هابرماس درخصوص تعامل دین با مدرنیته  که به تمایز برداشت های متفاوت از دین در ارزیابی نگرش به ارزش های مدرن نیز توجه داشته است و همچنین نظریه جنگ های فرهنگی به عنوان نظریه مکمل ، انتخاب گردیده است. در خصوص انواع دینداری نیز نظریه قرائت های دینداری شپرد که به 5 نوع دینداری سکولار ، تجددگرایی اسلامی ، اسلام گرایی رادیکال ، سنت گرایی و سنت گرایی جدید قائل است استفاده شده است.

 

نتایج بدست آمده نشان می دهند میان انواع دینداری و نگرش به جامعه مدنی رابطه وجود دارد به نحوی که هرچه دینداری سکولارتر می گردد نگرش به جامعه مدنی نیز مثبت تر می شود. و همچنین در میان متغیرهای زمینه ای در نظر گرفته شده در این پژوهش تنها دو متغیر سن و وضعیت تأهل بر نگرش افراد به جامعه مدنی موثر نمی باشند.

 

کلیدواژه : انواع دینداری ، نگرش به جامعه مدنی ، دینداری سکولار ، تکثرگرایی بنیادی ، تساهل ، قانون گرایی ، دموکراسی

 

 فهرست مطالب

 

فصل اول : کلیات

 

1-1  بیان مسئله . 1

 

1-2  اهدف پژوهش 3

 

1-2-1 اهداف فرعی . 3

 

1-2-2 اهداف اصلی 3

 

1-3  اهمیت و ضرورت تحقیق 4

 

1-3-1 ضرورت نظری 4

 

1-3-2 ضرورت عملی 4

 

فصل دوم : مرور ادبیات و پیشینه پژوهش

 

2-1 مبانی نظری . 6

 

2-1-1 تعریف مفاهیم 6

 

2-1-1-1 دینداری ( متغیر مستقل) 6

 

الف ) دین . 6

 

ب ) تعریف دینداری 6

 

2-1-1-2 برخی انواع دینداری یا قرائت های دینی در ایران . 7

 

1)عبدالکریم سروش 7

 

2)مصطفی ملکیان 8

 

3)محمد مجتهد شبستری 9

 

4)محسن کدیور . 10

 

5)محمد میرسندسی 10

 

الف) دینداری متعادل . 10

 

ب) دینداری مناسک گرا 11

 

ج) دینداری باورگرا 11

 

د) دینداری تجربه گرا 11

 

ه) دینداری اخلاقگرا 11

 

انواع دینداری مبتنی بر لایه پیرامونی دین 12

 

الف) دینداری رسمی – غیر رسمی 12

 

ب) دینداری ایدئولوژیک – غیر ایدئولوژیک 12

 

ج) دینداری سنتی – پویا . 12

 

د) دینداری باواسطه – بی واسطه 13

 

6)مجید محمدی 13

 

الف) دین آئینی 13

 

ب) دین فقهی 14

 

ج) دینداری ایدئولوژیک . 14

 

د) دینداری فرافقهی – فرا ایدئولوژیک 15

 

ه) دینداری مدنی 16

 

8)نوع شناسی قرائت های دینی ویلیام شپرد 17

 

الف) تمامیت گرایی اسلامی 18

 

ب) تجدد . 18

 

ج) سکولاریسم 19

 

1) تجددگرایی اسلامی . 19

 

2) اسلام گرایی رادیکال . 20

 

3) سنت گرایی 22

 

4) سنت گرایی جدید 24

 

2-1-1-3 نقد و بررسی 25

 

2-1-2-1 تعریف نگرش 26

 

2-1-2-2 تعریف سه عنصر نگرش 27

 

الف ) نگرش مبتنی بر شناخت . 27

 

ب) نگرش مبتنی بر عواطف . 27

 

ج) نگرش مبتنی بر رفتار 27

 

2-1-2-3 جامعه مدنی . 28

 

الف ) تاریخچه مفهومی جامعه مدنی . 28

 

ب) معانی جامعه مدنی . 34

 

1- تکثرگرایی بنیادی . 36

 

2- حاکمیت روح تسالم و تسامح 36

 

3- قانون گرایی و نهادینه شدن قانون . 37

 

4- دموکراسی . 37

 

5- غیر مطلق بودن حکومت . 38

 

6- عقل گرایی . 39

 

7- اصالت فرد . 39

 

8- گفتمان . 40

 

9- تشکل . 40

 

ج) جامعه مدنی در ایران . 42

 

1- انقلاب اسلامی و نهادهای غیر دولتی . 44

 

2- دوران جنگ ( 1359-1367) . 45

 

3- دوران سازندگی ( 1368-1376 ) . 45

 

4- دوران اصلاحات (1376-1384) 47

 

5- دولت های نهم و دهم (1384-1392) 50

 

د) دین و جامعه مدنی . 51

 

ه) جامعه دینی مدنی در ایران 55

 

1- نقش دوگانه روحانیت به عنوان حزب و پدر در جامعه مدنی 55

 

2- بازار سیاست و اجتماع 55

 

3- انتخابات و جامعه مدنی . 56

 

4- جامعه دینی غیر توده وار . 56

 

5- تقاضای سامانمندی 56

 

6- پیش بینی ناپذیری . 57

 

7- عقلانیت 57

 

8- جمهوریت نظام سیاسی 57

 

2-1-3 نظریات . 58

 

2-1-3-1 نظریات مربوط به ناسازگاری دین و پدیده های مدرن 58

 

الف) ساموئل هانتینگتون . 58

 

ب) موریس باربیه 60

 

ج) ارنست گلنر 61

 

2-1-3-2 نظریات سازگاری دین با پدیده های مدرن . 61

 

الف) آلکسیس دوتوکویل 61

 

ب) یورگن هابرماس 63

 

ج) آلفرد استفان 63

 

2-1-3-3 نظریات مرتبط با ارتباط میان دین و پدیده های سیاسی و اجتماعی . 65

 

الف) مارکس وبر . 65

 

ب) رابرت بلا . 66

 

ج) نظریه جنگ های فرهنگی 66

 

2-1-3-4 نظریات رابطه دین و معنا 67

 

الف) کلیفورد گیرتس . 67

 

ب) برگر . 68

 

ج) تامس لاکمن . 69

 

2-1-4 چارچوب نظری . 70

 

2-2 مبانی تجربی 72

 

2-2-1 پیشینه تحقیقات 72

 

1-تحقیقات داخلی 72