مهر 1392

 

 

 

(در فایل دانلودی نام نویسنده و استاد راهنما موجود است)

 

 

 

 

 

چکیده

 

ژئومورفولوژی کمی به تحلیل خصوصیات و ارتباطات موجود در سیستم‌های ژئومورفیک می‌پردازد. هرشکل متاثر از عوامل شکل زا و ارتباطات موجود بین آنها است. یک فرایند آبی حوضه­ی آبخیز را متاثر از خود می‌سازد بنابراین درنتیجه ی تعامل ارتباطات بین فرایند و حوضه ؛ اشکال و رخساره‌هایی شکل می‌گیرد. یکی از مهم ترین رخساره‌های ژئومورفولوژیکی مخروط­ افکنه‌ها می‌باشند. مخروط افکنه عوارضی هستند به شکل مخروطی که راس آن در محل شکست شیب کوهستان به دشت و قاعده آن در دشت سر قرار دارد. در این تحقیق با فرض وجود ارتباط بین خصوصیات مخروط‌ها و حوضه‌های تغذیه کننده آنها مبادرت به رابطه سنجی و ارائه­ مدل‌های موجود بین آنها شده است. هدف از این پژوهش مدلسازی مخروط افکنه‌های دشت جیرفت با بهره گرفتن از شاخص‌های فیزیکی اندازه‌گیری شونده و محاسبه شونده حوضه‌های تغذیه کننده آنها ست. شاخص‌های محاسباتی استفاده شده؛ ضریب ناهمواری، تراکم زهکشی، ضریب شکل و نسبت ناهمواری است. همبستگی بین عوامل مختلف در قالب تحلیل همبستگی ورابطه سنجی بین خصوصیات مخروط با حوضه‌های تغذیه کننده آنها به کمک آنالیز رگرسیون انواع مدل‌ها اعم خطی و غیر خطی انجام شد. برای این منظور مبادرت به نمونه برداری از خصوصیات حوضه- ­مخروط مورد ارزیابی قرار گرفت نتایج تحلیل همبستگی بین حوضه و مخروط‌ها حکایت از وجود اختلاف معنی‌دار بین (ضریب زهکشی و مساحت مخروط، ضریب ناهمواری و مساحت مخروط، ضریب ناهمواری و حجم مخروط، ضریب زهکشی با شعاع مخروط) در سطح خطای کمتر از 0.5 درصد وجود دارد. نتایج تحلیل رگرسیون حکایت از وجود ارتباطات خطی و غیر خطی بین برخی از عوامل از عوامل حوضه – مخروط وجود دارد. ارتباط بین (مساحت حوضه با مساحت مخروط از نوع توانی، مساحت مخروط با ضریب زهکشی ارتباط خطی و توانی، مساحت حوضه با شیب مخروط از نوع خطی و توانی، حجم مخروط با ضریب زهکشی ارتباط خطی و توانی، شعاع مخروط با ضریب ناهمواری حوضه ارتباط خطی و توانی) به ترتیب با میزان ضریب تبیین (681/.، 233/. و 686/. 324/. و 592/.، 782/. و 690/. 371/. و 381/.)با درصد خطای کمتر از یک درصد معنی‌دار شده است. دستاورد‌های کمی این پژوهش تحلیل کمی بین خصوصیات ژئو مورفیکی حوضه- مخروط‌ها می‌باشد و این روابط می‌تواند در سایر پژوهشهای با بکار گرفتن سایر عوامل نظیر خصوصیات اقلیمی (بارش)، رسوب، تکتونیک و پوشش گیاهی ارتقا یابد.

 

کلید واژه : مخروط افکنه، دشت جیرفت، مدلسازی، خوشه بندی

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست مطالب

 

عنوان . صفحه

 

چکیده و

 

 

 

فصل اول

 

1- 1 مقدمه 1

 

1-2 تبیین مسأله پژوهشی 2

 

1-3 اهداف: 3

 

1 – 4 – پرسشهای اساسی پژوهش: 3

 

1 – 4 – 1 پرسشها : 3

 

1- 5 – پیشینه تحقیق 3

 

1- 6- کلیدواژه 8

 

1-6 – 1- تعاریفی از مخروط افکنه توسط محققین 8

 

1-6 – 1 – 1 – انواع پارادیم در مطالعه مخروط افکنه‌ها 8

 

1-6-2- دشت جیرفت 9

 

1- 6-3 – مدل و مدلسازی 9

 

1-6- 3- 1- تاریخچه پیدایش مدل در ژئومورفولوژی و انواع مدل 10

 

1-6 – 3- 2- تحلیل کمی در ژئومورفولوژی و انواع مدل ریاضی 11

 

1-6 – 3 – 2 – 1 همبستگی و رگرسیون 11

 

1-6 – 3 – 2 – 2 – همبستگی 11

 

1-6 – 3 – 2 – 3 – مفهوم معنی‌داری در همبستگی 12

 

1-6 – 3 – 2 -4 – رگرسیون خطی 12

 

1-6 – 3 – 2- 5 – رگرسیون غیرخطی 12

 

1-6 – 3 – 2 – 6 – تحلیل خوشه‌ای 13

 

1-7- کلیات روش تحقیق 13

 

1- 8 موقعیت منطقه مطالعاتی 14

 

1-8- 1 موقعیت سیاره‌ای و جهانی 14

 

1 – 8- 2- موقعیت ریاضی 14

 

1-8-3 – موقعیت نسبی 15

 

1-8 – 4 – موقعیت زمین شناسی 16

 

1- 8 – 5 – موقعیت اداری وسیاسی 17

 

1- 8 – 6 – موقعیت هیدرولوژیکی 17

 

1- 9 – پایگاه اطلاعات جغرافیایی 18

 

عنوان                                                 صفحه

 

1-9 -1 – نقشه‌های مورد استفاده 18

 

1-10- تصاویر ماهواره‌ای. 20

 

 

 

فصل دوم : روش پژوهش ومراحل آن

 

2 – 1- روابط کمی در مطالعه مخروط افکنه‌ها 21

 

2-2-1- شیوه انجام بررسی و مطالعات 22

 

2-3 دسته‌بندی پارامترهای ژئومورفولوژی حوضه‌ها و مخروط افکنه‌ها 22

 

2-4 – نقشه موقعیت مکانی حوضه- مخروط‌ها 23

 

2-5 – خصوصیات فیزیوگرافی حوضه – مخروط‌ها 24

 

2- 5 – 1- خصوصیات مورفومتری حوضه‌ها 24

 

2-5 – 2 – خصوصیات فیزیوگرافی مخروط افکنه‌ها 41

 

2- 6- نقشه‌های زمین شناسی منطقه و جنس زمین شناسی منطقه 47

 

2- 7 همبستگی مقدماتی بین خصوصیات مورفومتری حوضه – مخروط‌ها 49

 

 

 

فصل سوم: ویژگیهای طبیعی منطقه

 

3-1 – مقدمه 51

 

3- 2 – خصوصیات فیزیکی دشت جیرفت: 51

 

3-2 – 1 – مساحت دشت 51

 

3-2 – 3 – ارتفاع: 51

 

3- 2 – 3 – شیب دشت 52

 

3- 3 – اقلیم منطقه 53

 

3 – 4- عوامل و عناصر تشکیل دهنده آب وهوای دشت جیرفت: 53

 

3 – 4 – 1 – دما 53

 

3-4-2- توده غربی 53

 

3-4-4 – توده قطبی 54

 

3-4-5- بارش 54

 

3-4-6- رطوبت 55

 

3-5 – اقلیم محلی حاکم بر منطقه جیرفت 55

 

3-5-1 اقلیم گرم و خشک 55

 

3-5-2 اقلیم معتدل کوهستانی: 55

 

3-5-4 اقلیم سرد کوهستانی 55

 

 

 

عنوان                                                 صفحه

 

3-6 – زمین شناسی 55

 

3-6 زمین ساخت یا تکتونیک منطقه 57

 

3- 7 – گسل‌های منطقه مورد مطالعه 57

 

3-7-1 – گسل سبزواران 57

 

3- 7 – 2 – گسل جیرفت 58

 

3- 7 – 3 – گسل دوساری 58

 

3-7-4- گسل کهنوج 58

 

3- 7 – 5 –گسل سرگریچ 58

 

3 -7 – 5 – گسل سمک 58

 

3- 8- واحدهای ژئومورفولوژی منطقه 59

 

3-8 -1- مناطق مرتفع 60

 

3-8- 2- مخروط افکنه‌ها 60

 

3-8-3 – دشت جیرفت 60

 

3- 9- تقسیم‌بندی انواع دشت در منطقه مورد مطالعه 60

 

3-9- 1 – دشت سر 61

 

3 – 9 -1- 1 – انواع دشت سر در دشت مورد مطالعه 61

 

-5-1-1-1 دشت سر لخت 61

 

3-9-1-1-3 دشت سر پوشیده (پلایا) 62

 

4-5-1-1-4 دشت سر انتهایی (باهادا) 62

 

 

 

فصل چهارم : نتایج و یافته تحقیق

 

4-1 – مقدمه . 63

 

4-2 شیب مخروط افکنه‌ها 64

 

4- 3 ویژگیهای شیب در مخروط افکنه‌های دشت جیرفت 64

 

4-3-1 رابطه ی شیب مخروط با مساحت حوضهی آبریز 64

 

4-3-2 ارتباط شیب مخروط با مساحت مخروط افکنه 64

 

4-3-3 ارتباط شیب و شعاع مخروط افکنه 65

 

4- 3-4 ارتباط شیب و ارتفاع مخروط 65

 

4-4 مساحت مخروط افکنه با مساحت حوضه ی آبریز 65

 

4-4-1 رابطه ی مساحت مخروط با مساحت حوضه ی آبریز 66

 

4- 5 همبستگی بین خصوصیات مهم ژئومتری حوضه‌ها با مخروط افکنه‌ها 66

 

 

 

عنوان                                         صفحه

 

 

 

فصل پنجم: نتیجه‌گیری و پیشنهاد‌ها

 

5 – 1 نتیجه گیری 84

 

5 – 1 – 1 اثبات فرضیات و پاسخگویی به سوالات تحقیق 84

 

5-2 – تحلیل نتایج تفکیک مدل‌ها 85

 

5- 3 پاسخگویی به پرسش‌های تحقیق 85

 

5- 4 – نتایج خوشه بندی 86

 

5-5- پیشنهادات 86

 

5-6 – پیشنهاد‌های علمی پژوهشی 86

 

5-7 – پشنهادات اجرایی 87

 

منابع و مأخذ. 88

 

 

 

 

 

فهرست شکل‌ها

 

عنوان                                         صفحه

 

شکل (1-1) سه منطقه، حمل و رسوبگذاری که در نهایت به تشکیل مخروط افکنه منجر می‌شود. 11

 

شکل(1-2) موقعیت سیاره‌ای منطقه مورد مطالعه 14

 

شکل(1-3) موقعیت ریاضی منطقه مورد مطالعه 15

 

شکل(1 – 4) موقعیت نسبی دشت جیرفت. 16

 

شکل(1 – 5) موقعیت زمین شناسی منطقه. 17

 

شکل(1- 6) موقعیت هیدرولوژیک منطقه مورد مطالعه 17

 

شکل(1-7) اندکس نقشه‌های 1:50000. 18

 

شکل(1-8) اندکس نقشه‌های 1:100000 18

 

شکل(1-9) اندکس نقشه‌های 1:25000. 19

 

شکل (1- 10)تصویر سه بعدی دشت جیرفت بااستفاده از Google Earth. 19

 

شکل (1-11) موقعیت مخروط افکنه‌های دشت جیرفت با استفاده ازGoogle Earts 20

 

شکل(2-1)موقعیت مکانی حوضه – مخروط‌ها 23

 

شکل (2- 2)موقعیت مکانی مخروط افکنه‌ها درنقشه توپوگرافی. 23

 

شکل (2-3) نقشه زمین شناسی منطقه مورد مطالعه 47

 

شکل(2-4) نقشه جنس زمین شناسی منطقه مورد مطالعه. 47

 

شکل(3-1) طبقات ارتفاعی منطقه مورد مطالعه. 52

 

شکل(3- 2) نقشه شیب دشت مورد مطالعه. 52

 

شکل (3-3) نمودار درصد بارندگی فصلی شهرستان جیرفت طی دوره آماری 1384-1369 54

 

شکل (3- 4) نقشه زمین شناسی منطقه مورد مطالعه. 56

 

شکل (3-5) نقشه مواد مادری منطقه مورد مطالعه 57

 

شکل (3- 6) نقشه گسل‌های منطقه مورد مطالعه از تصاویر ماهواره‌ای GoogleEarts. 58

 

شکل(3-7) گسل‌های منطقه مورد مطالعه 59

 

شکل (3-8) نقشه واحدهای ژئومورفولوژی منطقه 59

 

شکل(3-10)نقشه انواع دشت سر در منطقه مورد مطالعه 60

 

شکل (4 – 1) ارتباط بین مساحت حوضه با مساحت مخروط 81

 

شکل (4 – 2) ارتباط مساحت مخروط با شیب مخروط 81

 

شکل (4 – 3) ارتباط شیب و شعاع مخروط 81

 

شکل (4 – 4) ارتباط شیب وشعاع مخروط از نوع توانی 82

 

شکل (4 – 5) ارتباط شیب و مساحت مخروط افکنه 82

 

شکل (4-6) ارتباط مساحت مخروط با عامل شکل حوضه 82

 

 

 

عنوان                                         صفحه

 

 

 

شکل(4- 7) نمودار دندروگرام حاصل از طبقه‌بندی مخروط افکنه‌های منطقه بر اساس بر اساس کل متغیرهای اندازه‌گیری شده 83

 

شکل (4- 8) نمودار دندروگرام حاصل از طبقه‌بندی مخروط افکنه‌های منطقه بر اساس بر اساس مشخصات اندازه‌گیری مربوط به حوضه 83

 

 

 

 

 

فهرست جدول‌ها

 

عنوان                                                        صفحه

 

جدول (1-1) پارادایم‌های مختلف مورد استفاده در مطالعه مخروط افکنه‌ها(درون 1996) . 9

 

جدول (2-1) خصوصیات مورفومتری حوضه شماره 1 24

 

جدول(2-2) خصوصیات مورفومتری حوضه شماره 2. 25

 

جدول (2-3) خصوصیات مورفومتری حوضه شماره 3 26

 

جدول (2-4)خصوصیات مورفومتری حوضه شماره 4. 27

 

جدول (2-5) خصوصیات مورفومتری حوضه شماره 5 28

 

جدول (2- 6)خصوصیات مورفومتری حوضه شماره 6 29

 

جدول (2-7)خصوصیات مورفومتری حوضه شماره 7. 30

 

جدول (2-8) خصوصیات مورفومتری حوضه شماره 8 31

 

جدول (2-9)خصوصیات مورفومتری حوضه شماره 9. 32

 

جدول (2- 10)خصوصیات مورفومتری حوضه شماره 10 33

 

جدول (2- 11) خصوصیات مورفومتری حوضه شماره11 34

 

جدول (2- 12) خصوصیات مورفومتری حوضه شماره12 35

 

جدول (2-13) خصوصیات مورفومتری حوضه شماره13. 36

 

جدول (2- 14)خصوصیات مورفومتری حوضه شماره14. 37

 

جدول (2- 15) خصوصیات مورفومتری حوضه شماره15 38

 

جدول (2-16)خصوصیات مورفومتری حوضه شماره16 39

 

جدول (2- 17)خصوصیات مورفومتری حوضه شماره17. 40

 

جدول (2-18)خصوصیات مخروط افکنه شماره 1. 41

 

جدول (2-19) خصوصیات مخروط افکنه شماره 2 41

 

جدول (2- 20) خصوصیات مخروط افکنه شماره 3. 42

 

جدول (2-21) خصوصیات مخروط افکنه شماره 4 42

 

جدول (2-22) خصوصیات مخروط افکنه شماره 5 42

 

جدول (2- 23)خصوصیات مخروط افکنه شماره 6 43

 

جدول (2- 24)خصوصیات مخروط افکنه شماره 7 43

 

جدول (2- 25) خصوصیات مخروط افکنه شماره 8. 43

 

جدول(2- 26) خصوصیات مخروط افکنه شماره 9 44

 

جدول (2- 27) خصوصیات مخروط افکنه شماره10. 44

 

جدول (2 -28) خصوصیات مخروط افکنه شماره11. 44

 

جدول (2- 29) خصوصیات مخروط افکنه شماره12. 45

 

جدول (2- 30) خصوصیات مخروط افکنه شماره13. 45

 

عنوان                                                        صفحه

 

 

 

جدول (2 – 31)خصوصیات مخروط افکنه شماره14. 45

 

جدول (2 – 32) خصوصیات مخروط افکنه شماره15 45

 

جدول (2 – 33) خصوصیات مخروط افکنه شماره16 46

 

جدول (2 -34) خصوصیات مخروط افکنه شماره17. 46

 

جدول(2- 35 )جنس حوضه. 48

 

جدول (2- 36)همبستگی بین خصوصیات مورفومتری حوضه‌ها 49

 

جدول شماره(2-37) جدول همبستگی بین خصوصیات مخروط افکنه‌ها 49

 

جدول (2- 38) همبستگی حوضه- مخروط‌ها. 50

 

جدول3-1. میانگین ماهانه و فصلی شهرستان جیرفت طی دوره آماری 1384-1369 54

 

جدول(3- 2) تشکیلات زمین شناسی دشت جیرفت و ارتفاعات مشرف به آن 54

 

جدول (4-1) نتایج حاصل از خوشه‌بندی مخروط افکنه‌های منطقه مورد مطالعه بر اساس مشخصات اندازه‌گیری مربوط به حوضه. 64

 

جدول (4-2)مربوط به نتایج حاصل از خوشه‌بندی مخروط افکنه‌های منطقه مورد مطالعه بر اساس کل متغیرهای اندازه‌گیری شده. 64

 

جدول(4 – 3) : جدول طبقه‌بندی مساحت مخروط 65

 

جدول (4 – 4) روش تفکیک انواع مدل‌های خطی – غیرخطی 67

 

جدول (4 – 5) : تفکیک مدل‌ها. 68