کاهش حرکت پذیری منجر به افزایش خطر ابتلا به بیماری، از کار افتادگی و ناتوانی می شود (کو و همکاران، ۲۰۰۹). به دنبال این کاهش حرکت و در نتیجه ضعف عضلانی، مشکلات مختلف جسمانی، زمین خوردن و به تبع آن شکستگیها و ترس از ادامه حرکت نمایان می شود که موجب بروز مشکلات روحی و عدم استقلال می شود (بریل، ۱۳۸۴).
اگر چه افزایش روزافزون تعداد افراد سالمند را به طور کلی میتوان مرهون امید به زندگی و رعایت بیشتر اصول بهداشتی و تندرستی در بین این گروه از افراد جامعه دانست (تاسی و همکاران، ۲۰۰۴)، اما مشکلات و محدودیتهای مربوط به حفظ کیفیت مطلوب زندگی در دوره سالمندی همچنان پابرجاست. از همین رو شناخت مشکلات سالمندان و تلاش برای رفع آن در بین این گروه از افراد جامعه، توجه محققان را به خود اختصاص داده است (هلستروم و همکاران، ۲۰۰۴).
افتادن از بزرگترین مشکلاتی است که سلامتی افراد سالمند را تحت الشعاع قرار میدهد. طبق گزارش مرکز سالمندی ایران، افتادن شایع ترین عارضهای است که سالمندان خصوصا زنان با آن در گیرند، که باعث تحمیل فشارهایی نظیر هزینه های سنگین بیمارستان، درمانهای پزشکی و توانبخشی بر خانواده، فرد سالمند و جامعه میگردد (سایت اینترنتی سالمند، ۱۳۸۶).
افتادن خود از برخی نواقص در فاکتورهای آمادگی جسمانی بوجود می آید. به عنوان مثال نقص در تعادل، نقص ضعف عضلانی در زانو و مچ و کاهش عکس العمل، موجب بروز سقوط و افتادن می شود، که خود افتادن، پیامدهائی نظیر تغییرات در راه رفتن را به دنبال دارد (تینتی و همکاران، ۱۹۸۸، دیویس و همکاران، ۱۹۹۹ و لرد و فیتزپاتریک، ۱۹۷۰) در این میان تعادل ضعیف عامل اصلی در کاهش حرکت پذیری مربوط به سن و افزایش خطر افتادن در سالمندان می شود (کو و همکاران، ۲۰۰۹).
راه رفتن، مهارتی است که از اولین سال زندگی فرا گرفته می شود و انسان در دوران کهولت سن تلاش دارد، همچون دوران جوانی از عهده این مهارت به راحتی و بدون کمک دیگران و یا ابزار کمکی همانند عصا برآید. لیکن به نظر میرسد، افزایش سن، کاهش قدرت در عضلات اصلی بدن و ترس از افتادن، سالمند را وادار به اجتناب از انجام این مهارت پایهای میسازد. به دنبال آن حتی کارهای ساده روزمره هم تحت تأثیر منفی بی تحرکی قرار میگیرد. از طرف دیگر، راه رفتن به عنوان یکی از حرکتهای بنیادی و کاربردی زندگی روزمره انسان و نشانگر قدرت، استقامت و تعادل در بدن یاد می شود که در سالمندان روند منفی را از لحاظ پارامترهای بیومکانیکی همچون سرعت، طی می کند (لرد و فیتزپاتریک، ۲۰۰۱ و فینلی و کادی، ۱۹۷۰). مک رای[۳] و همکارانش (۱۹۹۲) معتقدند که ضعف عضلانی در آبداکتورهای ران، اکستنسورها و فلکسورهای زانو و عضلات دورسی فلکسور مچ پا با ریسک افتادن در هنگام حرکت و راه رفتن ارتباط دارند (ماکرای و همکاران، ۱۹۹۲). از این رو شناسائی عوامل تأثیرگذار در راه رفتن افراد سالمند با هدف جستجو برای راهکارهای پیشگیری از بروز نقصان در عملکرد اندام تحتانی و یا کاهش روند آن مورد توجه محققان قرار گرفته است. به عنوان مثال صادقی و همکاران در تحقیقی بیان کردند که در سالمندان، توان عضلات ساجیتالی ران است که فاز استقرار و تعادل در حین راه رفتن را به نسبت افراد جوانتر تحت تأثیر قرار میدهد (لرد و فیتزپاتریک، ۲۰۰۱). بنابراین نیاز به توان و قدرت عضلانی در حد کافی هنگام راه رفتن ثابت شده است. در واقع با افزایش قدرت عضلانی، شاید بتوان گوشه ای از اختلالات حرکتی در سالمندان را رفع کرد. در جایی دیگر فاینلی و همکاران بیان کردند که سرعت راه رفتن و طول گام در زنان سالمند نسبت به زنان جوانتر به طور معناداری کمتر بوده است (فینلی و کادی، ۱۹۷۰). وینتر نیز در کتاب ” بیومکانیک و کنترل حرکتی در راه رفتن ” مبحثی را به بررسی راه رفتن در سالمندان اختصاص داده است. کریگان و همکارانش نیز بیان داشتند که راه رفتن در سنین سالمندی نسبت به سنین جوانتر، دستخوش تغییراتی می شود که به افتادن و یا ترس از افتادن وابسته است (کریگان و همکاران، ۱۹۹۸).
علی رغم فواید تمرینات و تحقیقاتی که در زمینه اثر انواع تمرینات بر روی پارامترهای بیومکانیکی راه رفتن در افراد سالمند صورت گرفته است، تحقیقات کمی بر روی تعادل و پارامترهای راه رفتن از قبیل طول گام، ریتم گام برداری و سرعت راه رفتن به ویژه با توجه به وضعیت فلکشن زانو در سالمندان تمرکز کرده اند. از این رو در این تحقیق، محقق با بررسی وضعیت فلکشن زانو در افراد سالمند به بررسی تعادل و برخی پارامترهای کنیماتیکی راه رفتن مانند طول گام، ریتم گام برداری و سرعت راه رفتن خواهد پرداخت.
به طور کلی پژوهش حاضر در صدد است تا به این سؤالها پاسخ دهد که آیا بین تعادل و پارامترهای راه رفتن (طول گام، سرعت گام و تعدادگام در دقیقه، پهنای گام) در افراد سالمند با محدودیت حرکتی زانو و بدون محدودیت حرکتی زانو تفاوتی وجود دارد؟
۳٫۱٫ ضرورت و اهمیت تحقیق:
رعایت اصول بهداشتی و بالا رفتن امید به زندگی، افزایش تعداد سالمندان در جامعه را موجب شده است. به طوری که ۸/۱ جمعیت جهان در سال ۲۰۰۰ را سالمندان بالای ۶۵ سال (جمعیتی بالغ بر ۷۵۰ میلیون نفر) (نیوتن، ۱۹۹۵) و در سال ۲۰۰۲ حدود ۶۰۰ میلیون نفر از جمعیت کل جهان را افراد بالای ۶۰ سال تشکیل میدادند و پیش بینی می شود که این رقم در سال ۲۰۵۰ به دو میلیارد نفر افزایش یابد بطور کلی میتوان گفت در حالیکه هر سال بطور متوسط ۷/۱% به جمعیت جهان افزوده می شود، این رقم برای افراد ۶۵ سال و بالاتر به میزان ۵/۲% برآورد می شود (پوررضا و خبیری نعمتی، ۱۳۸۵) که ضرورت توجه به مشکلات این قشر را روزافزون نموده است.
در ایران نیز طبق سرشماری سال ۱۳۷۵، ۵/۶ درصد، جمعیت افراد بالای ۶۰ سال بودند و در صورتی که روند زندگی به همین سان پیش برود، در حدود سال ۱۴۱۰ در کشورمان انفجار سالمندی رخ خواهد داد و بین ۲۵ الی ۳۰ درصد جمعیت در سنین بالای ۵۰ سالگی قرار خواهند گرفت (بررسی کشوری سلامت سالمندان، ۱۳۷۷). بنابراین جامعه باید نسبت به رفع احتیاجات و مشکلات این قشر حساسیت و توجه بیشتری از خود نشان دهد و هم راستا با رشد جمعیت جامعه سالمندان، اهمیت شناسایی مشکلات برای بهبود کیفیت زندگی این گروه از افراد جامعه ضروری است.
از آنجایی که توانایی راه رفتن، به عنوان یکی از شاخص های تعیین استقلال در فعالیتهای روزمره افراد سالمند به شمار میرود، بررسی ویژگیهای بیومکانیکی راه رفتن افراد سالمند مورد توجه محققان قرار گرفته است.
در مطالعات بیومکانیکی یکی از شاخص های اصلی تعیین استقلال افراد سالمند، وضعیت تعادل (لارس و همکاران، ۲۰۰۷) و قابلیت راه رفتن میباشد (کوآ و همکاران، ۲۰۰۷، هرودا و همکاران، ۲۰۰۳). علت اصلی افتادن که سالانه حدود یک سوم سالمندان آن را تجربه می کنند، کاهش تعادل افراد سالمند معرفی شده است (رزموویز و همکاران، ۲۰۰۳، گریگ و همکاران، ۲۰۰۰، لرد و همکاران، ۲۰۰۱). در افراد سالمند، ناتوانی به علل زیادی مرتبط شده است که در بین آنها از دست دادن تحرک در درجه اول اهمیت قرار دارد.
در این میان، به زمین خوردن یا افتادن[۴] یکی از شایع ترین و جدی ترین مشکلات دوران سالمندی است که بسیار تکرار می شود و دارای عواقب و عوارض جسمانی (شکستگی لگن، از کار افتادگی، از دست دادن توانایی فیزیکی و مرگ) و روانی (از دست دادن اعتماد بنفس و عزت نفس و کاهش امید به زندگی) زیادی است که با توجه به هزینه های بالای آن، شناسایی علل و عوامل آن و روشهای پیشگیری از آن مورد توجه قرار گرفته است (اکبری کامرانی و همکاران، ۱۳۸۵).
سالانه حدود یک سوم افراد بالای ۶۵ سال و نیمی از افراد بالای ۸۰ سال، حداقل یک بار افتادن را تجربه می کنند (کرامول و همکاران، ۲۰۰۷، ترسا و همکاران، ۲۰۰۴، مآوررانگ و همکاران، ۲۰۰۶) به طوری که نزدیک ۴۰% بستریهای بیمارستانی و ۷۰% مراجعات این افراد به مراکز اورژانس به مشکلات ناشی از افتادن مربوط می شود (لارس و همکاران، ۲۰۰۷، ترسا و همکاران، ۲۰۰۴، مآوررانگ و همکاران، ۲۰۰۶و شانوی و همکاران، ۱۹۹۷).
پیامد زمین خوردن سالمندان، نه تنها زندگی خود آنان را تحت تاثیر قرار میدهد و
باعث از دست رفتن استقلال آنها و عوارض مالی، روانی، اجتماعی و اقتصادی میگردد (اکبری کامرانی و همکاران، ۱۳۸۵)، بلکه تاثیرات مهمی نیز بر روی سیستمهای بهداشتی و درمانی جامعه بر جای میگذارد. به علت عوارض و تهدیدهای جدی که زمین خوردن و عوامل خطر آن برای سلامت سالمندان درپی داشته است، جزء جدی ترین مسائلی است که جمعیت سالمندان با آن مواجه هستند. در تحقیقات انجام شده بی تعادلی یکی از اصلی ترین عوامل در کاهش تحرک و افتادن در بین سالمندان میباشد (گورالنیک و همکاران، ۱۹۹۳) و از این رو پدیده تعادل در بین این گروه سنی مورد توجه محققان قرار گرفته است. تعادل که جزء نیازهای اساسی جهت انجام فعالیتهای روزمره میباشد، در فعالیتهای ایستا و پویا، نقش مهمی را ایفا می کند، و این مساله بیشتر در هنگام راه رفتن رخ میدهد (رابستین و همکاران، ۱۹۹۴).
از این رو، پژوهش حاضر بر پایه نیاز جامعه و ضرورت آگاهی از وضعیت موجود، در تلاش است تا تعادل و شاخص های راه رفتن در سالمندان با محدودیت حرکتی در زانو و بدون این محدودیت را بررسی نماید.
امید میرود نتایج این پژوهش بتواند به خانوادههای دارای سالمند و همچنین مراکز نگه داری این عزیزان کمک نماید و یافتههای حاصل از این پژوهش مورد استفاده مربیان تربیت بدنی و محققان به ویژه پژوهشگران حوزه بهداشت و رشد، علوم حرکتی و فیزیوتراپی قرار گیرد.
۴٫۱٫ فرضیه های تحقیق:
فرض کلی:
تعادل و پارامترهای راه رفتن در افراد سالمند با محدودیت حرکتی و بدون محدودیت حرکتی در زانو، تفاوت دارد.
فرضیات اختصاصی:
تعادل در افراد سالمند با محدودیت حرکتی در زانو با افراد سالمند بدون محدودیت حرکتی تفاوت دارد.
طول گام در افراد سالمند با محدودیت حرکتی در زانو با افراد سالمند بدون محدودیت حرکتی تفاوت دارد.
تعداد گام در دقیقه در افراد سالمند با محدودیت حرکتی در زانو با افراد سالمند بدون محدودیت حرکتی تفاوت دارد.
سرعت راه رفتن در افراد سالمند با محدودیت حرکتی در زانو با افراد سالمند بدون محدودیت حرکتی تفاوت دارد.
-
- پهنای گام در افراد سالمند با محدودیت حرکتی در زانو با افراد بدون محدودیت حرکتی تفاوت دارد.
۵٫۱٫ اهداف تحقیق:
۱٫۵٫۱٫ هدف کلی:
بررسی تعادل و برخی پارامترهای راه رفتن در سالمندان با محدودیت حرکتی و بدون محدودیت حرکتی زانو
۲٫۵٫۱٫ اهداف اختصاصی:
- مقایسه تعادل در سالمندان با محدودیت حرکتی و بدون محدودیت حرکتی
- مقایسه طول گام در سالمندان با محدودیت حرکتی و بدون محدودیت حرکتی
- مقایسه تعداد گام در دقیقه در سالمندان با محدودیت حرکتی و بدون محدودیت حرکتی
- مقایسه سرعت راه رفتن در سالمندان با محدودیت حرکتی و بدون محدودیت حرکتی
- مقایسه پهنای گام در سالمندان با محدودیت حرکتی و بدون محدودیت حرکتی
۶٫۱٫ محدودیتهای تحقیق:
الف) محدودیت قابل کنترل:
- سن آزمودنیها (افراد بالای ۶۰ سال)
ب) محدودیتهای غیر قابل کنترل:
- عدم امکان کنترل وضعیت روحی آزمودنیها زمان انجام آزمونها و اجرای پروتکل خستگی.
- عدم آگاهی از مصرف داروهایی که تاثیر آنها بر سیستمهای مرتبط با تعادل مشخص نیست، با این حال از افراد خواسته شد که ۴۸ ساعت قبل از اجرای آزمون از مصرف داروهای ویژه خودداری کنند.
- سعی شده که در تحقیق از آزمودنیهای سالم استفاده شود ولی پژوهشگر از وجود بیماری با نارسایی ناخودآگاه (مخفی) در سیستمهای مرتبط با کنترل تعادل اطلاع دقیق نداشت.
- اجرای آزمونها در یک ساعت مشخص از روز برای همه آزمودنیها مقدور نبود.
