چکیده
کار مدیرگروه در آموزش عالی یک کار منحصر به فرد است چون مملوء از تعارض است. مدیرگروه یک پیوند مهم و ضروری بین اساتید و اداره مرکزی است و در میان مجموعه ای از ارزشها، مسئولیتها و نقشهای متعارض به دام میافتد. هیچ واحد کاری، دانشگاهی یا غیر دانشگاهی، نمیتواند از تعارض میان کارکنانش اجتناب ورزد. وجود تعارض در یک گروه آموزشی دانشگاهی ذاتا احتمال وقوع بیشتری نسبت به سایر انواع واحدهای کاری دیگر دارد.
روش به کار گرفته برای اجرای پژوهش حاضر از نوع پیمایشی و با بهره گرفتن از تکنیک پرسشنامهای میباشد. جامعه آماری پژوهش شامل دو گروه، اساتید و مدیران گروه میشود. پرسشنامه در بین همهی مدیرانگروه به تعداد 66 نفر پخش شد و همچنین برای اساتید از نمونه گیری تصادفی استفاده شد و پرسشنامه به 200 نفر تحویل داده شد. برای پردازش و تجزیه وتحلیل داده ها از نرم افزار کامپیوتری spss17 استفاده گردیده است.
یافته های آماری و تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد که بین اضافهباری و تعارض نقش رابطه مستقیم معناداری وجود دارد، همچنین سبکهای رهبری مدیرانگروه، نقشهای مدیرانگروه و برخی از ویژگیهای فردی و شغلی آنها مانند ( نحوه انتخاب برای مدیرگروهی و گروه علمی) با تعارض نقش رابطه معنیداری وجود دارد. مدیرانگروهی که از سبک رهبری آزادمنشانه استفاده می کنند نسبت به مدیرانگروهی که از سبک رهبری خودکامه و تلفیقی استفاده می کنند تعارض نقش کمتری را تجربه می کنند. همچنین یافتهها نشان داد که بین انتظارات اساتید و مدیرانگروه نسبت به نقشهای مدیران گروه تفاوت معنیداری وجود دارد و همچنین بین سبک رهبری مدیرانگروه از دیدگاه اساتید و خود مدیران گروه تفاوت معنیداری وجود دارد. در پایان هم برای بررسی تاثیر متغیرهای تحقیق بر تعارض نقش از رگرسیون گام به گام استفاده شد که مقدار ضریب تعیین تعدیل شده برابر با 5/66 درصد بود. یعنی 5/66 درصد از کل تغییرات متغیر وابسته تعارض نقش توسط متغیرهای مستقل تبیین شده است.
فصل اول: کلیات تحقیق
1-1- مقدمه 2
1-2 -بیان مسئله 5
1- 3- اهمیت و ضرورت تحقیق 10
1-4- سولات تحقیق 11
1- 5- اهداف پژوهش 12
1-5-1- هدف کلی 12
1-5-2- اهداف تخصصی 12
1-6- سازمانبندی تحقیق 13
2-1- پیشینهی نظری 16
2-1-1- نقشهای مدیران در نظریه ساختار دانشی 16
2-1-2- نقشهای مدیران از دیدگاه آدیزس 18
2-1-3- نقشهای مدیران در نظریه نظریه مسیر – هدف رابرت هاوس 20
2-1-4- نظریه رهبری فیدلر 21
2-1-5- نقشهای مدیران از دیدگاه هنری مینتزبرگ 23
2-1-6- نظریه ماری پارکر فالت 24
2-1-6-1- قانون موقعیت 25
2-1-7- نظریه نقشها 26
2-1-8- عناصر اصلی نظریه نقش سازمانی 30
2-1-8-1- تعارض نقش 30
2-1-9- تکامل نگرشها نسبت به تعارض 32
2-1-9-1- نظریه سنتی 32
2-1-9-2- نظریه رفتارگرا 33
2-1-9-3- نظریه تعامل گرا 33
2-2- دیدگاههای مختلف در تبیین جایگاه تعارض و تضاد در سازمان 34
2-2-1- دیدگاه نظریهپردازان کلاسیک مدیریت 34
2-2-2- دیدگاه مکتب روابط انسانی 35
2-2-3- دیدگاه تعامل گرایان 37
2-2-4- نظریه رفتار اداری 37
2-2-5- نظریه پنجره جوهری 38
2-3- نگرش به تعارض در ایران 41
2-4- منابع تعارض 43
2-5- فرایند تعارض 45
2-5-1- مرحله اول: مخالفت بالقوه 45
2-5-2- مرحله دوم:شناخت.46
2-5-3- مرحله سوم: رفتار 46
2-5-4- مرحله چهار: نتیجه 46
2-6- شیوه های مقابله با تعارض 46
2-6-1- رقابت 47
2-6-2- همکاری 47
2-6-3- اجتناب 47
2-6-4- سازش 47
2-6-5- مصالحه 48
2-6-6- پیامدهای تعارض 48
2-7- ابهام نقش و اضافه باری نقش 50
2-8- جمعبندی چارچوب نظری 51
2-10- پیشینهی تحقیق 56
2-10-1- پیشینهی داخلی 56
2-10-2- پیشینهی خارجی تحقیق 58
2-11- مدل تحلیلی تحقیق 62
2-12- فرضیه های تحقیق 64
3-1- مقدمه 67
3-2- نوع مطالعه و روش پژوهش 67
3-3- سطح تحلیل 67
3-4- واحد تحلیل 67
3-5- ابزار جمع آوری اطلاعات 67
3-6- جامعه و حجم نمونه 68
3-6-1- نمونه آماری و شیوه تعیین حجم نمونه 68
3-6-2- روش نمونه گیری و تخصیص نمونه 68
3-7- اعتبار و پایایی وسیله اندازه گیری 69
3-7-1- بررسی اعتبار ابزار اندازه گیری 69
3-7-2- بررسی پایایی ابزار اندازه گیری 69
3-8- تجزیه و تحلیل آزمون فرضیه ها 70
3-9- تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرها 71
4-1- مقدمه 81
4-2- یافته های توصیفی تحقیق 81
4-2-1- توزیع فراوانی جنسیت: 81
4-2-2- توزیع فراوانی درجه علمی: 81
4-2-3- توزیع فراوانی نسبت وقت صرف شده برای مدیریت و استادی: 82
4-2-4- توزیع فراوانی نحوه انتخاب برای مدیرگروهی: 83
4-2-5- توزیع فراوانی گروه علمی: 84
4-2-6- توزیع فراوانی سبک رهبری: 85
4-2-7- توصیف متغیرهای زمینه‌ای: 86
4-2-8- توصیف متغیرهای اصلی تحقیق: 87
4-2-9- بررسی نرمال بودن توزیع نمرات متغیرها: 88
4-10- بررسی تاثیر متغیرهای تحقیق بر تعارض نقش 104
5-1- مقدمه 110
5-2- نتایج تحقیق 110
5-2-1- جمع بندی نتایج توصیفی تحقیق 110
5-2-2- جمعبندی یافته های اسنتباطی تحقیق 113
5-3- یافته های نظری تحقیق 118
5-4- پیشنهادهای تحقیق 119
5-4-1- پیشنهادهای پژوهشی تحقیق 120
5-4-2- پیشنهادهای کاربردی تحقیق 121
5-5- محدودیتها و موانع تحقیق 122
5- 6- ملاحظههای اخلاقی تحقیق 122
مقدمه
کان[1] (1965) معتقعد است که سازمان عبارت است از مجموعه ای از نقشها. وقتی نقشها بر روی یکدیگر اثر میگذارند، نقشهای متداخل حاصل میشود. بنابراین به طور دقیقتر، سازمان عبارت است از مجموعهی نقشهای متداخل. به نظر وی تداخل نقشها موجب ابهام و تعارض میشود (کان، 1965؛ به نقل از مشبکی، 1385: 202). کار مدیرگروه در آموزش عالی یک کار منحصر به فرد است چون مملوء از تعارض است. بر خلاف بسیاری از ساختار سازمانهای دیگر که تصمیمها توسط مدیران گرفته میشود و برای اجرا به کارکنان انتقال داده میشود، قدرت تصمیم گرفتن در آموزش عالی بیشتر با اساتید است(young, 2007: 1). در بسیاری موارد مدیرانگروه توسط اعضای هیئت علمی در دانشکده انتخاب میشوند در نتیجه هر کدام از اساتید انتظار دارند که مدیرگروه آنها را در تحقق اهدافشان کمک کند. مدیرگروه یک پیوند مهم و ضروری بین اساتید و اداره مرکزی است و در میان مجموعه ای از ارزشها، مسئولیتها و نقشهای متعارض به دام میافتد (همان منبع).
هیچ واحد کاری، دانشگاهی یا غیر دانشگاهی، نمیتواند از تعارض میان کارکنانش اجتناب ورزد. وجود تعارض در یک گروه آموزشی دانشگاهی ذاتا احتمال وقوع بیشتری نسبت به سایر انواع واحدهای کاری دیگر دارد، اما تفاوت اساسی این است که ارزشها و هنجارهای شخصیت دانشگاهی و استقلال، غالبا موجب تعارض میشود، که در صورت مزمن بودن، باعث ارعاب شخصی و تحلیل اعتماد میشود. در این شرایط، کل کارایی واحدهای کاری آسیب میبیند، همچنین افراد صدمه خواهند دید و ارتباط برقرار نمی شود. لذا برای بهبود گروه، مدیرانگروه باید با آنها کار کنند و روشهای عاری از تنش و فشار روحی و روانی را به کار ببندند (رمزدن، 1380: 296).
نظریه نقش[2] مطالعه رفتارهای انسانی است، که با توجه به برخی از موقعیتهای خاص از افراد انتظار میرود. بر اساس تئوری نقش شغل مدیرگروهی ممکن است به
