• Kaplan, Robert S, Norton David P(1996), Translating Strategy into Action:Balanced scorecard, Harvard Business School Press.

فصل سوم : متدلوژی تحقیق

۳-۱) مقدمه

یکی از مهمترین معیارهای سنجش اعتبار هر تحقیق، بررسی ((روش تحقیق)) به کار گرفته شده برای انجام آن است. روش تحقیق از دو جز اصلی شامل ((روش)) و ((تحقیق)) تشکیل شده است که هر یک در بر دارنده مفهوم خاصی است. روش، معادل فارسی برای واژه انگلیسی متد، به معنی در پیش گرفتن راهی و یا معین کردن گام هایی است که باید با نظمی خاص برای رسیدن به هدفی برداشته شود. روش تحقیق چارچوب عملیات یا اقدامات جستجوگرایانه برای هدف پژوهش، جهت آزمودن فرضیه یا پاسخ دادن به سؤال‌‌های تحقیق را فراهم می آورد. روش تحقیقی مناسب است که بر اساس گزاره های تحقیق انتخاب شود. مراد از انتخاب روش تحقیق این است که مشخص شود چه روش تحقیقی برای بررسی موضوعی خاص مناسب است. ‌بنابرین‏ هنگامی می توان ‌در مورد روش بررسی و انجام یک تحقیق تصمیم گرفت که ماهیت موضوع پژوهش، هدف ها و نیز وسعت دامنه آن مشخص گردد. هر تحقیق و پژوهش با یک مسئله و سوال آغاز می‌گردد و جهت ‌پاسخ‌گویی‌ به سوالات تحقیق و انجام نتیجه گیری، داده های جمع‌ آوری شده در این خصوص، ورودی اساسی و پایه تحقیق می‌باشد و در نهایت محقق می بایستی با توجه به داده های گردآوری شده در خصوص ‌پاسخ‌گویی‌ به سوالات تحقیق اقدام نماید. اما داده ها اطلاعات خام و غیر قابل اتکایی می‌باشند که جهت تبدیل شدن به اطلاعات قابل استفاده، بایستی تحلیل گردند تا با تبدیل داده ها به اطلاعات بتوان اقدام به ارائه راهکار نمود. به همین منظور روش تحلیل داده ها در ادامه این تحقیق آورده شده است. بعلاوه در فصل پیش رو، روش گردآوری داده ها و همچنین مفاهیم اساسی در تحقیق مانند جامعه آماری، نمونه گیری، بررسی اعتبار و پایایی ابزارهای جمع‌ آوری داده ها و چگونگی تحلیل داده ها ارائه گردیده است.

۳-۲) روش تحقیق

پایه هر علمی روش شناخت آن است و اعتبار و ارزش قوانین هر علمی به روش شناختی مبتنی است که در آن علم به کار می رود. از آنجا که هدف این تحقیق تحلیل و شناسایی مسائل استراتژیک و ارائه نقشه استراتژی برای دفاتر پیشخوان می‌باشد، از نظر هدف جزو تحقیقات کاربردی می‌باشد. هدف تحقیقات کاربردی توسعه دانش کاربردی در یک زمینه خاص است. به عبارت دیگر تحقیقات کاربردی به سمت کاربرد عملی دانش هدایت می شود. تحقیق کاربردی، تحقیقی است که با بهره گرفتن از نتایج تحقیقات بنیادی به منظور بهبود و بکمال رساندن رفتارها، روش ها، ابزارها، وسایل تولیدات، ساختارها و الگوهای مورد استفاده جوامع انسانی انجام می شود. همچنین پژوهش جاری از لحاظ روش تحقیق، و نحوه مطالعه و گردآوری داده ها در زمره تحقیقات توصیفی پیمایشی است. تحقیق توصیفی شامل مجموعه روش هایی است که هدف آن ها توصیف کردن شرایط یا پدیده‌های مورد بررسی است. اجرای تحقیق توصیفی می‌تواند صرفا برای شناخت بیشتر شرایط موجود یا یاری دادن به فرایند تصمیم باشد.

۳-۳) جامعه آماری

یک تحقیق علمی با هدف شناخت یک پدیده در یک جامعه آماری، انجام می شود. ‌به این دلیل، موضوع تحقیق ممکن است متوجه صفات، ویژگی ها، کارکردها و متغیرهای آن یا اینکه متوجه روابط بین متغیرها،‌صفات، کنش ها و واکنش عوامل تاثیرگذار در جامعه باشد. ‌بنابرین‏ جامعه آماری را می توان به صورت زیر تعریف کرد. ((جامعه آماری عبارت است از کلیه عناصر و افرادی که در یک مقیاس جغرافیایی مشخص دارای یک یا چند صفت مشترک باشند)). (سرمد و دیگران، ۱۳۸۳). آذر و مومنی (۱۳۸۲) نیز آن را به صورت ((صفت مشخصه، که صفتی است که بین همه عناصر جامعه آماری مشترک و متمایز کننده جامعه آماری از سایر جوامع باشد)) تعریف نموده اند. جامعه مورد مطالعه این تحقیق شامل کلیه مدیران، کارکنان و کارشناسان کمیته راهبری و کانون کشوری و دفاتر پیشخوان تهران و نمایندگی های استانی آن در سطح کشور هستند که این تعداد شامل ۱۰۸ نفر می‌باشد.

۳-۴) روش نمونه گیری و حجم نمونه :

وقتی جامعه بزرگ است و یا امکان مطالعه تک تک افراد جامعه امکان پذیر نمی باشد، از روش نمونه گیری استفاده می شود. در این حالت پاسخ های به دست آمده از یک نمونه بدقت انتخاب شده را می توان به کل جامعه تعمیم داد. انواع طرح های نمونه گیری را می توان به دو دسته نمونه گیری تصادفی و نمونه گیری غیر تصادفی دسته بندی کرد. در این تحقیق از میان جامعه آماری یعنی مدیران و کارکنان کمیته راهبری و کانون کشوری دفاتر پیشخوان تهران و نمایندگی های استانی به تعداد کافی نمونه گیری آماری به عمل آمده است. از آنجا که انتخاب تمامی افراد می بایست مرتبط با مسئله بوده و دارای موقعیت سازمانی مناسب و آگاهی و دانش کافی نسبت به موضوع تحقیق داشته باشند،‌ و همچنین بعلت اینکه دسترسی و بر قراری ارتباط به کلیه اعضاء جامعه امکان پذیر نبود، لذا در این تحقیق انتخاب نمونه به روش غیر تصادفی، هدفمند و قضاوتی پذیرفته است. بر این اساس تعداد ۸۵ نفر از مدیران و کارکنان کمیته راهبری، کانون کشوری دفاتر پیشخوان و نمایندگی های استانی که امکان دسترسی به آن ها فراهم می بود، به عنوان نمونه مورد استفاده قرار گرفته است. از لحاظ کافی بودن حجم نمونه، با مراجعه به جدول مورگان و همچنین محاسبه از طریق فرمول کوکران متوجه می‌شویم که این تعداد نمونه برای جامعه مورد نظر کافی می‌باشد.

رابطه کوکران برای محاسبه حجم نمونه

همچنین ویژگی های توصیفی اعضای نمونه مورد مطالعه بر حسب سازمان مربوطه، متغییر سن و تحصیلات به شرح زیر می‌باشد :

جدول ۱ – (رسته کاری و تعداد افراد هر رسته در نمونه آماری)

کمیته راهبری دفاتر پیشخوان؛

۱۲ نفر شامل :

دبیر ۱ نفر

معاونین ۳ نفر

کارشناسان و مدیران بخش ها ۸ نفر

کانون کشوری دفاتر پیشخوان؛

۱۴ نفر شامل :

رئیس کانون کشوری ۱ نفر

معاونین ۳ نفر

کارشناسان و کارکنان ۱۰ نفر

کمیته راهبری استان ها،

شامل ۵۹ نفر

نمایندگی‌های استانی دفاتر پیشخوان وظیفه تصمیم گیری و نظارت و اجرا قوانین و مصوبات کانون و کمیته راهبری دفاتر را در سطح استان بر عهده دارند. اعضای نمایندگی‌های استانی دفاتر پیشخوان شامل نماینده استاندار، نماینده سازمان پست و ارتباطات رادیویی و نماینده انجمن های صنفی استانها می‌باشد.

شکل ۷ – مطالعه توصیفی داده ها بر اساس متغیر سن افراد

مطالعه توصیفی داده ها بر اساس متغیر میزان تحصیلات

(شکل ۸)

۳-۵) روش ها و ابزار گردآوری اطلاعات

سوالات یا فرضیات تحقیق

۱) فقدان ساختار مناسب در عدم رشد بانکداری اسلامی ایران مؤثر است.

۲) فقدان مهندسی و ابزارهای مالی مناسب در عدم رشد بانکداری اسلامی ایران مؤثر است.

۳) ضعف نظارت در عدم رشد بانکداری اسلامی ایران مؤثر است.

۴) ضعف قوانین و مقررات در عدم رشد بانکداری اسلامی ایران مؤثر است.

۵) عدم استقلال بانک مرکزی در عدم رشد بانکداری اسلامی ایران مؤثر است.

۶) مشکلات عملیاتی در عدم رشد بانکداری اسلامی ایران مؤثر است.

۱-۵ روش تحقیق:

تحقیق حاضر یک تحقیق پیمایشی است. این نوع از تحقیقات عبارت است از مشاهده پدیده ها به منظور معنا دادن به جلوه های مختلف اطلاعات جمع‌ آوری شده و از دو مرحله تشکیل شده است ۱)مشاهده دقیق و نزدیک پارامترهای مورد پژوهش در جامعه ۲) جمع‌ آوری اطلاعات و معنا دادن به آنچه که مورد پژوهش قرار می‌گیرد. و به طرحهای اساسی تحقیق زمینه یابی، از روش دلفی استفاده می شود در واقع زمانی که بخواهیم درباره اتفاق نظر یک جمع صاحب نظر درباره یک موضوع خاص به بررسی بپردازیم از روش دلفی استفاده می‌کنیم(صفرزاده ۱۳۸۵)

۱-۶ قلمرو تحقیق(موضوعی،مکانی،زمانی):

قلمرو موضوعی: موضوع این تحقیق بررسی موانع رشد بانکداری اسلامی در ایران می‌باشد که کلیه تعاریف نظام بانکی و بانکداری بدون ربا را و روش‌ها و سیاست های اجرایی بانکداری بدون ربا را شامل می شود:

قلمرو زمانی: این تحقیق از آبان سال ۱۳۹۰ تا پایان تیر ماه سال ۱۳۹۱ به طول انجامید.

قلمرو مکانی : با توجه ‌به این که نمونه انتخابی از کارشناسان و صاحب نظران سیستم بانکداری در شهر تهران را شامل می شود، در نتیجه از نظر مکانی به تهران محدود می شود.

۱-۷ جامعه آماری:

جامعه مجموعه ای از همه عناصری است که مورد مطالعه قرار می‌دهیم و سعی داریم ‌در مورد آن نتیجه گیری نماییم که در این تحقیق جامعه آماری از مدیران، خبرگان نظام بانکی و کارشناسان بانکداری اسلامی می‌باشد.

۱-۸ نمونه، روش نمونه گیری و حجم نمونه

هدف اصلی تحقیق کشف اصولی است که در همه موارد صادق باشد پس سعی می‌گردد که نمونه ای از جامعه انتخاب شود که تمام خصوصیات جامعه راداشته باشد تا بتواند نتایج حاصل از نمونه را به کل جامعه بسط دهد. با توجه به گستردگی جامعه آماری وعدم دسترسی به همه افراد از نمونه گیری تصادفی استفاده شده است به طوری که که از مدیران، خبرگان و کارشناسان بانکی به طور تصادفی اطلاعات جمع‌ آوری می‌گردد.

۱-۹ابزار گردآوری داده ها (اطلاعات):

در این تحقیق از پرسشنامه که یکی از ابزارهای رایج تحقیق و روشی مستقیم برای کسب داده های تحقیق است استفاده شده است ‌به این نحو که ابتدا پرسشنامه ای با سؤال‌‌های باز_پاسخ در خصوص موانع و مشکلات در تحقق آرمان‌های بانکداری اسلامی به کارشناسان و صاحب نظران بانکی فرستاده می شود تا پاسخ دهندگان بتوانند پاسخ را به اختیار خود بیان کندسپس پرسشنامه ای با سوال های بسته_پاسخ با توجه به پاسخ های پرسشنامه ابتدایی تنظیم شده است در بین صاحب نظران و کارشناسان توزیع می شود.(صفرزاده ۱۳۸۵)

در ضمن در این تحقیق از روش کتابخانه ای در خصوص گردآوری اطلاعات لازم در خصوص مبانی تئوریک و مبانی تجربی از طریق کتاب ها، پایان نامه ها، اینترنت، مقالات فارسی و لاتین به دست آمده از ‌ژورنال‌های مختلف و نیز اطلاعات منتشر شده توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران استفاده شده است.

۱-۱۰ روش تجزیه و تحلیل داده:

شیوه تجزیه و تحلیل دادها در این تحقیق به صورت کمی یا آماری است با توجه ‌به این که داده های این تحقیق ناپارامتریک هستند و آزمون‌های این داده ها گاهی به عنوان آزمون‌های مستقل از توزیع شناخته می‌شوند، تجزیه و تحلیل با بهره گرفتن از آمار استنباطی صورت می‌گیرد و از آزمون فریدمن جهت رتبه بندی فرضیه‌ها و از آزمون t جهت تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شده است.

۱-۱۱ محدودیتهای تحقیق

تشخیص محدودیتهای تحقیق بسیار مهم است و توجه ‌به این محدودیت‌ها، محقق را در دفاع از یافته هایش مجهز تر می‌سازد. (صفرزاده ۱۳۸۵).

با توجه ‌به این که این موضوع در بازارهای مالی ایران اهمیت خاصی دارد و با توجه ‌به این که از زوایای زیادی می توان موانع موجود را بررسی کرد در سال‌های اخیر مطالب زیادی در پیرامون این مسئله در سطح داخلی و خارجی منتشر شده است که حتی گاهی این مطالب به صورت ضد و نقیض می‌باشند که پیدا کردن مطالب مفید و صحیح کار بسیار سختی بوده است.

و در نهایت از محدودیتهای این تحقیق می توان به کمبود زمان و منابع مالی و همگاری نکردن بعضی از مدیران و سپرستان سطح بالا برای تحقیق با کیفیت تر اشاره کرد.

۱-۱۲ تعاریف متغیرها

متغیرهای یک تحقیق باید قابلیت سنجش و اندازه گیری را پیدا کند یعنی باید به شاخص‌های عینی تری تبدیل شوند که بتوان آن ها را مشخص و اندازه گیری نمود پس باید به شیوه ای تعریف شوند که مشاهده پذیر و قابل سنجش باشند و همچنین معیارهای اندازه گیری در جمع‌ آوری اطلاعات به گونه ای به کار گرفته شوند که امکان ارزیابی فرضیه‌ها وجود داشته باشد .چنانچه این شرایط ‌در مورد تعریف مشخصات متغیرهای مورد مطالعه رعایت شود می توان گفت که متغیر ، تعریف عملیاتی شده است(صفرزاده ۱۳۸۵) لذا تعاریف عملیاتی در خصوص هر یک از متغیرها به صورت زیر ارائه می‌گردد:

بهره: بهره نگه داری دارایی به شکل پول می دانند زیرا شخص با داشتن پول از درآمد صرفظر می‌کند که می‌توانست آن را برای تحصیل دارایی‌های دیگر به کار برد تا زمانی که بازدهی معادل بهره داشته باشد.( تواناییان فرد ۱۳۵۹)

ربا:عبارت است از بازده، پاداش یا مبلغ جبرانی که بابت زمان بندی بدهی در قرارداد وام مطالبه می شود.(ارسلان طریقی، ۲۰۰۴)

بانکداری متعارف: بانک هایی که فعالیت آن ها مبتنی بر بهره می‌باشد.(رجایی، ۱۳۸۵)

بانکداری اسلامی: همان اهداف بانکداری متداول را دنبال می‌کند با این تفاوت که ادعا می شود که عملیات بانکی این بانک‌ها بر اساس فقه معاملات اسلامی صورت می‌گیرد(نجم آبادی ۱۳۷۹ )

ساختار: چارچوب در جهت اجرای یک برنامه هدف بندی و مدون و آماده سازی بسترهای لازم برای دستیابی به هدف( میرشاهی ۲۰۰۷)

مهندسی مالی: مجموعه طراحی ابزارهای نوین مالی، توسعه و اجرای صحیح فرایندهای مالی و فرموله کردن راه حلهای مناسب در فرایند مالی مهندسی مالی نامیده می شود.(بهزاد نفیسی، چهارمین کنفرانس بین‌المللی مدیریت، ۱۳۸۲)

فصل دوم

مطالعات نظری

مقدمه

در هر زمینه ای که افراد بشر نیاز به اتخاذ تدبیر و تصمیمی داشته باشد شریعت اسلام دستورها و مقرراتی وضع نموده است که از طریق فقه ، مسائل مربوط به آن بررسی و تحلیل می شود و فقها احکام آن را از منابع استنباط می‌کنند .

1. 1. خود گردانی^[۶۰]، کفایت و هویت

1. 1. آزادی در بیان نیازها و هیجان های سالم

1. 1. خود انگیختگی^[۶۱] و تفریح

1. محدودیت های^[۶۲] واقع بینانه و خویشتنداری

گاهی اوقات تعامل بین خلق و خوی فطری کودک و محیط اولیه به جای ارضاء این نیازها منجر به ناکامی آن ها می شود(یانگ و همکاران، ترجمه حمیدپور و اندرز،۱۳۸۶).

۲-۵ طرحواره ها و عاطفه

یانگ و لیندمن^[۶۳](۱۹۹۲) بیان کرده‌اند که طرحواره های ناسازگار اولیه قادر به ایجاد سطوح بالای اختلال عاطفی هستند. طبق گفته آن سطح بالاتر عاطفه در حال کار با طرحواره ها برانگیخته می شود چون نیازهای بنیادین انسان درگیر می‌شوند. طرحواره ها، به وضوح از طریق رویدادهای محیطی در طی زندگی فرد ساخته می‌شوند و به صورت خاصی به خصوص در مواجهه با رویدادهای عاطفی آشکار می‌شوند(یانگ و لیندمن،۱۹۹۲).

۲-۵-۱ واکنش طرحواره ها

واکنش طرحواره ای، واکنش احساسی یا عاطفی است که در زمینه ی روابط بین فردی عمل می‌کند و قابلیت انتقال از موقعیتی و از شخصی به موقعیت و شخصی دیگر را دارد. مجموع واکنش های طرحواره ای یک فرد، منش او را تشکیل می‌دهد. واکنش های طرحواره ای نیز مانند طرحواره های مربوط به شناخت دنیای مادی از تجربیات قبلی فرد اثر می پذیرد. از این دیدگاه، واکنش هایی که کودک در برابر والدین خود سازمان داده است می‌تواند به عنوان آغازی بر شکل گیری واکنش های طرحواره ای او در برخورد با دیگر انسان ها و در موقعیت­های مادی ساخته می‌شوند(یانگ و لیندمن؛۱۹۹۲).

۲-۶ مدل متمرکز بر طرحواره

چهارچوب نظری مدل یانگ: این مدل به عنوان نظریه ای جهت هدایت مداخله های درمانی در بیمارانی که در آن ها اختلال های شخصیتی و سایر اختلال های مزمن مشاهده می شود طراحی شده است.

1. 1. طرحواره های ناسازگار اولیه: طبق نظر یانگ(۱۹۹۴) طرحواره های ناسازگار اولیه خصوصیات زیر را دارند: الگو ها یا درون مایه های عمیق و هستند، از خاطرات، هیجان ها، شناخت واره ها و احساسات بدنی تشکیل شده اند، در دوران کودکی یا نوجوانی تشکیل شده اند، در سیر زندگی تداوم دارند، درباره خود و رابطه با دیگران هستند، به شدت ناکارامدند. در کل طرحواره های ناسازگار اولیه، الگوی های هیجانی و شناختی خود آسیب رسانی هستند که در ابتدای رشد تحول در ذهن شکل گرفته اند و در سیر زندگی تکرار می‌شوند. چون طرحواره ها در ابتدای زندگی رشد می‌یابند، پس عادی و مسلم یعنی بی چون و چرا فرض می‌شوند و خودپنداره و دیدگاه های ما را نسبت به جهان و روابط مان را با مردم تعریف می‌کنند. طرحواره بازنمایی معتبر از تجارت آسیب زای دوران کودکی به شمار می‌آیند. مشکل این است که در گذر زمان الگوهای عمیقا ریشه دار از تفکر تحریف شده و رفتار ناکارامد می شود. حتی وقتی شواهدی ارائه می شود که طرحواره را باطل اعلام می‌کند باز هم بسیاری از افراد برای ثبات اعتبار طرحواره شان اطلاعات را تحریف می‌کنند. طبق تعریف طرحواره همان طور که اشاره شد، طرحواره ها به طور معنی دار ناکارامد هستند یعنی با توانایی فرد جهت ارضای نیازهای اساسی به منظور ثبات و ارتباط خودمختاری مطلوبیت و بیان خود و ظرفیت پذیرش محدودیت های منطقی تداخل دارند(یانگ و همکاران، ترجمه حمیدپور و اندرز،۱۳۸۶).

۲-۷ حیطه ها و خواستگاه های رشد طرحواره ی یانگ

در مدل یانگ، ۱۸ طرحواره بر طبق ۵ نیاز هیجانی ارضا نشده تقسیم می‌شوند که در حیطه های طرحواره نامیده می‌شوند که عبارتند از:

۲-۷-۱ بریدگی و طرد:

بیماران دارای طرحواره های این حیطه نمی توانند دلبستگی های ایمن و رضایت بخشی با دیگران داشته باشند. چنین افرادی معتقدند که نیاز آن ها به ثبات، امنیت، محبت ، عشق و تعلق خاطر برآورده نخواهد شد. طرحواره های این حیطه عبارتند از: ترک شدن/ بی ثباتی، بی اعتقادی/ بدرفتاری، محرومیت هیجانی، نقص/ شرم و انزوای اجتماعی/ بیگانگی. خانواده اصلی آن ها معمولا بی ثبات (ترک شدن/ بی ثباتی)، بدرفتار(بی اعتقادی/ بدرفتاری)، سرد و بی عاطفه( محرومیت هیجانی)،(نقص/ شرم) یا منزوی(انزوای اجتماعی/ بیگانگی) هستند. این بیماران اغلب بیشترین آسیب را می بینند. بیماری از آنان در دوران کودکی و نوجوانی تکان دهنده ای داشته اند و در بزرگسالی تمایل دارند به گونه ای نسنجیده و شتاب زده از یک رابطه ی خود آسیب رسان به رابطه ی دیگر پناه ببرند یا از برقراری روابط بین فردی، نزدیک اجتناب کنند. رابطه ی درمانی، اغلب محور اصلی درمان این گروه از بیماران قرار می‌گیرد.

۲-۷-۱-۱ طرحواره ی طرد شدن/ بی ثباتی^[۶۴]:

بیمارانی که دارای این طرحواره ی ترک شدن/ بی ثباتی هستند اعتقاد دارند روابط شان با افراد مهم زندگی ثباتی ندارند واین افراد در کنار آن نمی مانند زیرا از لحاظ هیجانی بی ثبات و غیر قابل پیش‌بینی، اعتقاد ناپذیر و نامنظم اند. فردی که این طرحواره را دارد معتقد است و در هر لحظه امکان دارد افراد مهم زندگیشان بمیرند یا اینکه او را ترک کنند و به فرد دیگری علاقمند شوند و فقط چند صباحی به طور موقت در کنار آن ها حضور دارند.

۲-۷-۱-۲ طرحواره بی اعتمادی/ بد رفتاری^[۶۵]:

بیمارانی که طرحواره ی بی اعتقادی/ بد رفتاری دارند چنین می پندارند که دیگران به انسان ضربه می‌زنند، بد رفتارند، انسان را سر افکنده می‌کنند، دروغ می‌گویند و دغل کار و سودجو هستند. چنین انتظاری باعث می شود فرد وقایع پیرامون را به گونه ای خاص ادراک کند. آسیب وارده به فرد عمدی بوده و یا اینکه در نتیجه ی بی مبالاتی و غفلت مفرط پدید آمده است ممکن است فرد احساس کند همیشه یک نفر موجودی او را می دزد یا حتی او را می‌خورد.

۲-۷-۱-۳ طرحواره ی محرومیت هیجانی^[۶۶]:

بیمارانی که طرحواره ی محرومیت هیجانی دارند انتظار دارند که تمایلات و نیازهای فرد به حمایت عاطفی و برقراری رابطه ی هیجانی با دیگران به طور کافی ارضا نشود. سه نوع محرومیت هیجانی عبارتنداز: الف) محرومیت از محبت ^[۶۷]: فقدان توجه، عطوفت یا همراهی . ب) محرومیت از همدلی^[۶۸]: درک نشدن، به حرف دل فرد گوش ندادن، عدم خود افشایی یا در میان نگذاشتن احساسات با دیگران . ج) محرومیت از حمایت^[۶۹]: نداشتن منبع قدرت، جهت دهی یا راهنمایی نشدن از سوی دیگران.

۲-۷-۱-۴ طرحواره نقص / شرم^[۷۰] :

بیمارانی که طرحواره های نقص/ شرم دارند احساس می‌کنند در مهمترین جنبه‌های شخصیتان انسانی ناقص، نامطلوب، حقیر و بی ارزش می‌باشند و یا در نظر افراد عام زندگی خود فردی منفور و نامطلوب به حساب می‌آیند و اگر خود را در معرض نگاه دیگران قرار دهند بی شک طرد می‌شوند. همچنین این طرحواره، حساسیت بیش از حد نسبت به انتقاد، سرزنش، کم رویی، مقایسه های نا به جا، احساس نا امنی در حضور دیگران و حس شرمندگی در ارتباط با عیب و نقص های درونی را در بر می‌گیرد. این نقاط ضعیف ممکن است شخصی (تکانه های خشم، تمایلات جنسی غیر قابل پذیرش خودخواهی) یا عمومی ( ظاهر جسمی نامطلوب و غیر جذاب و مشکلات و نابرابر زندگی اجتماعی) باشند.

۲-۷-۱-۵ طرحواره های انزوای اجتماعی/ بیگانگی ^[۷۱]:

تحقیق دیگری در ۲۷۳ شرکت اسپانیا انجام شده است و موانع محیطی را مورد بررسی قرار داده است. طبق نتایج این پژوهش، محیط ایستا و محیط پیچیده به طور مستقیم یا غیر مستقیم اصول مدیریت کیفیت را تحت تأثیر قرار می‌دهد. ‌به این معنی که محیط ایستا باعث می شود که اجرای مدیریت کیفیت جامع با مشکلاتی مواجه شود و همچنین در محیط نا همگن ( سطح بالای پیچیدگی ) اجرای مدیریت کیفیت جامع، کمتر ضرورت پیدا می‌کند. در واقع سازمان هایی که به راحتی با محیط اطراف ارتباط برقرار می‌کنند در اجرای مدیریت کیفیت جامع موفق تر عمل می‌کنند. این مقاله داده های به دست آمده را با بهره گرفتن از ضریب همبستگی تجزیه و تحلیل می‌کند ( Mar Fuentes-Fuentes, A. Albacete-Sáez, Javier Lloréns-Montes, 2004).

مطالعه موردی دیگری در کشورهای مکزیک و کانادا در زمینه اثر فرهنگ ملی بر موفقیت یا عدم موفقیت در اجرای مدیریت کیفیت جامع انجام شده است. نتایج نشان می‌دهد که شرکتی که در فرهنگ جمع گرا ( مثل کشور مکزیک ) اقدام به استقرار مدیریت کیفیت می‌کند موفق تر از شرکتی است که در فرهنگ فرد گرا ( مثل کشور کانادا ) شروع به اجرای این برنامه می‌کند. زیرا فرهنگ جمع گرا اصول مدیریت کیفیت جامع را بیشتر از فرهنگ فرد گرا دارا می‌باشد. همچنین در فرهنگ‌های جمع گرا زمان کمتری برای اجرای کامل مدیریت کیفیت جامع لازم است زیرا این کشورها، موافق و متجانس با فلسفه مدیریت کیفیت جامع می‌باشند. در واقع فرهنگ فرد گرا یکی از موانع اجرای مدیریت کیفیت جامع می‌باشد (L. Galperin, R. Lituchy, 1999).

در تحقیق دیگری که در صنعت تولیدی ترکیه انجام گرفته است، ۳۲ عامل که اجرای مدیریت کیفیت جامع را تحت تأثیر قرار می‌دهد شناسایی شده است که مهمترین آن ها، بهبود کیفیت و درآمد بالاتر ذکر شده است. در صورتی که این عاملها تحت کنترل قرار بگیرند منجر ‌به این می شود که استقرار مدیریت کیفیت جامع آسان تر شود و میزان موفقیت آن نیز افزایش می‌یابد. این تحقیق عامل های مؤثر را با بهره گرفتن از تصمیم گیری با معیارهای چندگانه به دست آورده و اولویت بندی نموده است. از نظر مدیران مورد پژوهش، بهبود کیفیت و درآمد بالا، بالاترین اولویت را در عوامل مؤثر بر اجرای مدیریت کیفیت جامع دارا بودند (Bayazit, Karpak, 2007).

یکی از مطالعات دیگر در سال ۲۰۱۰ در آمریکا اشاره می‌کند که سه عامل ساختاری تعهد مدیریت، تمرکز بر مشتری و اعتماد، در موفقیت اجرای مدیریت کیفیت جامع بسیار مهم می‌باشند. مطابق با نتایج این تحقیق تعیین فرهنگ درست در این راستا از ضروریات می‌باشد. همچنین زیر بنای فرهنگی و طراحی سیستم کیفیت، اجرای مدیریت کیفیت جامع را بسیار تحت تأثیر قرار می‌دهد. طبق نتایج این تحقیق، شرکت‌های کوچک مزایایی مانند چابکی و ارتباطات سریعتر با دیگر شرکت‌ها را دارا می‌باشند که این ویژگی‌ها در راستای استقرار مدیریت کیفیت جامع می‌باشند. از طرف دیگر شرکت‌های بزرگ از مزیت هایی مانند توسعه استراتژیهای آموزش کارکنان برخوردار می‌باشند که عاملی مؤثر در اجرای برنامه های کیفیت می‌باشد. نسبت پاسخ گویی این تحقیق برابر ۳۴% می‌باشد. به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات از میانگین، مد، و میانه استفاده نموده است. همچنین شرکت‌ها را به دو دسته شرکت‌های کوچک و بزرگ تقسیم بندی نموده است. از لحاظ اجرای مدیریت کیفیت جامع، شرکت‌ها را به دو دسته که یک دسته آن کمتر از ۳ سال که این برنامه را اجرا می‌کنند و دیگری بیش از ۳ سال است که آن را اجرا می‌کنند (Jayaram, L. Ahire, Dreyfus, 2010).

تحقیق دیگری در ۲۳۸ کارخانه تولیدی ۸ کشور انجام گرفته است که مطابق با نتایج این تحقیق، فرهنگ کیفیت نقشی مهم در اجرای مدیریت کیفیت جامع ایفا می‌کند. زمانی که مدیریت ارشد تصمیم می‌گیرد که مدیریت کیفیت جامع را به کارکنان معرفی کند و فلسفه جدید را اقدام به پیاده سازی کند باید این مسئله را در نظر داشته باشد که این کار را به صورت تدریجی باید انجام دهد. زیرا هنوز فرهنگ غالب سازمان، فرهنگ سنتی و غیر کیفیتی می‌باشد و همچنین کارکنان هنوز از انجام دادن وظایف بر خلاف فرهنگ سنتی واهمه خواهند داشت. در این مرحله، اجرای فرایند کنترل کیفیت آماری به عنوان یک ابزار استاندارد برای تشویق کارکنان به حل خود جوش مسائل و مشکلات خط تولید، بسیار مؤثر می‌باشد. در واقع برای رسیدن به فرهنگ کیفیت مطلوب، همه کارکنان باید فهم واضح و آشکاری از نیاز به مدیریت کیفیت جامع را داشته باشند و فلسفه جدید را بپذیرند. در این تحقیق شرکت‌ها، از لحاظ فرهنگ کیفیت به دو دسته، تقسیم بندی شده اند و اطلاعات به دست آمده از روش آماری رگرسیون تجزیه و تحلیل شده است. برای انجام تحقیق از محققان بین‌المللی که متخصص در زمینه مدیریت تولید و مدیریت عملیاتی می‌باشند، استفاده شده است. صنایعی که به عنوان جامعه انتخاب شده اند صنایع مربوط به صنایع ماشین، عرضه کنندگان اتومبیل و صنایع الکترونیک می‌باشد. نسبت ‌پاسخ‌گویی‌ در این تحقیق ۶۵% می‌باشد. این نسبت ‌پاسخ‌گویی‌ بالا حاصل تلاش محققانی می‌باشد که با بهره گرفتن از تلفن، درخواست همکاری از مدیران شرکت‌های مختلف را داشته اند. به منظور اثبات پایایی پرسشنامه‌ها از آلفای کرونباخ و همچنین برای تجزیه و تحلیل داده ها از خی دو و رگرسیون استفاده شده است ( Jinhui Wu, Zhang, G. Schroeder, 2011).

پژوهش دیگری در آمریکا، در میان ۱۳۸۱ کارمند با درصد ‌پاسخ‌گویی‌ ۱/۴۵% که در بخش‌های حمل و نقل مشغول به کار بودند انجام شده است. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که فرهنگ سازمانی خشن و بی تمدن منجر به رضایت شغلی پایین می شود و یکی از موانع اساسی در اجرای موفقیت آمیز مدیریت کیفیت جامع می‌باشد. در واقع فرهنگ اصولی در سازمان یکی از کلیدهای اساسی برای استقرار موفقیت آمیز مدیریت کیفیت جامع می‌باشد (C. Morrow, C. McElroy, P. Scheibe, 2011).

فصل سوم:

عوامل ایجاد بزهکاری

مبحث اول: عوامل اجتماعی مؤثر در افزایش بزهکاری کودکان و نوجوانان

گفتار اول: فقـر

در بسیاری از فرهنگ­ها، فقر را به معنای «عدم تکافوی ضروریات زندگی» تعریف کرده ­اند. چنین تعریفی به طور کلی ، دقیق­ و جامع نیست زیرا ضروریات زندگی هر جامعه، در طول زمان و مکان، ابعاد و اشکال گوناگونی دارد و از جامعه­ای به جامعه دیگر دگرگون می­ شود. از این رو ، تعیین یک تعریف علمی برای فقر، که برای هر زمان و مکان صادق باشد، ممکن نیست.

با صنعتی شدن کشورها به نظر می­آمد که این معضل بر طرف شود، لیکن چنین نشد و در سال­های اخیر این مسأله، افکار جوامع بشری و بویژه کشورهای در حال توسعه را بیشتر به خود مشغول کرد.^[۴۳] فقر
و نابرابری­های موجود در هر جامعه­ای، پیامدهای خاص خود را دارد و نه تنها باعث بروز بحران می­ شود بلکه ، بر اساس سلسله­ای از روابط علت و معلولی، زمینه بروز بحران­هایی از قبیل بحران مهاجرت، حاشیه نشینی، بحران آسیب­ها و انحرافات اجتماعی از قبیل بحران طلاق، اعتیاد، بزهکاری، فحشا، قتل، خشونت
و انواع جرایم دیگر را فراهم ‌می‌آورد.

بزهکاری را نمی­ توان متعلق به یک طبقه اجتماعی خاص دانست، اما طبق گزارش­هایی که در اغلب متون مربوط ‌به این بحث آمده است، احتمال بروز بزهکاری در طبقات پایین اجتماع ، بیش از طبقات متوسط
و بالا است که البته این موضوع بیشتر در جوامع شهری صادق است. فقر در زمانی که ارزش­های اخلاقی
کم رنگ شده و مبانی معنوی نادیده گرفته شوند، می ­تواند مبنای بسیاری از بزهکاری­ها و جرم باشد، اگر چه از نگاه رفتار شناسی ، نمی­ توان حضور فقر را اصلی­ترین پایه برای ارتکاب جرم دانست، اما اگر فقر باضعف ایمان همراه باشد، آن گاه باید منتظر وقوع آسیب و بزه بود.^[۴۴] فقر فرهنگی ممکن است از جمله عوامل بزهکاری باشدکه اگر تحت تاثیر برخی فرهنگ­ها قرار گیرد، رو به سوی بزهکاری خواهد آورد.

برخی فقر، افزایش مواد مخدر و خشونت حاکم بر خانواده و جامعه را از جمله زنجیره­ای از علل افزایش بزهکاری می­دانند. به عقیده دکتر کی نیا، فقر، محرک طغیان و موجب بغض و کینه و محرومیتی است که شخص را متوجه سعی و کوشش و تلاش و برای بهبود زندگی می­ کند. فقر موجب بزهکاری نیست، فقر فقط اشخاص بی استعداد را به بزهکاری وامی­دارد.^[۴۵]

همچنین فقر موجب از بین رفتن توانایی والدین برای تربیت فرزند و تشدید اختلافات خانوادگی ، همچنین تضعیف کنترل روابط خانوادگی و از بین رفتن توانایی والدین در اعمال کنترل غیر رسمی بر فرزندان می­گردد.^[۴۶]

بند اول: نظرات دانشمندان ‌در مورد فقر و بزهکاری

دورکیم معتقد است که جرایم ناشی از نظام، فرهنگ و تمدن هر اجتماع است و تابع زمان و مکان نیز
‌می‌باشد. افلاطون در کتاب جمهوریت می­نویسد: فقر و ثروت سبب نابودی کشورها می­شوند . فقر احساس
را از بین برده حس کینه توزی، انتقام جویی، بدبینی و حسد را تشدید می­ کند. کثرت ثروت نیز مبانی اخلاقی را سست کرده سبب تنبلی، بی قیدی، غرور و بی اعتنایی نسبت به دیگران می­ شود و کشور را به فنا و نابودی می­کشاند زیرا تقوای واقعی و ثروت­های کلان و هنگفت، یک جا جمع نمی­شوند.

افلاطون برای پیشگیری از بزهکاری، تعدیل ثروت و بهبود وضع زندگی فقیران را توصیه می­ کند. دورکیم، جرایم را ناشی از نظام می­داند. افلاطون نیز به فقر و ثروت اشاره کرده که هر کدام از این­ها ممکن است
از عامل­های بزهکاری باشند و اگر چنانچه چهار حس مورد نظر افلاطون در افراد اوج بگیرند خود این ها ممکن است به عنوان کسب عامل عمده باشند که موجبات بزهکاری افراد را به وجود می ­آورند.^[۴۷]

به اعتقاد کتله، جرایم ارتکابی در یک جامعه و نوسانات متناوب آن، مانند یک تابع ریاضی وابسته به تغییرات شرایط اقتصادی و اجتماعی زمان و مکان است. بحث­های مربوط به وضعیت تأسف بار فقیران، همراه با بحث­هایی ‌در مورد پیامدهای نامطلوب فقر، همچون بیماری، جرم و ناامیدی، به روزگار باستان باز می­گردد. این بحث­ها شمار گسترده ­ای از پژوهش­های تجربی را به وجود آورده­اند که ارتباط بین فقر و جرم را بررسی ‌می‌کنند. برخی از این پژوهش­ها ، به دگرگونی شرایط اقتصادی توجه ‌می‌کنند تا ببینند آیا با دگرگونی­های نرخ­های جرم همانند دارند یا خیر. اگر جرم معلول فقر است که با منطق نیز جور می ­آید، در آن صورت در مکان­ها و زمان­هایی که فقیران بیشتری وجود دارد، باید جرم بیشتری نیز وجود داشته باشد. از این رو این پژوهش­ها، دوران بحران اقتصادی را با دوران رونق اقتصادی و نواحی ثروتمندیک کشور را با نواحی آن مقایسه نموده ­اند تا ببینند آیا تفاوت­های سیستماتیک در نرخ­های جرمشان وجود دارد یا خیر. همچنین پژوهش­هایی همزمان با ملی شدن آمار جرایم در فرانسه، در اوایل دهه ۱۸۰۰ با تلاش­ های کتله و گری برای نشان دادن ارتباط بین جرم و فقر انجام شده است. از آن زمان، تاکنون صدها پژوهش ‌در مورد این موضوع، ‌در مورد ارتباط بین جرم و نوسانات اقتصادی، در اروپا و ایالات متحده امریکا منتشر شده است. این فرض همگانی ، که جرم با نوسانات اقتصادی مرتبط است، احتمالاً بر فرض درباره رابطه میان جرم و بیکاری مبتنی است. لذا نابرابری اقتصادی ومعضل جرم، با یکدیگر ارتباط علت و معلولی دارند. در پژوهشی که توسط گار انجام شد، مشخص شد که فقر و ثروت با وقوع جرم عام، نه فقط سرقت بلکه جرم­های علیه اشخاص همبستگی دارد. در لندن استکهالم و ولز جنوبی جدید، از دهه ۱۸۴۰ تا دهه ۱۹۳۰، هم سرقت و هم تهاجم در دوران کسادی اقتصادی افزایش یافت و هنگامی که شرایط اقتصادی بهتر شد، کاهش یافت. انگلس و مارکس بدون آنکه به طور خاص، رابطه فقر و جرم را بررسی کنند، با پایه گذاری مکتب تضاد، به گونه ­ای به ایده­های مرتبط با رابطه فقر و جرم، صورت علمی بخشیدند. چون بر اساس این مکتب ، اقتصاد زیربنای زندگی اجتماعی است و مابقی یعنی سیاست، حقوق و فرهنگ ، همگی روبنا هستند. ‌بنابرین‏ مارکسیسم در تبیین جرم­ها، اقتصاد را عامل اصلی می­داند.^[۴۸]

بند دوم : فقر اقتصادی عامل بزهکاری است یا خیر؟