فصل اول: کلیات تحقیق
1-1-مقدمه 5
1-2-بیان مسئله 5
1-3- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق. 6
1-4- انگیزه تحقیق. 6
1-5- اهداف تحقیق. 7
1-6-سؤال تحقیق. 7
1-7- فرضیه‎های تحقیق. 7
1-8- محدوده مورد مطالعه 8
1-9- تعریف مفاهیم و واژه ها 8
1-9-1-هویت 8
1-9-2- ژئوپلیتیک 8
1-9-3- ژئوپلیتیک مقاومت 9
1-9-4-مفهوم امنیت 10
1-9-5-قدرت ملی. 11
1-10- روش تحقیق ومراحل پژوهش 11
1-11- محدودیت ها وتنگناهای تحقیق. 12
1-12-سوابق و ادبیات تحقیق. 12
1-13- روش  و ابزارگردآوری داده‌ ها 13
1-14-سازمان دهی تحقیق. 14
فصل دوم: مبانی نظری تحقیق
2-1-تعریف ژئوپلیتیک 16
2-1-1-ظهور ژئوپلیتیک 18
۲-۱-2- دوره افول. 18
۲-۱-۳- دوره احیا 19
2-2-رویکردهای جدید ژئوپلیتیک 20
۲-2-۱-رویکرد نظم نوین جهانی. 20
2-2-2-رویکرد ژئواکونومی. 21
2-2-3- رویکرد ژئوکالچر. 22
۲-2-4- رویکرد ژئوپلیتیک زیست محیطی. 23
2-2-5-رویکرد ژئوپلیتیک انتقادی. 23
2-3-اندیشه ملی گرایی. 25
2-4-میهن خواهی. 26
2-5- مفهوم ملت 27
2-6-مفهوم هویت 28
2-7-عوامل و زمینه‎های پیدایش هویت 29
2-7-1- تعلّق خاطر به فرهنگ، تمدّن و ملیت 29
2-7-2- ثبات فرهنگ 29
2-7-3- جغرافیا 30
2-7-4-دین و باورهای دینی. 30
2-8-مفهوم قدرت 31
2-9-قدرت ملی. 31
2-10-منشأ و مبادی قدرت ملی. 33
2-11-اقتدار ملی. 35
2-12-منافع ملی. 36
2-13-رابطه منافع ملی با قدرت 37
2-14- امنیت 37
2- 15- امنیت ملی. 38
2-15-1- ویژگی های امنیت ملی. 40
2-15-2- ابعاد امنیت ملی. 40
2-15-2-1- امنیت اقتصادی: 42
2-15-2-2- امنیت سیاسی: 42
2-15-2-3- امنیت فرهنگی: 44
2-15-2-4-امنیت اجتماعی. 45
2-15-2-5-امنیت نظامی: 46
2-16- همگرایی. 47
2-17- عوامل و زمینه‎های همگرایی. 48
2-18- ویژگی‎های همگرایی. 49
2-19- مفهوم واگرایی. 50
2-20-عوامل مؤثر در ایجاد واگرایی. 50
2-20-1- اختلافات ارضی و مرزی. 51
2-20-2- ناسیونالیسم 51
فصل سوم: قلمرو جغرافیایی تحقیق
3-1- موقعیت جغرافیایی ایران. 54
3-2-جایگاه منطقه ای ایران وموقعیت آن در منطقه 56
3-3- ویژگی جغرافیای طبیعی استان گیلان. 58
3-3-1- موقعیت  جغرافیایی استان گیلان. 58
3-3-2- ناهمواری های استان گیلان. 60
3-3-3- قله‌ها و رشته کوهها 61
3-3-4- خاک‌های گیلان. 62
3-3-5- رودها و رودخانه ‌ها 63
3-3-6- آب و هوا 64
3-3-7- دما 66
3-3-8- منابع آب 68
3-4-ویژگی جغرافیای انسانی استان گیلان. 69
3-4-1- سیر تحول جمعیت  استان گیلان و روند رشد جمعت آن. 69
3-4-2- ساختمان سنی جمعیت استان گیلان. 70
3-4-3- ترکیب جنسی  جمعیت استان گیلان. 72
3-4-4- وضعیت سواد جمعیت استان گیلان. 73
3-3-5- تراکم  جمعیت استان گیلان. 73
3-4-5-1- جمعیت شهری و روستایی استان گیلان. 73
3-4-5-2- اشتغال و بیکاری جمعیت  استان گیلان. 74
3-4-5-3 – توزیع شاغلان جمعیت استان گیلان. 74
3-5- تاریخ استان گیلان. 76
3-5-1- قیام و جنبش ها درگیلان بعد از اسلام 77
3-5-2- گیلان در دوره صفویه 79
3-5-3- گیلان در قرن هیجدهم 79
3-5-4- گیلان در قرن نوزدهم 81
3-5-5- گیلان در قرن بیستم 82
فصل چهارم: یافته‎های تحقیق
4-1- تحلیل ژئوپلیتیک اوضاع ایران مقارن بافعالیت نهضت جنگل. 86
4-2-میرزاکوچک رهبر نهضت مقاومت جنگل. 87
4-3- تأثیر پذیری نهضت مقاومت جنگل از انقلاب مشروطه 89
4-4- تأثیرپذیری نهضت جنگل از جنگ جهانی اول. 92
4-5- تحلیل روابط روسیه  با نهضت جنگل قبل از وقوع انقلاب اکتبر. 94
4-6-تأثیرپذیری نهضت جنگل از انقلاب اکتبر روسیه 96
4-7- تشکیل حکومت جمهوری در گیلان. 99
4-8-بررسی نهضت جنگل از بعد ژئوپلیتیک مذهب 101
4-9- تحلیل ساختار ناسیونالیستی و ضد استبدادی نهضت جنگل. 103
4-10- تحلیل ژئوپلیتیکی سقوط نهضت جنگل. 107
فصل پنجم: ارزیابی فرضیه ها و نتیجه گیری
5-1- مقدمه 111
5-2- ارزیابی فرضیه ها 111
5-2-1- ارزیابی فرضیه اول. 111
5-2-2-ارزیابی فرضیه دوم 112
5-3- نتیجه گیری. 113
5-4- ارائه پیشنهاد 114
منابع و مأخذ 117
 فهرست جداول
عنوان                                                                                                      صفحه
جدول 2-1: مفهوم ژئوپلیتیک 17
جدول 2-2: منابع قدرت ملی از نگاه مارتین گلاسنر. 34
جدول(3-1): میانگین بارندگی سالانه در ایستگاه های سینوپتیک  استان گیلان(1388-1378) 65
جدول (3-2) : متوسط دما ماهانه و سالانه در ایستگاه‌های سینوپتیک  استان گیلان(1388-1378) 67
جدول (3 ـ 3): مقایسه تعداد و نرخ رشد جمعیت استان گیلان در سرشماری های 1335 تا 1385. 69
جدول ( 3ـ 4): توزیع جمعیتی  استان گیلان  در گروه‌های عمده سنی در سرشماری های 1355 تا 1385. 71
جدول (3 ـ 5): ترکیب جنسی جمعیت  استان گیلان  در سرشماری های 1335 تا 1385. 72
جدول (3-6): تغییرات نرخ باسوادی جمعیتی استان گیلان در سرشماری های 1335 تا 1385. 73
جدول (3-7): مقایسه تراکم جمعیتی استان گیلان در سرشماری های 1335 تا 1385. 73
جدول (3-8): مقایسه درصد جمعیت شهری و روستایی  استان گیلان در سرشماری های 1335 تا 1385. 73
جدول (3-9): مقایسه درصد جمعیت فعال اقتصادی استان گیلان در سرشماری های 1365 تا 1385. 74
جدول (3-10): مقایسه درصد توزیع جمعیت استان گیلان در بخش های عمده فعالیت اقتصادی در سرشماری‌های 1335 تا 1385. 75
 
 
فهرست نمودارها
عنوان                                                                                                      صفحه
نمودار(3-1): میانگین بارندگی سالانه در ایستگاه های سینوپتیک  استان گیلان(1388-1378) 65
نمودار(3-2) : متوسط دما سالانه در ایستگاه‌های سینوپتیک  استان گیلان(1388-1378) 67
نمودار(3-3): روند تغییرات نرخ رشد جمعیت استان گیلان در بین سال‌های 1335 تا 1385. 70
نمودار(3- 4): درصد توزیع جمعیت استان گیلان برحسب گروه های کلان سنی  1355و 1385. 71
نمودار (3-5): هرم سنی استان گیلان 1385. 72
نمودار(3-6): توزیع درصد جمعیت شهری و روستایی  استان گیلان در سرشماری های 1335 تا 1385. 74
نمودار (3-7): توزیع جمعیت شاغل استان گیلان بر حسب بخش عمده فعالیت 75
 
 
فهرست اشکال
عنوان                                                                                                      صفحه
شکل 2-1: الگوی سلسله مراتبی منافع ملی. 36
 
 
فهرست نقشه ها
عنوان                                                                                                      صفحه
نقشه (3-1): تقسیمات استان گیلان و نقشه (3-2): موقعیت استان گیلان در ایران. 60
نقشه (3-2) : نقشه ناهمواری های استان گیلان. 61
نقشه (3-3) : نقشه خطوط همبارش در استان گیلان. 66
نقشه (3-4) : نقشه خطوط هم دما استان گیلان. 68
 
 
 

چکیده
امروزه مبحث ژئوپلیتیک مقاومت از جمله مباحث مهم در پژوهش‌ها و نوشته‌های مربوط به ژئوپلیتیک انتقادی است. این رویکرد توجهش را صرفاً به رویه سلطه ژئوپلیتیک معطوف نداشته بلکه به رویه دیگر ژئوپلیتیک که همان مقاومت است بیشتر توجه می‌کند. مقاومت‎های مردمی‎و نهضت ها در برابر رفتارهای ژئوپلیتیک گرایانه؛ یکی از مولفه‎هایی است که در ارزیابی میزان قدرت مورد توجه ژئوپلیتیسین­ها واقع شده وکارکردآندرتنازعاتموردتوجهقرارمیگیرد. جنبش‎های آزادیخواهانه ایرانیان بعد از جنگ جهانی اول و پیشنهاد قرارداد 1919 که به نحوی نافی استقلال ایران بود، در سراسر کشور گسترش یافت. نهضت جنگل به عنوان یکی از مهم ترین جنبش‎های آزادیخواهانه در عصر قاجار تلقی می‎شود که در فاصله بین سالهای 1293 تا 1300 ه.ش به طول انجامید. این جنبش با هدف مبارزه با استبداد داخلی صورت گرفته و دارای ماهیت ضد استعماری و بیگانه ستیزی بوده است. پایان نامه ی حاضر با طرح این سوال که: تأثیر نهضت جنگل در حفظ هویت ملی ایران چگونه بوده است؟در صدد است تا به تشریح  ابعاد شکل گیری نهضتو اهداف پیش روی آن را مورد بررسی قرار دهد. با توجه به سوال فوق فرضیه‎هایی مطرح گردیدند. نخست،به نظر می‎رسد، نهضت ها و بحران‎های داخلی و خارجی در شکل­ گیری نهضت جنگل تأثیرگذار بوده است دوم، به نظر می‎رسد، نهضت جنگل در راه تحقق استقلال کشور و تقویت هویت ملی ایران تلاش می‎کرد.
به این منظور پژوهش حاضر با بهره گرفتن از روش توصیفی،تحلیلی و با بهره گیری از مطالعات کتابخانه ای سعی نموده تا ضمن شناسایی عوامل و جنبش‎های تاثیر گذار بر شکل گیری نهضت جنگل، جایگاه این نهضت را در تقویت هویت ملی ایران موردبررسی قرار دهد. تجزیه و تحلیل اطلاعات پیرامون موضوع فوق نشانگر این نکته است که، نهضت جنگل به دنبال اوضاع آشفته ایران بعد از جنگ جهانی اول و در آستانه انعقاد قرارداد 1919 به وجود آمد. ماهیت اسلامی‎و ضد استبدادی و بیگانه ستیزی این جنبش، سبب شکل گیری جریان مقاومت در برابر نفوذ و دخالت بیگانگان در گیلان شد و این جنبش به عنوان یک نقطع عطف مبارزات استقلال طلبی و ضد استعماری در تاریخ ایران محسوب می­گردد.
 
واژ گان کلیدی: ژئوپلیتیک مقاومت، نهضت جنگل، هویت، ایران، گیلان.

 
 
 
مقدمه
امروزه مبحث ژئوپلیتیک مقاومت از جمله مباحث مهم در پژوهش‌ها و نوشته‌های مربوط به ژئوپلیتیک انتقادی است. این رویکرد توجهش را صرفاً به رویه سلطه ژئوپلیتیک معطوف نداشته بلکه به رویه دیگر ژئوپلیتیک که همان مقاومت است بیشتر توجه می‌کند. مقاومت‎های مردمی‎و نهضت ها در برابر رفتارهای ژئوپلیتیک گرایانه؛ یکی از مولفه­هایی است که در ارزیابی میزان قدرت مورد توجه ژئوپلیتیسین­ها واقع شده وکارکردآن درتنازعات موردتوجه قرارمی­گیرد.
استان گیلان از جمله سرزمین­هایی است که عوامل تاثیر گذار جغرافیایی و ژئوپلیتیکی نقش تعیین کننده و بسزایی در تحولات آن داشته است. از منظر جغرافیایی این استان از چهار سو با موانع بزرگ طبیعی روبرو بوده است، در شمال با دریاچه بزرگ و بسته خزر و در غرب، جنوب و شرق با دیواره‎های بلند کوهستانی و جنگل‎های انبوه خزری احاطه شده است. در گذشته در داخل منطقه نیز زمین‎های باتلاقی، بیشه زارهای انبوه، رودخانه‎های متعدد و پر آب و اقلیمی‎بسیار مرطوب و ناسازگار آن، برای هر مهاجمی‎به منزله ی یک خطر استراتژیک تلقی می‎شد. مجموعه این عوامل به نوعی زمینه را برای استقلال نسبی این منطقه را فراهم ساخته و مانع نفوذ و سلطه بیگانگان بر این خطه می­گردید.
نهضت جنگل به عنوان یکی از جنبش‎های آزادی­خواهی مردم ایران محسوب شده که در دوران قاجار اتفاق افتاد. این نهضت که با هدف مبارزه با ظلم حاکمان قاجار و مخالفت با نفوذ بیگانگان آغاز شده بود، ازسال 1293 تا 1300 ه.ش به طول انجامید.میرزا کوچک خان به عنوان رهبر این نهضت دغدغه سامان بخشی به امور ایران را داشته و سوابق مبارزاتی زیادی داشته است. هرچند که این نهضت به دلیل موقعیت ژئوپلیتیکی خاص گیلان، در این منطقه آغاز شد، اما رهبران این نهضت در فکر تسری دادن آن در سطح تمام کشور بودند.
میرزا کوچک نسبت به حفظ هویت اسلامی-ایرانی پافشاری داشت و سعی می‎کرد که ایرانی بودن و اسلامی‎بودن را مانند دو روی سکه مورد توجه قرار دهد. وی هیچ یک را نافی دیگری نمی‎دانست به طوری که سخنان او پس از جنگ گسکره بیانگر این واقعیت است.” ایران که یک روز مهد تمدن و محل دلیران بود، در اثر سیاست دژخیمان حریص، مرکز اشخاصی بدون اراده و پایبند به خرافات شده است.پیشوایان ملت تابع اراده اجانب هستند. از نظر ساختار نیز این نهضت از یک ساختار ملی برخوردار بوده و هرچند اکثریت اعضای نهضت جنگل را اهالی گیلان تشکیل می‎دادند ولی از دیگر اقوام ایرانی نیز به این نهضت پیوسته بودند.به طوری که بعضی از مورخان ساختار نهضت جنگل را متشکل از جنگل نشینان گیلانی، کردها و ترک‎های قفقازی که از قتل و عام سال 1918 در باکو گریخته بودند، می­دانند.

4- اهداف مشخص تحقیق 6
5- سؤالات تحقیق. 6
5-1 سوال اصلی 7
5-2 سوالات فرعی. 7
6-  فرضیه‏های تحقیق 7
6-1 فرضیه اصلی. 7
6-2  فرضیه های فرعی. 7
7-مرور پیشینه تحقیق 7
8- نوع تحقیق 8
9- روش انجام و ابزار گردآوری تحقیق 9
10- دشواری‌های تحقیق 9
فصل اول : تعاریف و مفاهیم اساسی حق بر غذا
مبحث اول – مفهوم و ماهیت حق بر غذا 11
گفتار اول – مفهوم حق بر غذا 11
گفتار دوم – ماهیت حق بر غذا 14
بند اول – تحقق تدریجی. 14
بند دوم – تحقق فوری 16
الف- رفع تبعیض. 16
ب- تعهد به رعایت. 16
ج- تعهد به تامین حداقل سطح امرار معاش. 17
گفتار سوم – اهمیت حق بر غذا. 18
گفتار چهارم – مفاهیم مرتبط با حق بر غذا 18
بند اول – امنیت غذایی 18
الف – تعریف امنیت غذایی. 21
ب – مفاهیم اصلی امنیت غذایی . 23
1-  غذای کافی. 23
2- دسترسی به غذا. 24
3- امنیت. 29
4-  زمان 29
بند دوم – استقلال غذایی. 30
بند سوم- ایمنی غذایی 32
مبحث دوم – حق بر غذا در حقوق بین الملل. 33
گفتار اول – چیستی حق. 33
بند اول – تحلیل مفهوم حق 33
بند دوم –  حق – مطالبه /ادعا. 36
گفتار دوم – محتوای هنجاری حق بر غذا در حقوق بین الملل. 38
بند اول – حق برخورداری از معیارهای کافی برای زندگی 41
بند دوم – رهایی از گرسنگی و حق حیات 41
بند سوم – حمایت از گروه های خاص بشری. 42
بند چهارم –  عدم محرومیت از غذا و ابزار معاش 43
بند پنجم – ممنوعیت استفاده ابزاری از غذا برای مقاصد نظامی 43
بند ششم –  تقبیح استفاده ابزاری از غذا برای مقاصد اقتصادی و سیاسی 44
فصل دوم : تجلی حق بر غذا در قوانین و سازمان های داخلی و بین المللی
مبحث اول – تجلی حق بر  غذا  در سطوح ملی، منطقه ای و جهانی 46
گفتار اول – ملی. 46
گفتار دوم –  فراملی. 47
بند اول – منطقه ای 48
بند دوم – جهانی 48
الف – جایگاه حق بر غذا در نظام بین المللی حقوق بشر. 49
1- حقوق معاهداتی 50
2 – رابطه حق غذا با سایر حقوق بشری 55
ب – حق دسترسی به غذا در نظام حقوق بین الملل بشردوستانه 56
پ – حق غذا در مفاد کنوانسیون های چهارگانه ژنو 57
ت- پروتکلهای الحاقی به کنوانسیون چهارگانه ژنو مصوب 1949. 59
ث – نقش نهادها و سازمان های تخصصی ملل متحد در برآورده نمودن حق بر غذا. 67
1 – کمیته حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی. 68
2 – شورای حقوق بشر 70
3 – برنامه جهانی غذا 71
4 – صندوق بین المللی برای توسعه کشاورزی 72
5 – نقش سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد در تحقق حق بر غذا 73
مبحث سوم – جایگاه حق بر غذا در حقوق و سازمان های ایرانی 78
گفتار اول – وضعیت امنیت غذایی در ایران در مقایسه با دیگر کشورها 78
گفتار دوم – حق بر غذا در حقوق و سازمان های ایرانی. 81
بند اول – قانون سازمان وزارت بهداری مصوب آذر ماه ١٣٢۴ 81
بند دوم- قانون بهداشت شهری مصوب ٢٩/11/1329. 82
بند سوم- قانون مربوط به مقررات امور پزشکی و دارویی و مواد خوردنی و آشامیدنی مصوب ٢٩/2/1334 82
بند چهارم- قانون اجازه پرداخت حق السهم دولت ایران در برنامه غذایی جهانی مصوب 10/9/1347       83
بند پنجم- قانون اجازه تأسیس مؤسسه خواربار و تغذیه ایران مصوب ١۴/10/1343. 83
بند ششم- قانون تشکیل انستیتوی علوم تغذیه و صنایع غذایی ایران مصوب 15/4/1345. 83
بند هفتم –  قانون مواد خوردنی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی مصوب ٢٢/4/1346 83
بند هشتم- قانون اصلاح ماده ٢ مواد خوردنی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی و تبصره آن 9/8/1347         84
بند نهم- قانون اصلاح بعضی از مواد قانون مواد خوردنی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی. 84
بند دهم – قانون اصلاح ماده ( ١٣ ) قانون مواد خوردنی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی مصوب 13/9/1379 84
بند یازدهم-  قانون تشکیل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مصوب 9/7/1364 85
بند دوزادهم-  قانون تشکیلات و وظایف وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مصوب 3/3/1367     85
بند سیزدهم-  قانون تعزیرات حکومتی امور بهداشتی و درمانی مصوب ٢٣/12/1367 85
بند چهاردهم- حق بر غذا در برنامه سوم توسعه کشور. 86
بند پانزدهم – امنیت غذایی درسند چشم انداز، سیاستهای کلی نظام وقانون برنامه پنجم توسعه              91
فصل سوم : مسولیت های اجرا و نقض حق بر غذا
مبحث اول – ماهیت تعهدات ناشی از حق بر غذا از منظر حقوق بین الملل بشر 95
گفتار اول – تعهد به وسیله و نتیجه. 96
گفتار دوم – تعهد به احترام، حمایت و ایفا 96
مبحث دوم – ماهیت تعهدات ناشی از حق بر غذا از منظر حقوق بین الملل بشردوستانه 97
گفتار اول – تعهد به احترام به حق غذا. 97
گفتار دوم  – تعهد به حمایت از حق غذا 98
گفتار سوم – تعهد به تسهیل حق غذا. 98
گفتار چهارم – تعهد به فراهم کردن حق غذا 98
مبحث سوم – نقض حق بر غذا. 99
گفتار اول – امکان رسیدگی به جنایات ارتکایی از نقض حق غذا 100
بند اول – دیوان کیفری بین المللی. 100
بند دوم – رسیدگی در مراجع ملی سایر کشورها 102
بند سوم – تشکیل دادگاه کیفری بین المللی ویژه توسط شورای امنیت 103
بند چهارم – دیوان دادگستری بین المللی. 103
نتیجه گیری. 104
منابع 111
چکیده
غذا یکی از اساسی ترین و ابتدایی ترین نیازهای بشری و از عوامل اصلی در حفظ و استمرار حیات بشر می باشد. پیدایش کشاورزی که در حدود ده هزار سال پیش به وقوع پیوست مهم ترین کشف بشر برای تأمین این نیاز بوده و هم زمان با توسعه زندگی اجتماعی بشر، نقش و جایگاه آن نیز ابعاد جدیدتری یافته است. غذا و تغذیه یکی از ابعاد اساسی زندگی، سلامت و همچنین رفاه جامعه است. از دیدگاه توسعه ملی، عدالت اجتماعی و رشد اقتصادی، تأمین غذای کافی، کمیت و کیفیت الگوی غذای مصرفی و سلامت تغذیه‌ای افراد جامعه، محور اصلی و تعیین‌کننده در بستر حرکت انسان محوری است و سوءتغذیه، نیروی بازدارنده مؤثر بر فرایند توسعه ملی محسوب می‌شود و از سویی امنیت غذایی ارتباط کاملاً مستقیم با عدالت محوری دارد. امنیت غذایی یکی از معیارها و ابزارهای توسعه انسانی است. دسترسی به غذای کافی و سالم از محورهای اصلی توسعه، سلامت جامعه و زیرساخت‌های نسل آینده کشور است و دستیابی به آن از اهداف اصلی هر کشور است، در بحث توسعه انسان – محور، امنیت غذایی و تغذیه، نقش اصلی و تعیین‌کننده دارد و در کنار درآمد سرانه، توزیع عادلانه درآمد، نرخ اشتغال، حفظ محیط زیست و رعایت حقوق بشر در مجامع بین‌المللی به عنوان شاخص توسعه شناخته می‌شود. غذا علاوه بر کارکرد تغذیه ای برای حیات انسان در جامعه بین المللی (سطوح ملی، منطقه ای و جهانی)، واجد عملکرد اجتماعی، اقتصادی و سیاسی شده است. نقش غذا در برنامه های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی کشورها به ویژه مشکلات پیچیده ای که در زمینه تأمین و توزیع داشته است، سبب شده تا پس از تشکیل سازمان ملل متحد در کانون اقدامات و توجه آن نیز قرار گیرد. سازمان ملل متحد برای حفظ و صیانت جامعه  بین‌المللی اقدامات مهمی را انجام داده است که از جمله آن ها ایجاد نظام حقوقی بین المللی با تدوین و توسعه حقوق بین‌الملل می باشد. وجود هشتصد میلیون گرسنه – علی رغم کفایت مواد غذایی-  در جهان نشانه روشنی بر این واقعیت است که غذا به عنوان اساسی ترین نیاز انسان مورد تعدی و تهدید جدی قرار گرفته است و نظام بین المللی نتوانسته است این بخش از حقوق اعضای جامعه ملل را حفظ و صیانت نماید. امنیت غذایی و دسترسی همگان به غذا در گرو سیاست های اقتصادی و حقوقی  جامعه جهانی است.

  مقدمه
 

در حفظ حیات عوامل متعدد و گوناگونی دخالت دارند، در میان این عوامل، غذا اصلی ترین و مهم ترین عامل حفظ حیات است. تعاریف مختلفی از غذا ارائه شده است:
« غذا مجموعه ای از مواد خوراکی و آشامیدنی است که برای تامین نیاز فیزیولوژیکی به مصرف انسان  می رسد و برای نگهداشت و رشد بدن و تامین انرژی و عناصری برای حفظ جریان فعل و انفعال  حیاتی ضروی است.»[1]
« غذا، خوراک، خوردنی، خورش، آنچه خورده شود، ماده ای که به نمو جسم کمک کند و انرژی لازم برای بدن به وجود آورد.»[2]
غذا و حیات آنچنان به هم پیوسته اند که تصور حیات بدون غذا ممکن نیست. آدمی برای ادامه یک زندگی کارآمد و مفید در هر روز از عمر به غذا نیاز دارد، بطوریکه این نیاز دائمی و مستمر است و          نمی‌توان تامین آن را به آینده و به فراهم شدن امکانات موکول کرد. فقدان آن حتی برای چند روز مشکل ایجاد می کند و تحمل بیش از آن نیز مقدور نیست.
در قسمت اعظم دو میلیون سالی که از پیدایش انسان می گذرد، بقای زندگی او بیشتر از راه شکار حیوانات و گردآوری میوه ها، دانه ها و حبوبات صورت گرفته است. در شرایطی که گرسنگی دائماً بشر را تهدید می کرد، عمر انسان بیش از هر چیزی برای جستجو غذا سپری می شد. از آنجا که این جستجو کاری دشوار بود، افزایش تعداد انسان ها را محدود می کرد. در حدود 10000 سال پیش بود که انسان آموخت حیوانات و گیاهان را اهلی کند[3] و به تدریج بشر به جای اینکه در پی شکار برود- که در هر حال کاری است نامطمئن- تلاش نمود از تغییرات ادواری آب و هوا بهره گیری نماید و به کشاورزی بپردازد.
از زمان روی آوردن انسان نخستین به کشاورزی تاکنون، نوآوری های متعدد و رشد فن آوری،  گسترشی عظیم در ظرفیت تولیدی غذای کره زمین پدید آورده است، بطوریکه به نظر می رسد غذای تولیدی جهان برای جهانیان کافی خواهد بود. اما در پایان قرن بیستم و آغاز هزاره سوم و در بحبوحه دورانی که از لحاظ پیشرفت و تمکن جهانی بی سابقه بوده است، گرسنگی هنوز مبتلا به گروه عظیمی از انسان ها می باشد[4] در حقیقت امید به داشتن منابع غذایی کافی که با کشف کشاورزی پیدا شد، هرگز محقق نگردید.
کشاورزی این امکان را برای بشر پدید آورد که به شکلی مستمر ظرفیت تولیدی غذای کره زمین را افزایش دهد. اگرچه از زمان آغاز کشاورزی تا کنون تولید مواد غذایی چند صد برابر افزایش یافته است، اما، تعداد انسان های کره خاکی نیز همگام با آن و به صورت پیوسته رو به ازدیاد بوده است، به طوری که این تولید اضافی به مصرف رسیده و انسان همیشه در دستیابی به غذا در تنگنا بوده است.
در چنین شرایطی، هر گونه کاهش ناگهانی و شدید در عرضه مواد غذایی در یک منطقه خاص، غالباً به گرسنگی و قحطی همه گیر انجامیده است. البته تعداد قحطی هایی که انسان کشاورز در طول قرون گذشته به خود دیده است به طور دقیق مشخص نیست، ولی از مدارک و شواهدی که در دست می‌باشد، می توان نتیجه گرفت که بشر شاهد قحطی های سخت و متعددی بوده است؛ به گونه ای که این امر در آثار فرهنگی ملت ها نیز متبلور و نمایان گشته است.
فقدان غذا و گرسنگی شدید، خواه به علل طبیعی پدید آمده باشد، و خواه نتیجه دخالت مستقیم بشر نظیر جنگ های داخلی و بین المللی باشد، دردناک و وحشت آفرین است. هنگام بروز گرسنگی، نه تنها گروه های عظیمی از انسان ها رنج می کشند و به شکلی رقت بار می میرند، بلکه بسیاری از افراد در اثر آن، رفتارهای ناهنجار از خود بروز می دهند. مردمی که از گرسنگی رو به مرگ هستند، علاوه بر دزدی و احتکار مواد غذایی، برای به دست آوردن پول خرید غذا دست به جنایت می زنند و حتی فرزندان خود را می فروشند. در قحطی سال 436 قبل از میلاد، هزاران رومی خود را در رودخانه تیبر[5] می‌انداختند تا به عذاب طولانی و مرگ ناشی از گرسنگی دچار نشوند. همچنین، در قحطی سال 1291 میلادی در هندوستان خانواده‌های زیادی خود را در رودخانه غرق می‌کردند. آدمخواری نیز در  قحطی‌ های قبل از قرن بیستم در انگلستان، اسکاتلند، ایرلند، ایتالیا، مصر، هندوستان و چین و حتی پس از آن در قحطی های قرن بیستم دیده شده است.[6]
 از این موارد بسیار دیده شده است، در چند دهه اخیر نیز، جهان چندین مورد کمبود شدید مواد غذایی ناشی از جنگ را شاهد بوده است. در واقع تا این زمان دلیل اساسی مرگ و میرهای ناشی از فقدان غذا، ناشی از بلایای طبیعی نظیر خشکسالی و سیل و . و یا عوامل ایجاد شده توسط بشر نظیر جنگ های
داخلی و بین المللی بوده است. در حالیکه امروزه، کمبود غذا و گرسنگی معمولاً به طور یکنواخت در میان فقرای دنیا دیده می شود و ویژه مناطق خاصی نیست. بین سال های 1972 تا 1974 ، به علت پیشی گرفتن روزافزون تقاضای جهانی بر عرضه مواد غذایی و نیز کاهش ذخایر غذایی، قیمت های بین المللی مواد غذایی به سرعت بالا رفت.
از سوی دیگر همزمان با پیشرفت جوامع و ظهور قدرت های جدید؛ علوم و فن آوری های نو از  یک سو بشر را در تامین و گسترش نیازهایش یاری نموده و از سو ی دیگر محدودیت ها و تهدیدهایی را برای آزادی ها و نیازهایش به ارمغان آورده و امور متعددی در زندگی امروز دنیا را به کانون بحران مبدل نموده است. یکی از مهم ترین این بحران ها، مشکل غذا می باشد.گزارش سازمان های بین المللی در ارتباط با وجود 800 میلیون گرسنه[7] و نیز ازدیاد روزافزون مرگ و میرهای ناشی از سوءتغذیه و گرسنگی مبین تغییر ساختار علل بروز گرسنگی و عدم دسترسی به غذا می باشد. وجود ناامنی در تامین غذا، موجب بروز ناامنی های اجتماعی و اقتصادی گردیده و ممکن است منجر به بروز مخاصمات داخلی و بین المللی شود. در حقیقت تا زمانی که غذا به عنوان اساسی ترین نیاز انسان مورد تعدی و تهدید جدی و گسترده قرار نگرفته بود، هیچ مناقشه ای در زمینه به رسمیت شناختن حق دسترسی به آن و چگونگی برخورداری از آن در عرصه ملی و بین المللی بروز نمی کرد. لیکن، امروزه بحران غذا-که میراث اقدامات بشر از جنگ های ویرانگر جهانی گرفته تا تصمیم های اقتصادی و افزایش جمعیت بشر می باشد- یکی از اساسی ترین حقوق میلیون ها انسان را مورد تعدی و تهدید قرار داده است که هم در سطح داخلی و هم بین المللی باید به جدیت مورد بررسی قرار گیرد.

1-  بیان مسأله
 

یکی از بدیهی ترین و در عین حال ضروری ترین حقوق هر انسان حق برخورداری از غذای سالم و عاری از مواد مضر و زیان اور می باشد. غذای مناسب باید در دسترس بوده و در کمیت و کیفیتی باشد که بتواند نیازهای رژیم غذایی افراد را برآورده سازد و در فرهنگ هر جامعه ای قابل قبول باشد و مضاف بر این غذا می بایست به

فصل دوم: مفاهیم. 11
2-1- کالا و انواع آن. 12
2-1-1- کالا  12
2-1-2- انواع کالا  13
2-1-2-1- کالاهای سرمایه‌ای یا تولیدی 14
2-1-2-2- کالاهای واسطه‌ای 14
2-1-2-3- کالاهای مصرفی یا نهایی 14
2-1-3- مفهوم کالا در عیب تولید  14
2-1-4- کالای خطرناک   15
2-2- تولیدکننده، عرضه‌کننده، فروشنده، خریدار و مصرف‌کننده 15
2-2-1- تولیدکننده 16
2-2-2- عرضه‌کننده 16
2-2-3- فروشنده 17
2-2-4- خریدار 18
2-2-5- مصرف‌کننده 18
فصل سوم: مفهوم عیب و تشخیص آن. 21
3-1- مفهوم عیب. 22
3-1-1- تعریف لغوی عیب   22
3-1-2- مفهوم اصطلاحی عیب   23
3-1-2-1- زیاده یا نقصان از اصل خلقت. 23
3-1-2-2- زیاده یا نقصان از اصل خلقت همراه با کاهش دادن قیمت کالا. 25
3-1-2-3– نقص از مرتبه­ی متوسط 26
3-1-2-4- عامل کاهش قیمت کالا در عرف تجاری 27
3-1-2-5- نقص مؤثر در مصرف و انتفاع. 28
3-1-2-6- نقص مؤثر در کاهش ارزش یا انتفاع متعارف. 29
3-1-2-7- تشخیص عرف. 30
3-1-2-8- نتیجه. 30
3-1-3- تمییز عیب از وضعیت­های مشابه 31
3-1-3-1- تمییز عیب از فقدان اوصاف. 31
3-1-3-2- تمییز کالای معیوب از کالای نامرغوب. 32
3-1-3-3- تمییز کالای معیوب از کالای دست­دوم. 33
3-1-3-4- تمییز کالای معیوب از کالای مغشوش. 33
3-2- تشخیص عیب. 35
3-2-1- شرایط عیب موجد مسئولیت   35
3-2-1-1- قابل مسامحه نبودن عیب. 35
3-2-1-2- مخفی بودن عیب موجود در کالا. 35
3-2-1-3- ورود ضرر در اثر عیب. 37
3-2-1-4- زمان ایجاد عیب. 38
3-2-2- ضوابط تشخیص عیب   39
3-2-2-1- ضابطه­ی انتظار مصرف‌کننده 39
3-2-2-2- ضابطه­ی موازنه­ی خطر- منفعت. 44
3-2-2-3- ضابطه­ی دوگانه. 45
3-2-3- نقش استاندارد و نهادهای مشابه در تشخیص عیب   46
فصل چهارم: اقسام عیب و مطالعه­ موردی مصادیقی از کالاهای معیوب   51
4-1- اقسام عیب. 52
4-1-1- عیب در طراحی کالا  52
4-1-2- عیب در ساخت و تولید کالا  54
4-1-3- عیب در اطلاع‌رسانی  56
4-1-3-1- محتوای اطلاع‌رسانی 59
4-1-3-2- تفاوت بین ارائه­ راهنمای استفاده از کالا و بیان اخطارهای لازم. 60
4-1-3-3- اخطار. 60
4-1-3-3-1- شرایط اخطار 61
4-1-3-3-1-1- کافی بودن اخطار 61
4-1-3-3-1-2- عدم امکان رفع خطر با تغییر در طراحی و ساخت   61
4-1-3-3-2- خطرات لازم الاخطار 62
4-1-3-3-2-1- قابل پیش‌بینی بودن خطر  62
4-1-3-3-2-2- عدم آگاهی خریدار از وجود خطر  63
4-1-3-4- شیوه­ی اطلاع‌رسانی 64
4-1-3-5- نتیجه­ی اطلاع‌رسانی 66
4-1-3-6- موارد عدم مسئولیت در فرض عدم اطلاع‌رسانی 67
4-1-3-6-1- استفاده­ی نادرست غیر قابل‌ پیش‌بینی از کالا  67
4-1-3-6-2- تقصیر زیان‌دیده یا قاعده­ی اقدام 68
4-2- مطالعه­ موردی مصادیقی از کالاهای معیوب. 69
4-2-1- مواد خوراکی و آشامیدنی  69
4-2-1-1- مواد خوراکی 69
4-2-1-2- مواد آشامیدنی 73
4-2-2- مواد شیمیایی و بهداشتی  75
4-2-2-1- شوینده‌ها 75
4-2-2-2- لوازم‌آرایشی 76
4-2-2-3- کالاهای سمی 76
4-2-3- لوازم‌خانگی  77
4-2-4- هواپیماها 77
4-2-5- پوشاک   81
4-2-6- مواد دارویی و پزشکی  82
4-2-6-1- داروها 82
4-2-6-2- خون. 83
4-2-7- دخانیات   84
4-2-8- دستگاه‌ها و ماشین­آلات صنعتی  87
4-2-9- وسایل تفریحی و ورزشی  89
4-2-10- اتومبیل‌ها 91
فصل پنجم: نتیجه‌گیری و پیشنهادات. 95
5-1- نتیجه‌گیری 96
5-2- پیشنهادات. 101
فهرست منابع. 103
الف- فارسی 104
ب- عربی 107
ج- انگلیسی 109
د- قوانین و مقررات. 112

فصل اول:  
 

1-1- مقدمه
 

      تضمین ایمنی مبیع به‌صورت شرط تبانی بر عهده­ فروشنده بوده و تولیدکننده نیز موظف به عرضه­ی کالای سالم و بی‌عیب است. تولید و فروش کالای معیوب موجب ایجاد مسئولیت می‌گردد و چنانچه موجب ورود خسارت به مصرف‌کنندگان شود تولیدکننده و فروشنده مکلف به جبران خسارات وارده خواهد بود. مسئولیت ناشی از کالای معیوب گاهی بر اساس نظام قراردادی و محدود به رابطه­ خصوصی و قراردادی تولیدکننده یا فروشنده­ی کالای معیوب است؛ چنان‌ که در فقه امامیه و قانون مدنی ایران و نیز قانون حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان، خریدار کالای معیوب با استناد به خیار عیب می‌تواند عقد را فسخ نموده و ثمن پرداختی را مسترد نماید و یا این ‌که کالای معیوب را نگه دارد و ارش نیز دریافت نماید و یا اگر موضوع بیع کلی باشد بر اساس قانون حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان، عوض سالم را مطالبه نماید و گاهی بر اساس نظام مسئولیت مدنی قهری و فراتر از رابطه­ قراردادی تولیدکننده یا فروشنده است. این نوع از مسئولیت را می‌توان مسئولیت مدنی ناشی از کالای معیوب نامید.

1-2- بیان مسأله    
 

      مسئولیت ناشی از تولید کالای معیوب در ابتدا محدود به مسئولیت قراردادی و رابطه­ بین تولیدکننده و زیان‌دیدگان بود اگر زیان‌دیده رابطه­ قراردادی با تولیدکننده نداشت نمی‌توانست به تولیدکننده رجوع نماید. در مواردی هم که رابطه­ قراردادی بین تولیدکننده و زیان‌دیده وجود داشت زیان‌دیده پس از اثبات عیب کالا، صرفاً می‌توانست اقدام به فسخ معامله و استرداد ثمن و یا دریافت مابه‌التفاوت کالای سالم و معیوب (ارش) نماید. به‌ تدریج و با تسریع فزاینده­ی فرآیند صنعتی شدن و عرضه­ی محصولات فراوان صنعتی که غالباً نیز بین زیان‌دیده و تولیدکننده رابطه قراردادی وجود ندارد این خلأ احساس شد که تولیدکننده­ی کالای معیوب مسئولیت تولید کالای معیوب را تحمل نمی‌نماید. وانگهی گاه در رابطه­ قراردادی نیز این ضمانت اجرا نمی‌تواند خسارات زیان‌دیده را جبران نماید. برای رفع این خلأ و پاسخ به نیازهای جامعه این نظریه مطرح شد که مسئولیت تولید کالای معیوب فراتر از رابطه­ قراردادی تولیدکننده یا فروشنده است و هر کسی به علت استفاده از کالای معیوب خسارت ببیند حق مطالبه خسارت از تولیدکننده یا فروشنده را دارد و لو آن ‌که رابطه­ قراردادی با وی نداشته باشد.
      مسئولیت مدنی ناشی از کالای معیوب در آغاز مبتنی بر نظریه­ی تقصیر و قواعد عمومی مسئولیت و بر مبنای تسبیب بود و زیان‌دیده علاوه بر اثبات ورود خسارت، معیوب بودن کالا و رابطه­ سببیت میان این دو، از یک ‌سو می­بایست تقصیر تولیدکننده یا فروشنده را اثبات می‌کرد و از سوی دیگر لازم بود که خود در استفاده از محصول، مرتکب تقصیر و رفتار نامتعارف نشده باشد ولی این نظریه نیز نتوانست پاسخ‌گوی نیازهای جامعه باشد و نظریه­ی مسئولیت محض مطرح شد. در مسئولیت محض، زیان‌دیده کافی است معیوب بودن کالا، ورود خسارت و وجود رابطه­ سببیت میان این دو را اثبات کند و نیازی به اثبات تقصیر تولیدکننده یا فروشنده ندارد.
      رکن مسئولیت ناشی از کالای معیوب_ اعم از مسئولیت قراردادی و قهری_، معیوب بودن کالا است. قانون مدنی ایران عیب را تعریف نکرده و تنها در ماده 426 قانون مدنی[1]، تشخیص آن را به عرف و عادت واگذار کرده است. قانون حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان در بند 4 ماده 1 به تعریف عیب موردنظر در این قانون ـ و نه سایر قوانین ـ و ضمانت اجرای آن پرداخته و منظور از عیب را زیاده، نقیصه یا تغییر حالتی دانسته که موجب کاهش ارزش اقتصادی گردد و در ماده 2 ملاک صحت و سلامت کالا را مطابقت با ضوابط و شرایط مندرج در قوانین و یا مندرجات قرارداد مربوطه یا عرف رایج در معاملات معرفی کرده است. در این قانون صرفاً به مسئولیت قراردادی ناشی از کالای معیوب پرداخته شده و تعریف ارائه شده برای عیب نیز به تصریح قانون مذکور برای عیب در همین قانون است حال‌آن که اولاً: در بسیاری از موارد رابطه­ قراردادی بین زیان‌دیده و تولیدکننده یا فروشنده وجود ندارد و مسئولیت از نوع قهری است، ثانیاً: ضمانت اجرای مقرر در این قانون در بسیاری از موارد، خسارات زیان­دیدگان را جبران نمی‌کند و زیان‌دیده مجبور است برای جبران خسارات خود به مسئولیت مدنی متوسل شود و ثالثاً: در این قانون منظور از عیب تفاوت ارزش کالای صحیح و کالای معیوب است در حالی‌ که در مسئولیت ناشی از کالای معیوب، مسأله­ مورد بحث، خسارات ناشی از عیب است و نه کاهش ارزش کالا.

 
بهمن ماه 1393
 
فهرست مطالب
 
چکیده:. 1
فصل اول: کلیات تحقیق. 2
1-1. مقدمه. 3
1-2.بیان مسأله. 3
1-3. اهمیت و ضرورت پژوهش. 4
1-4.اهداف پژوهش. 5
1-5.پیشینه علمی و عملی پژوهش. 6
1-6.سؤالات پژوهش. 8
1-7.فرضیه های پژوهش. 8
1-8. فرآیند پژوهش(روش ونوع). 8
1-9. قلمرومکانی پژوهش. 8
1-10. شیوه و ابزار گردآوری داده ها و اطلاعات. 9
1-11. روش تجزیه و تحلیل داده ها 9
1-12. شرح واژهها و اصطلاحات پژوهش. 10
فصل دوم: مبانی نظری 12
2-1. اصطلاحات و واژهها 13
2-2. تاریخچه گردشگری در جهان و ایران 14
2-3.تاریخچه گردشگری در ایران 15
2-4.کلانشهر و گردشگری 16
2-5.مدیریت گردشگری 22
2-6.نقش نهادهای محلی(شهرداری و شورای شهر) در توسعه گردشگری 24
2-7.  انواع گردشگری 25
2-9. موانع و چالش های توسعه صنعت گردشگری 32
2-10. عناصر تشکیل دهنده جاذبههای گردشگری 33
2-11. زیر ساختهای صنعت توریسم. 34
2-12. عوامل مؤثر بر صنعت گردشگری 38
2-13. گردشگری پایدار شهری 38
2-14. اهداف گردشگری پایدار 41
2-15. گردشگری و ملاحظات اقتصادی، زیست محیطی و اجتماعی- فرهنگی 42
2-16. تعامل گردشگری شهری و بازآفرینی فرهنگی 43
2-17. فضاهای شهری 43
2-18. روش تحقیق 44
2-19. روش و ابزار تجزیه و تحلیل داده ها 45
2-20. مفهوم شکل گیری تکنیک SWOT. 45
مفاهیم پایه. 45
فصل سوم: معرفی محدوده شهر کرمانشاه 48
3-1. شناخت تاریخچه. 49
3-1. دولت و کانونهای حکومتی و ارتباطشان با کرمانشاه. 51
3-2. بررسی های محیطی 52
3-2-1. بررسی ویژگی های جغرافیایی 52
3-2-2. موقعیت جغرافیایی شهر و اطراف آن 53
‌‌3-2-3.  کلیات و خصوصیات زمین شناسی منطقه (شهرستان کرمانشاه ):. 53
3-2-3-1. پهنه بندی خطر در سطح ناحیه. 55
3-2-4. بررسی وضعیت اقلیمی منطقه. 57
3-2-5. توپوگرافی جغرافیایی شهر کرمانشاه. 62
ب) دشت ها 64
د) پوشش گیاهی 66
از نظر پوشش گیاهی (جنگل و مراتع) نیز این ناحیه به دو بخش قابل تقسیم است:. 66
الف ـ ناحیه شرق و شمال شرقی : شامل شهرستانهای کرمانشاه، کنگاور، صحنه و قسمتهایی از هرسین می‌باشد. پوشش جنگل در این ناحیه جز در برخی بخش ها وجود ندارد و تحت تأثیر آب و هوای سرد استپی قرار دارد 66
3-2-6. خصوصیات جمعیتی و اجتماعی شهر 67
3-2-6-1. خصوصیات جمعیتی و ترکیب آن 67
3-2-6-2. تعداد جمعیت و روند تحول آن 67
3-2-6-3. نسبت جنسی جمعیت در شهر کرمانشاه. 73
3-2-7. مطالعات اقتصادی 73
3-2-7-1. ویژگیهای اقتصادی شهر کرمانشاه. 73
3-2-8. مونوگرافی آثار مذهبی، فرهنگی، تاریخی و طبیعی در شهر کرمانشاه. 74
3-2-8-1.   مساجد:. 75
3-2-8-2.  حسینیه و تکایا 76
3-2-8-3. مقبرهها 79
3-2-8-4. بافت و خانه های تاریخی :. 80
3-2-8-5. حمامها 82
3-2-8-6. سنگ نگارهها 83
3-2-8-7. بازار کرمانشاه و مرکز شهر 84
3-2-8-8. مناظر طبیعی 84
3-2-8-9. موزه ها و مراکز فرهنگی دیگر 85
4-1. تحلیل SWOT  در مقوله گردشگری 88
4-1-1. عوامل مؤثر درونی بر گردشگری در شهر کرمانشاه. 89
4-1-2. عوامل مؤثر بیرونی در گردشگری شهر کرمانشاه. 93
4-1-3. رتبه بندی عوامل داخلی و خارجی بر حسب امتیاز وزنی 96
4-1-4. تجزیه و تحلیل عوامل استراتژیک 102
4-1-5. ترسیم ماتریس عوامل داخلی و خارجی(IE) گردشگری کرمانشاه. 104
4-1-6. راهبردها و راهکارهای توسعه گردشگری در شهر کرمانشاه:. 105
4-1-6-1. راهبردهای تنوع(ST):. 106
4-1-6-2. راهبردهای بازنگری(WO):. 106
4-1-6-3. راهبردهای تدافعی(WT):. 107
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهاد 110
5-1. فرضیه ها:. 111
5-2. نتیجه گیری 112
5-3. پیشنهادها:. 114
منابع. 116
فهرست جداول
جدول شماره(2-1) : راهبردهای چهارگانه بر اساس تحلیلSWOT 46
جدول شماره(3-1): میانگین ماهیانه و سالانه دمای هوا در دوره  1385- 1355. 57
جدول شماره(3-2): میانگین دمای  حداکثر هوا در دوره 1385- 1355. 58
جدول شماره(3-3): میانگین دمای حداقل هوا در دوره 1385- 1355. 58
جدول شماره(3-4) : میزان بارش ماهیانه و سالیانه در سال 1385. 59
جدول شماره (3-5): میزان رطوبت نسبی هوا در سال 1385. 60
جدول شماره(3-6): میزان تعداد روزهای یخبندان در سال 1385. 61
جدول شماره(3-7):  سرعت بادهای غالب در ایستگاه شهر کرمانشاه در سال 1385. 61
جدول شماره (3-8 ) : تیپ خاک و اراضی ناحیه. 62
جدول شماره(3-9): مشخصات کوههای مهم استان کرمانشاه 64
جدول شماره(3-10):  مشخصات تعدادی از دشت های استان کرمانشاه 65
جدول شماره (3-11): وضعیت اراضی دشتهای کرمانشاه به تفکیک کیفیت 66
جدول شماره(3-12) : آبادی­های ادغام شده در شهر کرمانشاه 68
جدول شماره (3-13) : روند جمعیتی، نرخ رشد و بعد خانوار شهر کرمانشاه طی دوره 1390-1335. 69
جدول شماره(3-14):جمعیت شهر کرمانشاه در سال 1390. 71
جدول شماره(3-15) : جمعیت مناطق شش­گانه به تفکیک در سرشماریهای سالهای 1390-1375. 72
جدول شماره(3-16) : نسبت جنسی جمعیت شهر کرمانشاه در سال 1390. 73
جدول شماره(3-17) : توزیع جمعیت شاغل در بخشها و رشته فعالیتهای شغلی در شهر کرمانشاه سال 1385. 74
جدول شماره(4-1): نتایج تجزیه و تحلیل عوامل داخلی(قوتها). 89
جدول شماره(4-2): نتایج تجزیه و تحلیل عوامل داخلی(ضعفها). 91
جدول شماره(4-3): نتایج تجزیه و تحلیل عوامل خارجی(فرصتها). 93
جدول شماره(4-4): نتایج تجزیه و تحلیل عوامل خارجی(تهدیدها). 95
جدول شماره(4-5): رتبه­بندی عوامل درونی( نقاط قوت و ضعف). 97
جدول شماره(4-6): رتبه بندی عوامل بیرونی(فرصت ها و تهدیدها). 101
جدول شماره(4-7): ماتریس راهبردها و راهکارهای توسعه گردشگری در شهر کرمانشاه 108
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
فهرست نمودارها
نمودار شماره(1-1) :  تجزیه و تحلیل مدل swot 9
نمودار شماره (2-1) : گونه شناسی گردشگری شهری 17
نمودار شماره (2-3):  مؤلفه های زیر ساختی صنعت توریسم. 34
نمودار شماره(2-4) :  تدابیر سه گانۀ مدیریت و برنامه ریزی گردشگری 37
نمودار شماره(2-5) : انواع تور در گردشگری 37
نمودار شماره(2-6) : عوامل اصلی در توسعه گردشگری 40
نمودار شماره(2-7): فصل بندی تحقیق 44
نمودار شماره(3-1) : میزان بارندگی در استان کرمانشاه طی ماه های مختلف سال. 59
نمودار شماره(2-3) : روند جمعیتی شهر کرمانشاه طی دوره 1390-1335. 69
نمودار شماره(3-3) : بعد خانوار در شهر کرمانشاه طی سالهای 45-90. 70
نمودار شماره(3-4) : روند تحول جمعیت شهر، شهرستان و استان کرمانشاه 70
نمودار شماره(3-5) : جمعیت شهر کرمانشاه در سال 1390 بر اساس آمار شهرداری 71
نمودار شماره(3-6): جمعیت مناطق ششگانه به تفکیک در سرشماریهای سالهای 1390-1375. 72
نمودار شماره(3-7): نسبت جنسی جمعیت شهر کرمانشاه در سال1390. 73
نمودار شماره(4-1): ماتریس عوامل داخلی و خارجی(IE) گردشگری در شهر کرمانشاه 105
 
 
 
 
 
 
 
فهرست شکل ها
شکل شماره(3-1) : موقعیت شهر کرمانشاه در استان 53
شکل شماره(3-2): خصوصیات زمین شناسی 56
شکل شماره(3-3) : طبقه بندی آب و هوای استان بر اساس روش دمارتن 58
شکل شماره (3-4): بارش نرمال سالانه استان کرمانشاه بر اساس آخرین آمار تا سال 1388. 60
شکل شماره (3-5): توپوگرافی استان کرمانشاه 62
 

چکیده:
 

امروزه یک اجماع جهانی در این باره وجود دارد که چنانچه به همه قابلیتهای صنعت گردشگری و به ویژه، گردشگری شهری توجه شود، می تواند به عنوان یکی از راهبردهای توسعه اقتصادی و فرهنگی شهرها محسوب گردد. از جمله دلایلی که ضرورت انجام پژوهش حاضر را موجب گردید، وجود جاذبه های گردشگری بسیار با ارزش و متنوع تاریخی و مناظر و چشم اندازهای کم نظیر طبیعی در شهر و استان کرمانشاه است و با هدف شناخت پتانسیل­های گردشگری در شهر کرمانشاه، شناخت عوامل و زمینه های قدرت، ضعف، فرصت و تهدید تأثیرگذار بر صنعت گردشگری در این شهر و دست یافتن به راهبردهای ممکن جهت ارتقای این صنعت تدوین گشته است.
این پژوهش از نظر هدف کاربردی و روش مورد استفاده در آن توصیفی- تحلیلی است. در این پژوهش با بهره گرفتن از مدل SWOT ضمن تحلیل نقاط ضعف، قوت و فرصتها و تهدیدها به ارائه استرات‍ژی ها و راهبردهایی در زمینه گردشگری پرداخته شده است. یافته ها حاکی از آن است که در شهر کرمانشاه 32 نقطه قوت در مقابل 29 نقطه ضعف و 25 فرصت در مقابل 20 تهدید وجود دارد. از جمله مهم ترین نقاط قوت می توان به وجود جاذبه های غنی تاریخی و فرهنگی، موقعیت استراتژیک با

گرفت و بر اساس آن، سؤال اصلی پژوهش چنین تعریف شد: «آیا شهرستان لارستان از یک نظام سکونتگاهی متعادل و مطلوبی برخودار است؟» در ادامه متناسب با مبانی و پیشینه تحقیق، سه فرضیه متناظر تعریف گردید. جهت آزمون فرضیه ها با توجه به ماهیت آنها، هم از روش تحقیق کمی و هم کیفی استفاده گردید. داده های مورد نیاز نیز از روش کتابخانه­ای گردآوری شد و از طریق روش تحقیق توصیفی- تحلیلی، تحلیل شد. در این رابطه از تکنیک های کمی و کیفی متناسب با هر فرضیه استفاده شد. شامل نخست شهری، شاخص های تحلیل تمرکز و مدل های و ضریب های توزیع منعادل و تراکم در نظام شهری و روستایی.
نتایج آزمون فرضیه اول، نشان داد که نظام شهری و روستای شهرستان لارستان با مقدار مطلوب و حد بهینه تعادل فاصله دارد. لذا فرضیه اول رد شد. در رابطه با فرضیه دوم تغییرات میزان نخست شهری نشان داد این شهرستان با میزان مطلوب نخست شهری فاصله دارد بنابراین فرضیه وجود نخست شهری در شهرستان به طور نسبی و ضعیف تأیید شد. همچنین در این فرضیه با توجه به شاخص های هرفیندال و هندرسون استفاده شده نشان داد وجود پدیده تمرکز در شهرستان لارستان رد شد. در رابطه با فرضیه سوم و با توجه به روش های ضریب مکانی و مقیاس گاتمن به کاربرده در این فرضیه نشان داد که روستاهای سطح 1 و 2 از نظر تعداد و توزیع فضایی برای پوشش کامل سایر سکونت گاه ها کافی نیست و از عدم سازمان یافتگی برخودار است لذا فرضیه سوم رد شد. نتیجه این که، نظام سکونت گاهی شهرستان از عدم تعادل و تراکم فضایی جمعیت و خدمات برخودار است و نیازمند برنامه ریزی و سیاست گذاری در چارچوب راهبرد تمرکز غیرمتمرکز و رویکرد توسعه سلسله مراتب شهرها و روستاهاست.
واژگان کلیدی: شهرستان لارستان، نظام شهری، نظام روستایی.

فهرست مطالب
عنوان صفحه
مقدمه. 1
فصل اول: کلیات تحقیق
1 -2 – بیان مسأله و ضرورت تحقیق. 4
1 -2 – اهداف تحقیق. 8
1 -3 – فرضیه های تحقیق. 8
1 -4 – روش تحقیق. 9
1 -5 – مشکلات و محدودیت های تحقیق. 10
فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق
مقدمه. 12
2 -1 – تعاریف و مفاهیم تحقیق. 12
2 -1 -1 – فضا 12
2 -1 -2- ساماندهی فضایی سکونتگاه ها 12
2 -1 -3 – سازمان فضایی 13
2 -1 -3 -1- مکان مرکزی 13
2 -1 -3 -2 – منطقه پیرامونی 13
2 -1 -3 -3 – کنش متقابل و روابط فضایی 14
2 -1 -4 – ساختار فضایی 14
2 -1 -4 -1- عنصر ساختار فضایی 14
2 -1 -4 -1 -1 – عناصر نظام سکونتگاهی(شهر ها، روستاها، فعالیت ها) 15
2 -1 -4 -1 -2 – عناصر مناطق طبیعی 15
2 -1 -4 -1 -3 – عناصر انسان ساخت(شبکه های زیربنایی، و .) 16
2 -1 -5 – سطح بندی 17
2 -1 -5 -1- سطح بندی سکونتگاه های روستایی 17
2 -1 -5 -1 -1- روستاهای اقماری 17
2 -1 -5 -1 -2 – روستاهای مستقل. 17
2 -1 -5 -1 -3 – روستاهای مرکزی 18
2 -1 -5 -1 -4 – روستا- شهر. 18
2 -1 -5 -2 – سطح بندی فضاهای روستایی 18
2 -1 -5 -2 -1- حوزه های روستایی 18
2 -1 -5 -2 -2 – مجموعه های روستایی 18
2 -1 -5 -2 -3 – منظومه های روستایی 19
2 -2 – سیستم شهری و نابرابری های منطقه ای 19
2 -2 -1 – نخست شهری 19
2 -2 -2- نابرابری شهری و روستایی در کشور های توسعه نیافته. 19
2 -2 -3 – نابرابری شهری و روستایی در ایران. 21
2 -2 -4 – عدم کارایی شهرهای بزرگ 22
2 -2 -5 – سلسله مراتب شهری و توسعه ملی 25
2 -2 -6 – عوامل مؤثر در سیستم های شهری 26
2 -3- تحولات نظری نظام شهری و نظریه های مرتبط. 27
2 -3 -1 – نظریه های اندازه بهینه شهر. 30
2 -3 -1 -1 – نظریه های موافق وجود یک اندازه بهینه. 31
2 -3 -1 -2 – نظریه های مخالف اندازه بهینه. 31
2 -3 -1 -3 – نظریه های مدافع شهر های کوچک و میانی 33
2 -3 -1 -4 – نظریه های مدافع شهر های بزرگ 33
2 -3 -1 -5 – نظریه های مدافع اندازه بهینه شهر در چارچوب شبکه شهری 34
2 -3 -2 – نظریه های توسعه فضایی 35
2 -3 -2 -1 – دیدگاه نوسازی و نظریه قطب رشد 35
2 – 3 – 2 -2 – دیدگاه وابستگی 37
2 -3 -2 -2 -1 – نظریه مرکز پیرامونی 37
2 -3 -2 -2 -2 – نظریه توسعه روستا- شهر. 40
2 -3 -2 -3 – نظریه های سلسله مراتبی سکونتگاه ها 42
2 -3 -2 -3 -1 – نظریه مکان مرکزی 42
2 -3 -2 -3 -2 – نظریه عملکردهای شهری در توسعه روستایی (مدل یوفرد) 43
2 -3 -2 -3 -2 -1 – وظایف تحلیلی یوفرد 44
2 -3 -2 -3 -2 -2 – فرایند برنامه ریزی و تحلیل منطقه ای در رویکرد یوفرد 45
2 -3 -2 -3 -2 -2-1 – تحلیل کلی منابع ناحیه ای 45
2 -3 -2 -3 -2 -2 -2 – تحلیل سیستم سکونتگاهی 46
2 -3 -2 -3 -2 -2 -3 – تحلیل پیوند فضایی 47
2 -3 -2 -3 -2 -2 -4 – تهیه نقشه های تحلیلی 48
2 -3 -2 -3 -2 -2 -5 – تحلیل قابلیت دسترسی 48
2 -3 -2 -3 -2 -2- 6- تحلیل خلاء عملکردی 49
2 -3 -2 -3 -2 -2 -7 – تدوین راهبرد های توسعه فضایی 49
2 -3 -2 -3 -2 -2-8 – شناسایی پروژه ها و برنامه های سرمایه گذاری 49
2 -3 -2 -3 -2 -2 -9 – بازنگری و ارزیابی 50
2 -3 -2 -3 -2 -2-10 – نهادینه کردن تحلیل فضایی در فراینده برنامه ریزی ناحیه ای 50
2 -3 -2 -3 -2 -3 – طبقه بندی وابستگی های مهم فضایی از نظر راندینلی 50
2 -3 -2 -3 -2 -4 – ارزیابی نهایی از رویکرد یوفرد 51
2 -3 -2 -3 -2 -4 -1 – قابلیت ها ومزیت های رویکرد کارکردهای شهری در توسعه روستایی 52
2 -3 -2 -3 -2 -4 -2 – کاستی و محدودیت های رویکرد کارکردهای شهری در توسعه روستایی. 53
2 -3 -2-3 -3 – نظریه مراکز رشد میسرا 54
2 -3 -2 -3 -4 – سلسله مراتب فضایی و قاعده رتبه- اندازه 56
2 -4 – پیشینه تحقیق. 57
2 -4 -1 – جهان. 57
2 -4 -2 – ایران. 61
2 -5 – نتیجه گیری و ارائه چارچوب نظری تحقیق. 66
فصل سوم: معرفی محدوده مورد مطالعه و روش شناسی تحقیق
مقدمه. 72
3 -1 – معرفی قلمرو مطالعه. 72
3 -1 -1 – موقعیت جغرافیای شهرستان لارستان. 72
3 -1 -2 – ویژگی توپوگرافی و ارتفاعات شهرستان لارستان. 73
3 -1 -3 – ویژگی های اقلیمی شهرستان لارستان. 74
3 -1 – 4 – تقسیمات سیاسی شهرستان. 75
3 -1 -5 – ویژگی های انسانی شهرستان لارستان. 77
3 -1 -6 – تحولات جمعیتی در شهر لارستان. 78
3 -1 -7 – جایگاه جمعیتی شهرستان لارستان در استان. 79
3 -2 – تعریف عملیاتی مفاهیم اصلی تحقیق. 80
3 -2 -1- تعادل توزیع و تراکم فضایی جمعیت و سکونتگاه ها 80
3 -2 -2 – تمرکز و نخست شهری 82
3 -2 -3 – سازمان یافتگی مکان های مرکزی 83
3 -3 – روش تحقیق. 84
3 -4 – روش جمع آوری و طبقه بندی اطلاعات 84
3 -5 – روش تجزیه و تحلیل و آزمون فرضیه ها 84
فصل چهارم: یافته ها و آزمون فرضیه ها
مقدمه. 86
4 -1 – توزیع و تعادل و تراکم فضایی جمعیت و سکونتگاه ها 86
4 -1 -1 – تقسیمات سیاسی شهرستان و توزیع جمعیت شهری و روستایی 86
4 -1 -2 – تحلیل میزان تعادل توزیع جمعیت در ناحیه با ضریب آنتروپی 90
4 -1 -3 – تحلیل میزان تعادل توزیع جمعیت در شهرستان با سطح تمرکز و ضریب توزیع. 93
4 -1 -4 – تحلیل میزان تعادل توزیع جمعیت در شهرستان با ضریب جینی 99
4 -1 -5 – تحلیل بر حسب قاعده رتبه- اندازه 101
4 -1 -6 – بررسی نظام شهری شهرستان لارستان بر حسب ضریب پاره تو. 108
4 -1 -7 – جمع بندی و آزمون فرضیه اول. 109
4 -2 – تحلیل تمرکز و نخست شهری (فرضیه دوم) 110
4 -2 -1 – بررسی شاخص نخست شهری در شهرستان لارستان. 110
4 -2 -2 – بررسی تغییرات شاخص دو شهر. 111
4 -2 -3 – بررسی تغییرات شاخص کینزبرگ 112
4 -2 -4- بررسی تغییرات شاخص چهار شهر مهتا 113
4 -2 -5 – بررسی تغیییرات شاخص موماو و الوصابی 113
4 -2 -6 – بررسی تغییرات شاخص موسوی 114
4 -2 -7 – بررسی تغییرات شاخص هرفیندال. 115
4 -2 -8 – بررسی تغییرات شاخص هندرسون. 116
4 -2 -9- جمع بندی و آزمون فرضیه دوم 117
4 -3 – تحلیل سازمان یافتگی مکان های مرکزی (فرضیه سوم) 120
4 -3 -1 – سطح بندی سکونتگاه ها براساس مقیاس گاتمن. 120
4 – 3 -2 – نتیجه گیری فرضیه سوم 131
فصل پنجم: بحث، نتیجه‌گیری و پیشنهادات
مقدمه. 133
5 -1 – جمع بندی 133
5 -2 – بحث و نتیجه گیری 136
5-3- پیشنهادات 142
5-3 -1 – پیشنهادات برنامه ریزی و راهبردی 142
5- 3- 2- پیشنهادات پژوهشی 143
منابع و مراجع. 144











فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول (2-1) جمع بندی نظرات تعدادی از محققین در مورد اندازه بهینه شهر. 32
جدول (2-2) مراحل رشد اقتصادی مکان و سازمان یابی فضایی نظریه مرکز پیرامون فریدمن. 39
جدول (2-3) وابستگی های مهم فضایی از نظر راندینلی. 51
جدول (2-4) سطوح کانون های رشد پیشنهادی میسرا در مورد ایران. 56
جدول (2 -5) عناصر اصلی نظریه های سه گانه مرتبط با الگوی شبکه شهری. 67
جدول (3 -1) تقسیمات سیاسی 1390 شهرستان لارستان. 76
جدول (3 -2) روند افزایش رشد جمعیت در شهرستان لارستان. 77
جدول(3 -3) تحولات خانوار و جمعیت و نرخ رشد متوسط سالانه شهر لارستان. 79
جدول (3-4) ضریب شهر نشینی و روستا نشینی لارستان در سال 1390. 80
جدول (4 -1) تقسیمات سیاسی شهرستان لارستان. 87
جدول (4 -2) سیر افزایش جمعیت در شهرستان لارستان و تعداد جمعیت شهری و روستایی. 87
جدول (4- 3) جمعیت و خانوار و بعد خانوار در شهرستان لارستان. 87
جدول (4- 4) تراکم جمعیت و تراکم خانوار در بین بخش های شهرستان لارستان. 88
جدول (4 -5) تراکم جمعیت روستایی بر حسب دهستان. 89
جدول (4 -6) تراکم در واحد سطح کل جمعیت ناحیه بر اساس دهستان. 90
جدول (4 -7) ضریب آنتروپی چگونگی توزیع جمعیت روستایی بر حسب دهستان ها 91
جدول (4- 8 ) ضریب آنتروپی طبقات جمعیتی روستایی. 92
جدول (4- 9) ضریب آنتروپی برای جمعیت شهری بر اساس شهرها 92
جدول (4- 10) محاسبه سطح تمرکز و تمرکز ضریب توزیع و جمعیت روستایی دهستان های شهرست94ان لارستان در سال 1390. 94
جدول (4- 11) محاسبه ضریب توزیع و شاخص تمرکز جمعیت روستایی دهستان های شهرستان لارستان 1385. 95
جدول (4- 12) محاسبه ضریب توزیع و شاخص تمرکز برای مجموع جمعیت شهرستان لارستان 1385. 97
جدول (4- 13) محاسبه ضریب توزیع و شاخص تمرکز برای مجموع جمعیت شهرستان لارستان سال 1390. 98
جدول (4- 14) توزیع جمعیت بین نقاط روستایی. 99
جدول (4- 15) توزیع جمعیت بین نقاط شهری. 100
جدول (4- 16) رتبه- اندازه در شهرهای شهرستان لارستان. 102
جدول (4- 17) بررسی رتبه اندازه آبادی های شهرستان لارستان. 103
جدول (4- 18) تغییرات شاخص های تعادل نظام شهری و روستایی در شهرستان لارستان طی سالهای 90- 1355. 110
جدول (4- 20) تغییرات شاخص های نخست شهری در شهرستان لارستان طی سال های 90- 55. 119
جدول (4- 21) شاخص های تمرکز در شهرستان لارستان طی سال های 90- 55. 119
جدول (4- 22) سطح بندی آبادی های شهرستان لارستان براساس مقیاس گاتمن. 121
جدول (4- 23 ) نتایج سطح بندی به روش ضریب مکانی و سطوح برخوداری. 126
جدول (5- 1) نقش و جایگاه شبکه شهری شهرستان لارستان در دوره‌های تاریخی و مطالعاتی مختلف در استان ‌فارس 137
جدول شماره (5- 2) سطوح خدمات پیشنهادی در شهرهای موجود و آتی شهرستان لارستان. 139
جدول (5- 3) سطح بندی خدماتی سکونتگاه ها در شهرستان لارستان. 141