چکیده

 

       بهداشت روانی جامعه یکی از محورهای ارزیابی سلامتی جوامع مختلف است. سلامت روانی نقش مهمی در تضمین پویایی و کارآمدی هر جامعه ایفا می کند. ورود به دانشگاه مقطعی بسیار حساس در زندگی نیروهای کارآمد و فعال جوان در هر کشوری است و با تغییرات زیادی در روابط اجتماعی، انتظارات و نقشها همراه می باشد. قرار گرفتن در چنین شرایطی غالباً با استرس و نگرا نی توأم بوده و عملکرد و بازدهی دانشجویان را تحت تأثیر قرار می دهد. بر این اساس پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر روابط بین فردی و استرس زندگی دانشجویی بر سلامت روان دانشجویان دانشگاه  شهید باهنر کرمان  صورت گرفته است . در این پژوهش به روش علی مقایسه ای 350 نفر از دانشجویان مقاطع مختلف  تحصیلی مقیم در خوابگاه های دانشجویی مستقر در داخل دانشگاه شهید باهنر کرمان به روش تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. اطلاعات لازم با بهره گرفتن از پرسشنامه های روابط بین فردی ، استرس زندگی دانشجویی و سلامت روان  و در نرم افزار spss 18  با بهره گرفتن از آمار توصیفی و استنباطی  تجزیه وتحلیل شد . بررسی پایایی پرسشنامه روابط بین فردی  از راه همسانی درونی ( ضریب آلفای کرونباخ ) برای مقیاس کلی و سه خرده مقیاس  آن صورت گرفت که برای مقیاس کلی 86/0 گزارش می شود .همچنین پایایی پرسشنامه استرس زندگی دانشجویی از راه همسانی درونی ( ضریب آلفای کرونباخ ) برای مقیاس کلی 90/0 گزارش می شود ودر نهایت ضریب پایایی پرسشنامه سلامت روان برای مقیاس کلی در این پژوهش 83/ 0 می باشد. نتایج حاصل از روش رگرسیون نشان دهنده تأثیر معنادار روابط بین فردی و استرس زندگی دانشجوی بر سلامت روان است (001/0 > P) . همچنین بر طبق نتایج پژوهش تأثیر واکنش (بازخورد ) بر سلامت روان  و همچنین تأثیر ناسازگاری ( تعارض ) بر سلامت روان معنادار بوده است و هیچ گونه اختلاف معناداری در تأثیر استرس زندگی دانشجویی بر سلامت روان دانشجویان بر حسب متغیر های جنسیت ، مقطع تحصیلی و وضعیت تأهل دیده نشده است .

 

واژگان کلیدی: روابط بین فردی ، استرس زندگی دانشجویی و سلامت روان

 

فهرست مطالب

 

 عنوان                                                                                                                    صفحه

 

فصل اول: کلیات تحقیق

 

مقدمه 2

 

1-1- بیان مساله 3

 

1-2 –  اهمیت و ضرورت تحقیق 5

 

1-3-   اهداف تحقیق 7

 

1-3-1-  هدف کلی : 7

 

1-3-2-  اهداف جزئی: 7

 

1-4-  سوالهای تحقیق 8

 

1-5-  تعاریف مفاهیم مطرح شده در سؤال های تحقیق 9

 

1-5-1-  تعاریف مفهومی متغیر ها : 9

 

1-5-2-  تعاریف عملیاتی متغیر ها : 9

 

فصل دوم:مبانی نظری وپیشینه تحقیق

 

مقدمه 12

 

2- 1-  سلامت روان 12

 

2- 2-  ملاک های سلامت روانی 13

 

2- 3-  مبانی نظری سلامت روان 15

 

2-3- 1-  دید گاه اسلام 15

 

2-3- 2-   دیدگاه انسان گرایی 16

 

2-3- 3-   نظریه آدلر 20

 

2-3- 4-  نظریه اریک فروم 20

 

2-3- 5-  نظریه اریکسون 21

 

2-3- 6-  نظریه اسکینر 21

 

2-3- 7-  نظریه هری استارک سالیوان 21

 

2-3- 8-  نظریه هورنای 22

 

2- 4-   تعریف استرس: 23

 

2- 5-  اثرات مفید استرس 25

 

2- 6-  اثرات منفی استرس 25

 

2-6- 1-    اثرات جسمانی استرس 25

 

2-6- 2-   اثرات روانی استرس 26

 

2- 7-   نظریه های استرس 26

 

2-7- 1-    نظریه کانن 26

 

2-7- 2-  نظریه سلیه 26

 

2-7- 3-  نظریه لازاروس 27

 

2-7- 4-  رویدادهای زندگی 28

 

2- 8-  استرس زندگی دانشجویی 28

 

2- 9- ارتباط 29

 

2- 10-    تقیسم بندی ارتباطات انسانی 30

 

2- 11-    مدل های ارتباط بین فردی 31

 

2-11- 1-  مدل های خطی 31

 

2-11- 2-  مدل تعاملی 31

 

2-11- 3-   مدل تبادلی 32

 

2- 12-  نظریه نفوذ اجتماعی 32

 

2- 13-   نظریه جدل ارتباطی 33

 

2- 14-   عوامل مؤثر براثر بخشی ارتباط میان فردی 33

 

2- 15-  موانع ارتباط بین فردی 34

 

2- 16-  مهمترین انواع روابط بین فردی 35

 

2-16- 1-   روابط خانوادگی: 35

 

2-16- 2-   روابط همسالان : 35

 

2-16- 3-   روابط عشقی: 36

 

2- 17-   چکیده تحقیقات انجام شده در داخل کشور 38

 

2- 18-   چکیده تحقیقات انجام شده در خارج کشور 40

 

2- 19-   خلاصه و جمع بندی 42

 

2- 20-   مدل تحلیلی پژوهش 43

 

فصل سوم:روش تحقیق

 

مقدمه 45

 

3- 1-  روش اجرای تحقیق 45

 

3- 2-  جامعه آماری 45

 

3- 3-   نمونه  و روش نمونه گیری 46

 

3- 4-   انواع متغیر ها 46

 

3- 5-   داده های مورد نیاز 46

 

3- 6-    شیوه گرد آوری داده ها 46

 

3- 7-   ابزار گرد آوری داده ها 47

 

3-7- 1-  پرسشنامه ی سلامت عمومی28  سوالی(GHQ -28) 47

 

3-7- 2-  پرسشنامه استرس زندگی دانشجویی (SSI ) 48

 

3-7-3- پرسشنامه روابط بین فردی 49

 

3- 8-   روش تجزیه و تحلیل داده ها 50

 

3-8- 1-    روش های آمار توصیفی : 50

 

3-8- 2-     روش های آمار استنباطی : 50

 

فصل چهارم:یافته ها

 

4-1-  مقدمه 52

 

4-2-   ویژگی‌های فردی 52

 

4-2- 1-  وضعیت تاهل 52

 

4-2- 2-  مقطع تحصیلی 53

 

4-2- 3-  جنسیت 54

 

4-3-  آمار توصیفی متغیرهای پ‍‍ژوهش 55

 

4-4-  بررسی فرضیات تحقیق: 58

 

فرضیه اصلی تحقیق: 58

 

فرضیات فرعی: 59

 

فصل پنجم:بحث و نتیجه گیری

 

مقدمه 90

 

5-1- نتیجه گیری و بحث و بررسی 90

 

5-1-1-  بحث و بررسی فرضیه اصلی 90

 

5-1-2-  بحث و بررسی فرضیه های فرعی 90

 

5-2-  نتیجه گیری 99

 

5-3- پیشنهاد ها 99

 

5-4 –  محدودیت ها 100

 

منابع فارسی 101

 

منابع انگلیسی 109

 

ضمائم 113

 

مقدمه

 

   دانشجویان، آینده سازان جوامع به حساب می آیند و در کشور ما به دلیل جوان بودن جمعیت ، اهمیت آنها در اداره ی آینده کشور دوچندان می گردد. بنابراین سلامت جسم و به ویژه روان آنها با سلامت جامعه ی آینده و آینده ی کشور در ارتباط مستقیم می باشند. امروزه دانشجویان به دلیل نقش مهمی که در اداره ی آینده کشور دارند ، یکی از اقشار مهم جامعه به حساب می آیند . اهمیت این نقش در این است که دانشجویان، نه تنها بخش اصلی متخصصان زمینه های گوناگون علمی ، فنی و هنری هر را کشور را تشکیل می دهند، بلکه این گروه، مدیران اصلی در اداره ی آینده ی کشور هستند و رهبر سایر اقشار جامعه در هدایت به سمت کمال و اهداف کشور می باشند. از سوی دیگر، بخشی از دانشجویان در آینده، عهده دار آموزش و پرورش نسل های بعد از خود خواهند بود و از این طریق به طور غیر مستقیم در کمال نسل های بعدی جامعه نیز دخالت دارند(آزاد مرز آبادی ، 1383).

 

فهرست مطالب

 

               عنوان                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                    صفحه

 

    فصل اول: کلیات پژوهش

 

1-1 مقدمه 3

 

1-2 بیان مسئله. 4

 

1-3 اهمیت و ضرورت تحقیق 6

 

1-4 اهداف پژوهش 7

 

1-4-1هدف علمی (کلی) 7

 

1-4-2اهداف کاربردی (جزئی) 7

 

1-5  فرضیه های پژوهش. 8

 

1-5-1فرضیه اصلی تحقیق 8

 

1-5-2فرضیه های جزئی تحقیق 8

 

1-6 تعاریف اصطلاحات و متغیرهای تحقیق 8

 

1-6-1تعریف مفهومی متغییرهای تحقیق 8

 

1-6-1-1فرسودگی شغلی 8

 

2-1-6-1تعهد سازمانی 9

 

1-6-1-3کارگاه آموزشی. 9

 

1-6-2تعریف عملیاتی متغییرهای تحقیق. 9

 

1-6-2-1فرسودگی شغلی 9

 

1-6-2-2کارگاه آموزشی تعهد سازمانی. 10

 

 

 

 

 

فصل دوم: ادبیات پژوهش

 

2-1مقدمه 12

 

2-2 مبانی نظری پژوهش. 13

 

2-2-1 تعریف فرسودگی شغلی: 13

 

2-2-1-1پیدایش فرسودگی شغلی. 14

 

2-2-1-2 رویکردهای فرسودگی شغلی 16

 

2-2-1-3فرایند ایجاد فرسودگی شغلی 20

 

2-2-2تعهد سازمانی. 21

 

2-2-2-1تعریف تعهد سازمانی. 21

 

2-2-2-2 تعهد سازمانی مفهوم یک بعدی یا چند بعدی؟. 23

 

2-2-2-3 الگوی چند بعدی 23

 

2-2-3انواع تعهد سازمانی. 32

 

2-2-3-1دو دیدگاه درباره تعهد سازمانی. 33

 

2-2-3-2تعهد سازمانی و عوامل مؤثر بر آن 35

 

2-2-4 شیوه آموزش  کارگاهی. 37

 

2-3 پیشینه های پژوهشی. 45

 

2-3-1 پیشینه پژوهشی داخلی. 45

 

2-3-2پیشینه پژوهشی خارجی 46

 

فصل سوم : روش پژوهش

 

3-1 مقدمه. 51

 

3-2 طرح تحقیق. 52

 

3-3 جامعه آماری. 53

 

3-4 نمونه تحقیق و روش نمونه گیری 53

 

3-5 ابزار تحقیق. 53

 

3-6 روایی و پایایی آزمون 54

 

3-6-1 روایی آزمون. 54

 

3-6-2 پایایی آزمون 55

 

3-7 شیوه اجرا. 55

 

3-8 روش تجزیه و تحلیل داده ها. 56

 

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده های آماری

 

4-1مقدمه.59

 

4-2شاخصه های آماری.59

 

4-2-1 آمار توصیفی.59

 

4-2-2آمار استنباطی62

 

4-3فرضیه های تحقیق62

 

4-3-1فرضیه اصلی62

 

4-3-2فرضیه های فرعی.65

 

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

 

5-1مقدمه.69

 

5-2یافته های پژوهشی70

 

5-2-1نتایج فرضیه اصلی70

 

5-2-2نتایج یافته فرعی اول.72

 

5-2-3نتایج یافته فرعی دوم73

 

5-2-4نتایج فرضیه فرعی سوم.74

 

5-3محدودیت های پژوهش75

 

5-4پیشنهادهای پژوهشی.76

 

5-5پیشنهادهای کاربردی.76

 

 منابع و ضمایم78

 

چکیده

 

هدف از مطالعه حاضر بررسی تاثیر طراحی آموزش کارگاهی تعهد سازمانی در کاهش فرسودگی شغلی کارکنان ادارات دخانیات استان یزد و کرمان است. روش پژوهش از نوع شبه آزمایشی بود  و نمونه آماری 30 نفر به صورت نمونه گیری جایگزینی تصادفی انتخاب شد. جامعه آماری پژوهش متشکل از کلیه کارکنان ادارات دخانیات استان های یزد و کرمان در سال 1393 حدود 102 نفر می باشد. متغیر مستقل به شکل آموزش کارگاهی با موضوع تعهد سازمانی برای گروه آزمایش اجرا شد. ابزار گرد آوری اطلاعات پرسشنامه فرسودگی شغلی مسلش بود که در دو مرحله پیش آزمون و پس آزمون برای هر دو گروه کنترل و آزمایش اجرا شد. در تجزیه و تحلیل داده ها از روش های آماری توصیفی مثل میانگین ، انحراف معیار  و نمودار و همچنین از روش های آمار استنباطی آزمون تحلیل کواریانس برای آزمون فرضیه های پژوهش استفاده شد. تحلیل داده های آماری نشان داد که بین میانگین نمرات فرسودگی شغلی گروه آزمایش و گواه بعد از اعمال متغیر مستقل تفاوت معنی داری به وجود آمد.یعنی اعمال متغیر مستقل آموزش کارگاهی تعهد سازمانی میزان فرسودگی گروه آزمایش را کاهش داد. با در نظر گرفتن محدودیت های پژوهش نتایج نشان داد که آموزش تعهد سازمانی موجب کاهش هر سه بعد فرسودگی شغلی یعنی خستگی عاطفی، شخصیت زدایی و فقدان موفقیت فردی کارکنان دخانیات استان یزد می شود.

 

واژگان کلیدی: تعهد سازمانی، فرسودگی شغلی، آموزش کارگاهی، کارکنان ادارات دخانیات

 

1-1 مقدمه

 

هر یک از افراد جامعه بخش زیادی از زمان زندگی خود را صرف کار می کنند. با توجه به اینکه امروزه انجام هر نوع کار عموما با بهره گرفتن از انواع متنوعی از ابزارها و تکنولوژی­ها همراه گشته، عدم استفاده از آنها به منزله عدم توانایی انجام کار، دشوارتر شدن انجام کار و به دنبال آن زدگی از کار و موارد نظیر آن خواهد بود. بنابر این استفاده از تکنولوژی­ها و ارتباط با دیگران در بسیاری از فعالیت­ها به ویژه فعالیتهای شغلی در محیط های سازمانی جزء جدایی ناپذیر  هر کاری است.

 

شرایط کار در سازمان می ­تواند انگیزش، عملکرد و رفتار کارکنان را به کلی تحت تاثیر قرار دهد. طبق تحقیقات انجام شده رفتار کارکنان در سازمان می تواند متأثر از نگرش­هایشان باشد، از این رو، آگاهی از آنها برای مدیران سازمانها ضروری به نظر می رسد. با وجود این، بایستی اذعان کرد، آگاهی از همه نگرشهای کارکنان برای مدیران سازمان اهمیت چندانی نداشته و مدیران نیز علاقه ای به دانستن همه این نگرشها ندارند. درواقع مدیران بیشتر علاقه مند به دانستن آن دسته از نگرشهایی هستند که با کار و سازمان مرتبط است. طبق تحقیقات انجام گرفته در این مورد سه نگرش عمده بیشترین توجه و تحقیق را از سوی محققان به خود جلب کرده اند. این سه نگرش عبارتند از: ۱ – رضایت شغلی۲ – وابستگی شغلی و ۳ – تعهد سازمانی (فرهنگی، 1391).

 

به اعتقاد مسلچ (2001) زمانی که نگرش افراد به عنوان کارکنان یک سازمان در هر سه حیطه رضایت شغلی، وابستگی شغلی و تعهد سازمانی کاهش پبدا کند، فرسودگی شغلی شکل می­گیرد. تحقیقات بسیاری در رابطه با تعهد سازمانی و فرسودگی شغلی انجام شده و رابطه بین این دو مفهوم را به شکل­های مختلف کشف کرده اند. در این تحقیق محقق تاثیر آموزش کارگاهی تعهد سازمانی را بر کاهش فرسودگی شغلی کارکنان استانهای یزد و کرمان را به آزمایش گذاشته است که در ادامه بدان پرداخته می­شود.

 

1-2 بیان مسئله

 

در گذشته صاحب نظران تصور می­کردند سندرم فرسودگی شغلی بیشتر در مشاغل خدمات اجتماعی از قبیل پزشکان، معلمان، پرستاران، کارگران اجتماعی، مشاوران و مأموران رایج است (شیروم و دیگران، 2004). واژه فرسودگی شغلی برای اولین بار در اواخر دهه ۱۹۶۰ توسط فرودنبرگر زمانی که وی علائم خستگی را در کارکنان خود مشاهده کرد تعریف شده، او این پدیده را سندرم تحلیل قوای جسمی و روانی نامید که در افراد شاغل در حرفه های کمک رسان بوجود می آید.

 

اما امروزه این تصور وجود دارد که فرسودگی شغلی ممکن است در هر شغلی ایجاد شود. شواهد بیانگر آن است که این سندرم برای همه افرادی که در انواع مشاغل فعالیت می کنند، می تواند تهدید بزرگی به شمار آید.  به طوری که اخیرا مشاغل دیگری مانند کارکنان بخشهای اداری و خدماتی نیز در معرض خطر فرسودگی شغلی قلمداد شده اند. همچنین برخی صاحبنظران معتقدند فرسودگی شغلی بدون در نظر گرفتن نوع شغل در میان افرادی که با مردم کار می کنند به میزان های متفاوت اتفاق می افتد (هاکانه و دیگران، 2006). بنابراین می­توان گفت فرسودگی شغلی مشکلی بالقوه در تمام مشاغل به ویژه مشاغل خدماتی از جمله سازمانهای اداری که کارکنان آن با مشتریان، ارباب رجوع و سر وکار دارند به شمار می آید.

 

در رابطه با فرسودگی شغلی هزینه های مستقیم و غیر مستقیم آن مطرح است. فرسودگی شغلی باعث غیبت کارکنان از محل کار، کاهش کیفیت کار، تعارضات بین فردی با همکاران، مشکلات جسمی- روانی، تغییر شغل و سرانجام ترک خدمت می شود.

 

بنابراین توجه مدیریت کارکنان به موضوع فرسودگی شغلی سبب ارتقای سلامت  روانی، بهبود روابط بین فردی، افزایش کیفیت ارائه خدمات و کاهش هزینه های ناشی از غیبت، بازنشستگی پیش از موعد و ترک شغل می شود.

 

نتایج تحقیقات نشان داده است، فرسودگی شغلی موجب تباهی در کیفیت کار و خدمات می گردد که به وسیله کارکنان ارائه می شود و می ­تواند عاملی برای ترک کار ، غیبت ، کاهش روحیه و مسئولیت پذیری گردد. علاوه بر این فرسودگی شغلی با نگرانی های شخصی مثل خستگی جسمی، بی خوابی، افزایش مصرف دارو و مسایل پدیده فرسودگی شغلی دامن گیر افراد مختلف در مشاغل گوناگون می گردد که فرد را متحمل فشار کاری زیاد و رضایت کم می نماید و کنش متقابل بین شرایط کار و ویژگی های فردی شاغل می تواند بر بهداشت روانی افراد شاغل تاثیر بگذارد و موجب کاهش بهره وری نیروی انسانی و تولید و توسعه گردد.  فرسودگی شغلی واژه­ای برای توصیف دگرگونی های نگرش، روحیه، و رفتار در جهت منفی و رویارویی با فشارهای روانی مربوط به کار است. فرسودگی معمولاً در مشاغلی پدید می آید که افراد بیشترین ساعات کاری خود را در ارتباط نزدیک با مردم می گذرانند. فرسودگی شغلی می تواند باعث افت کیفیت ارائه خدمات شود و عاملی برای دست کشیدن از شغل، عیب جویی از کار یا ضعیف روحیه باشد. نشانگان فرسودگی شغلی، یک اختلال روانی نیست ولی طی زمان، به آهستگی گسترش می یابد و می تواند به یک ناتوانی روانی تبدیل شود ) شافلی، مزلج و مارک، 1994).

 

اغلب متخصصان فرسایش شغلی و آسیب­های مختلف آن را با تعهد سازمانی در ارتباط می­دانند. تعهد سازمانی یک نگرش مهم شغلی و سازمانی است که در طول سال‌های گذشته موردعلاقه بسیاری از محققان رشته های رفتار سازمانی و روان‌شناسی خصوصاً روان‌شناسی اجتماعی بوده است (رکنی نژاد، 1386). این نگرش در طول سه دهه گذشته دستخوش تغییراتی شده است که شاید عمده ترین این تغییر در قلمرو مربوط به نگرش چند بعدی به این مفهوم تا نگرش یک بعدی به آن بوده است.( همان) همچنین باتوجه به تحولات اخیر در حیطه کسب و کار از جمله کوچک سازی‌ها و ادغام‌های شرکت‌ها در یک‌دیگر عده ای از صاحب‌نظران را بر آن داشته تا اظهار کنند که اثر تعهد سازمانی بر دیگر متغیرهای مهم در حوزه مدیریت از جمله ترک شغل، غیبت و عملکرد کاهش یافته است و به همین جهت بــررسی آن بی مورد است (ساقروانی ،1388). اما عده ای دیگر از محققان این دیدگاه را نپذیرفته و معتقدند که تعهد سازمانی اهمیت خود را از دست نداده است و همچنان می تواند مورد توجه قرار گیرد (فرهنگی ،1384).

 

چکیده :

 

پژوهش پیش رو ، ” بررسی تطبیقی مبانی اخلاق طبیعت گرا و اثبات گرا از دیدگاه روسو و مور و دلالتهای آن در تربیت اخلاقی” نام دارد. هدفمان این است که این دو رویکرد را از دیدگاه نمایندگان برجسته ی آنها یعنی ژان ژاک روسو و جورج ادوارد مور، به مقابله بکشیم تا مفهوم تربیت اخلاقی بیشتر و بهتر مشخص شود و از این طریق دریابیم که در عصر حاضر ، در زمینه ی تربیت اخلاقی ، با مشخص کردن نقاط قوت و ضعف هر دو دیدگاه ، کدام یک می تواند بیشتر کمک کند. مهمترین دلیل انتخاب این موضوع و به مقابله کشیدن این دو دیدگاه ، این مسئله است که دیدگاه اثبات گرایی به نوعی نماینده ی روش های کمیت گرا در مباحث اخلاقی است و دیدگاه طبیعت گرایی نماینده ی روش های کیفیت گرا است. این پژوهش هشت سوال دارد که مهمترین آنها نقاط اشتراک دیدگاه اثبات گرا وطبیعت گرا از دیدگاه مور و روسو در زمینه ی تربیت اخلاقی چیست ؟ نقاط افتراق دیدگاه اثبات گرا وطبیعت گرا از دیدگاه مور و روسو در زمینه ی تربیت اخلاقی چیست ؟ می باشد.روش تحقیق ، از نوع تحقیقات تطبیقی است که شامل استنباط و تطبیق دلالتهای مربوط به اخلاق از دیدگاه روسو و مور از طریق منابع دست اول و دست دوم می باشد. روش تطبیق با بهره گرفتن از پژوهش تطبیقی برد ی  است که شامل 4 مرحله توصیف ، تفسیر  ، همجواری و  مقایسه می باشد. در این تحقیق از نمونه گیری هدفمند با توجه به سوالات و اهداف تحقیق استفاده شده و روش نمونه گیری نیز در راستای پاسخگویی به سوالات و اهداف تحقیق ، هدفمند است.نتایج تحقیق نشان داد که مور و روسو تنها در اینکه پاره ای از گزاره های اخلاقی از درون انسان تعیین میشود و همچنین اینکه اصطلاحات اخلاقی برای اختصاص به اشیا کاربرد دارند، هم عقیده هستند و در زمینه ی اخلاق درجه ی اول و دوم ، اهداف ، مبانی ، اصول و روش های تربیت اخلاقی و نیز اینکه روسو در زمره ی طبیعت گرایان و مور در زمره ی شهود گرایان قرار دارند ، دارای نقاط افتراق هستند.

 

فهرست مطالب :

 

فصل اول

 

1-1 بیان مسئله 2

 

1-2 اهداف تحقیق 5

 

1-3 اهمیت و ضرورت تحقیق 6

 

1-3-1اهمیت و ضرورت نظری 6

 

1-3-2  اهمیت و ضرورت عملی 6

 

1-4 سوالات تحقیق 7

 

1-5 تعریف مفاهیم و اصطلاحات 7

 

1-6 محدودیت های پژوهش 11

 

2-1 تعریف و تدقیق مفاهیم 13

 

2-1-1 تعریف اخلاق 13

 

2-1-2 تربیت اخلاقی 13

 

2-1-3 علم اخلاق 14

 

2-1-4 فرااخلاق 16

 

2-2 مباحث تاریخچه ای 16

 

2-3 خطوط کلی پژوهش های اخلاقی 30

 

2-3-1 اخلاق توصیفی 30

 

2-3-2 اخلاق هنجاری 30

 

2-3-3 فرا اخلاق 32

 

2-4تحقیقات انجام یافته 36

 

2-4-1 تحقیقات داخلی 36

 

2-4-2 تحقیقات خارجی 41

 

3-1روش شناسی تحقیق 45

 

3-2جامعه ی تحقیق 46

 

3-3 نمونه تحقیق 46

 

3-4 ابزار تحقیق 46

 

4-1تجزیه و تحلیل یافته ها 48

 

4-1-1 دلالتهای مربوط به اخلاق از دیدگاه اثبات گرا 48

 

4-1-2 دلالت های مربوط به اخلاق از دیدگاه طبیعت گرا 58

 

4-1-3- دلالت های مربوط به اخلاق از دیدگاه مور 64

 

4-1-4 دلالت های مربوط به اخلاق از دیدگاه روسو 73

 

4-1-5 دلالتهای مربوط به تربیت اخلاقی از دیدگاه مور 79

 

4-1-6 دلالتهای مربوط به تربیت اخلاقی از دیدگاه روسو 81

 

4-1-7 نقاط اشتراک دیدگاه اثبات گرا وطبیعت گرا از دیدگاه مور و روسو در زمینه ی تربیت اخلاقی 87

 

4-1-8 نقاط افتراق دیدگاه اثبات گرا و طبیعت گرا از دیدگاه مور و روسو در زمینه ی تربیت اخلاقی 89

 

5-1 بحث ، نقد و نتیجه گیری 95

 

5-2محدودیت های پژوهش 99

 

5-3پیشنهادات 100

 

5-3-1پیشنهادات حاصل تحقیق 100

 

5-3-2پیشنهادات برای تحقیقات بعدی 100

 

فهرست منابع و مآخذ 102

 

چکیده انگلیسی  107

 

بیان مسئله :

 

یکی از مسائل مهمی که تعلیم و تربیت معاصر با آن رو به‏روست، مسئله تربیت اخلاقی است. اهمیت تربیت اخلاقی در نظام‌های آموزشی و پرورش، امری بدیهی و غیر قابل انکار است. اصولاً اخلاق و تربیت اخلاقی، یکی از ارکان اساسی فرهنگ بشری را تشکیل می‏دهد. به همین دلیل، این موضوع از دیرباز مورد توجه بوده و امروزه نیز در بسیاری از کشورها مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. سازندگی درونی انسان و اصلاح و تهذیب نفس او در سعادت فردی، اجتماعی، دنیوی و اخروی او نقش بسزایی دارد، به طوری که اگر انسان تمامی علوم را تحصیل کند و کلیه نیروهای طبیعت را به تسخیر خویش در آورد، اما از تسخیر درون و تسلط بر نفس خود ناتوان باشد، از رسیدن به سعادت و نیل به کمال باز می‌ماند. تمامی پیشرفت‌های علمی و صنعتی در صورتی که با اصلاح درون انسان همراه نباشد، کاخ‌های سر به فلک کشیده‏ای را می‌مانند که بر فراز قله آتشفشان بنا شده باشد. از این‌رو، تربیت روحی و اخلاقی انسان برای هر جامعه‌ای امری حیاتی است. با وجود این، نگاهی به اوضاع جوامع بشری نشان می‌دهد آنچه قبل از همه به دست فراموشی سپرده شده، تربیت اخلاقی و معنوی انسان است.(نوروزی ،عاطفت دوست ،53:1930)

 

در حوزه ی اخلاقیات ، یکی از مباحثی که مطرح است و بویژه مربیان اخلاقی و فیلسوفان اخلاقی بدان توجه داشته اند ، تربیت اخلاقی[1]است.در اینجا باید به تمایز میان دو واژه ی اتیکز[2] و مورال[3]  اشاره کرد.   واژۀ اتیکز به معنای اخلاق و از واژۀ یونانی Ethiko به معنای شخص گرفته شده و با واژۀ Ethos به معنای خلق و منش مرتبط و هم معنا است و گاه به معنای عرف و عادت [4] یا کاربرد[5] و کارکرد ترجمه و استعمال می‌شود. واژۀ Morality نیز از واژۀ لاتین Moralize گرفته شد و با افعالی که بدون لحاظ ویژگی‌ها و شخصیت فردی درست یا نادرست‌اند مرتبط است.(حسینی 1387)

 

در ارتباط با اهمیت تربیت اخلاقی ، بیان خاستگاههای فلسفی به ما کمک میکند به صورت روشن تری به تربیت خلاقی بپردازیم.از جمله ی این موارد روشن کردن مبانی فلسفی هرکدام از دیدگاه ها و رویکردهای فلسفی است.در دیدگاه ها و رویکردهای تربیت اخلاقی ، 2 رویکرد عمده وجود دارد : رویکرد اثبات گرایانه [6] که در فلسفه با کار فیلسوفانی چون برتراند راسل و جورج ادوارد مور ، بویژه با تولد فلسفه ی تحلیلی به اوج میرسد . رویکرد دوم ، رویکرد طبیعت گرا [7] که به نوعی مقابل رویکرد اثبات گرا بوده و با کار روسو و کانت در قردن هفدهم ادامه پیدا میکند.باید گفت که روش های کمّی در مباحث مربوط به اخلاقیات از رویکرد اثباتگرایی و روش های کیفی از طبیعت گرایی نشات میگیرد.

 

در این پژوهش ،هدفمان این است که این دو رویکرد را از دیدگاه نمایندگان برجسته ی آنها یعنی ژان ژاک روسو و جورج ادوارد مور، به مقابله بکشیم تا مفهوم تربیت اخلاقی بیشتر و بهتر مشخص شود و از این طریق دریابیم که در عصر حاضر ، در زمینه ی تربیت اخلاقی ، با مشخص کردن نقاط قوت و ضعف هر دو دیدگاه ، کدام یک می تواند بیشتر کمک کند. مهمترین دلیل انتخاب این موضوع و به مقابله کشیدن این دو دیدگاه ، این مسئله است که دیدگاه اثبات گرایی به نوعی نماینده ی روش های کمیت گرا در مباحث اخلاقی است و دیدگاه طبیعت گرایی نماینده ی روش های کیفیت گرا است. در واقع به طور کلی نمایندگان اثبات گرا اخلاق را امری کمی و نمایندگان طبیعت گرا اخلاق را امری کیفی میدانند. به عبارت دیگر ، این دو دیدگاه ، دو قطب یک طیف را تشکیل میدهند.در این بین ، نگاهی به پژوهش های انجام شده در این زمینه ، نشان میدهد که تاکنون پژوهش دقیقی در زمینه ی مقایسه این دو دیدگاه درباره ی مبانی اخلاق و تربیت اخلاقی انجام نشده است.در حالی که دو رویکرد مزبور و بویژه نمایندگان آن از صاحبنظران برجسته ی اخلاق و تربیت اخلاقی می باشند.در مورد تربیت اخلاقی از منظر روسو پژوهش های بسیار اندکی انجام شده است که عمده ی آن شامل موارد زیر می باشد: تحول اندیشه تربیت منفی و نقش آن در نظریه ژان ژاک روسو ، کانت و فروبل (سراوانی ، 1383).نتیجه ی این تحقیق نشان میدهد که هر چند روسو نخستین کسی است که بحث تربیت منفی را مطرح کرد و آن را رویاروی روش مرسوم تعلیم و تربیت قرار داد اما کانت زیاده روی های روسو در تربیت منفی را کنار گذاشت و فروبل نیز بر تربیت واگذارنده تاکید کرد .در تحقیق دیگری تحت عنوان اخلاق از دیدگاه روسو و ولتر(جوانبخت ، 1387) روسو از این ایده دفاع می کند که در حالت طبیعی، بدی کردن غیر ممکن است. طبق این نظر، در جامعه باید با ایجاد عدالتی قابل قبول که محکوم و جبران کند به اخلاق پرداخت . با این شیوه می توان انسانها را به مبارزه برضد خودخواهی و تمایلاتشان هدایت کرد. در مورد تربیت یک نوجوان، روسو استدلال می کند که برای غیرطبیعی نکردن ذهنیات نوجوان درباره اخلق، ایده آل آن است که شناخت او را به حسیات محدود کنیم تا او فردی قابل قبول برای اجتماع شود.در مورد اندیشه های اخلاقی و تربیت اخلاقی جورج ادوارد مور نیز ، پژوهشها بسیار اندک و محدود به ترجمه ی آثار و نقد آنها می باشد. پایان نامه ای با عنوان مبانی اخلاق (شهلایی مقدم ،1378)صرفا به ترجمه ی کتاب مبانی اخلاق جورج ادوارد مور پرداخته و در مقدمه ی کتاب ، تحلیلی مختصر درباره ی محتوای کلی کتاب ، فلسفه ی تحلیلی ، نگاه مور نسبت به اخلاق و ارائه شده است .از این رو در این پژوهش تلاشمان بر این است که به این سوال پاسخ دهیم که نقاط افتراق و اشتراک اندیشه های طبیعت گرایی و اثبات گرایی در مورد مبانی اخلاق و تربیت اخلاقی از دیدگاه روسو و مور ، چیست؟ این دو رویکرد چه نگاهی به مبانی اخلاق و تربیت اخلاقی دارند ؟

 

1-2 اهداف تحقیق :

 

هدف کلی :

 

بررسی و تعیین نقاط افتراق و اشتراک دو نظریه ی اخلاقی اثبات گرا ( از دیدگاه مور ) و طبیعت گرا ( از دیدگاه روسو ) در خصوص تربیت اخلاقی

 

اهداف جزئی:

 

-تعیین دلالت های مربوط به اخلاق از دیدگاه روسو

 

-تعیین دلالت های مربوط به اخلاق از دیدگاه مور

 

-تعیین دلالت های مربوط به تربیت اخلاقی از دیدگاه مور

 

-تعیین دلالت های مربوط به تربیت اخلاقی از دیدگاه روسو

 

-احصاء نکات افتراق این دو دیدگاه در  خصوص تربیت اخلاقی

 

-احصاء نکات اشتراک این دو دیدگاه درخصوص تربیت اخلاقی

 

1-3 اهمیت و ضرورت تحقیق :

 

1-3-1اهمیت و ضرورت نظری :

 

 الف ) بسط و گسترش دامنه ی نظری مربوط به اخلاق و تربیت خلاقی

 

ب) کمک فکری نظری جهت حل چالشها و تنگناهای نظری در حوزه ی مفهوم سازی اخلاق و تربیت اخلاقی

 

1-3-2  اهمیت و ضرورت عملی  :

 

الف ) کمک و مساعدت به معلمان بویژه معلمان دینی ، اخلاق و الهیات در خصوص روشنگری بیشتر مفاهیم تربیت اخلاقی

 

ب) کمک به برنامه ریزان آموزشی و درسی در حوزه کیفیت بخشی به برنامه های آموزش دینی و اخلاقی

 

ج) کمک به کارشناسان آموزشی و مدیران اجرایی در جهت برنامه ریزی بهینه در حوزه ی آموزشهای اخلاقی

 

1-4 سوالات تحقیق :

 

دلالت های مربوط به اخلاق از دیدگاه اثبات گرا چیست ؟
 

دلالت های مربوط به اخلاق از دیدگاه طبیعت گرا چیست ؟
 

دلالت های مربوط به اخلاق از دیدگاه مور چیست؟
 

دلالت های مربوط به اخلاق از دیدگاه روسو چیست؟
 

دلالتهای مربوط به تربیت اخلاقی از دیدگاه مور چیست؟
 

دلالتهای مربوط به تربیت اخلاقی از دیدگاه روسو چیست؟
 

نقاط اشتراک دیدگاه اثبات گرا و طبیعت گرا از دیدگاه مور و روسو در زمینه ی تربیت اخلاقی چیست ؟
 

نقاط افتراق دیدگاه اثبات گرا و طبیعت گرا از دیدگاه مور و روسو در زمینه ی تربیت اخلاقی چیست ؟
 

1-5 تعریف مفاهیم و اصطلاحات
 

اخلاق[8] :   اخلاق، واژه‌ای عربی است که از خُلق مشتق شده است و معنای آن را سرشت و سجیه دانسته‌اند، چه این رفتار و سجیه، پسندیده و نکو باشد و چه ناپسند و رذیلانه.در زبان انگلیسی هم از اخلاق، با دو واژه Ethics و Morality تعبیر می‌شود و گاه فرق‌هایی نیز بین این دو واژه و کاربردهایی آن‌ها در متون و محاورات عرفی و اصطلاحی در نظر گرفته می‌شود. واژۀ Ethics به معنای اخلاق و از واژۀ یونانی Ethiko به معنای شخص گرفته شده و با واژۀ Ethos به معنای خلق و منش مرتبط و هم معنا است و گاه به معنای عرف و عادت (Custom) یا (Usag) کاربرد و کارکرد ترجمه و استعمال می‌شود. واژۀ Morality نیز از واژۀ لاتین Moralize گرفته شده و با افعالی که بدون لحاظ ویژگی‌ها و شخصیت فردی درست یا نادرست‌اند مرتبط است(حسینی ،24:1384)

 

تربیت اخلاقی: برانگیختن، فراهم ساختن و بکار بستن ساز و کارهای آموزشی و پرورشی در جهت دریافت گزاره های اخلاقی و شناختن و شناساندن فضایل و رذایل و

 

چکیده:

 

    پژوهش حاضر، به بررسی تاثیر نوع رفتار معلم هنگام برگزاری امتحان در نتایج ارزشیابی دانش آموزان شهرستان ایلام پرداخته است؛ بنابراین شیوه ی انجام این پژوهش از لحاظ جمع آوری اطلاعات از نوع نیمه تجربی است و از لحاظ هدف کاربردی می باشد. به همین خاطر و در راستای این پژوهش تصمیم گرفته شد برای ارزیابی تاثیر رفتار معلم در نتیجه ی ارزشیابی از دانش آموزان از گروه کنترل و آزمایش استفاده شود. به این صورت که پس از تعیین جامعه و نمونه که شامل 6 کلاس میشد، دانش آموزان این کلاس ها به گروه های کنترل و آزمایش تقسیم شدند و از آنها امتحانی گرفته شد که در حین برگزاری این امتحان نوع رفتار معلم برای گروه های کنترل (رفتار مثبت) و آزمایش (رفتار منفی) سنجیده شد. جامعه ی آماری این پژوهش کلیه ی دانش آموزان مدارس دوره ابتدایی، متوسطه اول (راهنمایی سابق) و متوسطه دوم (دبیرستان سابق) در سطح شهرستان ایلام می باشد که در سال تحصیلی 93-92 در این شهرستان مشغول به تحصیل هستند، که تعداد این مدارس طبق اعلام رسمی سایت آموزش و پرورش شهرستان ایلام 204 مدرسه میباشد. که با بهره گرفتن از روش نمونه گیری هدفمند 6 مدرسه از این مدارس در محله ی مهرآباد ایلام برای انجام این پژوهش انتخاب شد. در این پژوهش برای گردآوری داده ها از آزمون معلم ساخته استفاده شده است و برای نشان دادن رفتار معلم از ده گویه ی محقق ساخته برای گروه کنترل و ده گویه ی محقق ساخته برای گروه آزمایش استفاده شده است. برای تایید روایی آزمون (درس ریاضی) معلم ساخته از نظر معلمان و برای تایید روایی گویه های محقق ساخته از نظر معلمان و متخصصان حوزه علوم تربیتی استفاده شده است و برای تایید پایایی آزمون معلم ساخته از روش دو نیم کردن استفاده شده است که پایایی آزمون دوره ابتدایی 85/0، دوره متوسطه اول 78/0 و دوره متوسطه دوم 81/0 بوده است. در پژوهش حاضر برای تحلیل داده ها و اطلاعات جمع آوری شده از آمار توصیفی (میانگین، میانه، درصد فراوانی) و همچنین از آمار استنباطی (T دو نمونه مستقل) استفاده شده است. به طور خلاصه نتایج این پژوهش حاکی از این است که نوع رفتار معلم در ارزشیابی از دانش آموزان دختر و پسر دوره ابتدایی و همچنین دختران و پسران دوره متوسطه اول تاثیر داشته است ولی در دختران و پسران دوره متوسطه دوم تاثیر نداشته است.

 

کلمات کلیدی: ارزشیابی، معلم، دانش آموز، رفتار معلم، امتحان

 

 

 

فهرستصفحه

 

 

 

فصل اول:کلیات پژوهش

 

1-1 مقدمه.2

 

2-1بیان مساله3

 

3-1 اهمیت و ضرورت تحقیق

 

1-3-1اهمیت نظری5

 

2-3-1اهمیت عملی. 5

 

4-1هدفهای تحقیق

 

1-4-1هدف کلی6

 

2-4-1اهداف جزئی6

 

5-1فرضیه های تحقیق. 7

 

6-1تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرها

 

1-6-1تعریف مفهومی متغیرها8

 

2-6-1تعریف عملیاتی متغیرها9

 

فصل دوم:مبانی نظری و پیشینه تحقیق

 

بخش اول:ارزشیابی

 

1-2مقدمه12

 

2-2تعاریف ارزشیابی12

 

3-2تاریخچه ارزشیابی14

 

4-2اهمیت و ضرورت ارزشیابی 17

 

5-2هدف ارزشیابی.19

 

6-2نقش ارزشیابی در آموزش و یادگیری.21

 

7-2جایگاه عنصر ارزشیابی و ارتباط آن با فرآیند آموزش22

 

1-7-2مرحله ی پیش از آموزش22

 

2-7-2مرحله ی آموزش.23

 

3-7-2مرحله ی پس از آموزش23

 

8-2جایگاه و نقش ارزشیابی در برنامه آموزش و یادگیری نتیجه مدار.23

 

9-2جایگاه و نقش ارزشیابی در برنامه آموزش و یادگیری فرآیند مدار24

 

10-2مراحل ارزشیابی آموزشی25

 

1-10-2مرحله ی طراحی.25

 

2-10-2مرحله ی فرآیندی25

 

3-10-2مرحله ی فرآورده ای.26

 

11-2استانداردهای ارزشیابی.26

 

1-11-2استانداردهای اخلاقی و قانونی26

 

2-11-2استانداردهای کارآوری و سودبخشی.26

 

3-11-2استانداردهای قابلیت اجرا27

 

4-11-2استانداردهای صحت و دقت.27

 

12-2استانداردهای توانایی های حرفه ای معلمان.27

 

13-2انواع ارزشیابی28

 

1-13-2دسته بندی ارزشیابی آموزشی با توجه به زمان و اهداف استفاده از آنها28

 

1-1-13-2ارزشیابی آغازین یا سنجش آغازین.28

 

2-1-13-2ارزشیابی تکوینی.30

 

3-1-13-2ارزشیابی پایانی33

 

2-13-2دسته بندی ارزشیابی آموشی با توجه به ملاک مورد استفاده35

 

1-2-13-2ارزشیابی وابسته به ملاک35

 

2-2-13-2ارزشیابی وابسته به هنجار.36

 

3-13-2دسته بندی ارزشیابی آموزشی با توجه به موضوع ارزشیابی36

 

1-3-13-2ارزشیابی از دانش آموزان و دانشجویان.37

 

2-3-13-2ارزشیابی از برنامه درسی و مواد آموزشی.37

 

3-3-13-2ارزشیابی از آموزشگاه.38

 

4-3-13-2ارزشیابی از کارکنان آموزشگاه38

 

14-2انواع آزمون ها39

 

1-14-2آزمونهای تشریحی یا انشایی.39

 

1-1-14-2محاسن و معایب آزمونهای تشریحی40

 

2-1-14-2قواعد تهیه سوالهای تشریحی40

 

2-14-2آزمونهای کوته پاسخ41

 

1-2-14-2محاسن و معایب سوالهای کوته پاسخ.41

 

2-2-14-2قواعد تهیه سوالهای کوته پاسخ. 42

 

3-14-2آزمونهای صحیح-غلط.43

 

1-3-14-2محاسن و معایب آزمونهای صحیح-غلط43

 

2-3-14-2قواعد تهیه سوالات صحیح-غلط44

 

4-14-2آزمونهای چند گزینه ای45

 

1-4-14-2محاسن و معایب آزمونهای چند گزینه ای45

 

15-2روشهای مختلف ارزشیابی.46

 

1-15-2ارزشیابی از طریق مشاهده 46

 

2-15-2ارزشیابی از طریق انجام کار.47

 

3-15-2ارزشیابی از طریق آزمون شفاهی.47

 

14-15-2ارزشیابی از طریق آزمون کتبی. 47

 

16-2الگوهای ارزشیابی48

 

1-16-2رویکرد مبتنی بر هدف48

 

2-16-2رویکرد مبتنی بر مدیریت.49

 

3-16-2رویکرد مبتنی بر مصرف کننده.49

 

4-16-2رویکرد مبتنی بر نظر متخصصان50

 

5-16-2رویکرد مبتنی بر اختلاف نظر متخصصان50

 

6-16-2رویکرد طبیعت گرایانه و مبتنی بر مشارکت کنندگان51

 

بخش دوم:معلم

 

1-2مقدمه51

 

2-2صلاحیت های معلمی. 52

 

1-2-2صلاحیتهای شناختی.52

 

2-2-2صلاحیت های عاطفی.52

 

3-2-2صلاحیتهای مهارتی. 53

 

3-2ارتباط متقابل معلم و دانش آموز55

 

4-2نقش معلم.56

 

5-2وظایف و مسئولیت های معلم57

 

6-2خصوصیات ذاتی معلم58

 

بخش سوم:پیشینه تحقیق

 

الف)تحقیقات داخلی. 61

 

ب)تحقیقات خارجی.64

 

ج)جمع بندی مبانی نظری و پیشینه تحقیق.66

 

د)چهارچوب مفهومی پژوهش68

 

فصل سوم:روش شناسی تحقیق

 

1-3مقدمه70

 

2-3روش پژوهش. 71

 

 

 

هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی جایگاه حیات طیبه در سند تحول بنیادین تعلیم و تربیت ایران و تبیین راهکارهای تحقق آن در آموزش و پرورش می‌باشد.که در راستای هدف پژوهش سه سؤال اصلی شامل:1ـ جایگاه مفهومی حیات طیبه در متون دینی و آیات قرآن کریم چیست؟2ــ جایگاه حیات طیبه به عنوان هدف‌جریان تربیتی در مبانی نظری سند تحول بنیادین تعلیم و تربیت ایران چیست؟3ـراهکارهای تحقق حیات طیبه  در آموزش و پرورش ایران با توجه به نقش عناصر مختلف نظام آموزشی چیست ؟ مطرح گردید.روش مورد استفاده در این پژوهش روش تحقیق تحلیلی اسنادی است که بر این اساس به منظور تهیه و تدوین مبانی نظری و پیشینه تحقیق و همچنین برای استخراج نقش‌های مختلف عناصر نظام تعلیم و تربیت در تحقق حیات طیبه اسناد و منابع کتابخانه ای مورد بررسی قرار گرفته و اطلاعات مورد نظر جمع آوری و مورد استفاده قرار گرفت.از مهم‌ترین یافته‌های تحقیق در سؤال اول این است که منظور از مفهوم «حیات طیبه» در قرآن کریم با تأکید بر آیه‌ی 97 سوره نحل، نوعی زندگی پاک است که خداوند در ازای ایمان و عمل صالح به مؤمنان وعده داده است.در پاسخ سؤال دوم به این نتیجه رسیدیم در مبانی نظری تحول بنیادین در تعلیم و تربیت ایران مفهوم حیات طیبه به عنوان یک مفهوم کلیدی و ایجاد آمادگی برای تحقق آن به عنوان هدف جریان تربیت مطرح شده است. در پاسخ سؤال سوم راهکارهایی در ارتباط با نقش عناصر مختلف نظام تعلیم و تربیت در تحقق حیات طیبه بیان شد. به عنوان نتیجه گیری کلی باید گفت انتخاب حیات طیبه و ایجاد آمادگی در متربیان برای تحقق آن به عنوان هدف غایی فعالیت‌های تربیتی مفهومی جامع است که دستیابی به این هدف در گرو هماهنگی و نقش آفرینی همه ی نهادهای جامعه و عناصر مختلف نظام تعلیم و تربیت است.

 

کلید واژه ها: حیات طیبه، جامعه صالح،سند تحول بنیادین،نظام تعلیم و تربی

 

فهرست مطالب

 

عنوان                                                                                             صفحه       

 

فصل اول Error! Bookmark not defined.

 

کلیات پژوهش Error! Bookmark not defined.

 

1-1. مقدمه Error! Bookmark not defined.

 

1-2. بیان مسئله Error! Bookmark not defined.

 

1-3. اهداف پژوهش Error! Bookmark not defined.

 

1-3-1. هدف کلی Error! Bookmark not defined.

 

1-3-2. اهدف جزئی Error! Bookmark not defined.

 

1-۴. پرسش‌های پژوهش Error! Bookmark not defined.

 

۱-۵. اهمیت و ضرورت پژوهش Error! Bookmark not defined.

 

1-۶. تعریف‌های عملیاتی متغیرهای پژوهش Error! Bookmark not defined.

 

فصل دوم Error! Bookmark not defined.

 

مبانی نظری و پیشینه پژوهش Error! Bookmark not defined.

 

2-1. مقدمه Error! Bookmark not defined.

 

۲-۲ . مبانی نظری تحقیق Error! Bookmark not defined.

 

۲-2-1. سرفصل فرعی در مورد مبانی نظری تحقیق Error! Bookmark not defined.

 

۲-2-2. سرفصل فرعی در مورد مبانی عملی تحقیق Error! Bookmark not defined.

 

۲-3. پیشینه در داخل کشور Error! Bookmark not defined.

 

۲-4. پیشینه در خارج از ایران Error! Bookmark not defined.

 

2-5. جمع بندی و چهارچوب پژوهش Error! Bookmark not defined.فصل سوم Error! Bookmark not defined.

 

روش پژوهش Error! Bookmark not defined.

 

3-1. مقدمه Error! Bookmark not defined.

 

۳-۲. روش پژوهش Error! Bookmark not defined.

 

3-۳. جامعه پژوهش Error! Bookmark not defined.

 

۳-۴. روش نمونه‌گیری و حجم نمونه Error! Bookmark not defined.

 

3-5. ابزار گردآوری داده‌ها Error! Bookmark not defined.

 

3-7. روش تجزیه و تحلیل داده‌ها Error! Bookmark not defined.

 

فصل چهارم Error! Bookmark not defined.

 

یافته‌های پژوهش Error! Bookmark not defined.

 

4-1. سؤال اول Error! Bookmark not defined.

 

۴-۲. سؤال دوم Error! Bookmark not defined.

 

  4ـ3.سؤال سوم.3

 

فصل پنجم Error! Bookmark not defined.

 

 نتیجه‌گیری و بحث Error! Bookmark not defined.

 

5-1. سؤال اول: Error! Bookmark not defined.

 

۵-۲. سؤال دوم: Error! Bookmark not defined.

 

۵ـ3 سؤال سوم: Error! Bookmark not defined.

 

۵-4 نتیجه‌گیری Error! Bookmark not defined.

 

۵-5. پیشنهادات Error! Bookmark not defined.

 

۵-6 محدودیت های پژوهش Error! Bookmark not defined.

 

منابع Error! Bookmark not defined.

 

 

 

فصل اول

 

 مقدمه:

 

 

 

حیات طیبه یکی از مقولات بنیادی در اندیشه‌ی بشر معاصر است. مسلمان و غیرمسلمان از منظر خاص خود این موضوع را موردمطالعه قرار داده‌اند و با توجه به دیدگاه‌های مکتبشان از آن تعریفی ارائه داده‌اند.

 

اصطلاح حیات طیبه برگرفته از قرآن کریم (آیه‌ی 97 سوره نحل) است. حیات پاک در اصطلاح اسلامی نوعی زندگی است که انسان در ارتباط باخدا به آن دست می‌یابد و با دست یافتن به آن در همه‌ی ابعاد وجودی خود از پلیدی برکنار خواهد ماند. این ابعاد شامل جسم، اندیشه و اعتقاد، میل، اراده و عمل است. (باقری،1389)

 

قرآن حیات طیبه را به‌عنوان حیات واقعی بیان نموده است. حیات طیبه اثر خاص و محصول نوعی زندگی است که در آن التزام و پای بندی به احکام و معارف دین، تحقق عینی و عملی یافته است. در حیات طیبه طهارت و پاکی، جمیع شئون انسان‌ها را در برگرفته و اعتقادات و اخلاقیات و اعمال و رفتار مردم تطهیر شده و معارف و مسائل اخلاقی و احکام الهی، مطهر و پاک‌کننده‌ی زندگی انسان‌هاست. (علی‌اکبری،1390)

 

در مبانی نظری تحول بنیادین نظام تعلیم و تربیت ایران نیز حیات طیبه به‌عنوان وضع مطلوب زندگی بشر بر اساس نظام معیار ربوبی است که با انتخاب و التزام آگاهانه و اختیاری این نظام معیار در همین زندگی دنیایی و در جهت تعالی آن از سوی خداوند به انسان اعطا می‌شود و تحقق آن باعث دستیابی به‌غایت اصیل زندگی انسان یعنی قرب الی الله خواهد شد.

 

از مفهوم تربیت تعاریف متعددی ارائه‌شده است ولی در مبانی نظری سند تحول بنیادین تعلیم و تربیت ایران به‌عنوان مهم‌ترین سند اجرایی در حوزه آموزش‌وپرورش تربیت عبارت است از:”فرآیند تعاملی زمینه‌ساز تکوین و تعالی پیوسته هویت متر بیان، به صورتی یکپارچه و مبتنی بر نظام معیار اسلامی به‌منظور هدایت ایشان در مسیر آماده شدن جهت تحقق آگاهانه و اختیاری مراتب حیات طیبه در همه‌ی ابعاد”(مبانی نظری سند تحول بنیادین تعلیم و تربیت)

 

با توجه به اینکه هدف همه‌ی فعالیت‌های تربیتی نیل به قرب الی الله بیان‌شده است و راه رسیدن به این هدف متعالی نیز در تحقق مراتب حیات طیبه عنوان‌شده است و با عنایت به نقش کلیدی آموزش‌وپرورش در تربیت نیروی انسانی موردنیاز جامعه، بررسی جایگاه حیات طیبه در مبانی نظری سند تحول بنیادین تعلیم و تربیت و شناسایی نقش آموزش‌وپرورش در فراهم آوردن زمینه‌ی تحقق حیات طیبه اهمیت زیادی دارد.

 

در این فصل ضمن بیان مسئله و بیان اهمیت و ضرورت تحقیق ازلحاظ عملی و نظری و بیان اهداف و سؤالات پژوهش به تعریف واژگان و مفاهیم خواهیم پرداخت.

 

1 ـ 1 بیان مسئله:

 

تعلیم و تربیت همواره از دغدغه‌های مصلحان و متفکران بوده و تعاریف متعددی از آن ارائه داده‌اند. طبق تعریفی که از تربیت در فلسفه تربیت در ایران (سند تحول بنیادین آمورش و پرورش) بیان‌شده است تربیت عبارت است از “فرآیند تعاملی زمینه‌ساز تکوین و تعالی پیوسته هویت متر بیان، به صورتی یکپارچه و مبتنی بر نظام معیار اسلامی به‌منظور هدایت ایشان در مسیر آماده شدن جهت تحقق آگاهانه و اختیاری مراتب حیات طیبه در همه‌ی ابعاد. (مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران،139:1391)

 

اگر تعلیم و تربیت را صیرورت و تحول آدمی از وضع موجود به وضع مطلوب تلقی کنیم، بدون شک این تحول، نیازمند به آگاهی از هدف و مجموعه اهدافی است که جهت و مسیر حرکت و سرانجام، منزل نهایی آن را مشخص می‌سازد. آنچه به نام فلسفه آموزش‌وپرورش و یا فلسفه و اصول آموزش‌وپرورش نامیده می‌شود، بیشتر جنبه‌ای است از فلسفه که به سنجش آموزش‌وپرورش سازمان‌یافته‌ای که مقصد آن آماده کردن نوآموزان برای زندگانی است می‌پردازد به همین دلیل است که پرسش‌های آن بیشتر درباره‌ی برنامه، هدف، روش واصل‌هایی است که باید برگزید. (نقیب زاده،1368:17)

 

نوع اهداف تربیت نیز به عقاید انسان‌ها و نوع نگرش‌ها و جهان‌بینی آن‌ها بستگی دارد. مکاتب و گروه‌های مختلف، اهداف گوناگونی برای فعالیت‌ها و نظام تربیتی خود قائل‌اند. هدف نهایی تربیت در دیدگاه اسلام، الهی شدن آدمی است؛ بنابراین غایت تربیت در سند تحول بنیادین تعلیم و تربیت ایران که برگرفته از مبانی تعلیم و تربیت اسلامی است در راستای غایت زندگی انسان قرب الی الله و حرکت به‌سوی خدا عنوان‌شده است. نیل آدمیان به قرب الی الله نیز مستلزم تحقق اختیاری نوعی زندگانی شایسته انسان بر اساس نظام معیار دینی است که “حیات طیبه”نام دارد.

 

اصطلاح حیات طیبه برگرفته از قرآن کریم (آیه 97 سوره نحل) و مفهومی تعالی‌بخش و انسان‌ساز قرآنی است که بر “ایمان”و “عمل صالح”استوار است و در صورت تبیین دقیق و جامع آن، می‌تواند به نیازهای انسان سرگشته و مضطرب عصر حاضر پاسخ دهد و او را به زندگی مطلوب دنیوی و اخروی در همه‌ی ابعاد و مراتب رهنمون سازد و تحقق آن موجب دستیابی به قرب الی الله و مقام خلیفه‌اللهی خواهد شد. (علی‌اکبری به نقل از نوید،1390)

 

در شرح حیات طیبه توصیف‌ها و تعریف‌های متعددی بیان‌شده است. در نقلی حیات طیبه به این صورت تعریف‌شده است که حیات پاک در اصطلاح اسلامی، نوعی زندگی است که انسان در ارتباط باخدا به آن دست می‌یابد و با دست یافتن به آن در همه‌ی ابعاد وجودی خود از پلیدی برکنار خواهد بود. این ابعاد شامل جسم، اندیشه و اعتقاد، میل، اراده و عمل است. (باقری،87:1389)

 

در حیات طیبه که به معنای زندگی پاک است، طهارت و پاکی، جمیع شئون انسان‌ها را در برگرفته و اعتقادات و اخلاقیات و اعمال و رفتار مردم تعدیل‌شده است در حقیقت حیات طیبه اثر خاص و محصول نوعی زندگی است که در آن التزام و پای بندی به احکام و معارف دین، تحقق عینی و عملی یافته است. (علی‌اکبری،1390)

 

در مبانی نظری سند تحول بنیادین تعلیم و تربیت ایران نیز حیات طیبه به این صورت تعریف‌شده است، حیات طیبه وضع مطلوب زندگی بشر بر اساس نظام معیار ربوبی است که با انتخاب و التزام آگاهانه و اختیاری این نظام معیار در همین زندگی دنیایی و در جهت تعالی آن از سوی خداوند به انسان اعطا می‌شود و تحقق آن باعث دستیابی به‌غایت اصیل زندگی انسان، یعنی قرب الی الله خواهد شد. (مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران،92:1390)

 

بر اساس بنیان‌های نظری تحول بنیادین آموزش‌وپرورش، هدف و غایت زندگی دنیوی بر مبنای معارف اسلامی و مکتب اهل‌بیت علیهم‌السلام “دستیابی به حیات طیبه”و رسالت خطیر آموزش‌وپرورش “فراهم آوردن زمینه و ایجاد آمادگی برای دستیابی به مرتبه‌ای از حیات طیبه”توسط دانش آموزان و متر بیان است. (علی‌اکبری به نقل از نوید،1390)

 

در حقیقت این مفهوم قرآنی هسته‌ی مرکزی فلسفه‌ی تربیت در جمهوری اسلامی ایران به‌حساب می‌آید و تحقق آن در سند تحول بنیادین تعلیم و تربیت به‌عنوان هدف