمین، زنده کننده جان، محرم راز و آرام بخش دل خوانده اند. گذشته از عالم ادب صبا نزد اصحاب کشف و حال و پیروان شریعت و سنت نیز مقامی خاص دارد. عطار درباره آن گفته است که از زیر عرض برمی خیزد و عاشقان با او راز می گویند و عبدالرزاق کاشانی آن را نفحات رحمانیه خوانده است. (۷)
مسافران صبا: پیک و پیام رسان بهاری، با توجه به اینکه نسیم از روی گلها و زمین در گذر از بوستان، بوی خوش آنها را به همراه می آورد و از طرفی عامل شگفتنی گل ها بوده، همواره پیام رسان و مژده ده بهار و خبر دهنده از یار بوده است.
معنی بیت: به آن سبب که مژده و بشارت وصال و نیل به آرزوها به کسی نرسد باد صبا این پیک خوش خبر نیز گوشه گیری اختیار کرده و از حرکت بازمانده است.
۶)یکی منم به ضرورت به زخم حادثه خوش که نیست زهره یکی با دو کردنم یارا
زخم: ضربت زدن. انوری گوید:

ای گران زخم و سبک حمله به روز معرکه بند کیسه را سبک دارد همی نرخ گران

زهره: کیسه صفرا مجازاً جرأت، شجاعت، شهامت، مترادف دل و جگر
یکی با دو کردن: یک به دو کردن، یک و دو کردن: مشاجره و بحث و گفتگو کردن. اعتراض کردن.
معنی بیت: تنها من هستم که از روی ناچاری به ضرب حوادث خرسند و خوشحالم به عبارتی مجبورم که در برابر حوادث و ناملایمات خرسند باشم زیرا که شهامت و توان مشاجره ندارم.
۷)زرنج خاطر من بر سه تای باربدی همه ترانه غم می زند سپهر دوتا
سه تا: سه تار، ساز، بربط، عود./ طنبوری را گویند که بدان سه تار بسته باشند و در عربی آن را مثلث گویند. (تعلیقات دیوان مجیر)
نظامی در خسرو و شیرین می فرماید:
«سه تای باربد دستان همی زد به هشیاری ره مستان همی زد» (۸)
باربد: یکی از رامشگران و مغنیان دربار خسروپرویز است ثعالبی او را از مردم مرو می‌دانستند که به نحوی صدای خوش خود را به گوش خسروپرویز رسانیده و بدو نزدیک شده است. باربد نام مطرب خسروپرویز است گویند اصل او از جهرم بوده که از توابع شیراز است و در فن بربط نوازی و موسیقی دانی عدیل و نظیر نداشتند و سرود مسجع از مخترعات اوست و آن سرود را خسروانی نام نهاده بود و بفتح بای ابجد هم آمده است. (برهان).
سه تای باربد اضافه تملیکی است.
معنی بیت:‌ به سبب آزرده دلی من فلک و آسمان خمیده و پیرهم با سه تار باربدی آهنگ و ترانه غم می‌نوازد.
۸)ز عکس خون دلم دان که هر شبی ز شفق سپهر بی شفقت راوقی است خون پالا
راوق: پالونه، صافی، پالاینده می
خاقانی گوید:

مجلس غم ساخته است و من چو بید سوخته تا بمن راوق کند مژگان می پالای من

بین شفق و شفقت جناس مذیل وجود دارد.
معنی بیت: آسمان بی مهر که هر شب به هنگام غروب در افق رنگ خون به خود می گیرد انگاری خون می –پالاید و در واقع عکسی از خون دل من است.
۹)نشسته ایم من و غم به همدمی دوبدو که یک نفس من ازین همنفس نیم تنها
دوبدو نشستن: روبروی و در کنار هم نشستن
خاقانی به گونه ای دیگر به این مطلب اشاره دارد و گوید:

محنت و من روی در روی آمده چون گوژ مغز

فندق آسا بسته روزن سقف محنت جای من (۹)
معنی بیت: من با غم و اندوه همچون یار و همدمی رو در رو و با هم نشسته ایم به گونه‌ای که من لحظه ای از او دور و جدا نیستم.
۱۰)مرا دلی است گره بر گره چو رشته تب بپرس از که؟ ازین گنبد گره سیما
رشته تب: به معنی چیزی است که تب از آن بریده شود و آن ریسمانی بود خام که دختر نابالغ قدری رشته باشد و به جهت تب افسون بر آن خوانند و گرهی چند زنند و بر گردن تب‌دار آویزند یا در کوچه تنگی دو سر آن را به دو طرف دیوار بندند، گویند هر کس که از آن راه گذرد و آن را غافل پاره کند بیمار شفا یابد و تب او را عارض شود. نظامی در لیلی و مجنون گوید:

چون رشته جان شو از گره پاک چون رشته تب مشو گرهناک

(نظامی: لیلی و مجنون به نقل از، فرهنگنامه شعری)
گره بر گره: کنایه از سخت مشکل و پیچ در پیچ
به تن بر یکی آسمان گون زره چو مرغول هندی گره بر گره
( نظامی به نقل از همان)
معنی بیت: دل من همچون رشته تب گره بر گره و در هم رفته است اگر خواهان دانستن این مطلبی آن را از این گنبد و فلک گره گون سؤال کن.
۱۱)به بخت من سرخمهای آسمان دردی است از این به زیر فتادم چو دردی از بالا
دُرد: ته مانده شراب، ذرات ته نشین شده شراب. معمولاً اول خم صاف و عاری از ذرات است و ته خم دردی آلود است و در مثل است که: اوّل الدنِ دردی‏ و برای کسی مثل زنند که شری را در آغاز آشکار کند که در آخر از او متوقع باشند؛

انوری گوید:
مضطر نشوی ز بستن نعل دردی ندهی ز اوّل خم (۱۰)
معنی بیت: از بخت بد من اول خمهای آسمانی دردی آلود است به عبارتی آسمان از همان آغاز با من سر ناسازگاری دارد، به همین جهت است که من همچو دُرد از بالا به زیر افتاده‌ام.
۱۲)ز روز و شب شده ام سیر چون به پیش دلم سیه گلیمی شب همچو روز شد پیدا
سیاه گلیم: بدبخت، سیه روز.
سنایی گوید:

گرما همه سیاه گلیمیم طرفه نیست سیم سپید کرده سیاه این گلیم ما

سیر شدن از چیزی: کنایه از به تنگ آمدن
در این بیت رد العجز علی الصدر (در کلمه روز) وجود دارد و شب و روز تضاد دارند.
معنی بیت: من از روز و شب و گردش ایام به تنگ آمده ام برای اینکه در نظر من سیه روزی شب من همچون روزم آشکار است.
۱۳)دمی خوشم چو سحر می دهد و گر بخورم سپید دست چو روزم، چو صبحدم رسوا
دم دادن: گول زدن و فریب دادن.
فریفتن و افزون دادن (تعلیقات دیوان مجیر)
عطار در الهی نامه می گوید:

(Zhan & Alan, 2003)

 

 

 

با این حال، یکی از مهم­ترین تعاریف مورد بحث و پذیرش توسط زیتمال (۱۹۸۸) ارائه شده است که بیان می­ کند “ارزش درک شده ارزیابی کلی مشتری از سودمندی محصول(خدمت) است بر مبنای ادراکات ار آنچه که دریافت نموده و آنچه که از دست داده است".
سانچز^[۴۳] و همکاران (۲۰۰۷) بیان کردند که تعریف ارائه شده از سوی زیتمال ۱۹۸۸ ارزش درک شده را بصورت یک سازه تک بعدی درنظر می­گیرد که می ­تواند تنها با پرسش در مورد نرخ ارزشی که دریافت نموده ­اند اندازه ­گیری شود. طبق این تعریف زیتمال ۴ تعریف بالقوه از ارزش را تعیین نمود:
ارزش، قیمت پایین است.
ارزش، آنچه که یک فرد از یک خدمت/محصول میخواهد است.
ارزش، کیفیت است که مشتری از پرداخت قیمت دریافت می­ کند.
ارزش، آنچه که مشتریان بخاطر آنچه که از دست می­ دهند بدست می­آورند.
در همین راستا سانچز و همکاران در سال ۲۰۰۶ تعدادی از مزایا و هزینه­ها را پیشنهاد نموده ­اند که در جدول شماره ۲-۶ ملاحظه می­ شود.
جدول شماره ‏۲‑۶- مولفه­های مفهوم سازی سود-هزینه درک مشتری از ارزش

 

 

سود

 

هزینه

 

 

 

فواید اقتصادی

 

قیمت

 

 

 

فواید عاطفی

 

زمان

 

 

 

فواید اجتماعی

 

کار و تلاش

 

 

 

فواید رابطه ای

 

خطر و ریسک

 

 

 

 

 

ناراحتی

 

 

 

بنا به گفته نویسندگان فواید اقتصادی مربوط به پس­انداز نقدی مشتری در زمان خرید محصول یا خدمات (یعنی خرید محصول/خدمت با قیمت پایین­تر) است. فواید عاطفی بعنوان احساسات مثبت مشتری در زمانی است که محصول یا خدمتی را می­خرد و فواید اجتماعی از مشخصات محصول یا خدمت برای ارتقا مفهوم اجتماعی بودن(یعنی موقعیت­های اجتماعی) دریافت می­ شود. بعلاوه، نویسندگان شرح می­ دهند که فواید رابطه­ای زمانی که یک شرکت بتواند بارها ارزش بالا به یک مشتری انتقال نماید دریافت می­ شود (Sanchez et al., 2006). سپس سانچز و همکاران (۲۰۰۶) هزینه­ های قیمت را بعنوان هزینه­ های مالی مواجه شده توسط مصرف کنندگان بر می­شمارند (یعنی اگر قیمت مورد انتظار از یک محصول یا خدمت بالاتر شود، مصرف کننده تصمیم می­گیرد که آیا آن را تهیه نماید). بنا به گفته این نویسندگان هزینه­ های زمانی میزان زمانی است که مشتریان در جستجو و خرید محصولات یا خدمات صرف می­ کنند و هزینه­ های تلاش و کار، انرژی فیزیکی صرف شده توسط مشتریان برای جستجو، یافتن و خرید محصول یا خدمت را شامل می­ شود. همچنین نویسندگان پیشنهاد می­ کنند که ریسک شانسی است که پیامدهای منفی از خرید یا مصرف محصول یا خدمت را دارد و ناراحتی موردی است که مشتریان تجربه بدی از استفاده از خدمت/محصول دارند (Sanchez, Callarisa, & Rodriguez, 2006).

با این وجود پژوهشگران دیگری با این مفهوم درک مشتری از ارزش یعنی مبادله ای میان هزینه­ها و فواید موافق نیستند. بازبینی گسترده ای از ادبیات نشان داد که به ارزش درک شده به روش­های مختلف نگریسته شده است و برای صاحب نظران و پژوهشگران رسیدن به توافق درباره ابعاد و اندازه ­گیری درک مشتری از ارزش بسیار دشوار بوده است. یافته­ ها پیشنهاد می­ کند که درک مشتری از ارزش یک سازه پویایی است که متشکل از چهار بعد می­باشد: ارزش اکتسابی، ارزش تعاملی، ارزش استفاده و ارزش بازخرید: (Parasuraman, A; Grewal, D, 2000);.
ارزش اکتسابی ارزشی است که خریدار اعتقاد دارد که هنگام بدست آوردن محصول یا خدمت کسب می­ کند.
ارزش معامله تفاوت میان قیمت مورد نظر مصرف کننده و قیمت پیشنهاد
ارزش استفاده سود باقیمانده است که ناشی از استفاده از محصول یا خدمت است.
ارزش بازخرید سود در زمان معامله یا پایان عمر (محصول) یا اتمام(برای خدمت) است.
بعلاوه یافته­ ها، شس^[۴۴] و همکاران در سال ۱۹۹۱ درک مشتری از ارزش را به پنج بعد تقسیم نمودند: ارزش اجتماعی، عاطفی، کارکردی، معرفتی و شرطی در حالیکه وودال (۲۰۰۳) پنج نکته دیگر را بیان نمود: یعنی ارزش خالص، بازاریابی، مشتق شده، فروش و منطقی. همچنین مطالعه سووینی و همکاران در سال ۲۰۰۱ ، چهار جنبه از این سازه را نشان می­دهد: ارزش عاطفی، اجتماعی و دو ارزش کارکردی در اصطلاحات قیمت/ارزش و کیفیت/عملکرد. (Sweeney & Soutar, 2001). همانطور که ملاحظه می­ شود یک پیچیدگی ذاتی در این حوزه از پژوهش وجود دارد و تعیین کمیت درک مشتری از ارزش دشوار می­باشد. علاوه بر این، درک مشتری از ارزش می ­تواند با بهره گرفتن از هم رویکرد تک بعدی (Ulaga & Eggert, 2006) و هم رویکرد چند بعدی (Sweeney & Soutar, 2001; Sheth & Bruce, 1991) بسته به نتایج دلخواه اندازه ­گیری شود.آلوز^[۴۵] (۲۰۱۱) پیشنهاد نمود که در زمان جستجو برای شناخت اثرات ارزش درک شده بر سازه­های دیگر، همانند رضایتمندی و وفاداری، رویکرد تک بعدی باید استفاده شود.
مروری بر ادبیات بازاریابی نشان می­دهد که درک مشتری از ارزش یک عامل تعیین کننده در رضایتمندی مشتری است (Yang & Peterson, 2004). بطور خاص، رضایتمندی مشتری بعنوان یک ارزیابی پس از مصرف توسط مصرف کننده خدمت/محصول دیده می­ شود و ادعا می­ شود که ارزش اثر مستقیم بر رضایتمندی مشتری از فراهم­کننده دارد (Sanchez, Callarisa, & Rodriguez, 2006). چنانچه مشتریان احساس نکنند که بهای پولشان را بدست آورده­اند نمی ­توانند کاملاً از محصول یا خدمت راضی باشند. یانگ و الیور نشان دادند که ارزش مشتری می ­تواند بعنوان یک سازه مبتنی بر شناخت باشد درحالیکه رضایتمندی مشتری یک پاسخ ارزیابی و سببی است (Yang & Peterson, 2004). همچنین یانگ و همکاران به این نتیجه رسیده ­اند که ارزش درک شده پیشایندی بر رضایتمندی مشتری است و یک فراهم‌کننده برای افزایش رضایتمندی خدمت باید تلاشش را صرف بهبود ارزش درک شده توسط مشتریان نماید (Yang & Peterson, 2004). همچنین، مشتریان تا زمانی وفاداری خود را توسعه می­ دهند که فراهم‌کننده قادر به ارائه ارزش برتر نسبت به رقبا باشد. پژوهشگران در پژوهش خود نشان دادند که ارزش درک شده نه تنها بر فاز خرید مجدد اثر گذار است بلکه بر رضایتمندی مشتری، تمایل به سفارش و رفتار برگشتی درفاز پس از خرید نیز اثرگذارخواهد بود. پژوهش­ها نشان می­ دهند که این رابطه مثبت میان درک مشتری از ارزش و وفاداری در مضامین و مفاهیم مختلفی از جمله بانکداری آنلاین دیده شده است (Yang & Peterson, 2004).

۱-۹-۱- مکانیزم­ های جذب سطحی
دو مکانیزم اصلی برای جذب سطحی وجود دارد:

۱- جذب فیزیکی^[۵۶] ۲- جذب شیمیایی^[۵۷]
در جذب سطحی فیزیکی معمولی، مولکول­ها به وسیله نیروهای واندروالسی به سطح ماده جاذب، گیر می­ کنند. در جذب سطحی شیمیایی، مولکول­های جذب شده، با پیوند­هایی که قابل مقایسه با پیوند­های شیمیایی است، به سطح ماده کاتالیزور نگه داشته می‌شوند. در فرایند تشکیل پیوند با ماده جاذب، مولکول­هایی که به طور شیمیایی جذب شده‌اند، دچار تغییر آرایش الکترونی درونی می‌شوند. پیوند­های درون بعضی از مولکول­ها کشیده و ضعیف و حتی پیوند بعضی از آن‌ ها شکسته می‌شوند. مثلاً هیدروژن به صورت اتمی بر سطح پلاتین جذب می‌شود. بنابراین تعدادی از ملکول­ها که به طور شیمیایی جذب سطحی شده‌اند، به صورت کمپلکس فعال‌ شده عمل می‌کند. از سیلیکا- ژل نیز به علت سطح تماس زیاد به عنوان جاذب گاز استفاده می­ شود. اما موارد فوق در مورد جذب سطحی مولکول­های گاز بر روی سطح یک جسم جامد می­باشد. در نوعی دیگر از جذب سطحی، جسم حل­شده در یک محلول بر روی سطح یک جسم جامد جذب می­ شود. این پدیده در بی­رنگ کردن محلول‌ها و معمولاً با بهره گرفتن از زغال فعال^[۵۸] به کار می­رود. هفت اختلاف بین جذب سطحی شیمیایی و فیزیکی وجود دارد که عبارتند از:
۱) در جذب سطحی فیزیکی نیروهای ضعیف واندروالس باعث جذب می­شوند ولی در جذب سطحی شیمیایی، پیوند­های شیمیایی موجب انجام عمل جذب می­شوند.
۲) انتالپی جذب سطحی فیزیکی کمتر از انتالپی جذب سطحی شیمیایی است.
۳) جذب سطحی فیزیکی در پایین­تر از نقطه­ی جوش جذب شونده اتفاق می­افتد ولی در جذب سطحی شیمیایی، جذب در دماهای بالاتر نیز می‌تواند اتفاق افتد.
۴) در جذب سطحی فیزیکی با افزایش فشار جسم جذب شونده مقدار جذب در واحد سطح افزایش می­یابد ولی در جذب سطحی شیمیایی با افزایش فشار جسم جذب شونده، مقدار جذب در واحد سطح کاهش می­یابد.
۵) در جذب سطحی فیزیکی، میزان جذب از خصوصیات جسم جذب شونده است، در صورتی که در جذب سطحی شیمیایی میزان جذب از خصوصیات هر دو جسم است.
۶) انرژی فعال‌سازی در جذب سطحی فیزیکی چندان دخیل نیست، در حالی که در جذب سطحی شیمیایی ممکن است دخیل باشد.
۷) جذب سطحی فیزیکی به صورت چند لایه^[۵۹] صورت می­گیرد ولی جذب سطحی شیمیایی حداکثر به یک لایه منتهی می­ شود.
۱-۹-۲- جاذب‌ها^[۶۰]:
جامدی که بر روی سطح آن جذب اتفاق می­افتد جاذب یا سوسترا و مایع جذب شده را مجذوب می­نامند. جذب سطحی بر روی سطح مشترک جامد مایع به وقوع می­پیوندد.
بسیاری از جامدات این خاصیت را دارند که بتوانند مقداری گاز یا ماده حل­شده در حلالی را، جذب نمایند.
قدرت جذب یک ماده تابع عوامل زیر است :
سطح تماس :با افزایش سطح تماس مقدار جذب افزایش می­یابد، بهترین جذب­کننده­ها موادی هستند که ذرات ریز­تری داشته باشند و به عبارت دیگر سطح تماس بیشتر داشته باشند. از میان مهم­ترین جذب­کننده­ها می­توان ژل، سیلیس و کربن اکتیو را نام برد.
غلظت مقدار ماده جذب شده برای واحد جرم جذب­کننده تابعی از غلظت ماده حل­شده می­باشد.
دما: افزایش دما اصولاً باعث کاهش جذب سطحی می­ شود مگر در مواردی که جذب سطحی همراه با واکنش شیمیایی باشد.
نوع ماده جذب شده و جاذب: نوع ماده جذب شده و جاذب در جذب سطحی تأثیرگذار است به طوری که بعضی از مواد جاذب قدرت جذب زیاد نسبت به ماده حل شده به خصوصی از خود نشان می­ دهند، در حالی که نسبت به ماده دیگر قدرت جذب کمتری دارند.
حالت ماده جذب شده و جاذب: حالت ماده جذب شده و جاذب، همراه بودن آن با واکنش شیمیایی، برگشت­پذیر بودن یا نبودن واکنش آن‌ ها نیز در جذب سطحی تأثیرگذار است.
۱-۱۰- راه کارهایی برای بالا بردن فعالیت فوتو­­کاتالیکی
۱- قرار­دارن فلزات بر روی نیمه هادی­ها
۲ -ترکیب نیمه هادی­ها^[۶۱] با هم
۳- قرار دادن نیمه هادی­ها بر روی نگه‌دارنده‌ها
۴ - استفاده از الکترون گیرنده­ها^[۶۲]
۱-۱۰-۱- قرار دادن فلزات
خواص نیمه هادی، با اضافه کردن فلزات نجیب^[۶۳] بهبود می­یابد. اولین بار، در سیستم پلاتین/تیتانیوم برای تولید اکسیژن و هیدروژن از آب، افزایش فعالیت مشاهده شد. در محل اتصال، خواص ربایش الکترون در محل فلز با سطح نیمه هادی ایجاد می­ شود و بعد از عمل تحریک با نور، الکترون به فلز منتقل شده و از ترکیب مجدد الکترون و حفره جلوگیری می­ شود. از فلزاتی می­توان استفاده کرد که در طی واکنش پایدار بوده و در شرایط اتمسفر قابل نگهداری باشد. با اکسید شدن فلز از فعالیت آن کم خواهد شد و نمی­تواند به طور موثر عمل کند (فلزاتی مانند: مس، نقره، جیوه، پالادیم و …)
برای مثال کوپل طلا-پالادیم- تیتانوم دی اکسید (Au–Pd–TiO₂) را داریم ]۱۰۵[:
شکل (۱-۷) اصلاح فوتو­کاتالیزور TiO₂ از طریق کوپل شدن با طلا و پلاتین
۱-۱۰-۲- ­­­­­­­ترکیب نیمه هادی­ها با هم
اصلاح فوتوکاتالیزورها^[۶۴] (مانند TiO₂/SiO₂، TiO₂/ZrO₂ و…) باعث کم شدن عمل باز­ترکیب خواهد شد.
اگر طول موج نور در حدی نباشد که بتوان یکی از نیمه هادی­ها را تحریک کرد می­توان از نیمه هادی دومی استفاده نمود و با تحریک آن الکترون و حفره ایجاد شده، که الکترون از لایه هدایت آن به لایه هدایت نیمه هادی دوم رفته، و باعث جدایی بار و افزایش بازده فرایند می­ شود.
۱-۱۰-۳- استفاده از نگه‌دارنده‌ها^[۶۵]
ذرات تیتانیوم دی­اکسید به دلیل این که سرعت ته­نشینی کمی دارند نیاز به عمل سانتریفوژ و یا فیلتر کردن دارند که از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه نمی‌باشد.
در این مورد راهی وجود دارد و آن قرار دادن فوتو ­کاتالیست بر روی سطوح جاذب می­باشد.
اخیراً نشاندن فوتو­کاتالیست­ها بر روی نگه‌دارنده‌هایی همچون کربن فعال، سلیکاژل، زئولیت، کوارتز، شیشه، فایبر­گلاس^[۶۶] و آلومینا^[۶۷] گسترش یافته است.
در اکثر مطالعات، از سوسپانسیون TiO₂در فرایند­های اکسایش فوتو­کاتالیزی استفاده شده است. در این حالت مقدار کاتالیزور مصرف شده زیاد بوده و جداسازی فوتو­کاتالیزور با ابعاد نانو از محلول پس از انجام عمل تصفیه جهت مصرف مجدد آن دشوار و پر­هزینه است. همچنین در صورت استفاده از نانو کاتالیزور تیتانیم دی­اکسید به شکل سوسپانسیون^[۶۸] کدورت محلول بالا خواهد بود و نور به قسمت­ های پایین نفوذ نخواهد کرد ]۱۰۶[. وجود موارد فوق کاربرد فرایند­های اکسایش فوتو­کاتالیزی را در مقیاس صنعتی محدود می­ کند .به منظور حل مشکلات مذکور در گسترش فرایند­های اکسایش فوتو­کاتالیزی در مقیاس صنعتی، نانو ذرات تیتانیم دی­اکسید بر روی بستر­های مناسب تثبیت می­شوند. موادی که به عنوان بستر مورد استفاده قرار می­گیرند باید از نظر شیمیایی غیر فعال باشند، از محیط آبی به سادگی قابل جداسازی باشند، قیمت آن‌ ها مناسب بوده و قابلیت استفاده صنعتی داشته باشند ]۱۰۸و۱۰۷[.
۱-۱۱- نانو پوشش‌های هوشمند تصفیه کننده هوا
نانو پوشش‌های تصفیه کننده هوا بر روی سطوح خارجی ساختمان­ها و جاده­ها به ویژه در نقاط پر­تردد و دارای آلودگی بالا قابل استفاده هستند. به کار گیری این پوشش­ها یکی از راه­های کاهش خسارات ناشی از آلودگی هوا محسوب می­گردد .عامل تأثیر گذار مهم در عملکرد این دسته از پوشش ­های هوشمند، اکسید­های فلزی نیمه هادی و فوتو­کاتالیست­هایی نظیر CdS ,WO₃ ,TiO₂ و ZnO است که از میان آن‌ ها استفاده از TiO₂ به دلیل پایداری شیمیایی بالا، سمیت پایین و ارزان بودن رایج­تر است.
۱-۱۱-۱- عملکرد نانو ذرات تیتانیوم دی­اکسید در پوشش ­های تصفیه کننده هوا
الکترون­ها و حفراتی که در نتیجه واکنش فوتو­کاتالیستی بر روی سطح نانو ذرات تیتانیوم دی­اکسید شکل می­گیرند می­توانند آب و اکسیژن موجود در محیط را به یون­های سوپر­اکسید و رادیکال­های آزاد هیدروکسیل تبدیل کنند. همچنین حفرات ایجاد شده، آلودگی­های آلی را اکسید کرده، به آب، CO₂ و سایر مواد آلی واسطه بی­خطر تبدیل می­ کنند. واکنش­های تولید الکترون و حفره بر روی سطح ذرات TiO₂ بر اثر تابش نور UV و به دنبال آن واکنش­های اکسایش و کاهش انجام می‌گیرد.
از آنجا که واکنش فوتو­کاتالیستی TiO₂ یک واکنش سطحی است، با کاهش اندازه ذرات، سطح مؤثر برای واکنش با آلودگی­های آلی و سایر آلودگی­ها نظیر گاز NO₂ و غیره افزایش یافته و به این ترتیب تخریب نوری بهتری صورت می­گیرد. محصول واکنش پس از بارش باران و یا شستشو با آب از سطح زدوده می­ شود. اگر­چه CO₂ تولید شده نیز جزء گاز­های گل خانه­ای محسوب می­گردد. درصد تولید این محصول جانبی در مقایسه با آنچه که منابع آلاینده تولید می­ کنند، بسیار ناچیز است. سرعت وقوع واکنش بستگی به شدت نور آفتاب، شرایط محیطی نظیر دما و رطوبت نسبی و میزان نانو ذرات TiO₂ در معرض نور و نیز میزان جذب NO_x محیط به وسیله پوشش دارد.
۱-۱۱-۲- نانو پوشش‌های هوشمند خود تمیز شونده
بروز تصادفات به علت عدم دید مناسب و کافی به خصوص در شرایط جوی نامساعد مانند باران و گرد و غبار، نیازمندی صنعت خودرو را به ایجاد شیشه‌ها و آینه‌های ضد لک در خودرو ایجاد کرده است. با ظهور فناوری نانو، روکش‌های مخصوص این امر برای به کارگیری در مورد خودروهای موجود و خودروهای در حال ساخت فراهم شده است. این نوع روکش روی شیشه خودرو­ها موجب دفع آب و ذرات گرد و غبار شده و به راحتی می‌توان سطح آن را تمیز کرد. علاوه بر این، پاک­سازی و تمیز کردن نمای ساختمان­ها، شیشه­ها و برخی دیگر از اجزای داخلی با صرف هزینه و وقت زیادی همراه است و استفاده از پوشش­هایی که زمینه ­های تمیز شدن خود به­خودی سطوح را فراهم آورند، بسیار مفید واقع می­ شود.
ا۱-۱۱-۳- پوشش ­های آب­گریز خود تمیز­شونده
اساس ویژگی آب گریزی یک سطح، ساز و ­کار اثری موسوم به لوتوس^[۶۹] در برگ گیاهان است. در این حالت آب به محض تماس با سطح به شکل قطرات کروی تجمع و از روی سطح لغزیده و ذرات آلودگی و خاک­ها را با خود از روی سطح می­زداید. میزان خیس شدن یک سطح جامد با آب در هوای محیط به چگونگی ارتباط میان کشش­های سطحی آب / هوا، جامد / آب و جامد / هوا بستگی دارد.

۱-۱۱-۴- پوشش ­های آب دوست خود تمیز شونده
برای ایجاد یک پوشش آب دوست با ساز و کار عمل نور آب دوستی یک لایه نازک از پوشش حاوی نانو اکسیدهای فلزی فوتو­کاتالیست یا سولفیدها ZnS)، CdS ، TiO₂، ZnO، Fe₂O₃ و (…بر روی سطح اعمال می­ شود. این سطح تحت تابش  UV خاصیت فوق آب دوستی پیدا می­ کند. در این حالت آب به محض تماس با سطح به صورت یک ورقه روی سطح پخش می­ شود. پس از انجام واکنش­های اکسایش و یا کاهش، آلودگی­های آلی، غیر آلی، باکتری­ ها و یا ویروس­ها تخریب می­گردند، سپس آب موجود بر روی سطح، مواد حاصل از تخریب را به راحتی می­زداید.
۱-۱۱-۵- نانو پوشش‌های هوشمند زیست فعال

این تحقیق در نظر دارد اقدامات آبخیزداری انجام شده در حوزه­ ­آبخیز لپویی در استان فارس را ارزیابی نماید. برای ارزیابی این اقدامات سعی دارد از روش کار برنامه­ی جهانی ارزیابی فن­آوری­ها و راه­کارهای حفاظتی WOCAT استفاده کند. مراحل انجام کار به شرح زیراست:

۱- در پرسشنامه فن­آوری برای هر اقدام یک پرسشنامه (پیوست الف)، تکمیل می­ شود، تکمیل پرسشنامه با بهره گرفتن از بازدید و اندازه ­گیری­های میدانی صورت می­گیرد. در این پرسشنامه، ابتدا مشکلی را که سبب اجرای آن اقدام حفاظت خاک یا آبخیزداری شده مشخص می­گردد. تشخیص و مشکل یا مسأله از طریق کارشناس آبخیزداری شهرستان و یا بازدید میدانی تعیین و تأیید می­گردد.
۲- سپس کاربری اراضی با بازدید میدانی در محدوده­ای که اقدام آبخیزداری صورت گرفته مشخص می­گردد.
۳- آن­گاه نوع اقلیم آن با بهره گرفتن از طبقه ­بندی WOCAT برای حوزه­ آبخیزلپویی تعیین می‌گردد.
۴- نوع تخریبی که در منطقه غالب بوده و سبب اجرای اقدام آبخیزداری شده معین می­ شود و تأثیرات پیش ­بینی شده برای اقدام به کار رفته بر اساس مدارک آبخیزداری و یا مصاحبه با کارشناس متخصص اداره­ی آبخیزداری ثبت می­گردد.
۵- سپس ویژگی­های محیط طبیعی یا فیزیکی که اقدام در آن صورت گرفته بررسی و معین می­گردد. ویژگی­های محیط فیزیکی عبارتند از: میزان بارندگی با بهره گرفتن از ایستگاه موجود باران سنجی، ارتفاع از سطح دریا با بهره گرفتن از GPS، شکل زمین، درصد شیب (اندازه ­گیری­های میدانی)، عمق خاک (با بهره گرفتن از پروفیل موجود در منطقه)، مواد آلی خاک سطحی (آزمایش خاک)، بافت و زهکشی خاک (آزمایش خاک هیدرومتر بایکاس)، فرسایش­پذیری خاک (بازدید میدانی و شناسایی سازندهای موجود به لحاظ فرسایشی در منطقه)، عمق سفره­ی آب زیرزمینی (بازدید میدانی و اندازه ­گیری عمق چاه­های موجود)، وجود و نوع آب سطحی و کیفیت آن (بازدید میدانی و آزمایش­ها) و اندازه ­گیری رطوبت خاک (روش کرگیری).
شکل ۳-۲- برداشت نمونه خاک در اقدام بند خاکی
شکل ۳-۳- برداشت نمونه خاک در اقدام نهال­کاری بادام
شکل ۳-۴- اندازه ­گیری رطوبت خاک به روش کرگیری
۶- بررسی محیط انسانی با ارائه­ سوالاتی نظیر متوسط زمین تحت مالکیت بهره­برداران که با بهره گرفتن از اطلاعات امور اراضی اداره­ی منابع طبیعی شیراز و پرسش از اهالی منطقه مشخص می­گردد، نوع مالکیت اراضی درحوضه­ی موردنظر (مشاعی، منفرد)، که از اطلاعات اداره­ی ثبت و اسناد شیراز مورد استفاده قرار گرفت؛ نوع کاربری تعیین شده برای استفاده از اراضی توسط منابع طبیعی جهت بازاری تولید (معیشتی، تجاری، یا تلفیقی)، با بازدید میدانی و پرسش از سکنه­ی منطقه و با توجه به کاربری اراضی (که غالباً زراعت می­باشد و جهت بازاری تولید در آن منطقه اکثراً تجاری است).
۷- تعیین تاثیرات تولیدی، اقتصادی اجرای پروژه از نظر تولید چوب، محصولات زراعی، علوفه، فراورده­های فرعی دامی، و فراورده­های فرعی جنگلی.
۸- تعیین تأثیرات اجتماعی، فرهنگی (منظور فرهنگ­سازی و یادگیری اقدامات آبخیزداری، اجرای پروژه نظیر افزایش دانش آبخیزداری سکنه­ی آبخیز، افزایش فرهنگ حفاظت خاک، افزایش مشارکت مردم در اجرای سایر پروژه­ ها)، که با بهره گرفتن از پرسشنامه­ WOCAT و بازدید میدانی حاصل گردیده است.
۹- تحلیل و ارائه­ اطلاعات آماری با بهره گرفتن از نرم­افزار SPSS (نسخه­ ۱۶) و آزمون مربع کای­اسکوئر.
۱۰- نتیجه ­گیری از نقاط قوت و ضعف پروژه­ ها: نقاط قوت و ضعف هر یک از اقدامات انجام شده به صورت استفاده از تعداد علامت مثبت (+)، و منفی (-)، نمایش داده می­ شود.
تأثیرات مثبت تأثیرات منفی

 

زیاد	+	+	+
متوسط	+	+
کم	+

 

 

زیاد	-	-	-
متوسط	-

ب) مهارت: دستیابی به مهارت هایی جهت استخراج دانش،
ج) فرهنگ: فرهنگ سازمانها باید مشوق توزیع دانش و اطلاعات باشد،
د) سازماندهی: سازماندهی دانش موجود (Haines,2001).
کارل ویگ، براین باور است که مدیریت دانش، یعنی ایجاد فرایندهای لازم برای شناسایی و جذب داده، اطلاعات و دانش­های مورد نیاز سازمان از محیط درونی و بیرونی و انتقال آنها به تصمیم­ها و اقدام­های سازمان و افراد (Wig,2002). مروری گذرا در ادبیات سازمان یادگیرنده، نشان می دهد که بسیاری از پژوهشگران سازمان یادگیرنده، در مطالعه‌های خودشان درتعریف سازمان یادگیرنده، دچار ابهام شده‌اند. علاوه بر این، بیشتر مطالعه­های انجام شده در این زمینه، نظری هستند تا تجربی و سیستماتیک (Yang et al.,2004). و در مورد تعریف این‌گونه سازمان­ها، تعریف عملی و کاربردی مشخصی وجود ندارد (الوانی، ۱۳۷۷). سازمان یادگیرنده، سازمانی است که در آن به طور مداوم بازسازی سازمانی بوسیله ایجاد مجموع فرایندهای اصلی ارتقا پیداکرده و در آن گرایش مثبتی برای یادگیری، سازگاری و تغییر تقویت می‌شود و به افراد به عنوان یک منبع طبیعی و اعتبار حیاتی سازمان نگریسته می‌شود (Jamali et al., 2006). به باور ریچارد پتینگر، سازمان یادگیرنده، اصطلاح عمومی است و به رویکردها و استراتژی‌هایی که به منظور بهبود اثر بخشی است، اشاره دارد. (Pettinger,2002)

در نهایت تعریف جامع پیتر سنگه (۱۹۹۰) در مورد سازمان یادگیرنده این گونه است: «سازمان یادگیرنده جایی است که افراد به طور مستمر توانایی‌های خود را برای خلق نتایجی که طالب آن هستند، افزایش می‏دهند؛ محلی که الگوهای جدید و گسترده تفکر پرورش داده شده، اندیشه‏های جمعی ترویج می‏شوند و افراد به طور پیوسته چگونگی آموختن را به اتفاق هم می‏آموزند.» (سنگه،۱۹۹۰).
مدیریت دانش، نقش حیاتی درحمایت از یادگیری سازمانی ایفا می­ کند، زیرا تسهیم اثربخش دانــــایی جمعی سازمان را تسهیل می­ کند. مدیریت دانش، فرایند سیستماتیک منسجمی است که ترکیب مناسبی از فناوری­های اطلاعاتی و تعامل انسانی را به کار می­گیرد، تا سرمایه های اطلاعاتی سازمان را شناسایی، مدیریت و تسهیم کند. این دارائی­ها شامل پایگاه­های اطلاعاتی، اسناد، سیاست­ها و رویه ها می‌شود. علاوه براین، هم دانش آشکار و هم دانش ضمنی، کارکنان را شامل می شود، و از روش‌های متنوع و گسترده بـــرای تصرف، ذخیره‌سازی و تسهیم دانش در داخل یک سازمان استفاده می کند (بابائی، ۱۳۸۳). حال این پرسش مطرح می‌شود که آیا یادگیری و کسب دانش در هر ساختار و چارچوب سازمانی به وقوع خواهد پیوست و یا باید بستر و زمینه ای مناسب برای آن فراهم کرد؟ در پاسخ باید گفت همه سازمان­ها یاد می­گیرند، به این معنی که با محیط پیرامون خود سازگار می­شوند اما برخی اثربخش تر و مؤثرتر یاد گرفته، در محیط پر رقابت امروزی موفقیت بیشتری را به دست خواهند آورد. این سازمان­ها، آنهایی هستند که به سمت دستیابی به ویژگی های سازمان یادگیرنده و شکل دادن ساختار سازمانی خود منطبق با ساختار یک سازمان یادگیرنده در حرکتند (سبحانی نژاد و دیگران، ۱۳۸۵). سازمان یادگیرنده با ایجاد ساختار گروه محور، تیم مدار و منعطف، امکان جریان یافتن یادگیری مؤثر و مفید را فراهم کرده که ثمره این یادگیری خلق دانش، افزایش آن و در نتیجه رشد، توسعه سازگاری بهتر و موفق تر با محیط متغیر خواهد بود. سازمان یادگیرنده، محل جریان یافتن یادگیری سازمانی است. در این سازمان یادگیری و دانش دو عنصر اساسی و در هم تنیده اند؛ بدین معنی که یادگیری منجر به خلق دانش جدید و یادگیری مجدد دانش جدید، ایجاد دانشی نو را در پی خواهد داشت. مدیریت دانش با رویکرد یادگیری سازمانی عبارت است از: آسان سازی فرایند ایجاد و تسهیم دانش، توأم با فراهم آوردن محیط های کاری مثبت و سیستم پاداش های اثر بخش (سبحانی نژاد، ۱۳۸۵). اگر یک سازمان دارای انگیزه قوی یادگیری باشد، ساختارها و فرایندهایی را ایجاد می‌کند که با تلاش‌های متوازن و مکمل خود به سمت دستیابی و ترکیب دانش، علاوه بر درون، به بیرون سازمان نیز حرکت می‌کند (سبحانی‌نژاد، ۱۳۸۵).
۲-۲-۵) سازمان­های دانش محور
سازمان در دوران های مختلف حیات خود مراحل مختلفی از ظهور، تغییر و تکامل را پیموده است. با وارد شدن به عصر دانایی دانش به عنوان مهمترین سرمایه سازمان مطرح شده و موفقیت سازمان­ها به توانایی در آنها در ایجاد، کسب و بهره گیری و انتقال دانش بستگی پیدا کرده است. از این رو سازمان­ها برای اینکه بتوانند از فرصت های پیش آمده در محیط پویای کنونی استفاده کرده و مزیت رقابتی کسب نمایند، باید منابع دانش را به صورت اثربخش مدیریت نمایند. کوشش بی حد و حصر سازمان­های کنونی در زمینه ارائه محصولات و خدمات جدید به مشتریان، به کارگیری فناور یهای اطلاعاتی و ارتباطی، تلاش برای دستیابی به کیفیت برتر، استفاده از دانش به عنوان مهمترین مزیت رقابتی و … موجب شده محیط سازمانی دستخوش تغییر و تحولات سریعی گردد. در نتیجه سازمان­های آینده نگر برای رویارویی با این تغییر و تحولات محیطی تداوم حیات و تضمین موفقیت آینده خویش به تجدید ساختار سازمانی خود در سطح گسترده پرداخته اند.( Wang & Ahmed,2003)
این تغییر و تحولات سازمانی موجب شده که این سازمان­ها ویژگی ها و کارکردهای خاصی داشته باشند که آنها را به سازمان دانش­محوری^[۱۱] تبدیل نموده، که یکی از وظایف اصلی آنها مدیریت دانش است. در این بعد، مدیریت دانش را می­توان به عنوان روشی برای بهبود عملکرد، بهره­وری و رقابت پذیری، بهبود کارامد کسب، تسهیم و استفاده از اطلاعات درون سازمان، ابزاری برای بهبود تصمیم ­گیری، طریقی برای بدست آوردن بهترین روش­ها، راهی برای کاهش هزینه­ها و روشی برای سازمان نوآورتر شدن سازمان تعریف نمود. (Martinsons,2000)
سازمان­های دانش محور، به اقتضای شرایط حاکم بر اقتصادهای دانش محور و الزاماتی که برای سازمان­ها ایجاد کرده اند، نیاز به ساختاردهی سازمانی و کشف ابعاد اساسی عمیق­تری از ساختار می­باشند. به عبارت دیگر برای ایجاد سازمان های دانش محور به شکل اجتماعات کاری به ابعاد ساختاری سطح بالاتری نیاز است. این سطح شامل روابط مبتنی بر اعتماد^[۱۲]، روابط تعاملی برون گرا^[۱۳] و روابط عاطفی فراگیر^[۱۴] می­باشد ( Wang & Ahmed,2003) که در ادامه به تشریح این ابعاد و نقش آنها در سازمان های دانش محور پرداخته می شود:
روابط مبتنی بر اعتماد: اعتماد سازمانی موجب اثر بخشی و حذف موانع محدود کننده درجوامع می‌شود. به طوری که می توان اطمینان حاصل کرد که به وسیله همکاری، انسجام و هماهنگی موجود ایده های جدیدی خلق می شوند که برای کل سازمان مفیدند(Ackoff,1994). همچنین با کمک اعتمادسازی درک واضحی از دیدگاه سازمانی و استراتژی در تمام سطح سازمانی ایجاد می شود. ساختارهای دانش محور به دلیل نیاز شدیدی که به دانش دارند، باید اعتماد محور باشند، نه کنترل محور. برای خلق وتسهیم دانش باید سطح بالایی از اعتماد و خوش بینی در روابط اعضاء سازمان با یکدیگر وجود داشته باشد ( Liedt,1999). افراد توانمندشده دانش را به صورت آزادانه خلق و تسهیم می­ کنند. روابط مبتنی بر اعتماد موجب شفافیت سیاسی، ارتباطات موثر و مهارت های همکاری می شود.( Miles & Snow,1994)
ارتباطات تعاملی برون گرا: ساختار اصلی سازما ن­های دانش محور از توافقات ساختاری خوب تعریف شده و هدفمند تشکیل شده است که به جای برنامه­ ها، رویه­ ها و روندهای مشخص داخلی، هدایتگر تعاملات هستند(Miles & now,1992). درجه تعاملات خارجی نشان دهنده گشودگی ساختار سازمانی و کمرنگ شدن مرزهای سازمانی است و در عین حال رقابتی بودن در محیط را نشان می دهد. نگرش ها و رویکردهای تنگ نظرانه موجب محبوس کردن دانش و محدود نمودن تسهیم آن می­ شود. از طرف دیگر محیط های همکارانه که مرزهای خارجی را گسترش داده اند، خلق دانش را تسهیل کرده و جریان دانش را روان می سازند. تعاملات داوطلبانه، آشکار و شفاف، امکان گسترش عمیق تر پیوندهای غیررسمی، شخصی و رفتاری را فراهم می سازند و این عوامل اثر تعیین کننده ای در موفقیت مدیریت دانش دارند.( Wang & Ahmed,2003)
روابط عاطفی فراگیر: وجود روابط عاطفی فراگیر در ساختاردهی سازمان به کارکنان اجازه می دهد به ارزش ها وتوانمندی های سازمانی به شیوه های سازمان یافته پاسخ دهند. این بستر فرهنگی فرصت های بسیار زیادی برای خلاقیت و نوآوری ایجاد م یکند و در عین حال انسجام را نیز به همراه دارد(Hatch,1999). هم افزایی عواطف سازمانی و حداکثر کردن آزادی عمل کارکنان موجب تشویق مساعدت های خلاقانه، ایجاد بینش سازمانی و در نهایت توسعه ظرفیت خودمدیریتی افراد و گروه ­های سازمانی می­ شود(Brerly et al., 2000). توسعه سازمان های دانش محور مستلزم پایان دادن به اقدامات تحکمی عقلایی^[۱۵] و تشویق گشودگی در روابط^[۱۶] و تجربه گرایی^[۱۷] به منظور رسیدن به تنوع است (Narch,1976). ساختارهای دانش محور به وجود تعادل بین تنوع (مساعدت های چندگانه) و وحدت (تبدیل مساعدت های مختلف به عملکرد واحد سازمانی) نیاز دارند. (Eisen Berg,1984)
این سه بعد با ساختارهای رسمی و غیررسمی همزیست بوده و موجب رشد یکدیگر می شوند. این­ها ابعاد اساسی دیگری هستند که به مواجهه با چالش­های موجود در اقتصاد دانش محور کمک می کنند. سازمان های دانش محور به شکل اجتماعات کاری این تغییر را به جلو رانده و نیازمند توسعه کامل در جهت چهار بعد مذکور می باشند. (شکل ۲-۵) ( Wang & Ahmed,2003)

Figure 7 شکل۲-۷ توسعه ابعاد ساختار سازمانی؛ منبع (Wang & Ahmed, 2003)
بنابراین با ورود به یک فضای دانشی سازمان­ها برای بدست آوردن فرصت در محیط پویا باید انطباق پذیرتر و منعطف تر باشند. ادراکات سنتی که از ساختار سازمانی وجود دارد در مواجهه با چالش ها و نیازهای جدید اقتصاد دانشی با شکست روبرو می شوند. به هر حال برای توسعه و ترسیم اشکال ساختاری جدید که بتوانند نیازهای جدید محیط دان شمحوری را برآورده سازند به کمک ابعاد ساختاری سطح بالاتری نیاز است. و در این میان روابط غیررسمی نقش مهمی در تعریف و ادراک فعالیت­های ساختاری بر عهده دارند. این ابعاد انرژی واقعی سازمان­های رقیب را در زمینه توانمندی پویا در اقتصاد دانشی تعیین می­ کنند. گذار کلی ساختار سازمانی نشان دهنده روندی است که به طور روزافزون به سمتی پیش می­رود که در یک محیط پویا ساختار سازمانی باید بازتر از تعاریف موجود، عاطفی تر از عقلانیت جامع، تعاملی تر، منعطف تر، اعتماد محورتر و غیر رسمی تر باشد.
درشرایطی که بقا و مزیت رقابتی سازمان ها تا حدود زیادی به کسب، خلق، بهره گیری و انتقال دانش متکی شده است، باید شرایط و الزامات لازم برای این امر را در ساختار سازمان ها فراهم نمود. برخی از مهمترین الزامات ساختاری برای مدیریت موثر دانش در سازمان عبارتند از:
کاهش مرزها: سازمان­های دانش­محور نیازمند رهایی از محدودیت مرزهای جدا کننده و ایجاد یک چهارچوب فکری مشترکند که به وسیله آن بتوان هویت سازمانی و روابط مبتنی بر اعتماد را ایجاد نمود. در این صورت ذخیره دانش سازمانی می ­تواند ورای محدودیت های مرزهای فیزیکی گسترش یابد. انجام چنین کاری کارکنان سازمان را قادر می­سازد که بدون ممانعت ساختارها و کنترل های رسمی به اطلاعات دسترسی داشته باشند. روابط غیررسمی نقش مهمی در از میان بر داشتن این مرزها ایفا می کنند.
سیالیت^[۱۸]: مدیریت موثر دانش مستلزم جریان دانش است نه انباشته کردن آن (Perez-Bustraman,1999). سازمان باید جریان دانش را روان ساخته و اجازه دهد که دانش تاثیر عمیقی بر عملکرد داشته باشد. روابط غیر رسمی موجب ارتقا شبکه ­های داخلی و خارجی مناسب برای تسهیل جریان دانش می شوند.
تعامل^[۱۹]: مدیریت دانش موثر تا حدود زیادی به مدیریت کردن دانش ضمنی متکی است. روابط غیررسمی موجب افزایش تعاملات بین فردی، فراوظیفه ای، و درون سازمانی می شود و مهمترین روش خلق، کدگذاری و تسهیم دانش ضمنی محسوب می شود.
انعطاف پذیری: برای اینکه بتوان ستاده های مبتنی بر دانش را به صورت موثر تولید نمود، ساختار باید منعطف باشد نه قطعی، تا بتواند دانش را به موقع و به جا بازسازماندهی کند و افراد و واحدها را برای برآورده ساختن نیـازهای سازمانی گرد هم آورد. بنابراین سازمــان­ها نمی‌­توانند چهار چوب­های نامنعطفی باشند؛ بلکه پدیده ­های پویایی هستند که به وسیله فرایندهای مختلفی خلق می­شوند و دوباره تجلی پیدا می کنند. این الزام به وسیله روابط غیررسمی برآورده می شود.( Wang,2003)
۲-۲-۶)موانع توسعه مدیریت دانش
برخی از موانع استقرار و اجرای موفقیت آمیز مدیریت دانش سازمان‌ها به شرح زیر است:
۱- عوامل انسانی: یکی از موانع عمده مدیریت دانش این است که انسان‌ها به هر دلیل نخواهند دانش خود را تسهیم کنند و از آن منحصرا برای پیشرفت شخصی خود استفاده کنند، زیرا ممکن است این تصور غلط وجود داشته باشد که چون دانش، قدرت است پس نباید آن را از دست داد.
۲- عوامل سازمانی: عمده‌ترین این عوامل عبارتند از:
عوامل ساختاری: ساختار‌های سلسله مراتبی و غیر منعطف نمی‌تواند محمل خوبی برای مدیریت دانش باشد.
عوامل مدیریتی: عدم اعتقاد و حکایت عالی از فعالیت‌ها و برنامه‌های مدیریت دانش، نگرش‌های کوتاه مدت و جزئی نگری سبک‌های نا‌مناسب رهبری نیز مانع اجرای موفقیت آمیز برنامه‌های مدیریت دانش می‌شوند.
عوامل شغلی: «شرح شغل‌های» نا‌مناسب، مشاغل تکراری و روتین، ابهام و تعارض در نقش نیز برای مدیریت دانش، نامطلوب خواهند بود.
نظام‌های حقوقی و دستمزد و جبران خدمات: این سیستم‌ها نقش بسیار مهمی را در پشتیبانی برنامه‌های مدیریت دانش ایفا می‌کنند. افراد زمانی اقدام به توزیع دانش می‌کنند که انگیزه لازم را برای این کار داشته باشند.
۳- عوامل فرهنگی: مدیریت دانش، بدون وجود یک فرهنگ مشارکتی مناسب و مبتنی بر اعتماد نمی‌تواند به گونه‌ای موفق به کار گرفته شود. اگر فرهنگی، توزیع و تسهیم دانش را تشویق نکند. مدیریت دانش با چالش روبرو خواهد شد.
۴- عوامل سیاسی: ثبات یا عدم ثبات فضای سیاسی کشور نیز به دلیل اثر گذاری بر فرایند خط مشی گذاری و ثبات مدیریت در سازمان‌های دولتی مدیریت دانش را تحت تاثیر قرار خواهد داد. همچنین وجود فضایی باز که در آن فرایند به راحتی بتوانند ایده‌های خود را اظهار نمایند، بر روند فعالیت‌های مدیریت دانش اثر گذار خواهد بود.
۵- عوامل فنی و تکنولوژیکی: صاحب نظران در تقسیم دانش، به دو نوع دانش کلی اشاره می‌کنند. دانش نهفته و دانش آشکار. دانش سازمانی، حاصل تعامل این دو نوع دانش است و این تعامل مستمر و مداوم است. دانش ایجاد شده باید به طریقی مناسب نگهداری شود. مراکز دانش در سازمان‌ها در حقیقت کانون جمع آوری، سازماندهی و انتشار دانش هستند. ممکن است این مراکز فیزیکی یا مجازی باشند. هدف از ایجاد این مراکز، هدایت افراد به سوی منابع دانش در داخل یا خارج سازمان است. در این مراکز نقشه‌های دانش تهیه، نگهداری و بهنگام سازی می‌شود (صالحی و ابیانه، ۱۳۸۷).
۲-۲-۷) دلایل موفقیت مدیریت دانش
فاکتور‌هایی را که در مدیریت دانش به عنوان عوامل موفقیت مطرح‌اند به چهار دسته تقسیم می‌شوند: تکنولوژی، فرایند‌ها، افراد، حفظ تعهدات استراتژیک. (تومی، ۲۰۰۲)
تکنولوژی: تکنولوژی در KM راه حل‌هایی را برای تسهیم دانش، مدیریت و اداره کردن اسناد، جریان یا روند کار و غیره ایجاد می‌کند / این ابزار‌ها نوعا مکان مرکزی امنی را ایجاد می‌کند که کارکنان، مصرف کنندگان، بخش‌های مخنلف و مشارکت کنندگان و حامیان سازمان می‌توانند اطلاعات را تغییر دهند، دانش را به اشتراک گذارند و یکدیگر و سازمان را برای تصمیم گیری بهتر هدایت کنند (تومی، ۲۰۰۲).
فرایند‌ها: استاندارد‌هایی را برای توزیع دانش، پذیرش محتوای مدیریت، ابقای کیفیت و حذف یا طفقه بندی و نگهداری محتوا، بازیابی اطلاعات، ارتباطات اعضا در عمل، متدولوژی و استاندارد‌ها در عمل و مطالعات موردی فراهم می‌آورد / این فرایند‌ها برای فهم و شناخت بهتر کار توسط کارکنان سازمان ضروری است.
افراد: بزرگ‌ترین چالش در KM اطمینان اعضاء به سازمان و اطمینان بین خود اعضاء برای اشتراک دانش، توزیع و استفاده مجدد از دانش برای دستیابی به نتایج است. در بسیاری از سازمان‌ها نیاز به تغییر در طرز فکری سنتی و ایجاد فرهنگ سازمانی است که دانش ذخیره شده را به اشتراک می‌گذارد جوی از اعتماد را ایجاد می‌کند. این امر از طریق ایجاد انگیزه، تشخیص و پاداش و تنظیم دوباره سیستم‌های ارزیابی و نظام‌های دیگر اندازه گیری ایجاد می‌شود. کلید موفقیت در مدیریت دانش ایجاد بینش در افراد و شناخت متخصصان در قسمت‌های مختلف سازمان می‌باشد.
حفظ تعهدات استراتژیک: مدیریت استراتژیک نفش کلیدی را در ارتقاء رفتار‌ها از طریق ارتباط سازمانی پایدار ایفا می‌کند که در KM اهمیت دارد. (حسینی، ۱۳۸۵).
۲-۲-۸) مبانی نظری مدیریت دانش
حسن‌زاده (۱۳۸۶) در کتاب مفاهیم و زیر ساختار‌ها آورده است:
«دانش به عنوان منبع اصلی سازمان‌ها تلقی می‌شود چنانچه سازمان‌ها بخواهند به مدیریت دانش به عنوان یک سرمایه سازمانی بپردازند. بایستی عوامل زیر ساختی مناسبی را فراهم آورند. فراهم آوری عوامل زیر ساختی نیازمند مجموعه‌های سازمانی است که ساز و کار‌های خاصی را می‌طلبد. نظریه دانش ودار «شرکت» به خوبی لزوم وجود مجموعه‌های سازمانی و توجه به دانش سازمانی را توجیه می‌کند. به همین دلیل در این پژوهش ابتدا نظریه «شرکت» به عنوان بحث زیر بنایی و ابعاد دانش مداری آن مورد توجه قرار گرفته است. »
نظریه «تعادلات سه جزئی» یکی دیگر از نظریه‌هایی است که توجه به دانش در سازمان‌ها (به ویژه جلوگیری از گسترش حجم سازمان‌ها) را به خوبی توجیه می‌کند «نظریه خلق و تبدیل دانش» سازمانی نیز به خاطر اینکه به صورت خاص فرایند‌هایی را در اختیار می‌گذارد یررسی شده است. «سازمان یاد گیرنده» نظریه دیگری است که پیش زمینه مدیریت دانش است در اینجا مطرح شده است.
۲-۲-۸-۱) نظریه شرکت
نظریه شرکت از نظریه هایی است که قابلیت های سازمانی را از هر نوع مورد توجه قرار می دهد. این نظریه در اواسط دهه ۱۹۸۰ توسط آنتوان آکوستین ارائه شد و آلفرد مارشال آن را تکمیل کرد خلاصه این نظریه این است که مهمترین هدف یک شرکت به حداکثر رساندن سود می باشد و شرکت ها یا سازمان ها برای حداکثر سود، سعی می کنند از کلیه منابع خود بیشترین استفاده را به عمل آورند. در یک تقسیم بندی ساده، منابع اصلی سازمان را افراد، فرایند ها و فناوری تشکیل می دهد و هرگونه برنامه ریزی سازمان بر مبنای این سه عنصر شکل می گیرد. پیتر داکر معتقد است که ارزشمندترین منبع هر سازمان، دانش افراد (کارکنان) آن است. بنابراین به نظر می رسد که اهمیت افراد در سازمان ها به توان خلق، انتقال و بکار گیری دانش آن ها بستگی دارد و فقط از این طریق است که سازمان به ارزش افزوده سرمایه گذاری دراز مدت خود دست پیدا می کند. سازمان ها از دیدگاه منبع مدار^[۲۰] و دانش مدار^[۲۱] مورد توجه قرار می گیرد. (حسن زاده، ۱۳۸۶)
در دیدگاه منبع مدار، شرکت یا سازمان مجموعه ای است که بر منابع درون سازمانی استوار است و در میان منابع سازمانی، دانش مهم ترین عامل رشد و بالندگی سازمان ها محسوب می شود. از سوی دیگر، طرفداران دیدگاه دانش مدار شرکت معتقدند که دانش منبع اصلی تولید در شرکت هاست. دانش نه تنها به عنوان یک منبع، بلکه بهترین دارایی سازمانی است که به مدیریت و قراهم آوری زمینه ها و زیر ساخت های لازو نیاز دارد.
دیدگاه دانش مدار شرکت بر این اندیشه اولی استوار است که وجه اصلی رقابت سازمان ها در نحوه خلق و انتقال کار آمد دانش در بستر سازمانی است. سازمان ها برای استفاده از دانش سازمانی خود به عنوان یک ابزار رقابتی و پیش برنده بایستی با روش های مختلف، آن را از حالت نهان به حالت عیان در آورند. و سپس بتوانند آن را در بین کارکنان سازمان انتقال دهند.
بنابراین، مجموعه های سازمانی به ویژه سازمان های دولتی بایستی ساز و کار مناسبی برای ساماندهی و مدیریت دانش خود تدوین کنند. برای انجام کارهای دانشی در داخل سازمان برنامه ریزی نمایند و ساز و کارهای لازم برای استفاده بهینه از دانش سازماندهی را فراهم آورند. (قانع بصیری، ۱۳۷۳)
۲-۲-۸-۲) نظریه تعادلات سه جزئی
نظریه تعادلات سه جزئی را می توان یک نظریه بنیادی برای شکل دهی آینده دراز مدت سازمان­ها برشمرد که با نگاهی دیگر بر اهمیت دانش در سازمان ها تأکید می کند طبق این نظریه حیات، اجتماع و فناوری سه مقوله ای هستند که از جرم، انرژی و اطلاعات تشکیل شده است. تکامل این سه نیز در فزونی اطلاعات، در طول عمرشان تعریف می شود. در حقیقت؛ تفاوت این سه در میزان اطلاعات است که توانسته اند در طی زمان خود ذخیره کنند. در تعادل سه جزئی، هرچه بر میزان اطلاعات افزوده شود از میزان جرم و انرژی آن کاسته خواهد شد. چنین سیستمی قادر خواهد بود از طریق فزونی اطلاعات و تبلور آن در جرم و انرژی، کالا و کار تولید کند. به مبارزه با فشار آنتروپی محیط اطراف خود بپردازد. (قانع بصیری، ۱۳۷۳)
لازم به ذکر است آنچه که در نظریه تعادلات سه جزئی به عنوان اطلاعات مطرح شده بایستی به مفهوم دانش در نظر گرفته شود. زیرا اطلاعات صرف نمی تواند عامل پیش برنده تلقی شود؛ زیرا در برخی موارد سر ریز اطلاعات و افزونگی آن مایه دردسر اتلاف وقت افراد و سازمان ها می شود و در تعادل سه جزئی، فزونی انرژی و جرم موجب رشد فیزیکی سازمان و فزونی اطلاعات موجب کار آمدی سازمان خواهد شد. در یک جامعه اطلاعاتی، میزان ارژی و جرم به کار رفته برای امور به تدریج کمتر و مداوم میزان اطلاعات مورد استفاده افزایش می یابد دولت ایران ساست کوچک سازی را مورد توجه قرار داده است. بر مبنای تعادلات سه جزئی مهمترین راه حل کوچک سازی، گرایش به سوی تقویت دانش و بنیان های دانشی در سازمان های دولتی است؛ تا از این طریق بتواند حجم و فربهی (رشد) دولت را مهار و کارآمدی (توسعه) آن را افزایش دهد. بر اساس نظریه تعادل سه جزئی می توان چنین نتیجه گیری کرد: کاهش حجم و افزایش کارایی دولت ها در اینده، مستلزم گرایش به دانش مداری است.