چکیده

 

هدف این پژوهش بررسی تاثیر 8 هفته برنامه تمرینات ثبات مرکزی بر مهارتهای حرکتی جابجایی و کنترل شی کودکان دارای کارامدی پایین در اجرای این مهارتها بود. بدین منظور، 30 دانش­آموز پسر (با دامنه­ی سنی7 تا 10 سال) انتخاب و به­صورت تصادفی در دو گروه  تجربی (15N=) و کنترل (15N=) سازمان­دهی شدند. مهارتهای حرکتی بنیادی آنها قبل و بعد از دوره تمرینی و با بهره گرفتن از آزمون مهارتهای حرکتی درشت-2 آزمون رشد مهارتهای حرکتی درشت-2   اندازه گیری شد. یافته­ها بهبودی معناداری در معیارهای اجرای مهارتهای حرکتی بنیادی گروه تجربی در مقایسه با گروه کنترل (05/0p<) نشان داد. می­توان چنین نتیجه­گیری کرد که برنامه تمرینات ثبات مرکزی عملکرد جابجایی و کنترل شی کودکان دارای تاخیر در رشد مهارتهای حرکتی بنیادی را افزایش دهد.

 

واژگان کلیدی

 

تمرینات ثبات مرکزی، مهارتهای حرکتی جابجایی، مهارتهای حرکتی کنترل شی، کودکان

 

 

 

 

 

فصل اوّل

 

طرح پژوهش. 1

 

1-1) مقدمه. 2

 

1-2) بیان مسئله. 3

 

1-3) ضرورت و اهمیت تحقیق 6

 

1-4) اهداف پژوهش: 7

 

1-4-1) هدف کلی: 7

 

1-4-2) اهداف اختصاصی: 7

 

1-5) فرض یا فرضیه های تحقیق: 7

 

1-5-1) فرض کلی: 7

 

1-5-2) فرضیات اختصاصی: 7

 

1-6) پیش فرضهای پژوهش. 8

 

1-7) محدودیت­های پژوهش. 8

 

1-7-1) محدودیت­های قابل کنترل. 8

 

1-7-2) محدودیت­های غیرقابل کنترل. 8

 

1-8) تعاریف مفهومی و عملیاتی واژه­ها 8

 

1-9) دوران کودکی 8

 

1-10) ثبات مرکزی 9

 

1-11) مهارتهای حرکتی بنیادی 9

 

1-12) تاخیر در مهارتهای حرکتی بنیادی 9

 

 

 

فصل دوّم

 

مبانی نظری و ادبیات پیشینه پژوهش. 11

 

2-1) مقدمه 11

 

2-2) بخش اول: مبانی نظری. 11

 

2-2-1)روش های ارزیابی رشد حرکتی. 11

 

2-2-1)روش های ارزیابی رشد حرکتی. 14

 

2-2-1)مهارتهای حرکتی بنیادی. 29

 

2-2-2) سیستم عضلانی ناحیه مرکزی. 33

 

2-2-3) آناتومی ناحیه مرکزی بدن 33

 

2-2-3-1) فعال­سازی عضلات ناحیه مرکزی بدن 35

 

2-2-3-2) ناحیه مرکزی و اندام تحتانی. 37

 

2-2-3-3) ناحیه مرکزی و زنجیره جنبشی. 37

 

2-2-4) زنجیره جنبشی و ورزش 38

 

2-2-4-1) ارزیابی مهارتهای حرکتی بنیادی و ابزارهای اندازه ­گیری. 40

 

2-2-4-2) آزمون تبحر حرکتی بروینینکس – اوزرتسکی. 42

 

2-2-5) مجموعه آزمون ارزیابی حرکات کودکان 42

 

2-2-7) آزمون رشد مهارت­های حرکتی درشت  (TGMD-2) 42

 

2-2-8) پیشینه پژوهش 44

 

2-2-10) تاثیر تمرینات ثبات مرکزی بر اجرای جسمانی  44

 

2-2-11) تاثیر برنامه ­های مداخله­ای بر اجرای مهارتهای حرکتی بنیادی. 46

 

2-4) نتیجه­گیری. 48

 

 

 

فصل سوّم

 

روش پژوهش. 49

 

3-1) مقدمه. 50

 

3-2) روش­شناسی پژوهش. 51

 

3-3) جامعه و نمونه آماری 51

 

3-4) مراحل اجرای آزمون. 51

 

3-5) ابزار و روش جمع آوری اطلاعات 51

 

3-5)  پرسشنامه اطلاعات فردی 51

 

3-5) آزمون رشد مهارت­های حرکتی درشت 51

 

3-5) ساختار و وسایل اجرای آزمون. 53

 

3-5) نحوه اجرا و نمره گذاری آزمون. 53

 

3-5) نمرات آزمون و تفسیر آنها 54

 

3-6) دوربین فیلمبرداری 54

 

3-7) روش اجرا 54

 

3-12) متغیرهای پژوهش. 55

 

3-12-1) متغیر مستقل 55

 

3-12-2) متغیر وابسته. 55

 

3-12-3) متغیرهای کنترل. 55

 

3-12-4) متغیرهای مداخله­گر. 55

 

3-13) روش­های آماری 55

 

 

 

فصل چهارم

 

تجزیه و تحلیل داده­ ها 57

 

4-1) مقدمه. 58

 

4-2) غربالگری داده­ ها 58

 

4-3) ویژگی­های جمعیت شناختی 58

 

4-4) توصیف آماری داده­ ها 59

 

4-5) آزمون فرضیه ­های پژوهش. 60

 

آزمون فرضیه اوّل. 60

 

آزمون فرضیه دوّم. 62

 

آزمون فرضیه سوّم. 63

 

 

 

فصل پنجم

 

بحث و نتیجه­گیری 65

 

5-1) مقدمه. 66

 

5-2) خلاصه پژوهش. 66

 

5-3) بحث و نتیجه گیری 66

 

5-5) پیشنهادها 71

 

5-5-1) پیشنهادهای کاربردی 71

 

5-5-2) پیشنهادهای پژوهشی 71

 

فهرست منابع و مأخذ. 73

 

پیوست 78

 

پیوست 1 79

 

پیوست 2 80

 

 

 

 

 

 

 

جدول 1-4. میانگین و انحراف معیار سن (برحسب سال) و تعداد آزمودنی­ها. 58

 

جدول 2-4 میانگین و انحراف معیار در پیش­آزمون و پس آزمون خرده­مقیاس کنترل شی 58

 

جدول 3-4 میانگین و انحراف معیار در پیش­آزمون و پس آزمون خرده­مقیاس جابجایی. 59

 

جدول4-4 میانگین و انحراف معیار در پیش­آزمون و پس آزمون ­مقیاس TGMD-2.59

 

جدول 5-4:  آزمون لوین مربوط به داده های پیش آزمون و پس آزمون. 59

 

جدول 6-4: بررسی نرمال بودن داده ها 60

 

جدول 7-4 نتایج تحلیل عاملی در خرده مقیاس جابجایی. 60

 

جدول8-4 نتایج مقایسه­های درون­گروهی در خرده­مقیاس جابجایی . 61

 

جدول 9-4 نتایج مقایسه­­های بین گروهی در خرده مقیاس جابجایی. 61

 

جدول 10-4 نتایج تحلیل عاملی در خرده مقیاس کنترل شی. 62

 

جدول 11-4 نتایج مقایسه درون گروهی در خرده­مقیاس کنترل شی .  62

 

جدول 12-4 نتایج مقایسه بین گروهی در خرده مقیاس کنترل شی 62

 

جدول 13- 4 نتایج تحلیل عاملی ­مقیاس TGMD-2 کل. 63

 

جدول 14-4 نتایج مقایسه درون گروهی در ­مقیاس TGMD-2 کل. 63

 

جدول 15-4 نتایج مقایسه بین گروهی در ­مقیاس TGMD-2 کل 63

 

 

 

 

 

فهرست شکل­ها

 

عنوان                                                                                                                     صفحه

 

 

 

شکل 1-2 مدل محدودیت­های نیوول. 15

 

شکل 2-2 مدل ساعت شنی گالاهو 17

 

شکل3-2 کوه رشد حرکتی کلارک و متکالف 22

 

 شکل 4-2 مکانیزم رشدی اثرگذار بر خط سیر فعالیت بدنی کودکان 26 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول

 

طرح پژوهش

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول                                                                                                طرح پژوهش

 

مقدمه همه انسانها، از بی تعادلی در حین حرکات تاثیر می­پذیرند و یا اینکه پتانسیل تاثیر پذیری از آن را دارند. اگرچه اکثر ما انسانها خیلی روان و بی­تلاش حرکت می­کنیم، اما اغلب از اینکه چگونه بدن و مخصوصا سیستم عضلانی ناحیه­ی مرکز، حرکات ما را تحت تاثیر قرار می­دهد ناآگاهیم. به­علاوه احتمالا نسبت به این موضوع نیز بی­اطلاعیم که عدم تعادل عضلات تا چه حد می تواند بر کارکرد و شکل اجرای ما تاثیر بگذارد. برای اینکه بدن انسان بدون محدودیت حرکت کند و به منظور تکمیل اهداف حرکتی دلخواه، قابلیت عملکردی یک امر بسیار مهم محسوب می­شود. اهمیت عملکرد و توانایی فرد در انجام آزادانه حرکات، شدیدا به توانایی مرکز بدن در ثابت کردن خود هنگام تعادل و بی تعادلی بستگی دارد (1). تمرینات ناحیه مرکزی واژه­ای ناشناخته در دنیای آمادگی جسمانی و توان­بخشی است هنوز به درستی درک نشده است (2). در حقیقت، ثبات مرکزی جزء ضروری و حیاتی عملکرد محسوب می شود. برای عملکرد مطلوب، این مرکز بدن است بایستی قسمت­های دیستال را در وضعیت، زمانبندی و سرعت بهینه قرار دهد. به منظور انجام این امر بدن باید قدرت و تعادل را به کار برد. هدف ناحیه مرکزی بدن، ایجاد قدرت لازم در جهت دستیابی به تکلیف حرکتی موجود است. ثبات مرکزی و عملکرد زنجیره­ی حرکتی برای ثبات و قابلیت عملکردی همه حرکات ضروری است(1, 3). توانایی تولید نیرو برای فعالیت­هایی از قبیل ضربه با پا، پرتاب کردن، دویدن و ضربه از پهلو همگی از طریق مرکز و زنجیره حرکتی حاصل می شود (3). پژوهش ها نشان می دهد بهبود قدرت کلی می تواند باعث افزایش ثبات مرکزی شود، همچنین نشان داده شده است افزایش ثبات مرکزی عملکرد را بهبود خواهد داد (4).                                                                                                                                     از طرفی در سال­های اولیه زندگی، کودکان شروع به یادگیری گروهی از مهارتهای حرکتی موسوم به مهارتهای حرکتی بنیادی (FMS)[1] می کنند، که در واقع زیربنای حرکات و فعالیتهای جسمانی آینده افراد را تشکیل می دهند ( کلارک و متکالف 2002؛ سیفلد 1980) (5, 6).
در رابطه با “دوره الگوهای بنیادی” کلارک و متکالف (2002) بیان می­ کنند “هدف کلی این دوره، ساختن گنجینه­ای از حرکات متنوع است امکان یادگیری اعمال انطباقی و ماهرانه بعدی را که می­توانند بطور انعطاف پذیر در زمینه حرکات خاص و مختلف مورد استفاده قرار بگیرند، می دهد” (ص. 176) (5). بیش از سه دهه پیش سیفلد (1980) نشان داد کفایت در FMS برای غلبه بر “سد تبحر” ضروری است و به افراد اجازه خواهد داد این مهارتها را در ورزشها و بازیها به کار برند. اخیرا کلارک و متکالف (2002) از یک “کوهستان رشد حرکتی” سخن به میان آورده­اند و پیشنهاد کرده اند FMS پیش نیازی برای حرکات زمینه-مخصوص و ماهرانه اند (5). یعنی برای کسب مهارت در اجرا و داشتن یک شیوه­ی زندگی فعال، افراد ابتدا باید کفایت در FMS را کسب کنند تا این مهارتها را در زمینه های مختلف (برای مثال ورزشها و فعالیتهای مادام العمر) به کار ببرند. بعلاوه استودن (2008) نیز بیان می کند “به وضوح FMS یک زیرساختِ مهم برای رشد حرکتی و فعالیت جسمانی مادام­العمر است” (7).

 

به نظر می­رسد داشتن یک ناحیه­ی مرکزی قوی نقش مهم و قابل توجهی را در انجام موفقیت­آمیز همه­ی مهارتهای حرکتی بنیادی اعم از مهارتهای جابجایی و کنترل شی داشته باشد، لذا در این  پژوهش قصد داریم با توجه به اهمیت تبحر در مهارتهای حرکتی بنیادی در زندگی روزمره و فعالیت جسمانی آتی افراد، تاثیر تمرینات ثبات ناحیه­ی مرکزی بدن را بر الگوهای حرکتی جابجایی و کنترل شی در کودکانی که به سطوح پیشرفته در این ­مهارتها دست نیافته­اند را بررسی کنیم.

 

بیان مسئله
مهارتهای حرکتی بنیادی در تمام طول زندگی مورد استفاده قرار می گیرند و یکی از اجزای مهم زندگی روزانه بزرگسالان و  همچنین کودکان به حساب می آیند (8). آنها در دو دسته­ی مهارتهای جابجایی که در برگیرنده حرکت بدن در فضا هستند (مانند دویدن، پریدن، لی لی کردن، جهیدن، سر خوردن، یورتمه و غیره) و مهارتهای کنترل شی که شامل وارد کردن نیرو به شی و یا دریافت کردن و جذب نیروی شی می­شوند (مانند پرتاب کردن، گرفتن، ضربه با پا، دریبل، ضربه از پهلو و غیره) طبقه بندی می شوند (9).  یک تفسیر غلط در رابطه با مفهوم رشدی الگوهای حرکتی بنیادی، این عقیده است این مهارتها بوسیله بالیدگی مشخص می شوند و خیلی کم تحت تاثیر تقاضاهای تکلیف و عوامل محیطی قرار می گیرند. برخی متخصصان رشد کودک مکررا در مورد رشد طبیعی حرکات و بازیها نوشته اند  و بر این باورند که کودکان این حرکات را بطور طبیعی و صرفا بوسیله نمو (بالیدگی) رشد می دهند. اما، اگرچه بالیدگی در رشد الگوهای حرکتی بنیادی نقش دارد، نباید به عنوان تنها عامل اثر گذار