منبع : بازاریابی و مدیریت بازار حسن الوداری(۱۳۸۹)
۲-۲-۳-نیاز
نیاز[۱]کمبودی است که توسط فرد احساس می شودیا بعبارتی نیاز عبارت است از حالت محرومیت احساس شده در فرد که این محرومیت آرامش و تعادل آدمی را برهم زده و در او انگیزه ای برای ارضای آن پدید می آورد .در زمینه نیاز تئوریهای مختلفی توسط صاحبنظران علم مدیریت ارائه شده از آن جمله می توان به افرادی نظیر مازلو ماری آلدرفر و هرزبرگ اشاره کرد که هرکدام با توجه به نگرشهای خاص خود به تقسیم بندی نیازهای انسانی پرداخته و به توصیف نیازهایی مثل نیازهای فیزیولوژیکی تامین امنیت اجتماعی قدرو منزلت و خودیابی (تئوری سلسله مراتب نیاز - آبراهام مزلو) یا نیازهای کسب موفقیت تعلق و وابستگی تهاجم تحمل خودنمایی دوری گزیدن از زیان عملکرد هیجانی حمایت کردن نظم قدرت امنیت و مهرجویی و درک آگاهی (تئوریهای نیاز ماری)و یا نیازهای زیستی وابستگی و رشد (تئوری ERG آلدرفر)اقدام نموده اند که بعضی از این نیازها ذاتی و برخی دیگر اکتسابی می باشند اما آنچه مهم است اینست که نیاز باید ارضا شود و چیزی که افراد برای رفع نیاز خود به آن محتاج هستد کالا یا محصول نامیده میشود که خود یکی از ارکان بازاریابی می باشد پس نیازهای انسان در حقیقت محدود بوده و از بافت بیولوژیک او سرچشمه می گیرند (Ibid).
۲-۲-۴)خواسته
خواسته ها [۲] بیانگر کیفیت ارضاء نیازها و مطلوبیت دلخواه انسان بوده و در واقع بخش عمده ای از کوشش فرد برای نیل به خواسته های نامحدود او صورت می گیردتنوع طلبی و انتظار دستیابی به امکانات رفاهی و بالا بردن سطح زندگی ناشی از خواسته انسان است . فرهنگ جوامع و به تبع آن شخصیت افراد ٬ نوع رفع نیازها را که همان خواسته ها هستند شکل می دهد .خواسته ها راه های رفع نیاز ها بوده و در حالیکه نیازها محدود و تقریبا ثابت هستند . خواسته ها با توجه به فرهنگ های جوامع و آداب و رسوم هنجارها سلائق طرز تلقی و نیز وضع درآمدی افراد نامحدود و دائما در حال تغییر بوده و گرایش جدی بسوی کالاهای جدید دارند .
۲-۲-۵-تقاضا
سومین مفهوم اساسی بازاریابی تقاضای[۳] افراد به کالا و خدمات است چنانچه عنوان شد خواسته های انسان ها تقریبا نامحدود بوده ولی برای رفع آنها جوامع و موسسات منابع محدودی در اختیار دارند و بدین جهت مصرف کنندگان برای رفع نیازهای خود کالا و خدمات انتخاب می کنند که با توجه به قیمت آنها حداکثر رضایتمندی را برای آنها فراهم نماید ولی این خواسته ها موقعی به تقاضا تبدیل می شوند که با قدرت خرید پشتیبانی شوند .
۲-۲-۶-کالا
نیازها خواسته ها و تقاضاها افراد را بسوی کالاهای خاص سوق می دهند که بتوانند جوابگوی خواسته های آنها باشند کالا[۴] به هر شیء یا چیزی گفته میشود که توسط شخص معین و یا موسسه ای تولید و قادر باشد نیازهای فردی یا جمعی مصرف کننده را برآورده سازد . کالاها فقط در محصولات فیزیکی خلاصه نشده بلکه شامل خدمات ایده ها عقاید سازمانها مکانها فعالیتها و یا ترکیبی از آنها باشد .
۲-۲-۷-مبادله
مبادله[۵] روشی است که فرد کالای مورد نیاز خود را با پرداخت پول یا ارائه کالا و یا خدمات به دیگران بدست می آورد مبادله پایه و اساس بازاریابی و در واقع هسته مرکزی آن می باشد و برای انجام آن شرایط زیر الزامی است :
الف ) وجود حداقل دو طرف برای انجام مبادله
ب ) هر یک از طرفین باید چیز ارزشمندی داشته باشند که مورد نیاز دیگری باشد .
ج ) هر طرف باید علاقه مند به مبادله با طرف دیگر باشد
د ) هریک باید در قبول و یا رد پیشنهاد طرف دیگر مختار باشد .
ه ) هریک از طرفین باید دارای توانایی لازم برای برقراری ارتباط و تحویل به موقع کالا باشد .
۲-۲-۸-معامله
معامله[۶] واحد اندازه گیری بشمار می رود یک معامله شامل داد وستد فایده بین طرفین است .
برای تحقق معامله شرایط زیر الزامی است :
الف ) وجود حداقل دو کالا یا خدمت با ارزش
ب ) شرایط مورد توافق برای مبادله
ج ) زمان و مکان مورد توافق برای مبادله
۲-۲-۹-بازار
مفاهیم مبادله و معامله ما را به طرف مفهوم بازار سوق می دهد بازار[۷] را می توان اینگونه تعریف کرد محلی برای مبادلات بالقوه یا مجموعه ای از خریداران بالفعل و بالقوه یک کالا و نهایتا اینکه به معنی محل تجمع عده ای از متقاضیان و عرضه کنندگان است که دارای نیاز مشترک[۸] بوده و از وسیله مبادله یا پول مشترکی در داد و ستد های خود استفاده می کنند که این مصرف کننده باید مایل به رفع نیازهای خود باشد . برای تشکیل یک بازار چهارعامل الزامی است :
الف ) عرضه کننده
ب ) تقاضا کننده
ج ) نیاز یا احتیاج
د ) قدرت خرید
بازارها در طول زمان مراحل تکاملی خود را طی نموده و از بازار خودکفایی مختص جوامع اولیه که در آن
هر کس دیگر افراد را خریداران بالقوه می پندارد که تشکیل یک بازار را می دهند و متقابلا سایرین نیز دست به چنین کاری می زنند و آخر الامر مبادلات متمرکز امروزی که شخص جدیدی به نام تاجر یا بازرگان وارد چرخه اقتصادی می شودو در مرکز بازار قرار می گیرد در این روش هریک از اعضا جامعه کالای مازاد خود را به بازرگان فروخته و از وی سایر کالاهای مورد نیاز خود را خریداری می کند . انچه مسلم است اینست که مبادلات امروزی با توجه به تقسیم کار و تخصصی شدن امور موجب افزایش تولید سرانه و نهایتا افزایش درآمد سرانه و سود خواهد شد که نتیجه آن نیز افزایش رفاه و بالارفتن سطح کیفیت زندگی انسانهاست .
جدیدترین تعریف بازاریابی از دیدگاه انجمن بازاریابی امریکا (اکتبر ۲۰۰۷)[۹]:
بازاریابی عبارت است از فعالیت مجموعه ای از نهادها در پیشبرد فرآیندهایی نظیر خلق ، برقراری ارتباط ، تحویل ، تبادل و عرضه هر آنچه که بگونه ای برای مشتریان ، موکلان ، شرکاء و جامعه در وسعتی زیاد ارزش بیآفریند.(Lazer & et al, 1011,328)
۲-۴ -انواع بازاریابی :
بازاریابی دارای دامنه بسیار گسترده ای است که تمام امور زندگی بشر را در بر می گیرد ، طبق تعریفی که از محصول داشتیم محصول هر چیزی است که بنحوی نیاز یا خواسته ای را برآورده سازد.
با این تعریف می توان شخص ، سازمان ، ایده ، مکان ، خدمت و هرنوع کسب وکار تجاری و غیر تجاری را محصول قلمداد کرد . در ذیل بطور مختصر هر کدام از موارد فوق تشریح می شود( روستا ، ۱۳۷۶، ۳۷۲).
۲-۴-۱-بازاریابی خود
بازاریابی شخصی یعنی تمام فعالیت هایی که برای ایجاد ، حفظ یا تغییر طرز فکر و برداشت دیگران و رقبا نسبت به فرد انجام می گیرد. همه مردم و سازمان ها بازاریابی شخصی را بکار می برند.نامزدهای سیاسی برای بدست آوردن آراء و جلب حمایت از برنامه های خود از این نوع بازاریابی استفاده می کنند. بازاریابی شخصی یعنی شناساندن و عرضه قابلیت ها و توانایی های خود به افرادی که خواهان و نیازمند آن هستند
.
۲-۴-۲-بازاریابی سازمان :
بازاریابی سازمان یعنی تمام فعالیت هایی که باعث ایجاد ، تغییر یا حفظ طرز تلقی و رفتار و برداشت مخاطبان نسبت به سازمان می شود. بازاریابی سازمان علاوه بر اینکه درسازمان های انتفاعی انجام می شود در سازمان های غیرانتفاعی نظیر دانشگاه ها و موزه ها و گروه های هنری و… نیز به منظور افزایش جذب پول و همچنین اعضاء و مشتری بکار گرفته می شود.سازمان ها از تبلیغات و روابط عمومی و ( اینترنت )بعنوان ابزاری برای بهتر نمودن تصویر ( ذهنی ) سازمان استفاده می کنند.
۲-۴-۳-بازاریابی مکان :
یکی از مهمترین منابع درآمد بسیاری از کشورها یا شهرها جذب گردشگر است . توانایی در بازاریابی مکان ها و بناها و ساختمان های تاریخی و تفریحگاه ها ، نیازمند آشنایی با فعالیت های بازاریابی ویژه ای است که افراد خاصی را می طلبد. بازاریابی مکان یعنی تمام فعالیت های مربوط به آگاه کردن ، جلب نظر مردم و جذب آنها و تغییر طرز تلقی آنها از مکان ها و امکانات یک شهر ، منطقه یا کشور .
۲-۴-۴-بازاریابی ایده :
ایده ها نیز می توانند بازاریابی شوند . از یکسو بطور کلی بازاریابی را می توان بازاریابی ایده نامید. ( بازاریابی جنگ اذهان است ) ولی بطور خاص منظور بازاریابی ایده های اجتماعی است.
بازاریابی ایده یعنی ارائه و عرضه اندیشه و نظر برای ایجاد تفاهم و تغییر رفتارها و باورهای مردم و سازمان ها. بعنوان مثال برنامه بهداشتی عمومی برای کاهش مصرف سیگار و اعتیاد به مواد مخدر و حتی پرخوری ، برنامه های حمایت از حیات وحش و محیط زیست ، برنامه های تنظیم خانواده و حقوق بشر
۲-۵)محیط بازاریابی
محیط بازاریابی شرکت را عوامل و نیروهایی تشکیل می دهندکه محیط به سازمان تحمیل می کند و بر میزان موفقیت یا عدم موفقیت سازمان در تحقق اهداف بازار یابی تاثیر می گذارد برای موفق شدن ٬ مدیریت باید به تغییرات محیطی واکنش مناسب نشان دهد و ترکیبی از عناصر بازار یابی را انتخاب کند که متناسب با روندها و تحولات این محیط باشد محیط بازاریابی را در دو بعد می توان بررسی کرد(کمالی و دیگران) :
الف ) محیط خرد : عوامل محیط خرد عبارتند از
تامین کنندگان مواد اولیه : تامین کنندگان شامل اشخاص و موسساتی هستند که مواد اولیه ماشین آلات ٬ ابزارو خدمات را برای ایجاد محصولات شرکت تامین می کنند . این عرضه کنندگان می توانند بطور جدی روی برنامه بازاریابی اثر بگذارند بعنوان مثال
هرگونه افزایش قیمت مواد اولیه مهم و کلیدی شرکت باعث افزایش قیمت فروش می شود و این به نوبه خود می تواند بر حجم فروش شرکت تاثیر بگذارد .
شرکت : برای تهیه برنامه بازاریابی مدیر بازاریابی باید سایر واحدهای شرکت نظیر حسابداری امور مالی و خرید و …. را در نظر بگیرد این واحدها مجموعا محیط داخلی شرکت را تشکیل می دهند .
-
- دستور زبان فارسی (۱). تقی وحیدیان کامیار، غلام رضا عمرانی. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی، ۱۳۷۹، شش + ۱۲۷ص.[۸۹]
۸ . زبان فارسی ۱ و ۲ سال اول نظام جدید آموزش متوسطه. تقی وحیدیان کامیار. تهران: وزارت آموزش و پرورش، ۱۳۷۶، ۱۴۵ص.[۹۰]
-
- زبان فارسی ۳ و ۴ سال دوم نظام جدید آموزش متوسطه. تقی وحیدیان کامیار. تهران: وزارت آموزش و پرورش، ۱۳۷۷، ۱۹۶ص.[۹۱]
-
- زبان فارسی ۵ سال سوم نظام جدید آموزش متوسطه. تقی وحیدیان کامیار. تهران: وزارت آموزش و پرورش، ۱۳۷۸، ۲۲۵ص.[۹۲]
۲ـ۲ـ۱ـ۵ـ کتابهای دستور کمک درسی: این کتابها برای راهنمایی دانشآموزان نوشته شده است و معمولاً به توضیح بیشتر دستور پایههای مختلف تحصیلی و حل تمرینهای آن کتابها میپردازد.
-
- کتاب کار فارسی پایه پنجم ابتدایی شامل دستور زبان، جملهسازی، … چگونه بنویسیم؟. مهرانگیز دارابی. [تهران]: آذین، ۱۳۷۶، [ه[ + ۱۸۹ص.[۹۳]
-
- راهنمای ادبیات فارسی برای کلاسهای چهارم نظری. حسین اندیشه. [بیجا]: بیهقی، [?۱۳]، ۱۳۸ص.
-
- ادبیات و دستور زبان فارسی دوره راهنمایی ویژه دانشآموزان ممتاز. حمید طالب ستار. تهران: پیشروان، مبتکران، ۱۳۸۰، ۱۴۲ص.
-
- دفتر تمرین فارسی سال دوم دبستان. محمد مقدس، عبدالرحمن صفاپور. تهران: مدرسه، ۱۳۷۵، ۲ج.
-
- آموزش ادبیات سوم راهنمایی مشتمل بر: دیکته، دستور زبان فارسی، گردآوری لغات مهم درسی به ترتیب حروف الفبا،… . مهناز یار احمدی. تهران: کسرایی، ۱۳۷۴، ۱۱۲ص.[۹۴]
-
- آموزش گام به گام متون ادب فارسی (۶) سال سوم نظام جدید (رشته علوم انسانی). حسن لاجوردی. تهران: نشر آزمون، ۱۳۷۶، ۱۹۲ص.
-
- آموزش درس به درس دستور زبان فارسی “نظام جدید"… . حسن لاجوردی. تهران: تابان، ۱۳۷۵، ۲۲۳ص.
باید توجه داشت که کتابهای کمک درسی مدارس میتوانند مفهومی مستقل از کتابهای کنکور داشته باشند اما همین کتابها در مقطع دبیرستان اغلب مباحث و سؤالات کنکوری را در خود جای میدهد و دانشآموز را آماده کنکور میکند.
۳ـ۲ـ۱ـ۵ـ کتابهای دستور زبان فارسی ویژه کنکور: کتابهایی که علاوه بر مرور و آموزش دستور زبان فارسی در چهارچوب دستورهای مدارس، انگیزه عمده آن ارائه سؤالات چهارگزینهای میباشد.
-
- خلاصه دستور زبان فارسی، برای کلاسهای کنکور و دانشگاهها و سالهای آخر دبیرستان. محمد جعفر اسلامی، محمود ابتهاج. [بیجا: بینا،?۱۳]، ۷۰ص.
-
- دستور زبان فارسی کنکور، درس، تمرین، تست و پاسخ همراه با نمونه سؤالات نهایی. [بیجا: بینا،?۱۳]، ۷۰ص.
-
- مبانی زبان و دستور زبان فارسی (برای دانشآموزان و داوطلبان کنکور نظام جدید). اسدالله عمادی. ساری: نشر زاوش، ۱۳۷۹، ۱۲۰ص.
-
- خودآموز تجزیه و ترکیب یا راه آسانگیری دستور زبان فارسی برای داوطلبان کنکور و دانشگاه. منوچهر نجاتی. تهران: دانا، ۱۳۷۲، ۲۴۷ص.
-
- آزمون زبان و ادبیات فارسی (طبقهبندی شده) (برای داوطلبان کنکور دانشگاه). محمد شهری، فرشته فریدونی. مشهد: دانشوران توس، ۱۳۸۲، ۲۰۷ ص.
-
- دو هزار پرسش دستوری. ایرج عرفانی. مشهد: شرکت نشر و تبلیغ ترنج، ۱۳۷۲، ۱۰۶ص.
-
- ادبیات فارسی، برای استفاده داوطلبان کنکور. حسین اندیشه. تهران: بیهقی، [بیتا]، ۳۰۱ + ۲۰ص.
۴ـ۲ـ۱ـ۵ـ دستورهای زبان فارسی نوشته شده به شیوه سنتی:
-
- دستور زبان فارسی. عبدالرسول خیامپور. تبریز: کتابفروشی تهران، ۱۳۷۳، ۱۹۸ ص.
-
- دستور کاشف. غلامحسین کاشف. استانبول: مطبعه شمس، ۱۳۲۸، ۳۳۱ص.
-
- دستور زبان پنج استاد. عبدالعظیم خان قریب و دیگران. به اهتمام جهانگیر منصور. تهران: ناهید، ۱۳۷۲.
-
- دستور زبان فارسی به اسلوب السنه مغرب زمین. عبدالعظیم خان قریب. تهران: کتابفروشی علمیه اسلامیه، ۱۳۳۰، ۲۲۳ص.
-
- دستور جامع زبان فارسی. عبدالرحیم همایون فرخ. تهران: انتشارات مطبوعاتی علمی، ۱۳۴۶، ۷ ج در یک مجلد، شصت و چهار + ۱۲۰۷.
-
- لسان العجم. میرزا حسن بن محمد تقی طالقانی. بمبئی: سپهر مطلع ناصری، ۱۳۱۷، ۱۷۲ص.
۵ـ۲ـ۱ـ۵ـ دستورهای زبان فارسی که به شیوه زبان شناسی نوین نوشته شده است:
-
- مبانی زبانشناسی و کاربرد آن در زبان فارسی. ابوالحسن نجفی. تهران: نیلوفر، ۱۳۷۴، ۱۷۰ص.
-
- دستور سال دوم آموزش و متوسطه عمومی فرهنگ و ادب. علی اشرف صادقی و غلام رضا ارژنگ. تهران: وزرات آموزش و پرورش، ۱۳۵۵، [۱۷۵] ص.
-
- دستور سال سوم آموزش متوسطه عمومی فرهنگ و ادب. علی اشرف صادقی و غلام رضا ارژنگ. تهران: وزارت آموزش و پرورش، ۱۳۵۶، ۲ ج، [۱۴۶]ص.
-
- دستور زبان دری. محمد رحیم الهام. کابل: [بیتا]، ۱۳۴۹.[۹۵]
-
- توصیف دستور زبان فارسی برپایه نظریه گشتاری. مهدی مشکوهالدینی. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد، ۱۳۶۶، ۲۱۹ص.
-
- توصیف ساختمان دستوری زبان فارسی. محمدرضا باطنی. تهران: امیرکبیر، ۱۳۴۸، یازده + ۱۹۳ص.
در کتابهای ذکرشده بالا علی اشرف صادقی و غلام رضا ارژنگ، برپایه نظریه نقشگرایی آندره مارتینه؛ محمد رحیم الهام، برپایه مکتب به شیوه ساختگرایی؛ مهدی مشکوهالدینی برپایه مکتب تبدیلی چامسکی و محمدرضا باطنی براساس مکتب ساختگرایی هالیدی کتابهای خود را تألیف کردهاند.[۹۶]
۲ـ۵ـ دستورهای نوشته شده به زبانهای دیگر:
باید دانست که زبان فارسی و دستور آن از دیرباز مورد توجه کشورهای مختلف دنیا بوده است و با مراجعه به سال تألیف این کتابها، این ادعا به روشنی قابل اثبات است. صحبت در اینباره، خود، مبحثی مستقل را میطلبد که از پرداختن بدان، در این مجال خودداری میشود.
۴ـ کتاب شناسی، شاهراه اطلاعرسانی
در فضای گسترش یافته دانش و هنر و فنآوری که بشر توانسته است آنچه در اندیشه پویای خویش دارد؛ بنگارد و بر برگبرگ فرهنگ و تمدن خویش بیافزاید و اقیانوس گسترده و گوناگونی از پژوهشهای علمی و هنری بیافریند و اندیشوران و پژوهندگانی که در امتداد راه پیشینیان خود پدیدار میشوند و بالندگی مییابند، نقش آفرینان تازههای دیگری از مجموعه این تمدن میشوند؛ بهترین و قابلاعتمادترین پیشاهنگ این تمدنِ توسعهیافته چیزی جز اطلاعات و اطلاعرسانی نخواهد بود؛ چرا که نه تنها راه دستیابی به آموختههای پهناور و تجربههای بیکران گذشتگان را هموار میکند، بلکه ما را بینیاز از تکرار راه رفته میکند. و سرآغاز راه اطلاعرسانی ارائه خدمات اطلاعاتی است که بدان مرجع (Reference) میگویند.
Osterwalder & Pigneur
۱: نوآوری محصول، یعنی طرح ارزش، مشتریان هدف، و قابلیت ها و توانایی های مورد نیاز برای پیشنهاد دادن ارزش
۲: ارتباط با مشتری، یعنی استراتژی اطلاعات، کانال های توزیع، و اعتماد و وفاداری
۳: مدیریت زیرساخت یعنی پیکر بندی بین شرکت و شبکه ی شرکا و منابع
۴: امور مالی: مدل درآمد، مدل هزینه و مدل سود
Morris et al
گزاره ارزش، مدل اقتصادی، ارتباط / وجه مشترک مشتریان، شبکه / نقش های شرکا، فعالیت های متصل/ زیر ساخت داخلی و بازار های هدف
Shafer et al
انتخاب های استراتژیک، شبکه ارزش، خلق ارزش و تسخیر ارزش
Bouwman et al
جزء خدمات: توصیف یک جایگاه ارزش ( ارزش افزوده ی یک خدمت پیشنهادی) و بخشی از بازار که خدمت پیشنهادی در آن هدف گذاری شده است.
جزء تکنولوژی: توصیف عاملیت فنی مورد نیاز برای خدمت پیشنهادی
جزء سازمانی: توصیف شبکه ارزش چند عاملی مورد نیاز برای خلق و توزیع خدمت پیشنهادی و توصیف موقعیت کانونی سازمان درون شبکه ارزش
جزء مالی: توصیف روشی که یک شبکه ارزش به خلق درآمد از طریق خدمت پیشنهادی می پردازد و روشی که ریسک ها، سرمایه ها و درآمد ها در میان عوامل مختلف موجود در شبکه ارزش تقسیم بندی شده اند.
منبع: [۱۰۴]
۲-۵-۷) مفهوم اجزای مدل کسب و کار در ادبیات مدل کسب و کار و مسئولیت اجتماعی سازمان
جدول (۲-۴) بیانگر مفهوم برخی از اجزای اساسی مدل کسب و کار بر اساس آنچه که محققان و نویسندگان مختلف در متون مربوط به مدل کسب و کار و همچنین متون مربوط به مسئولیت اجتماعی سازمان بیان کرده اند، می باشد. همچنین مثال هایی از شرکت های واقعی در مورد هر یک از این اجزا بر اساس گزارش های سالانه شرکت ها، مصاحبه های مدیران و مقالات و سایر منابع معتبر در این جدول آورده شده است.
جدول (۲-۴): اجزای مدل کسب و کار در ادبیات مدل کسب و کار و ادبیات CSR
چهار بخش اصلی BM
اجزای اصلی BM
در ادبیات BM
در ادبیات CSR
مثال
مفهوم کسب و کار
ماموریت
ماموریت شامل چشم انداز عمومی، اهداف استراتژیک و گزاره ارزش و همچنین ویژگی ها و خصایص محصول یا خدمت می باشد [۱۰۵]
CSR باید به طور سازگاری با بیانیه ماموریت سازمان، بیانیه ارزش ها و نظام نامه های اخلاق و رفتار های سازمان یکپارچه گردد [۱۰, p. 55].
ما به رهبری مسئولانه در صنعت، خلق رشد سودآور سازگار با توسعه پایدار و محیط زیست و یک شهروند خوب بودن معتقدیم. «بخشی از ماموریت تترا پک»
استراتژی
مایکل پورتر بیان می کند که “استراتژی خلق موقعیت قابل ارزش و منحصر به فرد بر اساس مجموعه ی متفاوتی از فعالیت ها می باشد” [۳۶].
استراتژی سازمان بیانگر روشی جهت تفکر درمورد این که چگونه کسب و کار و اخلاقیات در یک مسیر رو به جلو و تعمدی با هم پیش می روند، می باشد [۹, p. 221].
با داخل کردن مسئولیت سازمان به استراتژی ها و اهداف، ما کسب و کارمان را به شکل موثرتری مدیریت کرده و راه هایی را شناسایی می کنیم که تکنولوژی و مهارت خود را برای سود رساندن به محیط زیست و جامعه بکار گرفته و به خلق ارزش های مشترک نائل شویم (Intel integrated, strategic approach to CSR) .
محصول یا خدمت
۳ - ۱ - ۲ - ۲ – ۱٫ دلیل اول
الف: آیه فوق و روایت یاد شده (اقامه نماز به شکل جماعت) وجوب یا استحباب اقامه نمازهای جماعت را نشان میدهند؛ بنابراین اقامه یک امر و شرکت امر دیگری میباشد.
ب: همانطور که همه مسافرها باید نمازهای چهاررکعتی را دو رکعتی بخوانند (به دلیل وجود مخصص) یعنی باید نماز را قصر کنند تمام مسلمین به دلیل مخصص در روز جمعه باید نماز ظهر را به قصر بخوانند و چنین مخصص قوی السند و قوی الدلالهای نداریم. شخص مسافر چه در اقامه نماز جمعه و چه در نمازهای یومیه نمازهای چهار رکعتی را دورکعتی میخواند بنابراین به او دو نوع امر شده است:
نماز ظهر دو رکعتی اقامه کند؛
نماز جماعت دو رکعتی بخواند.
ج: در نماز جمعه نیز مانند نماز یومیه محتاج به دو دلیل هستیم: یکی اقامه جمعه با شرایط خاصش ۲- شرکت در نماز جمعه برپا شده که در این خصوص وجوب تعیینی یا وجوب تخییری از آن فهمیده میشود.
د: با این توضیح این سؤال مطرح میشود: آیا به همه مسلمانان مانند شخص مسافر امر شده که اقامه نماز جمعه کنند؟ یعنی همه مسلمانان در روز جمعه باید نماز ظهر را دو رکعتی بخوانند؟ مسلماً چنین امری وجود ندارد بلکه آنچه که امر بدان شده شرکت در نماز جمعه است.
امر به اقامه به نماز جمعه به همه مردم داده نشده بلکه امر به اقامه فقط به فقیه یا امام معصوم داده شده است. زیرا دلیلی مبنی بر اینکه عموم مسلمین بتوانند اقامه جمعه کنند نداریم. در زمان غیبت، دریافت اذن خاص از امام معصوم علیه السلام امکانپذیر نیست. پس یک راه باقی میماند و آن وجوب اقامه نماز جمعه بر فقیه جامع الشرایط خواهد بود. بنابراین اگر فقیه در رساله بنویسد که نماز جمعه واجب تعیینی یا واجب تخییری است منظور او شرکت در نماز جمعه است نه اقامه چون اقامه آن فقط مربوط به شخص فقیه خواهد بود.
امر به اقامه فقط یک مخاطب خاص دارد و آن مخاطب مکلف به اقامه آن است. از ادله موجود فهمیده میشود که مخاطب و مکلف به اقامه کسی غیر از امام معصوم و مجتهد جامع الشرایط نمیتواند باشد.
۳ - ۱ - ۲ - ۲ – ۲٫ دلیل دوم
اینکه در بسیاری از کتب فقها تأکید بر سلطان عادل شده است و سخن از اذن او به میان آمده است سلطان عادل با دو معنا استعمال میشود.
در حالت اول منظور از سلطان عادل همان امام عادل و اذن او میباشد که صدور این روایات دلالت حقیقی بر امام معصوم دارد.
در صورت دوم سلطان عادل همان فقیه جامع الشرایط در نظر گرفته میشود.
نکته مهمی که باید بدان توجه شود این است که در طول هیچیک از دورههای تاریخی شاه یا سلطان عادل به معنای واقعی وجود نداشته است همه شاهان کشورهای مختلف در حد کم یا زیاد ظلم و عدم اجرای عدالت را در نحوه حکومت داری خود در پیش گرفته بودهاند.
بنابراین اگر ائمه معصومین(ع) در بسیاری موارد بااشاره به کلمه سلطان و عادل بودن تصریح به وجوب اقامه نماز جمعه نمودهاند، منظورشان همان دو دسته یاد شده بود و بس یعنی اقامه نماز جمعه با حضور امام معصوم و یا ولی فقیه جامع الشرایط، از اینرو معلوم میگردد که این دسته از روایات در حالت تقیه بیان شده است.
منظور از سلطان یعنی کسی که قدرت اجرایی دارد همانطور که در متون تاریخی دیده و میدانیم سلاطین و شاهان دارای قدرت اجرایی بودهاند اما ملکه عدالت در آنها نبوده و نیست. ملکه عدالت هم تنها در وجود امام یا فقیه جامع الشرایط یافت میشود بنابراین با این توضیحات و با توجه به اینکه غیر ممکن است که امام معصوم امر به اطاعت از شاه ظالم نماید نتیجه گیری میشود که: نماز جماعت را نمیتوان به اذن سلطان ظالم اقامه کرد. یعنی اگر شاه یک کشور امر به اقامه نماز جمعه کرد نمیتوان آنر ا برپا کرد مگر در حالت تقیه بنابراین شرکت در چنین نماز جمعهای نیز نمیتواند واجب باشد.
رسالههایی که در اثبات عدم وجوب تعیینی و یا وجوب تخییری اقامه جمعه در عصر غیبت نوشته شدهاند عبارتند از:
رساله صلاه الجمعه؛ مولی عبدالله بن محمد تونی بشروی (م ۱۰۷۱ ق)؛
رساله فی صلاه الجمعه؛ مولی امین بن محمد؛
رساله فی صلاه الجمعه؛ میرداماد (۱۰۴۱ ). رساله مذکور فقط یک صفحه است که در پاسخ پرسشی نگاشته شده مبنی بر اینکه فریضه جمعه در عصر غیبت افضل است و نماز ظهر و جمعه به شرط وجود نایب عام که همان مجتهد جامع الشرایط است واجب خواهد بود؛
رسالهای در نماز جمعه؛ آقا جمال خوانساری (م ۱۱۲۵ ق). این رساله در یک نسخه برای شاه سلیمان نوشته شده است؛
رسالهای در صلاه الجمعه؛ محمد کاظم تویسرکانی از شاگردان آقا جمال خوانساری؛
صلاه الجمعه؛ سید اسماعیل بن محمدخاتون آبادی؛
اللمعه فی امر صلاه الجمعه؛ سید حسین نیشابوری طوسی مشهدی (م ۱۱۰۲ م)؛
رساله فی صلاه الجمعه و عدم وجوبها عینا فی زمن الغیبه؛ عبید العالی فرزند محقق ثانی (۹۹۳ ق)؛
رساله فی صلاه الجمعه و اختیار نفی الوجوب التعیینی؛ علی بن هلال کرکی (۹۸۴ م) از شاگردان محقق کرکی؛
رساله فی صلاه الجمعه؛ سید حسین عاملی (۱۰۳۲ م)؛
رساله فی صلاه الجمعه (یکی از شاگردان آقا جمال خوانساری)؛
رساله نماز جمعه؛ عبدالعلی بن محمود خادم جاپقلی (قرن ۱۰).[۲۰۹]
در قرنهای ۱۳ و ۱۴ قمری - که دیگر نماز جمعه مورد قبول امامیه برگزار نشده - رسالههای مستقل فقهی در خصوص این موضوع کمتر یافته میشود.
۳ - ۱ - ۲ – ۳٫ دلایل عقلی و نقلی مبنی بر وجوب تخییری از دیدگاه سایر فقهای معاصر
پس از بیان دلایل عقلی و نقلی، اینک با بهره گرفتن از آیات قرآن نیز دلایل عقلی که به نظر میرسند میتواند بر رجحان اقامه جمعه در دوران غیبت دلالت کنند به بیان جواز اقامه جمعه در دوران غیبت میپردازیم. این ادله عقلی را میتوانیم همردیف با نظرات آقای بروجردی بیان نماییم:
با مطالعه ابواب مختلف نماز جمعه در روایات متعدد از کتب حدیث به این نتیجه میرسیم که میتوان در همگی آنها واژه امام را در بردارنده همان معنی امام معصوم در نظر بگیریم.
بعد از نفی فرض حرمت، بین ادله وجوب نماز جمعه و وجوب نماز ظهر کدامیک متعین و کدام راجح میباشد قول به وجوب تخییری که ناظر بر فتاوی ادله طرفین است و با در نظر گرفتن آیه سوره مبارکه: ﴿اقم الصلاه لدلوک الشمس الی غسق اللیل و قرآن الفجر إن قرآن الفجر کان مشهودا و من اللیل فتهجد به نافله لک عسی ان یبعثک ربک مقاماً محموداً﴾[۲۱۰] شامل وجوب نماز ظهر برای همه ایام و روز جمعه هم میشود زیرا روز جمعه هم یکی از روزهاست. از عبارت «دلوک الشمس» معنای نماز ظهر استنباط میشود؛ بنابراین نماز ظهر در همه روزها میتواند اقامه شود حتی در روز جمعه. با بررسی آیه مبارکه سوره جمعه که میفرماید: ﴿یا ایها الذین آمنوا اذا نودی للصلاه من یوم الجمعه فاسعوا الی ذکر الله…﴾ آنچه که از ظاهر آیه فهمیده میشود وجوب تعیینی شرکت در نماز جمعه را در هنگام اقامه آن در بردارد و همانطور که در صفحات قبلیاشاره کردیم بسیاری از قائلین به وجوب این آیه را مورد تمسک قرار میدهند.
بعد از بیان و بررسی این دو آیه شک بر رجحان هر یک از آنها بهوجود میآید. از آیه اول وجوب نماز ظهر فهمیده میشود و از آیه دوم وجوب جمعه. حال اگر فقیه نتوانست رجحان هر یک راتشخیص دهد حکم به وجوب تخییری میدهد که در این صورت با انجام دادن یکی از آنها، مکلف به تکلیف خود عمل کرده است. در قول به وجوب تخییری ظاهر دلیل وجوب هر دو نماز است (نماز ظهر و جمعه) و قطع به سقوط یکی از آن ها داریم اما تعیین آنها مشکل میشود. از سوی دیگر مطابق با قاعده احتیاط، هرگاه در امتثال اوامر مولی شک بهوجود آمد که آیا به وظیفه خود عمل نمودهایم یانه. مأمور میشویم که نماز دومی را از روی احتیاط بهجای آوریم تا یقین به برائت ذمه از تکلیف کنیم.
در این بحث هم با آنکه طبق ادله عقلیه و نقلیه رجحان با انجام دادن فریضه نماز جمعه است لیکن طبق قاعده احتیاط نماز ظهر را از روی احتیاط بهجای میآوریم تا قطع و یقین به سقوط تکلیف از ذمه کنیم. از سوی دیگر چون اصل وجوب نماز ظهر ثابت است - مگر اینکه ادله خاص جهت سقوط آن اقامه شود - و چون ادله وجوب خواندن نماز جمعه، مشروط به شرایط - از جمله شرط حضور امام معصوم یا اذن او - است، رجحان به امر مشروط مشکوک معنا ندارد؛ لذا قول به تخییر با احتمال رجحان نماز ظهر موجب ثبوت احتیاط اتیان نماز ظهر بعد از اقامه جمعه میگردد و قاعدهاشتغال ذمه یقینی که محتاج به برائت ذمه یقینی است جاری است. پس به احتیاط واجب نماز ظهر نیز خوانده میشود.
در خاتمه باید گفت این بحث مربوط به زمان خاص نماز جمعه است (همانطور که میدانیم نماز جمعه از امور مضیق محسوب میشود) بنابراین اگر کسی به هر دلیلی (مثلاً در سفر بوده باشد و یا بعد از وقت اقامه آن از خواب بیدار شود) از شرکت در نماز جمعه بازمانده باشد، اصل وجوب نماز با توجه به آیه اولی - ﴿اقم الصلاه لدلوک الشمس الی غسق اللیل﴾ - و اصل تکلیف از او ساقط نمیشود و از آنجا که نماز جمعه نمازی است که قضا ندارد بنابراین حکم اولیه وجوب نماز ظهر به قوت خودباقی است. مشابه چنین حالتی را میتوان زمان دیگری نیز در نظر بگیریم و آن موقعی است که شخص نماز ظهر را به هر دلیل نخوانده باشد و وقت غروب آفتاب رسیده باشد در چنین زمانی وجوب آیه اول مبنی بر نماز ظهر ساقط نمیشود بلکه نوبت به نماز بعدی رسیده است. بنابراین اصل مبحث وجوب نماز جمعه تنها اختصاص به همان زوال آفتاب یعنی وقت محدود آن تعلق دارد و بعد گذشت زمان آن دیگر بحثی تحت عنوان ارجح بودن نماز ظهر یا نماز جمعه معنی نخواهد داشت. اما صرف نظر از ادله نقلیه عقل چنین حکم میکند که چون وقتی مجتمع سیاسی و مذهبی در سراسر ایران برگزار میشود،اشخاص مستقیماً از احوال سیاسی، اجتماعی شهر خود، کشور خود بلکه جهان آگاهی پیدا میکنند، رجحان عقلی اقامه نماز جمعه واضح و مبرهن است. به غیر از این همین که مردم یک کشور یا شهر هفتهای یک بار جمع شوند این تجمع برای شناخت مشکلات و پیدا کردن راه حل برای آن رجحان عقلی دارد.
بخش دوم: اقوال و ادله فقهای امامیه مبنی وجوب تعیینی
بند اول: اقوال فقهای امامیه مبنی وجوب تعیینی
۳ - ۲ - ۱ – ۱٫ اخباریها
در زمان حکومت سلسله صفویه مسلک اخباریگری حیاتی دوباره یافت و برخی از رسالههای نماز جمعه در این دوران نوشته شدند. تضاد بین اخباریون و اصولیون هرچند از قرنها پیش وجود داشت، اما ظهور آن در عرصه اعتقادات شیعی به ویژه توسط عبدالجلیل قزوینی[۲۱۱] مؤلف کتاب النقض گزارش شده است. موضع این دو گروه درباره نماز جمعه شایان توجه است. زیرا بهجز افراد معدودی نوعاً کسانی که به وجوب تعیینی آن قائلند از اخباریها شناخته میشوند.[۲۱۲]
اولین ظهور اخباریون در قرن سوم بوده است؛ دانشمندانی از شیعه که قائل بودند اگر برای استنباط مسائل فقهی از ادله، نیازی به استفاده از قواعد اصولی باشد لازم میآید اصحاب امامان فقیه نباشند؛ زیراآنان برای بهدست آوردن احکام از روایات صادره از قواعد اصولی استفاده نمیکردند و با استناد به اینکه استفاده از قواعد علم اصول و استنباط احکام سبب میشود احادیث اهمیت لازم خود را از دست بدهند معتقد بودند که منبع استنباط فقه شیعه منحصراً کتاب و سنت است نه آنچه مجتهدان میگویند.
بنابراین شاید علت گرایش اخباریها به وجوب تعیینی نماز جمعه در دوران غیبت تأکید یک جانبه آنها بر احادیث و روایات باشد و دیگر استنباط عقلی را در صدور حکم آن دخالت نمیدادهاند.
از مهمترین پیشوایان این گروه مولی محمد امین استرآبادی[۲۱۳] بود. از همه مجتهدان از قدیم تا شهیدین و دیگران را به باد انتقاد میگرفت و همه را پیرو مکتب اهل سنت میدانست. در این قرون علم اصول به ضعف گرایید و به دلیل تأکید آن بر احادیث، اکثریت آنها قائل به وجوب تعیینی نماز جمعه بودهاند. گفته میشود که محمدباقر سبزواری، محمد بن حسن عاملی، شیخ یوسف بحرانی ، صاحب مجمع البحرین، مولی محمد محسن فیض کاشانی، نعمت الله جزایری و تنی چند دیگر، اخباری بودهاند. که در ادامه این بحث، اقوال برخی اخباریون مبنی بر وجوب تعیینی نماز جمعه واکاوی میشود. اخباریها یک بار توسط اصولیین در قرن پنجم شکست خورده بودند اما در دوران صفویه دوباره ظهور کردند.
از زمان شیخ صدوق، عقل جایگاه خاص خود را در فقه شیعه پیدا کرد و اخباریون اعلام نمودند که اگر حدیثی برخلاف احکام عقلی باشد این حدیث مبنای حکم قرار نمیگیرد.[۲۱۴]
سید مرتضی نیز با تألیفاتی نظیر رساله فی الرد علی اصحاب العدد و رساله فی ابطال العمل بالأخبار و الأحاد به سختی بر اهل حدیث هجوم آورده و محدثان قم را به فساد عقیده و انحراف متهم ساخت. مبارزات شیخ مفید، سید مرتضی و دیگر متکلمان و فقیهان شیعی نتیجه بخشید و در نیمه اول قرن پنجم به زوال حاکمیت حدیث گرایان انجامید.این تفکر بار دیگر در قرن یازدهم هجری و این بار با نام اخباریگری تجدید حیات یافت.
از دهه چهارم قرن یازدهم گرایش اخباری در برخی از شهرها و مراکز علمی بین النهرین نفوذ کرد و به سرعت موردپذیرش بسیاری از فقهای آن سامان قرار گرفت. این تفکر از دهه های نخستین قرن دوازدهم بر همه مراکز علمی شیعه در ایران و عراق غلبه پیدا کرد و چند دهه فقه شیعی را در تصرف انحصاری خود داشت تا اینکه در نیمه دوم همین قرن در برابر گرایش اصولی شکست خورد. ناگفته نماند در این راستا مرحوم بهبهانی در مناظراتی که با شیخ یوسف بحرانی از اساتید مشهور اخباری گری، انجام داد ایشان را قانع نموده و ضمن به دست گرفتن جلسات درس ایشان در شهر کربلا در نزد دانشجویان سهم بسزایی در زوال اخباریین داشت.[۲۱۵]
همانطور که گفتیم مولی محمد امین استرآبادی سرآمد اخباریها بود. در طی همین سالها شهید ثانی رسالهای عملیه نوشت و شاگردش حسین بن عبدالصمد عاملی همان را ادامه داد و رسالهای نگاشت که در آن ادعا شده بود اجتهاد تنها راه کشف احکام نیست.[۲۱۶]
۳ - ۲ - ۱ – ۲٫ شهید ثانی (از بنیانگذران اصلی قول به وجوب تعیینی نماز جمعه در دوران غیبت)
ممکن است چنین تصور شود که گرایش به تفکر اصولی در عصر صفوی رو به ضعف نهاده و سرشناسان علمای موجود در این روزگار اخباریها بودهاند که برخی به پیروی از پارهای از روایات و برخی به هدف اینکه خود را در چند و چونهای اصولیها دچار نکنند به تقلید از اعلام خود این حکم راپذیرفتهاند. مهمتر از این مطلب آنست که گرایش به اخباری گری که به هر دلیل از آغاز دوره صفویه پدید آمد، خود را رو در روی فقهای متأخر میدید زیرا از شیخ طوسی به بعد گرایش به اصول هر روز بر قدرت و گسترش خود میافزود. چنانکه در این اواخر نوعاً ادله عقلی از نظر مقبولیت بر پارهای از ادله روایی پیشی گرفته بود. بنابراین نوعی تقابل در فتوا به خاطر تقابل این فقها با فقهای پیش از خود بوجود آمد. لازم به تذکر است که گرچه در میان اصولیها گرایش به وجوب تخییری نماز جمعه شایع بود ولی قائلین به حرمت آن نیز در بین آنان وجود داشت کما اینکه شهید ثانی خود به عنوان یک اصولی مشهور و بلند پایه، قول به وجوب تعیینی رااشکارا بنیان گذاری کرد. از میان اخباریها نیز میتوان کسی چون خلیل غازی (م ۱۰۰۱) را یافت که قائل به حرمت نماز جمعه است.[۲۱۷]
.۰۰۷
۱.۸۰۴
a. پیش بینی کننده: (ضریب ثابت),: دربانک ملت استان سمنان مدیریت ریسک اعتباری = (CRM)….CRM…Xit
b. متغیر وابسته : = مطالبات معوق مشتریان انفرادی دربانک ملت استان سمنان (Yi.ACi)
طبق جدول شماره (۴-۲۷) ضریب همبستگی پیرسون بین دومتغیر مدیریت ریسک اعتباری وامهای (تسهیلات) دریافتی مشتریان به صورت انفرادی(که متناظر با تحلیل انفرادی ریسک اوراق بهادار است) با مطالبات معوق بانک ملت استان سمنان برابر با (.۲۵۶a) است. این عدد در سطح خطای ۵% رابطه معنی داری را بین دو متغیر مدیریت ریسک اعتباری وامهای (تسهیلات) دریافتی مشتریان به صورت انفرادی(که متناظر با تحلیل انفرادی ریسک اوراق بهادار است) با مطالبات معوق بانک ملت استان سمنان را نشان
می دهد. بنابراین با توجه به خروجی های نرم افزار(SPSS) که در جداول فوق نشان داده شده است،
میتوان بیان نمود از آن جا که سطح معنی داری (sig)، کمتر از پنج درصد است فرض H0 در سطح خطای پنج درصد رد می شود و وجود همبستگی بین این دو متغیر تایید می شود. همچنین ضریب تعیین تعدیل شده محاسبه شده نیز عدد (-.۰۳۸) را نشان می دهد، که عدد خوبی می باشد و برازش مناسبی از تغییرات متغیر مطالبات معوق بانک ملت استان سمنان، توسط تغییرات متغیرمدیریت ریسک اعتباری وامهای (تسهیلات) دریافتی مشتریان به صورت انفرادی(که متناظر با تحلیل انفرادی ریسک اوراق بهادار است) در بانک ملت استان سمنان، ارائه می کند.
از طرف دیگر یکی از مفروضات رگرسیون استقلال خطاهاست در صورتی که فرضیه استقلال خطاها رد شود و خطاها با یکدیگر همبستگی داشته باشند امکان استفاده از رگرسیون وجود ندارد. یکی از مهم ترین آزمون های تشخیص فرضیه استقلال خطاها، آزمون آماره دوربین- واتسون می باشد. بنابراین آماره دوربین- واتسون به منظور بررسی استقلال خطاها از یکدیگر استفاده می شود که اگر مقدار آماره دوربین- واتسون در فاصله ۵/۱ تا ۵/۲ باشد فرض همبستگی بین خطاها رد می شود و می توان از رگرسیون استفاده کرد. مقدار آماره دوربین- واتسون طبق جدول شماره (۴-۲۷)، مقدارآن برابر (۱.۸۰۴) می باشد و این عدد نشان می دهد که خطاها از یکدیگر مستقل هستند و بین خطاها خود همبستگی وجود ندارد و فرض همبستگی بین خطاها رد می شود و می توان از رگرسیون استفاده کرد.
جدول ۴-۲۸-آزمون تحلیل واریانس رگرسیون (ANOVA) - فرضیه اصلی اول تحقیق
ANOVAb
مدل
مجموع مربعات
درجه آزادی
میانگین مربعات
آماره آزمون فیشر (F)
سطح معناداری (sig)
۱
رگرسیون
۱.۷۰۳E8
۱
۱.۷۰۳E8
.۶۳۱
.۰۰۷a
خطای پسماند
۲.۴۲۷E9
۹
۲.۶۹۷E8
مجموع
۲.۵۹۷E9
۱۰
a. پیش بینی کننده: (ضریب ثابت),: دربانک ملت استان سمنان مدیریت ریسک اعتباری = (CRM)….CRM…Xit