چکیده
به‌طور کلی هدف از تنظیم سند به‌وجود آوردن یک تکیه‌گاه قابل اطمینان برای اتکا و اثبات اعمال و روابط حقوقی است. ضرورت بهره‌مندی از دستاوردهای فناوری اطلاعات و ارتباطات، حقوق را با چالش‌های جدی در برخورد با قالب جدیدی از اسناد تحت عنوان سند الکترونیکی مواجه کرد. در فضای مجازی با توجه به فراگیری جامعه مجازی و سرعت بالای تبادل اطلاعات و در نتیجه حجم وسیع مبادلات الکترونیکی و توجهاً به حذف اسناد کاغذی، اهمیت و ابعاد حقوقی سند الکترونیکی بیشتر نمایان می‌شود. قابلیت پذیرش و پس از آن ارزش اثباتی و به‌طور کلی اعتبار این نوع از سند، نخستین اموری هستند که در صورت ابراز یک سند الکترونیکی به عنوان دلیل، مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. بررسی، تحلیل و تبیین ابعاد حقوقی سند الکترونیکی در کنار اصول و قواعد سند در شیوه سنتی، جایگاه آن‌را در نظام ادله اثبات مشخص می‌کند. نتایج نشان می‌دهد سند الکترونیکی می‌تواند از جایگاه و اعتبار سند در شیوه سنتی برخوردار گردد و حتی موجبات ارتقاء جایگاه سند را در میان ادله اثبات فراهم کند. سند الکترونیکی رسمی با ویژگی‌هایی نظیر سهولت، سرعت، دقت و امنیت، با ارتقاء جایگاه سند رسمی سهم عمده‌ای در نظم حقوقی خواهد داشت. چنانچه دادرس سند الکترونیکی را بر اساس معیارهای قانونی مطمئن تشخیص داد، این سند کارکردهای سند کاغذی را تأمین می‌کند، لذا تحت عنوان سند از ارزش اثباتی اسناد عادی برخوردار گردد و چنانچه مطمئن تشخیص نگردید به‌عنوان اماره قضایی یا تکمیل کننده ادله دیگر مورد استناد قرار گیرد.
کلمات کلیدی: سند الکترونیکی، سند الکترونیکی رسمی، سند الکترونیکی عادی، اعتبار سند الکترونیکی، ثبت الکترونیکی رسمی، امضای الکترونیکی.
فهرست مطالب
عنوان صفحه
مقدمه 1
فصل نخست- کلیات 5
مبحث نخست- دلیل و اقسام آن 6
گفتار نخست- دلیل 6
گفتار دوم- اقسام دلیل 7
مبحث دوم- ماهیت، مفهوم و کارکردهای سند 9
گفتار نخست- ماهیت و مفهوم سند 9
بند نخست- ماهیت سند 9
بند دوم- مفهوم سند 10
الف- مفهوم عام سند 10
ب- مفهوم خاص سند 10
گفتار دوم- کارکردهای سند 11
مبحث سوم- ارکان سند 11
گفتار نخست- نوشته بودن 12
گفتار دوم- قابلیت استناد داشتن 12
گفتار سوم- امضا 13
مبحث چهارم- انواع سند 14
گفتار نخست- سند رسمی 15
بند نخست- مفهوم سند رسمی 15
الف- مفهوم عام سند رسمی 15
ب- مفهوم خاص سند رسمی 15
بند دوم- شرایط سند رسمی از دیدگاه حقوق مدنی 16
الف- تنظیم سند توسط مأمور رسمی 16
ب- رعایت حدود صلاحیت 17
1- صلاحیت ذاتی 17
2- صلاحیت نسبی 17
ج- رعایت مقررات قانون 18
بند سوم- شرایط سند رسمی از دیدگاه حقوق ثبت 18
الف- مفهوم ثبت رسمی و نحوه ثبت و صدور سند رسمی 19
1- مفهوم ثبت رسمی 19
2- نحوه ثبت و صدور سند رسمی 19
ب- ارکان تنظیم سند در دفاتر اسناد رسمی 21
1- احراز قابلیت موضوع معامله 22
2- احراز هویت 22
3- احراز اهلیت 23
گفتار دوم- سند عادی 24
بند نخست- مفهوم سند عادی 24
بند دوم- ارکان سند عادی 25
بند سوم- تشریفات سند عادی 25
بند چهارم- انواع سند عادی 25
الف- سندی که خارج از حدود صلاحیت مأمور رسمی تنظیم شده باشد 26
ب- سندی که توسط مأمور رسمی بدون رعایت تشریفات قانونی تنظیم شده باشد 26
ج- سندی که بدون دخالت مأمور رسمی تنظیم شده باشد 26
1- سند تجاری 26
2- سند عادی گواهی امضا شده 27
3- سند عادی لازم‌الاجرا 28
4- سند معاملات رایجه افراد 28
مبحث پنجم- اعتبار سند 28
گفتار نخست- اعتبار و آثار سند رسمی 29
بند نخست- عدم امکان انکار و تردید در سند رسمی 29
بند دوم- اعتبار تمام محتویات و مندرجات سند رسمی 30
الف- اعلامیات مأمور رسمی 31
ب- اعلامیات افراد 32
بند سوم- اعتبار سند رسمی نسبت به اشخاص ثالث 32
بند چهارم- نیروی اجرایی سند رسمی 34
بند پنجم- اعتبار رونوشت سند رسمی 35
بند ششم- عدم نیاز به تودیع خسارت احتمالی 36
بند هفتم- اساس تطبیق قرار گرفتن سند رسمی 36
بند هشتم- عدم قابلیت اجرا و بطلان رأی داور 36
گفتار دوم- اعتبار سند عادی 37
بند نخست- اعتبار سند عادی نسبت به طرفین آن 37
بند دوم- اعتبار سند عادی نسبت به اشخاص ثالث 37
بند سوم- قابلیت انکار و تردید در سند عادی 38
بند چهارم- سند عادی که اعتبار سند رسمی را پیدا کرده است 39
فصل دوم- سند الکترونیکی 42
مبحث نخست- دلیل الکترونیکی و مستند سازی اطلاعات الکترونیکی 43
گفتار نخست- دلیل الکترونیکی و اهمیت آن 43
گفتار دوم- چالش حقوقی و مستندسازی اطلاعات الکترونیکی 43
مبحث دوم- ماهیت، مفهوم، تعریف و ویژگی‌های سند الکترونیکی 45
گفتار نخست- ماهیت و مفهوم سند الکترونیکی 45
بند نخست- ماهیت سند الکترونیکی 45
بند دوم- مفهوم سند الکترونیکی 45
الف- مفهوم عام سند الکترونیکی 46
ب- مفهوم خاص سند الکترونیکی 46
گفتار دوم- تعریف و ویژگی‌های سند الکترونیکی 46
بند نخست- تعریف سند الکترونیکی 46
بند دوم- ویژگی‌های سند الکترونیکی 48
مبحث سوم- ارکان سند الکترونیکی 49
گفتار نخست- نوشته الکترونیکی و قابلیت استناد داشتن 50
بند نخست- نوشته الکترونیکی 50
بند دوم- قابلیت استناد داشتن 52
گفتار دوم- امضای الکترونیکی 52
بند نخست- مفهوم امضای الکترونیکی 53
بند دوم- تعریف امضای الکترونیکی 53
بند سوم- انواع امضای الکترونیکی 55
الف- امضای الکترونیکی مطمئن 55
1- معیارها و ویژگی‌های امضای الکترونیکی مطمئن 56
2- گواهی الکترونیکی 60
3- دفاتر خدمات صدور گواهی الکترونیکی 62
ب- امضای الکترونیکی غیرمطمئن 63
مبحث چهارم- اصول حاکم بر اسناد الکترونیکی و انواع سند الکترونیکی 64
گفتار نخست- اصول حاکم بر اسناد الکترونیکی 64
بند نخست- اصل آزادی قراردادی 64
بند دوم- اصل عدم تبعیض 65
بند سوم- اصل در حکم نوشته بودن 66
بند چهارم- اصل برابری آثار امضای دستی و الکترونیکی 66
